Skip to content

Skip to table of contents

Kabunga Keendelezya Mbokaindene Ambunga Iizumizidwe Amulawo

Kabunga Keendelezya Mbokaindene Ambunga Iizumizidwe Amulawo

Kabunga Keendelezya Mbokaindene Ambunga Iizumizidwe Amulawo

MUSWAANGANO waamwaka wa Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania wakatalika kucitwa mu January 1885. Eeci nceciindi kuyobolola Banakristo bananike nokwakali kuyaabucitika kumamanino kwamwaanda wamyaka wa 19, ibeendelezi alimwi abaabo ibali mumaofesi ambunga eyi bakali baabo bakajisi bulangizi bwakuya kujulu. Mubwini, oobu mbucali kucitwa lyoonse.

Pele kwaali ciindi comwe nozyatakali boobo zintu. Mu 1940, mukwesu Hayden C. Covington—iwakali kwiiminina Sosaiti aciindi eeco mumakani aamilawo alimwi kali umwi “[wa]mbelele zimwi” uujusi bulangizi bwaanyika—wakasalwa kuba mweendelezi wa Sosaiti. (Johane 10:16) Wakali mweendelezi wabili wa Sosaiti kuzwa mu 1942 kusikila mu 1945. Eelyo mukwesu Covington wakauleka mulimo wabweendelezi kutegwa zintu zyeende mbuli mbokwakali kuyeeyelwa kuti Jehova mbwaakali kuziyanda oobo—ikuti boonse beendelezi kubikkilizya abaabo ibakali mumaofesi aambunga yaku Pennsylvania bakeelede kuba Banakristo bananike. Aboobo, imukwesu Lyman A. Swingle wakabweza busena bwamukwesu Hayden C. Covington mukabunga kabeendelezi, mpoonya mukwesu Frederick W. Franz wakasalwa kuba mweendelezi wabili.

Nkaambo nzi babelesi ba Jehova ncobakali kusyoma kuti beendelezi boonse alimwi abaabo ibali mumaofesi aa Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania ncobakeelede kuba Banakristo bananike? Nkaambo kakuti mumazubaayo, ikabunga kabeendelezi alimwi abaabo ibakali mumaofesi ankamu yaku Pennsylvania bakali kuzwa mu Kabunga Keendelezya ka Bakamboni ba Jehova, ako kalo kakabambidwe abaalumi bakananikwaa muuya.

Muswaangano Wamwaka Uutalubiki

Kumuswaangano waamwaka iwakacitwa mu October 2, 1944 ku Pittsburgh, iba munkamu yaku Pennsylvania bakazuminana kutobela twaambo tuli cisambomwi twakubambulula zyeelelo alimwi anjiisyo zilembedwe mupepa zitobelwaa mbunga. Ipepa eeli lyakali kupa buyo nguzu zyakusala kuli baabo ibakali kusanga mali aakugwasilizya mulimo wa Sosaiti, pele kubambulula kwatatu kwakaugwisya mulawo ooyu. Ilipooti yamuswaangano wamwaka ooyo yakati: “Bantu ibakali kuyandika mukubamba Sosaiti tebakeelede kwiinda ku 500. . . Umwi aumwi wabaabo ibakeelede kusalwa wakeelede kuba mubelesi wa Sosaiti uuli mumulimo waciindi coonse antela uuli mumbungano ya Bakamboni ba Jehova alimwi wakeelede kuti katondezya bukkale bwa Mwami.”

Kuzwa ciindi eeco, ibeendelezi ba Sosaiti bakali kusalwa abakwesu ibalyaabide kuli Jehova, kakunyina kulanga mweelwe wamali ngobakali kusanga mukutolaambele mulimo wa Bwami. Eeci cakeendelana akuyaambele kwakali kucitwa buce-buce ikwakasinsimwa mubbuku lya Isaya 60:17, oko nkotubala kuti: “Mucibaka camukuba njooleta ingolida, amucibaka cabutale njooleta insiliva; mucibaka cazisamu muzooba mukuba, amucibaka camabwe muzooba butale. Njoobika Luumuno lube simutwe wako a-Bululami bube sikukubelesya.” Ikwaamba zya “simutwe” alimwi ‘asikubelesya,’ oobu businsimi bwakali kwaamba lusumpuko mubweende bwambunga akati kabantu ba Jehova.

Eeyi ntaamu iiyandika kapati yakweendelezya imbunga kwiinda mukutobela teokrasi yakacitika kumamanino aa ‘Mazuba aali zyuulu zyobile amyanda yotatwe, mangolezya acifwumo’ zyaambwa mubbuku lya Daniele 8:14. Aciindi eeco ‘cikombelo cakasalazigwa.’

Nokuba boobo, muswaangano waamwaka uutalubiki wamu 1944 nowakamana, kwakacili mubuzyo omwe uyandika kapati. Mbwaanga Kabunga Keendelezya kakali kubambwaa nkamu yaku Pennsylvania yabantu bali ciloba iba mukabunga kabeendelezi, sena eeci cakali kupandulula kuti Kabunga Keendelezya teekakeelede kubaa Banakristo bananike bainda kuciloba? Nokuba boobo, mbwaanga ibeendelezi balasalwa aba mumbunga iizumizidwe amulawo, sena iba mumbunga iizumizidwe amulawo mbebakali kusala ibamu Kabunga Keendelezya ilya muswaangano waamwaka lyoonse? Sena beendelezi kubikkilizya abaabo ibabeleka mumaofesi a Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania alimwi abaabo ibamu Kabunga Keendelezya mbantu bomwe buyo naa balaandeene?

Imuswaangano Wamwaka Uutalubiki Aumbi

Mibuzyo eeyi yakaingulwa lyamuswaangano waamwaka wakacitwa mu October 1, 1971. Ilya muswaangano oyo, umwi wabaambi wakacibikka antangalala ikwaamba kuti, ikabunga keendelezya ka “Muzike musyomesi uucenjede” kakabambwa myaanda-myaanda yamyaka kaitanabambwa nkamu ya Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. (Matayo 24:45-47) Kabunga Keendelezya kakabambwa ilya Pentekoste mu 33 C.E., myaanda yamyaka iili 18 yainda inkamu yaku Pennsylvania kaitanabambwa. Kumatalikilo, kabunga keendelezya tiikakajisi buyo bantu ibali ciloba pe, pele bamaapostolo ibali 12. Kulibonya kuti, mweelwe wakayungizigwa nokwakainda ciindi nkaambo ‘ibaapostolo abapati baku Jerusalemu’ bakali kweendelezya abalo.—Incito 15:2.

Mwaambi ngumunya oyu mu 1971 wakapandulula kuti, iba Watch Tower Society tabakonzyi kusala bananike ibamu Kabunga Keendelezya kwiinda mukuvwoota pe. Nkambo nzi? Wakaamba kuti, “nkaambo kakuti kabunga keendelezya kaciinga ‘camuzike’ takasalwi amuntu uli woonse pe. Kalasalwaa . . . Jesu Kristo, Mutwe wambungano yakasimpe ya Banakristo a Simalelo ‘waciinga camuzike musyomesi uucenjede.’” Cilisalede kuti, ibamu Kabunga Keendelezya tabakonzyi kusalwa aba mumbunga iizumizidwe amulawo iili yoonse pe.

Imwaambi wakayaambele kwaamba kaambo aaka kapati kakuti: “Kabunga Keendelezya takajisi maofesi mbuli aajisi Kabunga Kabeendelezi ba Sosaiti , nkokuti mweendelezi wakusaanguna, mweendelezi wabili, mulembi uulanga nkomwe yamali alimwi aumutobela. Kajisi buyo sicuuno omwe.” Kwamyaka minji, mweendelezi wambunga yaku Pennsylvania ngowakali mweendelezi wamu Kabunga Keendelezya. Lino eeci tacicili boobo pe. Nokuba kuti ibamu Kabunga Keendelezya baliindene muluzibo alimwi amuzintu nzyobakonzya kucita, mumikuli baleelene. Imwaambi wakayungizya kuti: “Uli woonse wamukabunga keendelezya ulakonzya kuba sicuuno kakunyina kuba mweendelezi wa . . . Sosaiti . . . aciindi nciconya. Busicuuno mukabunga keendelezya bulacitwa kweelanaa mbuli mbobatobelana.”

Ilya muswaangano waamwaka oyu uutalubiki wamu 1971, kwiindana kuliko akati kabaabo ibananikidwe amuuya ibamu Kabunga Keendelezya alimwi abeendelezi iba mumbunga yaku Pennsylvania kwakabikkwa antangalala. Nokuba boobo, ibamu Kabunga Keendelezya bakazumanana kubeleka kabali beendelezi alimwi ababelesi ba Sosaiti. Pele lino mubuzyo ngwakuti: Sena kuli kaambo kamu Magwalo katondezya kuti beendelezi ba Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania beelede kuti kabali buyo ibamu Kabunga Keendelezya?

Bwiinguzi mbwakuti peepe. Imbunga yaku Pennsylvania taili nenkamu ilikke iizumizidwe amulawo iibelesyegwaa Bakamboni ba Jehova pe. Nkozili azimwi. Imwi nja Watch Tower Bible and Tract Society of New York, Incorporated. Ilagwasilizya mulimo wesu ku Amelika. Jehova cakutadooneka wailongezya mbunga eeyi, nokuba kuti beendelezi alimwi ababelesi bayo bunji bwabo mba “mbelele zimwi.” The International Bible Students Association njiibelesyegwa ku Britain. Azimbi mbunga zizumizidwe amulawo zilabelesyegwa mukutolaambele makani aa Bwami mumasi ambi. Zyoonse zilagwasyanya alimwi zilijatikizidwe mukumana mulimo wakukambauka makani mabotu nyika yoonse mbwiizulwa. Kufwumbwa nkozibede alimwi kufwumbwa beendelezi alimwi ababelesi bazyo nkobabede, mbunga eezi zisololelwaa teokrasi alimwi zilabelesyegwaa Kabunga Keendelezya. Aboobo mbunga eezi zipedwe mulimo wakutolaambele makani aa Bwami.

Cilatugwasya kapati ikubaa mbunga eezi zizumizidwe amulawo. Aboobo tulaitobela milawo yakooko nkotukkala alimwi ayamucisi mbubwenya mbuli Jwi lya Leza mbolyaamba. (Jeremiya 32:11; Ba-Roma 13:1) Imbunga zizumizidwe amulawo zilagwasilizya mulimo wesu wakumwaya mulumbe wa Bwami kwiinda mukusimba ma Bbaibbele, mabbuku, mamagazini, mabroshuwa alimwi azimbi buyo. Imbunga eezi alimwi zilatugwasya kweelanaa mulawo muzintu ziyandika mbuli kulanganya lubono, kugwasya baabo bacitikilwa ntenda, kusaina zizuminano ziyandika mukubelesya masena naa zintu zimwi lyamiswaangano yacooko azimwi buyo. Tulalumba kapati kumilimo iicitwaa mbunga eezi zizumizidwe amulawo.

Kudumya Zina lya Jehova

Cibalo cabili cazyeelelo alimwi anjiisyo zitobelwaa Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania cakabambululwa mu 1944, eci cakali kukankaizya mulimo wambunga eeyi. Kweelanaa zilembedwe mupepa eeli, makanze aayandika kapati ngoijisi Sosaiti ajatikizya: “Kukambauka makani aa Bwami bwa Leza bweendelezegwaa Kristo Jesu mumasi oonse kutegwa bube bumboni kuzina, kujwi alimwi akubulelo bwa JEHOVA Leza Singuzuzyoonse.”

Kutalikila mu 1926 “muzike musyomesi” walidumya zina lya Jehova. Ikapati kutalikila mu 1931 ciindi Basikwiiya Bbaibbele nobakabweza zina lyakuti Bakamboni ba Jehova. (Isaya 43:10-12) Imabbuku aa Sosaiti akali kukankaizya kusumpula zina lya Leza alabikkilizyaa mabbuku aakuti, Jehovah (1934), “Let Your Name Be Sanctified” (1961) alimwi a “The Nations Shall Know That I Am Jehovah”—How? (1971).

Cimwi ciyandika kapati ncotuteelede kuluba ngu New World Translation of the Holy Scriptures, ilyakamwaigwa kalizwide yoonse mu Cingisi mu 1960. Lilijisi izina lyakuti Jehova mumasena oonse Mabala One Azina lya Leza mulyakali kulibonya mu Magwalo a Cihebrayo. Busanduluzi oobu alimwi bulabikkilizyaa zina lya Leza mumasena aali 237 mu Magwalo aa Bunakristo aa Cigiliki oomo mumasena mwakajanika kuti mwakeelede kucita boobo nokwakalangwa-langwa kabotu. Elo kaka tulalumba kuti kwiinda munzila zyaandeene-andeene, Jehova wazumizya “muzike” a Kabunga Keendelezya kuti babelesye zyeezyo ziyandika mukumwaya alimwi ambunga zizumizidwe amulawo mukucita kuti izina lyakwe lizibwe nyika yoonse mbwiizulwa!

Kwaambilizya Jwi lya Leza Kwayaambele

Bantu ba Jehova bazumanana kupa bumboni kuzina lyakwe alimwi akukambauka Jwi lyakwe kwiinda mukusimba akumwaya tuulunzuma twamabbuku aagwasya kwiiya Bbaibbele alimwi a Bbaibbele lini kuligama buya. Kumatalikilo kwamwaanda wamyaka wa 19, iba Watch Tower Society bakapegwa nguzu zyakuba beni ba The Emphatic Diaglott, Benjamin Wilson’s Greek-English interlinear edition ya Magwalo aa Bunakristo aa Cigiliki. Iba Sosaiti bakamwaya King James Version ya Basikwiiya Bbaibbele, yakabikkilizyaa mapeeji aali 500 aajisi bupanduluzi bwamakani aamwi (appendix). Mu 1942, bakamwaya King James Version ijisi malembe aambi agwasya kumvwisya makani amwi kwiinda mukwaabikka mumbali-mbali lyamoombe wapeeji. Eelyo mu 1944 iba Sosaiti bakatalika kusimba American Standard Version yamu 1901, lyalo libelesya izina lya Leza. Izina lya Jehova lyakabikkwa amwalo mu The Bible in Living English, ilyakalembwaa Stephen T. Byington, ilyakamwaigwa aba Sosaiti mu 1972.

Imbunga zizumizidwe amulawo zibelesyegwaa Bakamboni ba Jehova zyagwasilizya mukusimba alimwi akupa busanduluzi bwa Bbaibbele boonse obu. Pele ikaambo kapati nkakuti, kuli lukamantano kapati akati ka Watch Tower Society alimwi akabunga kabakamboni ba Jehova bananike ikali mu Kkomitii ya Busanduluzi bwa Bbaibbele iitegwa New World Bible Translation Committee. Tulikkomene kubona kuti busanduluzi oobu bwasimbwa mu Bbaibbele lyoonse naa muzibeela-beela mumakkopi aali 106,400,000 mumyaambo iili 38. Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania ni Sosaiti ya Bbaibbele ncobeni!

“Muzike musyomesi” wasalwa kutegwa ‘alanganye zintu zyoonse zyasimalelaakwe.’ Zintu eezi zilabikkilizyaa zibelesyo, maofesi mapati aali ku New York States mu U.S.A. alimwi amitabi iili 110 ibeleka lino nyika yoonse mbwiizulwa. Ibaciinga camuzike balizi kuti bayoolyaambilila kujatikizya mbobazibelesya zintu nzyobakapegwa kuti bazilanganye. (Matayo 25:14-30) Nokuba boobo, eeci tacaambi kuti ibamuciinga ‘camuzike’ tabakonzyi kuzumizya balangizi beelela iba “mbelele zimwi” kuti balanganye mikuli iijatikizya milawo abweendelezi. Mubwini eeci cipa ciindi kubamu Kabunga Keendelezya kuti bajatisye “kukukomba akumulimo wamakani.”—Incito 6:4.

Kufwumbwa kuti bukkale bwanyika ino kabucizumizya, Kabunga Keendelezya kaiminina “muzike musyomesi uucenjede,” kayoozumanana kubelesya mbunga zizumizidwe amulawo. Eezi mbunga zilagwasilizya, pele zilakonzya kukasigwa. Ikuti naa mbunga iizumizidwe amulawo yakasigwaa mulawo wamfwulumende, mulimo wakukambauka walo uyoozumanana. Noliba lino, mumasena mulimo wesu moukasigwa alimwi mutakwe mbunga zizumizidwe amulawo izibelesyegwa, mulumbe wa Bwami uli mukwaambilizigwa, bantu bali mukugwasigwa kuba basikwiiya alimwi teokrasi ili mukuyaambele. Eeci cilacitika nkaambo Bakamboni ba Jehova balabyala akutilila, pele walo ‘Leza ulamezya.’—1 Ba-Korinto 3:6, 7.

Mbotuyaabulindila, tulasyoma kuti Jehova uyoobapa nzyobayandika bantu bakwe munzila yakumuuya alimwi ayakumubili. Jehova alimwi a Mwanaakwe Jesu Kristo, bayoozumanana kupa busolozi buyandika kuzwa kujulu alimwi alugwasyo luyandika kutegwa mulimo wakukambauka wa Bwami umanizigwe. Aboobo, kufwumbwa mulimo ngotucita mbotuli babelesi ba Leza ‘teensi inguzu, teensi bukozu, pele nkwiinda mumuuya wa Jehova.’ (Zekariya 4:6) Aboobo tupailila lugwasyo lwa Leza, nkaambo tulizi kuti kwiinda munguzu Jehova nzyapa, tuyoocikonzya kuumaniizya mulimo ngwaakatupa kuti tucite kumazubaano aakumamanino!