Skip to content

Skip to table of contents

Amuyandaule Jehova Nobutanasika Buzuba Bwabukali Bwakwe

Amuyandaule Jehova Nobutanasika Buzuba Bwabukali Bwakwe

Amuyandaule Jehova Nobutanasika Buzuba Bwabukali Bwakwe

“Amuyandaule Jehova . . . Amuyandaule bululami, amuyandaule lubombo, elyo ambweni muyoosiswa mubuzuba bwabukali bwa-Jehova.”—ZEFANIYA 2:3.

1. Ino bukkale bwakumuuya bwakali buti mu Juda eelyo Zefaniya naakatalika mulimo wakwe wabusinsimi?

ZEFANIYA wakatalika mulimo wakwe wabusinsimi nokwakali mapenzi mapati mu Juda. Ibantu bamucisi eco bakajisi bukkale bubyaabi kapati munzila yakumuuya. Bakali kusyoma bapaizi batakamuzi Leza alimwi abasikupandulula nyenyeezi kuti babasololele muciindi cakusyoma Jehova. Ikukomba Baala ikwakali kubikkilizyaa zilengwa zyabuzyazi zyakalidumide kapati mucisi eco. Ibasololi bamucisi—bana babami, ibantu balemekwa alimwi ababetesi bakali kubadyaaminina bantu mbobakeelede kukwabilila. (Zefaniya 1:9; 3:3) Anu Jehova ‘ncaakatandabikila janza lyakwe’ ikulwana akunyonyoona minzi ya Juda a Jerusalemu!—Zefaniya 1:4.

2. Mbulangizi nzi bwakaliko kubabelesi ba Leza basyomeka mu Juda?

2 Pele nokuba kuti bukkale bwakali bubi boobo, kwakacili bulangizi. Josiya mwanaa Amoni ngowakali mwami aciindi eco. Nokuba kuti wakacili mulombe-lombe buyo, Josiya wakajisi luyando lwini-lwini kuli Jehova. Ikuti mwami oyo mupya naakabupilusya bukombi busalala mu Juda, cakali kunoobakulwaizya kaka eco aabo ibasyoonto ibakacili kubelekela Leza cakusyomeka! Ambweni ibamwi nobakakulwaizigwa kubasangana alimwi abalo bakali kuyookwabililwa mubuzuba bwabukali bwa Jehova.

Izyeelelo Ziyandika Ikutegwa Tukakwabililwe

3, 4. Nzyeelelo nzi zyotatwe ziyandika kuzuzikizigwa ikutegwa muntu akeengelelwe “mubuzuba bwabukali bwa-Jehova”?

3 Sena ncobeni kuli bantu bamwi ibayookwabililwa mubuzuba bwabukali bwa Jehova? Inzya, kufwumbwa kuti bazuzikizya zyeelelo zyotatwe ziyandika zilembedwe kuli Zefaniya 2:2, 3. Notubala tupango otu, atubikkile maanu kapati kuzyeelelo eezi. Zefaniya wakalemba kuti: “Mulazyo no[u]tana kuzyala, buzuba nibutana kumwaika mbuli buungu, bukali bupati bwa-Jehova nibutana kumusikila, buzuba bwakunyema kwa-Jehova nibutana kumusikila. Amuyandaule Jehova, nyoonse nobabombede baansi nomubambide imbeta zyakwe. Amuyandaule bululami, amuyandaule lubombo, elyo ambweni muyoosiswa mubuzuba bwabukali bwa-Jehova.”

4 Aboobo ikutegwa muntu akwabililwe, muntu oyo wakeelede (1) kuyandaula Jehova, (2) kuyandaula bululami alimwi (3) kuyandaula lubombo. Tuyandika kuzibikkila maanu kapati zintu eezi sunu. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti, mbubwenya Juda a Jerusalemu mbozyakasikilwa buzuba bwalubeta mumwaanda wamyaka waciloba B.C.E., izisi zya Kristendomu alimwi abasizibi boonse bayoolibonena nguzu zya Jehova Leza lya “mapenzi mapati” aaza kumbele. (Matayo 24:21) Muntu woonse uuyanda kuyoosiswa kuciindi eco weelede kubweza ntaamu lino. Munzila nzi? Kwiinda mukuyandaula Jehova, kuyandaula bululami alimwi alubombo ciindi nociciliko!

5. Ncinzi cijatikizidwe ‘mukuyandaula Jehova’ sunu?

5 Ambweni mulakonzya kwaamba kuti: ‘Ndimubelesi wa Leza, umwi wa Bakamboni ba Jehova uulyaabide alimwi uubbapatizidwe. Sena tandina kuzizuzikizya kale zyeelelo ezyo?’ Mubwini, nzinji zijatikizidwe kunze lyakulyaaba buyo kuli Jehova. Bana Israyeli cakali cisi cilyaabide, pele kuciindi ca Zefaniya, ibantu tiibakali kupona kweelanaa kulyaaba kwabo. Akaambo kaceeci, cisi coonse cakazikukakwa kumbele. Sunu, ‘kuyandaula Jehova’ kubikkilizya kubaa cilongwe cibotu cigaminide anguwe alimwi akuzumanana ancico kwiinda mukuyanzanaa mbunga yakwe yaanyika. Caamba kuzyiba mbwazibona Leza zintu alimwi akubikkila maanu mbwalimvwa kujatikizya zintu ezyo. Tulamuyandaula Jehova notwiiya Jwi lyakwe cabusungu, notuyeeya makani alyo cakuzinzibala alimwi anotubelesya lulayo lwalyo mubuumi. Alimwi mbotuya buyandaula busolozi bwa Jehova mumipailo iisinizizye alimwi akutobela bweendelezi bwamuuya wakwe uusalala, icilongwe cesu anguwe cilakondela alimwi eeci citukulwaizya kumubelekela ‘amoyo wesu woonse, buumi, anguzu zyesu zyoonse.’—Deuteronomo 6:5; Ba-Galatiya 5:22-25; Ba-Filipi 4:6, 7; Ciyubunuzyo 4:11.

6. Mbuti ‘mbotubuyandaula bululami,’ alimwi nkaambo nzi ncokukonzyeka kucita boobo nomuba munyika eyi mbyaabi?

6 Iceelelo cabili icaambwa kuli Zefaniya 2:3 ‘nkuyandaula bululami.’ Ibunji bwesu twakacita kucinca kupati kutegwa tweelele lubbapatizyo lwa Bunakristo, pele tweelede kuzumanana kusumpula zyeelelo zya Leza zyabukkale bubotu mubuumi bwesu boonse. Ibamwi ibakatalika kabotu mumakani aya balilekela kuti basofwaazigwe anyika. Tacili cuuba-uba kuyandaula bululami mbwaanga tukkalaa bantu ibayeeya kuti bwaamu, kubeja alimwi azibi zimbi nzintu zili buyo kabotu. Pele ikuyandisisya kukkomanisya Jehova kulakonzya kuzunda kampenda kali koonse kakuyanda kuzuminwaa nyika. Juda wakaleka kukkomaninwaa Leza akaambo kakuti wakatalika kwiiya zilengwa zyabasimukobonyina ibatakali kukomba Leza. Aboobo muciindi cakwiiya zintu zyanyika, atube “basikwiiya ba-Leza,” ibazumanana kukomezya “buntu bupya bulengulwidwe mucinkozya ca-Leza cabululami acabusalali bwinibwini.”—Ba-Efeso 4:24; 5:1.

7. Mbuti ‘mbotuyandaula lubombo’?

7 Ikaambo katatu ikaambwa kuli Zefaniya 2:3 nkakuti, ikuti katuyanda kuyoosiswa mubuzuba bwabukali bwa Jehova, tweelede ‘kuyandaula lubombo.’ Buzubaa buzuba tulaswaanganaa baalumi, banakazi alimwi abakubusi batali babombe myoyo. Kuli mbabo, ikuba muntu uubombede moyo nkulubizya. Ikulibombya kubonwa kuti nkukompama kupati cini-cini. Mbantu bayanda kucita kufwumbwa nzyobayeeya alimwi balaliyanda, mbaasicinguni, basyoma kuti “zyeelelo” zyabo alimwi azintu nzyobayandisya kucita zyeelede kuzuminwaa muntu uli woonse ziyume zibe buti. Inga kaka cabija ikuti tumpenda tumwi akati katootu twatuyambukila! Ecino nceciindi ‘cakuyandaula lubombo.’ Munzila nzi? Kwiinda mukulibombya kuli Leza, ikulicesya kuzumina lulayo lwakwe alimwi akutobela kuyanda kwakwe.

Nkaambo nzi Ncokutegwa “Ambweni” Muyoosiswa?

8. Ncinzi citondezyegwa kwiinda mukubelesyegwa kwabbala lyakuti “ambweni” kuli Zefaniya 2:3?

8 Amubone kuti Zefaniya 2:3 yaamba kuti: “Ambweni muyoosiswa mubuzuba bwabukali bwa-Jehova.” Ino nkaambo nzi bbala lyakuti “ambweni” ncolyakabelesegwa kakuli kwaambwa “babombede baansi”? Ibantu aabo babombe myoyo bakalibwezede kale ntaamu ziyandika, pele kunyina nobakeelede kulisyoma pe. Teebakaningasika kumamanino aabuumi bwabo kabasyomeka. Kwakali kulangilwa kuti ibamwi akati kabo bakali kuzoozundwa acibi. Ncimwi buyo akulindiswe. Jesu wakati: “Oyo uuliyumya kusikila kumamanino [ngu]uzoofutuka.” (Matayo 24:13) Inzya, ikufwutuka mubuzuba bwabukali bwa Jehova kuyeeme aakuzumanana kucita zintu ziluleme kulinguwe. Sena ayo ngamakanze ngomulombozya?

9. Nintaamu nzi ziluleme nzyaakabweza Mwami mwana-mwana Josiya?

9 Kulangilwa kuti Mwami Josiya wakakulwaizigwa ‘kuyandaula Jehova’ mukutobela majwi aa Zefaniya. Imagwalo aamba kuti: “Mumwaka wamusanu aitatu wabwami bwakwe, naakacili mwanike [kalaa myaka yakuzyalwa iitandila ku 16, Josiya] wakatalika kuyandaula Leza wa-Davida wisi.” (2 Makani 34:3) Alimwi Josiya wakazumanana ‘kuyandaula bululami,’ mbwaanga tubala kuti: “Nkabela mumwaka wakumi aibili [Josiya naakalaa myaka yakuzyalwa iisika ku 20] wakatalika kusalazya Juda a-Jerusalemu akumwaya zipaililo zyakuzilundu azisamu zya-Asera azikozyano zibezedwe azikozyano zifulidwe. Bakamwaya zipaililo zyababaala kubusyu bwakwe.” (2 Makani 34:3, 4) Kunze lyaboobo, Josiya ‘wakayandaula lubombo,’ cakulibombya wakacita eezyo zikkomanisya Jehova kwiinda mukusalazya cisi kubukombi bwamituni boonse alimwi amicito imbi yabukombi bwakubeja. Elo basilubombo bambi beelede kuti bakazikkomanina kaka zintu ezyo zyakacitika!

10. Ncinzi cakacitika mu Juda mu 607 B.C.E., pele ino mbaani bakafwutulwa?

10 Bama Juda banji bakapilukila kuli Jehova kuciindi cabweendelezi bwa Josiya. Pele mwami oyo naakafwa, ibunji bwabo bakapilukila kunzila zyabo zyakaindi—kumicito njatazumini Leza abuniini. Mbubwena Jehova mbwaakaambide, mu 607 B.C.E., bana Babuloni bakazunda Juda akunyonyoona munzi wakwe mupati, Jerusalemu. Pele kwakacili bulangizi. Musinsimi Jeremiya, Ebedimeleki imu Kusi, ibaluzubo lwa Jonadabu alimwi abambi bakali kusyomeka kuli Leza bakasiswa mubuzuba obo bwabukali bwa-Jehova.—Jeremiya 35:18, 19; 39:11, 12, 15-18.

Amucenjele Nobasinkondonyina ba Leza!

11. Nkaambo nzi ncocili ciyumu kuzumanana kusyomeka kuli Leza mazubaano, pele ino ncinzi basinkondonyina babantu ba Jehova ncobeelede kulanga-langa?

11 Notucilindila buzuba bwabukali bwa Jehova buyoosikila bweende bwazintu bubyaabi obu, ‘tulasikilwa masukusyo aamisyobo-misyobo.’ (Jakobo 2:1) Muzisi zili mbozibede izyaambwa kuti zilalulemeka lwaanguluko lwabukombi, beendelezi bazikombelo bacenjezu babelesya mpuwo njobajisi kumfwulumende ikupenzya bantu ba Leza munzila iitaambiki. Ibantu ibatalilemeki babejelezya Bakamboni ba Jehova, babaamba kuti “nkabunga kamaseseke kabyaabi.” Leza uliizyi kabotu-kabotu micito yabo, elyo inga takabalangi buyo kakunyina kubasubula pe. Aabo basinkondonyina ba Leza inga bacita kabotu ikuti naa balanga-langa cakacitikila basinkondonyina babantu ba Leza bamwi bansiku mbuli ba Filisiti. Ibusinsimi bwaamba kuti: “Gaza uyoosaalwa, a-Asikeloni uyooba matongo. Ba-Asidodi bayoobatanda ciindi casikati, amunzi wa-Ekroni uyoononkolwa.” Iminzi yaba Filisiti ya Gaza, Asikeloni, Asidodi alimwi a Ekroni yakali kuyoonyonyoonwa.—Zefaniya 2:4-7.

12. Ncinzi cakacitika kuli Filisitiya, Moabu alimwi a Amoni?

12 Ibusinsimi bulazumanana ategwa: “Ndimvwide kusampaula kwa-Moabu amatusi aabana ba-Amoni ngebatukizya bantu bangu, ambubakomezya nyika yabo.” (Zefaniya 2:8) Ee, cisi ca Egepita alimwi a Etiopiya zyakanyonyoonwaa basikusaala bana Babuloni. Pele ino ndubeta nzi ndwaakacita Leza kuli Moabu alimwi a Amoni, izisi zyakazwa muzyalane lya Loti imujwa wa Abrahamu? Jehova wakasinsima kuti: “Moabu uyooba mbuli Sodoma, abana ba-Amoni bayooba mbuli Gomora.” Mukwiimpana abamanyina—ibana ba Loti basimbi bobile ibakafwutuka lunyonyooko lwa Sodoma a Gomora—bana Moabu abana Amoni tiibakali kuyoosiswa pe kumbeta zya Leza. (Zefaniya 2:9-12; Matalikilo 19:16, 23-26, 36-38) Ino uli kuli Filisitiya aminzi yakwe sunu? Ino mbuti kujatikizya bana Moabu abana Amoni ibakali kulisumpula? Nomulitakata buti kuyandaula, tamukonzyi kwiijana pe.

13. Ncinzi cakajanwa ku Nineve kwiinda mumulimo wakuvwukkula zintu zyakaindi?

13 Kuciindi ca Zefaniya, Bulelo bwaba Asuri bwakajisi nguzu kapati. Kapandulula cibeela comwe camunzi wamwami ncaakavwukkula mumunzi mupati wa Asuri iwa Nineve, haazibwene mukuvwukkula zintu zyakaindi wazina lya Austen Layard wakalemba kuti: “Iziluli zyaŋanda mozili mukati . . . zyakali cimbawidwe muzibeela zyeelene mbazu zyoonse zyone, zyakazekaudwe zifwanikiso zyamaluba naa zyabanyama. Zimwi zyakazilidwe mulotwe wameja aabazovwu mozili mukati, cibeela cimwi acimwi cakazingulukidwe mbaakani zibotu zibezedwe naa kubumbwa mumbali. Imakkapulosi alimwi amumabali mwaziluli kulangilwa kuti kwakasyinguludwe ingolida ansiliva; alimwi akali azisamu zidula zyamakedari, ikapati oomo mozyakali kulibonya, zyakabelesegwa moonse mwakali kuyandika zisamu.” Pele mbubwenya mbukwakasinsimwa mubusinsimi bwa Zefaniya, Asuri wakali kuzyoonyonyoonwa alimwi amunzi wakwe mupati wa Nineve wakali kuzyooba “itongo.”—Zefaniya 2:13.

14. Mbuti businsimi bwa Zefaniya mbobwakazuzikizigwaa munzi wa Nineve?

14 Kwakainda buyo myaka iili 15 kuzwa naakabwaamba businsimi oobo Zefaniya, imunzi mupati wa Nineve wakanyonyoonwa, imunzi wamwami wakaile kuba mafwisila. Inzya, imunzi oyo wabantu basikulisumpula wakanyonyoonwa cakumaninina. Ilunyonyooko olo lwakapandululwa kabotu-kabotu mumajwi aakuti: “Basifundwe anungu ziyookala amisemu yawo [iiwide]. Insinsini ziyoolila muzipulo zyawo, abacikwangala bayookala amilyango yawo.” (Zefaniya 2:14, 15) Imaanda aa Nineve aatalikomeneni akali kuyooba buyo zikkalilo zyanungu abayuni basifundwe. Mumunzi tiikwakacili kunoomvwugwa bantu basimakwebo, ikoongolola kwabasikalumamba alimwi akwiimba kwabapaizi. Oomo mumigwagwa yakazwide bantu, kwakali kuyoomvwugwa buyo jwi lyakulila muzipulo, ambweni nkulila naa kutongela kwabayuni naa kubbubbula kwaguwo. Mbubwenya buyo, abalo basinkondo ba Leza abamaninine doo!

15. Ncinzi cinga cayiigwa kuli ceeco cakacitikila Filisitiya, Moabu, Amoni alimwi a Asuri?

15 Ncinzi ncotunga twaiya twalanga-langa zyakacitikila Filisitiya, Moabu, Amoni alimwi a Asuri? Nceeci cakuti: Mbotuli babelesi ba Jehova, taakwe notweelede kubayoowa basinkondoma pe. Leza ulazibona nzyobacita aabo ibakazya bantu bakwe. Jehova wakabweza ntaamu yakunyonyoona basinkondonyina musyule, alimwi imbeta zyakwe zyalunyonyooko ziyoosikila bantu boonse nyika yoonse mbwiizulwa mazubaano. Pele nkobali ibatikafwutuke—‘inkamu impati yabantu bazwa kuzisi zyoonse.’ (Ciyubunuzyo 7:9) Mulakonzya kuba akati kabo kufwumbwa kuti mwazumanana kuyandaula Jehova, kuyandaula bululami alimwi akuyandaula lubombo.

Maawe Kuli Basizibi Basicimpangwe!

16. Ncinzi businsimi bwa Zefaniya ncobwakaamba kujatikizya bana babami ba Juda alimwi abeendelezi bazikombelo, alimwi ino nkaambo nzi imajwi aaya ncaamweelela Kristendomu?

16 Ibusinsimi bwa Zefaniya alimwi bwaamba makani aaminzi ya Juda a Jerusalemu. Ibbuku lya Zefaniya 3:1, 2 lyaamba kuti: “Maawe kuliyooyo uusampaula, uusofweede, munzi uukataazya. Teewakaswiilila ijwi, teewakazuminina lucenjezyo, teewakasyoma Jehova, teewakaswenenena kuli-Leza wawo.” Cakabaletela mapenzi kaka bantu ba Jehova akaambo kakutaswiilila lulayo lwakwe! Cakali kuusisya kaka ikubona bana babami, bantu balemekwa alimwi ababetesi nkobakanyina lubombo. Zefaniya wakabasinsa beendelezi bazikombelo batafwi bweemya kati: “Basinsimi bakwe mbantu babuyo batasyomeki. Bapaizi bakwe balasofwaazya zisalala akutyola mulao.” (Zefaniya 3:3, 4) Imajwi aayo alabupandulula kabotu kaka bukkale bwabasinsimi abapaizi bamu Kristendomu sunu! Cakulisumpula kapati, bagusya zina lya Leza mubusanduluzi bwabo bwama Bbaibbele alimwi bayiisya bantu njiisyo zisampaula Yooyo ngobaamba kuti ngobakomba.

17. Nkaambo nzi ncotweelede kuzumanana kwaambilizya makani mabotu kunyina makani naa bantu balatuteelela naa pe?

17 Jehova calubomba wakabacenjezya bantu bakwe bansiku kujatikizya ntaamu njaakali kuyanda kubweza. Wakatuma babelesi bakwe basinsimi, akati kabaabo kwakali—Zefaniya alimwi a Jeremiya ikutegwa bakulwaizye bantu kweempwa. Inzya, “Jehova . . . taciti zibi abuniini pe. Zifumo zyoonse ulabonya bululami bwakwe, taleki pe.” Ino bakakubona buti? Zefaniya waamba kuti: “Pele muntu sizibi tausi insoni pe.” (Zefaniya 3:5) Ikucenjezya kukozyenye akooku kuli mukwaambilizigwa lino. Ikuti kamuli basikumwaya bamakani mabotu, mulijatikizidwe mumulimo oyu wakucenjezya. Amuzumanane kwaambilizya makani mabotu cakutaleka! Kunyina makani naa bantu balamuteelela naa pe, imulimo wanu ulazwidilila kuli Leza kufwumbwa kuti kamuucita cakusyomeka; tamweelede kufwa nsoni pe nomucita mulimo wa Leza cabusungu.

18. Ino ibbuku lya Zefaniya 3:6 liyoozuzikizigwa buti?

18 Ilubeta lwa Leza lwalunyonyooko talukabi lwakunyonyoona buyo Kristendomu ilikke pe. Mukusinganya kwakwe, Jehova wabikkilizya azisi zyoonse zyaanyika: “Ndakosola zisi, azilwanino zyazyo zyaba matongo. Ndasaala migwagwa yazyo, taakwe uuenda mulinjiyo. Minzi yazyo yanyonyooka.” (Zefaniya 3:6) Majwi aya alasyomeka kapati cakuti kweelana amalembe mataanzi aa Cihebrayo, Jehova waamba lunyonyooko olo mbuli kuti lwakacitika kale. Ncinzi cakacitika kuminzi ya Filisitiya, Moabu alimwi a Amoni? Alimwi ino mbuti kujatikizya munzi mupati mu Asuri iwa Nineve? Ilunyonyooko lwayo lweelede kuba cikozyanyo cakucenjezya kuzisi sunu. Leza takonzyi kufwubaazigwa pe.

Amuzumanane Kuyandaula Jehova

19. Mmibuzyo nzi iipa kulizinza kuyeeya njotweelede kubuzya?

19 Kuciindi ca Zefaniya, ibukali bwa Leza bwakatondezegwa kubantu “bakaindilila loko kubisya muncito zyabo.” (Zefaniya 3:7) Eeco nceciyoocitika akuciindi cesu. Sena muli bubwene bumboni bwakuti buzuba bwabukali bwa Jehova bulaafwaafwi? Sena mulazumanana ‘kuyandaula Jehova’ kwiinda mukubala Jwi lyakwe buzubaa buzuba? Sena ‘mulabuyandaula bululami’ kwiinda mukupona buumi busalala bweendelana azyeelelo zya Leza? Alimwi sena muli ‘mukuyandaula lubombo’ kwiinda mukuba bantu balicesya alimwi ibalibombya kuli Leza akububambe bwakwe mbwacitide bwakufwutwida bantu?

20. Mmibuzyo nzi njotutiilange-lange mucibalo camamanino cazibalo ezi zitobelene zyabusinsimi bwa Zefaniya?

20 Ikuti twazumanana kuyandaula Jehova, bululami alimwi alubombo, tulakonzya kulangila kubaa zilongezyo zinji lino—inzya, noliba lino “kumazuba aakumamanino” aazwide mapenzi aasunka lusyomo. (2 Timoteo 3:1-5; Tusimpi 10:22) Pele tulakonzya kubuzya kuti, ‘Ino tobabelesi ba Jehova bamazubaano tulongezyegwa buti, alimwi ino nzilongezyo nzi zyakumbele zyabusinsimi bwa Zefaniya nzyobalangila aabo ibayoosiswa mubuzuba bwabukali bwa Jehova ibuli mukuswena afwaafwi cakubindaana?’

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Mbuti bantu ‘mbobamuyandaula Jehova’?

• Ncinzi cijatikizidwe ‘mukuyandaula bululami’?

• Mbuti mbotunga ‘twayandaula lubombo’?

• Nkaambo nzi ncotweelede kuzumanana kuyandaula Jehova, bululami alimwi alubombo?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Sena mulamuyandaula Jehova kwiinda muciiyo canu ca Bbaibbele amumipailo iisinizizye?

[Cifwanikiso icili apeeji 13]

Akaambo kakuti balazumanana kuyandaula Jehova, ibankamu impati bayoofwutuka mubuzuba bwabukali bwakwe