Skip to content

Skip to table of contents

Busolozi Buzwa Kwa leza Kujatikizya Kusala Mweenzinyoko Wamulukwatano

Busolozi Buzwa Kwa leza Kujatikizya Kusala Mweenzinyoko Wamulukwatano

Busolozi Buzwa Kwa leza Kujatikizya Kusala Mweenzinyoko Wamulukwatano

“Njookulaya akukutondezya inzila njoelede kutola, njookweenzya kukubika liso lyangu alinduwe.”—INTEMBAUZYO 32:8.

1. Nzintu nzi ziyandika ikutegwa lukwatano luzwidilile kabotu?

BASINGOMA batalika kulizya ngoma zyabo. Imwiimbi umwi caluzibo kapati wasangana ambabo kwiimba ajwi libotu kwiinda mukutobelezya kulila kwangoma. Aboobo lino kwamvwugwa lwiimbo lubotu kapati. Ibaalumi bobile balongolola zibbokesi zilemu imulongedwe mpasya zyakusambala kuzwa mucimbayambaya cimwi. Omwe uli mukuwaala cibbokesi comwe-comwe kumweenzinyina, awalo uli mukuzyikwaba kabotu-kabotu akulindila zimbi. Zintu eezi zyobile zilibonya mbuli kuti tazikatazyi kucita. Pele, ino nguni uunga wasola kuzicita kakunyina kuzizyibila saansi naa kusaanguna, kakunyina umbi uucibwene wakuzicita anguwe alimwi ikapati ikuti kakunyina busolozi naa malailile aayelede. Mbubwenya buyo, ilukwatano lubotu lulakonzya kulibonya mbuli kuti lwaaile kucitika. Pele alwalo luyandika mweenzinyoko uuli kabotu, ikubelekela antoomwe alimwi ikapati alulayo lugwasya. Masimpe, ibusolozi bubotu bulayandika kapati.

2. (a) Nguni wakatalisya bubambe bwalukwatano, alimwi ino wakajisi makanze nzi? (b) Ino zikwati zimwi zyendelezyegwa buti?

2 Cili buyo kabotu kumulombwana naa musimbi kuyeeya zyayooyo uuyooba mweenzinyina mulukwatano—imweenzinyina mubuumi. Kuzwa leelyo naakalwaanza Jehova Leza, lukwatano lwamwaalumi amwanakazi cali cilengwa buya mubuumi. Pele, imwaalumi wakusaanguna Adamu, tanaakalisalila mukaintu pe. Caluyando Jehova nguwakamupa mukaintu. (Matalikilo 2:18-24) Makanze aakwe akali akuti banabukwetene bakusaanguna bazyale kutegwa nyika yoonse izyule abantu. Kuzwa lukwatano olo lwakusaanguna, makani aalukwatano akali kweendelezyegwaa bazyali bamwanakazi sikukwatwa amwaalumi sikukwata, zimwi ziindi eci cali kucitika bamana kumvwana abaabo ibajatikizidwe. (Matalikilo 21:21; 24:2-4, 58; 38:6; Joshua 15:16, 17) Nokuba kuti zikwati zyendelezyegwa boobu zicidumide muzisi zimwi amisyobo, ibanji sunu balisalila buya mweenzinyina wamulukwatano.

3. Ino mweenzinyoko wamulukwatano weelede kusalwa buti?

3 Ino mbuti mbomweelede kusala mweenzinyoko wamulukwatano? Ibamwi baloongelezyegwa akaambo kaciwa—kufwumbwa ceeco cibakonda nobacibona. Ibamwi baccilila buvwubi, bayanda yooyo uuyoobalanganya kabotu alimwi uukonzya kubapa nzyobayanda anzyobalombozya zyoonse. Pele sena eezi zyaambwa zilikke inga zyasololela kulukwatano lwalukkomano? Ibbuku lya Tusimpi 31:30 lyaamba kuti: “Kubotezya kuleena, akweebeka nkwabuyo, pele mwanakazi uuyoowa Jehova uli acoolwe.” Alimwi oomu momuli kaambo kapati: Amumuyeeye Jehova nomusala mweenzinyoko wamulukwatano.

Busolozi Bwaluyando Kuzwa Kuli Leza

4. Ndugwasyo nzi ndwapa Leza kujatikizya makani aakusala mweenzinyoko wamulukwatano?

4 Taateesu wakujulu siluyando Jehova, watupa Jwi lyakwe lilembedwe kuti litusololele muzintu zyoonse. Waamba kuti: “Ndime Jehova Leza wako. Ndime uukwiiyisya kuti ugwasigwe. Ndime uukweenzya munzila njoelede kutola.” (Isaya 48:17) Aboobo, tacigambyi pe ikujana busolozi mu Bbaibbele ibwabeleka kwaciindi cilamfwu kujatikizya kusala mweenzinyoko wamulukwatano. Jehova uyanda kuti zikwati zyesu kazili zyeezyo zitamani alimwi zyalukkomano. Aboobo watupa lugwasyo lwakuti twaateelele akwaatobela malailile aaya. Sena eco teensi ncotulangila kuzwa ku Mulengi wesu siluyando?—Intembauzyo 19:8.

5. Ncinzi ciyandika ikutegwa lukwatano lube lwalukkomano alimwi lutamani?

5 Jehova naakatalisya lukwatano, makanze aakwe akali akuti lutakabi nolumana pe. (Marko 10:6-12; 1 Ba-Korinto 7:10, 11) Nkakaambo kaako ‘ncakusulaikide kulekana,’ ukuzumizya buyo nokwacitwa ‘buvwuule.’ (Malaki 2:13-16; Matayo 19:9) Aboobo, ikusala mweenzinyoko wamulukwatano nintaamu imwi yeelede kubikkilwa maanu kapati njotukonzya kucita alimwi tayeelede kucitwa cabuyamba pe. Nzisyoonto zyakusala nzyotucita motulangila lukkomano naa buumba mbuli kusala kwamulukwatano. Ikusala kubotu kulakonzya kujanya muntu mpindu alukkomano mubuumi, pele cibweze-bweze ciletela buumba butamani. (Tusimpi 21:19; 26:21) Ikutegwa lukkomano luzumanane, kulayandika kapati kusala camaanu alimwi akulisungula kusyomezya kukkala antoomwe lyoonse, mbwaanga Leza wakaanza lukwatano kuti lube luyanzano lukondela kwiinda mukumvwana akubelekelaamwi.—Matayo 19:6.

6. Nkaambo nzi balombwana abasimbi ncobeelede kucenjela kapati nobasala mweenzinyina wamulukwatano, alimwi ino inga basala buti munzila yamaanu?

6 Ikapati balombwana abasimbi beelede kucenjela kapati kubona kwaamba kuti kubota kwaciwa alimwi akulombozya koonana takunyonganyi kuyeeya kwabo kubotu ciindi nobasala mweenzinyina wamulukwatano. Masimpe, ilukwatano luyeeme buyo aazintu zili boobo lulakonzya kuletela kucimwa nokuba kusulaikana. (2 Samuele 13:15) Kulubazu lumbi, luyando lutamani lulakonzya kujanwa mbotuyaabuzumanana kuzyiba mweenzuma alimwi akulizyiba kabotu tobeni. Alimwi tweelede kuzyiba kuti ncotubona kuti ncibotu inga kacitali ceeco cali kulombozyegwaa moyo wesu kumatalikilo. (Jeremiya 17:9) Nkakaambo kaako ibusolozi bwa Leza bujanwa mu Bbaibbele bulayandika kapati. Bulatugwasya kuzyiba mbotunga twazisala camaanu zintu nzyotuyanda mubuumi. Sintembauzyo mukwiiminina Jehova wakaamba kuti: “Njookulaya akukutondezya inzila njoelede kutola, njookweenzya kukubika liso lyangu alinduwe.” (Intembauzyo 32:8; Ba-Hebrayo 4:12) Nokuba kuti lukwatano lulakonzya kuzuzikizya cilengwa ncotwakazyalwaa calo cakuyanda alimwi akuyanzana, lukwatano lulijisi amapenzi aalo aayandika bantu basimide alimwi ibalaabupampu.

7. Nkaambo nzi bamwi ncobalukaka lulayo luzwa mu Bbaibbele kujatikizya kusala mweenzinyina wamulukwatano, pele ino eci inga casololela kunzi?

7 Ncamaanu ikutobela ceeco Sikwaanza walukwatano ncaamba kujatikizya kusala mweenzinyoko wamulukwatano. Pele zimwi ziindi tulakonzya kukazya eelyo bazyali naa baalu Banakristo nobatupa lulayo luzwa mu Bbaibbele. Tulakonzya kuyeeya kuti tabatuteeleli kabotu alimwi kulombozya kwamiyeeyo yesu kulakonzya kutukulwaizya kutobela ciyanda moyo. Pele eelyo zintu nozicitika, tulakonzya kuusa akaambo kakuti tiitwakalutobela lulayo lwabusongo lwakapegwa kuti lutugwasye. (Tusimpi 23:19; 28:26) Tulakonzya kuba mulukwatano lunyina luyando, ibana batukatazya kulanganya alimwi ambweni akubaa mweenzuma wamulukwatano uutasyomi. Cilausisya kapati kaka ikuti naa lukwatano lweelede kutupa lukkomano lwaba loolo luleta mapenzi mapati!

Kulemeka Leza—Ncintu Ciyandika Kapati

8. Ino kulemeka Leza kugwasya buti kutegwa lukwatano luzumanane alimwi lube lwalukkomano?

8 Ee, kuyandana kwabantu bobile kulagwasya mukuyumya lukwatano. Pele bube bukkomaninwaa boonse bobile bulayandika kapati kutegwa lukwatano luzumanane alimwi lube lwalukkomano. Kulemeka Jehova Leza kwabantu boonse bobile kupanga caanzyo citamani alimwi kusumpula lukamantano munzila iitacitwi aacintu cimbi cili coonse. (Mukambausi 4:12) Eelyo banabukwetene nobabikkila maanu kubukombi bwa Jehova bwini-bwini, balakamantana munzila yakumuuya, mumizeezo alimwi amubukkale. Balaiya Jwi lya Leza antoomwe. Balapaila antoomwe alimwi ikucita boobo kukamantanya myoyo yabo. Baunka limwi kumiswaangano ya Bunakristo alimwi balabeleka antoomwe mumulimo wamumuunda. Ezi zyoonse zigwasya kubaa caanzyo cakumuuya iciyumya cilongwe cabo. Alimwi iciyandika kwiinda, cipa kuti bajane cilongezyo ca Jehova.

9. Ncinzi Abrahamu ncaakacita kujatikizya kujanina mwanaakwe Izaka mukaintu, alimwi ino ncinzi cakacitika?

9 Akaambo kakuti wakali kulemeka Leza, sinsiku Abrahamu wakayanda kumukkomanisya Leza eelyo nocakasika ciindi cakusalila mwanaakwe Izaka mukaintu. Kumubelesi wakwe wamuŋanda ngwasyoma, Abrahamu wakati: “Ndakucita kuti ukonkezye muzina lya-Jehova Leza wakujulu a-Leza waansi kuti tokooyookwatya mwanaangu umwi wabana basimbi baba-Kanana mbenkede akati kabo. Uleelede kuya kucisi cangu akuluzubo lwangu, ukajanine mwaanaangu Izaka mukazi nkukonya oko. . . . [Jehova] ulatuma angelo wakwe kunembo lyako, nkabela uyoobwezela mwanaangu mukazi kuzwa oko.” Aboobo Rebeka wakaba mukaintu uulibedelede ooyo Izaka ngwaakali kuyandisisya.—Matalikilo 24:3, 4, 7, 14-21, 67.

10. Mmikuli nzi yamu Magwalo yeelede kuyumunwaa balumi abakaintu?

10 Ikuti katuli Banakristo batanakwata naa kukwatwa, kulemeka Leza kuyootugwasya kubaa bube ibuyootugwasya kuzuzikizya zyoonse ziyandika zyamu Magwalo kujatikizya lukwatano. Akati kamikuli yabalumi abamakaintu, kuli zyeezyi izyaambwaa mwaapostolo Paulo kuti: “Nubanakazi, amulibombye kubalumi banu mbuli mbumulibombya kuli-Leza . . . Anywebo nobalumi, amuyande banakazi banu, mbuli Kristo mbwaakayanda mbungano akulyaaba nkaambo kanjiyo. . . . Balumi [beelede] kuyanda banakazi babo mbuli mibili yabo beni. . . . Mwaalumi umwi aumwi akati kanu ayande mukaakwe mbuli mbwaliyanda mwini, alakwe mwanakazi alemye mulumi wakwe.” (Ba-Efeso 5:22-33) Imajwi aaya aa Paulo aakasololelwaa muuya akankaizya mboluyandika kapati luyando abulemu. Ikutobela lulayo olu kubikkilizya kuyoowa kubisizya Jehova. Kuyandika kulyaaba camoyo woonse ziyume zitete. Banakristo ibayeeya zyakukwata naa kukwatwa beelede kulibambila kuyumuna mukuli ooyu.

Ikusala Nomweelede Kukwata naa Kukwatwa

11. (a) Ndulayo nzi lujatikizya notweelede kukwata naa kukwatwa ilupedwe mu Magwalo? (b) Ncikozyanyo nzi citondezya kuti ncamaanu kutobela lulayo lwa Bbaibbele lulembedwe ku 1 Ba-Korinto 7:36?

11 Ikuzyiba notulibambilide kukwata naa kukwatwa cilayandika kapati. Mbwaanga eci ciliimpene kumuntu amuntu, Magwalo kunyina naamba myaka njayelede kubaanjiyo muntu kutegwa akwate naa kukwatwa. Pele alatondezya kuti inga cainda kubota ikuti naa twalindila kusikila mane “twainda aciimo cabukubusi,” eelyo kulombozya koonana nokuli kupati cakuti kulakonzya kunyonganya kuyeeya kuli kabotu. (1 Ba-Korinto 7:36, NW) Michelle waamba kuti: “Neekali kulangilila beenzuma nkobakali kweebana akukwatana, ibanji kabatanaindaa myaka yakuzyalwa iili 19, zimwi ziindi cakali kundiyumina kulutobela lulayo olu. Pele ndakazyiba kuti lulayo olu luzwa kuli Jehova alimwi utwaambila buyo zintu zitugwasya. Kwiinda mukulindila kukwatwa, cakandipa ciindi cakubikkila maanu kucilongwe cangu a Jehova alimwi akubaa luzibo mubuumi lwalo ndotakonzyi kubaandulo nolaamyaka yakuzyalwa iizwaa 13 kusikila a 19. Nokwakainda myaka iili mbwiibede, ndakalilibambilide kuzuzikizya mikuli yangu alimwi akweendelezya mapenzi aabuka mucikwati.”

12. Nkaambo nzi ncocitali camaanu kubindila kukwata naa kukwatwa notucili bana?

12 Aabo ibabindila kukwata naa kukwatwa kabacili bana kanjikanji bajana kuti nzyobayanda anzyobalombozya zilacinca mbobayaabukomena. Mpoonya bajana kuti izintu nzyobakali kulombozya kumatalikilo tazicikwe mpindu kuli mbabo. Munakristo umwi wakakanzide kukwatwa naakali aamyaka iili 16. Bakaapanyina alimwi abanyina bakakwatwa nobakali amyaka eyo yakuzyalwa. Imulombwana nkwaakali kuyanda kukwatwa naakakaka kumukwata aciindi eco, wakasala umbi wakali kuyanda kumukwata. Pele kumbele wakausa kapati akaambo kakubinda mukusala kwakwe.

13. Ncinzi ncobabulizya kanjikanji aabo ibabinda kukwata naa kukwatwa?

13 Nomulibambila kukwata naa kukwatwa, ncintu ciyandika kapati ikusima muluzibo lwazintu zyoonse zijatikizyidwe. Lukwatano lubindilwa kamucili bana lulakonzya kuleta mapenzi manji aayo banabukwetene bacili bana-bana ngobatakonzyi kweendelezya kabotu. Balakonzya kabanyina luzibo alimwi akusima kuyandika mukweendelezya mapenzi aamulukwatano alimwi ambobakomezyegwa bana. Tweelede kukwata naa kukwatwa lilikke notulibambilide kabotu kumubili, mumizeezo alimwi amunzila yakumuuya ikuzumananaa kuyanzana kutamani.

14. Ncinzi ciyandika kutegwa twaayendelezye mapenzi aabuka mulukwatano?

14 Paulo wakalemba kuti aabo ibakwatana “bayoojana mapenzi aakunyama.” (1 Ba-Korinto 7:28) Kuyooba mapenzi akaambo kakuti kuli bantu bobile baindene alimwi kunooli kwiimpana kujatikizya mbobazilanga zintu. Akaambo kakuti tatulondokede, inga caba cintu ciyumu kuzuzikizya mulimo wesu wamu Magwalo mulukwatano. (1 Ba-Korinto 11:3; Ba-Kolose 3:18, 19; Tito 2:4, 5; 1 Petro 3:1, 2, 7) Kuyandika kusima alimwi akusitikila munzila yakumuuya ikutegwa tuyandaule akutobela busolozi bwa Leza ikutegwa tumanizye mapenzi munzila yaluyando.

15. Ndubazu nzi bazyali ndobanga babaandulo mukugwasya bana babo kulibambila lukwatano? Amupe cikozyanyo.

15 Ibazyali balakonzya kugwasya bana babo kulibambila lukwatano kwiinda mukubagwasya kuteelela mbociyandika kapati kutobela busolozi bwa Leza. Kwiinda mukwaabelesya kabotu Magwalo alimwi amabbuku aa Bunakristo, ibazyali balakonzya kugwasya bana babo kuzyiba naa balo alimwi abeenzinyina mbobayanda kukwata naa nkobayanda kukwatwa balilibambilide kuzuzikizya zyoonse ziyandika mulukwatano. * Imusimbi umwi wamyaka iili 18 wazina lya Blossom wakalimvwa kuti bakali kuyandanaa mulombwana umwi ngocakali limwi mumbungano yomwe. Wakali mubelesi waciindi coonse mumulimo wabupainiya, alimwi bakali kuyanda kukwatana. Pele bazyali bakwe bakamulomba kuti alindile aumbi mwaka wiinde akaambo kakuti wakacili mwana kapati. Kumbele Blossom wakalemba kuti: “Ndilalumba kapati kuti ndakalutobela olo lulayo lubotu. Mumwaka ngoona oyo, ndakali kuyaabusima alimwi ndakatalika kubona kuti ooyu mulombwana tanaakajisi bube buyandika bwamulumi mubotu. Mukuya kwaciindi wakazwa mumbunga, aboobo ndakayokoka kuli ceeco icakali kunooba penzi pati mubuumi bwangu. Elo kaka ncintu cibotu ikubaa bazyali basongo ooko nkotunga twajana lulayo lusyomeka!”

‘Amukwate naa Kukwatwa Buyo ku Munakristo’

16. (a) Mbuti Banakristo mbobanga basunkwa kujatikizya ‘kukwata naa kukwatwa ku Munakristo’? (b) Ncinzi ncobeelede kutelaika Banakristo eelyo nobasunkwa kukwata naa kukwatwa kumuntu uutasyomi?

16 Imalailile aa Jehova ku Banakristo alisalede kapati: ‘Amukwate naa kukwatwa buyo ku Munakristo.’ (1 Ba-Korinto 7:39) Bazyali Banakristo alimwi abana babo balakonzya kusunkwa mumakani aaya. Munzila nzi? Bakubusi balakonzya kabayanda kukwata naa kukwatwa, pele kulakonzya kakutakwe wakukwata naa wakubakwata mumbungano mobabede. Ee, cilakonzya kacilibonya boobo. Kulakonzya kakuli balombwana basyoonto kwiinda basimbi mubusena bumwi, antela kulakonzya kakutakwe naba omwe uunga walombozyegwa mubusena oobo. Imulombwana naa musimbi uutali simbungano uulyaabide ulakonzya kumuyanda musimbi naa musankwa Munakristo, calo eeci cikonzya kupa bazyali alimwi amusimbi ikuunduluzya zyeelelo nzyabikkide Jehova. Mubukkale buli boobo, inga cainda kubota kutelaikaa cikozyanyo ca Abrahamu. Inzila yomwe njaakacita ikutegwa azumanane acilongwe cakwe cibotu a Leza yakali yakubona kwaamba kuti mwanaakwe musankwa Izaka wakwata mukombi wini-wini wa Jehova. Awalo Izaka wakacita mbubonya kumwanaakwe Jakobo. Boonse bajatikizyidwe cakabatolela ciindi alimwi anguzu kutegwa bacite boobo, pele eci cakamukonda Leza alimwi wakabalongezya.—Matalikilo 28:1-4.

17. Nkaambo nzi kukwata naa kukwatwa kumuntu uutasyomi ncokuletela mapenzi, alimwi ino nkaambo nzi kayandika kapati ncotweelede ‘kukwata naa kukwatwa buyo ku Munakristo’?

17 Muziindi zisyoonto buyo, nkobali batakali kusyoma balo mukuya kwaciindi ibakaba Banakristo. Nokuba boobo, muzikwati zijatikizya bantu batasyomi kanjikanji mujanika mapenzi manji. Aabo ibasungwa mujoko lyomwe abantu batasyomi baliimpene muzintu nzyobasyoma, njiisyo alimwi ambaakani zyabo. (2 Ba-Korinto 6:14) Eci inga capa kuti banabubili kabataambauzyanyi kabotu alimwi akubula lukkomano mulukwatano. Mucikozyanyo, mwanakazi umwi Munakristo wakali kucimwa kapati akaambo kakuti wamana muswaangano uukulwaizya kapati, kunyina naakali kuzibandika zintu ezyo zyakumuuya kumulumaakwe uutasyomi. Pele iciyandika kapati ncakuti, ‘kukwata naa kukwatwa ku Munakristo’ ncintu citondezya kusyomeka nkotujisi kuli Jehova. Eelyo notutobela Jwi lya Leza, imyoyo yesu tayitupi mulandu pe, akaambo kakuti ‘tucita zintu ezyo zibotezya kumeso aakwe.’—1 Johane 3:21, 22.

18. Notuyeeya kukwata naa kukwatwa, mmakani nzi aayandika kapati ngotweelede kubikkila maanu, alimwi ino nkaambo nzi?

18 Nomwasala kukwata naa kukwatwa, kululama alimwi akusima munzila yakumuuya kwamuntu ngomuyanda kuti abe mweenzinyoko wamulukwatano nzezintu nzyomweelede kubikkila maanu kapati. Bube bwa Bunakristo kubikkilizyaa kuyanda Leza alimwi akumubelekela camoyo woonse nzezintu zilaampindu kapati kwiinda kubota kwaciwa. Leza ulakkomanaa bantu babikkila maanu alimwi bazuzikizya mukuli wabo kabali banabukwetene bayumu munzila yakumuuya. Alimwi ikuyuma kwabanabukwetene kapati kulajanwa kwiinda mukubelekela Mulengi nkobacita alimwi amukutobela busolozi bwakwe boonse. Munzila eeyi Jehova ulalemekwa alimwi lukwatano luyakilwaa ntalisyo njumu munzila yakumuuya calo ciyoopa kuti lube loolo luzumanana.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 15 Amubone Ngazi Yamulindizi yamu February 15, 1999 mapeeji 4-8 mu Chichewa.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Nkaambo nzi ncotuyandika busolozi bwa Leza notusala mweenzuma wamulukwatano?

• Mbuti kulemeka Leza mbokuyoogwasya mukuyumya caanzyo calukwatano?

• Mbuti bazyali mbobanga bagwasya bana babo kulibambila lukwatano?

• Nkaambo nzi ncociyandika kapati ‘kukwata naa kukwatwa buyo ku Munakristo’?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 13]

Ikutobela lulayo lwa Leza mukusala mweenzinyoko wamulukwatano kuyoomupa lukkomano lunji

[Zifwanikiso izili apeeji 16]

Kuli zilongezyo zinji zijanwa eelyo ‘notukwata naa kukwatwa buyo ku Munakristo’