Skip to content

Skip to table of contents

Amwiiye Jehova Ciindi Nomuyiisya Bana Banu

Amwiiye Jehova Ciindi Nomuyiisya Bana Banu

Amwiiye Jehova Ciindi Nomuyiisya Bana Banu

“Ani mwana nzi ooyo uutalaigwi awisi?”—BAHIBULU 12:7, Ci.

1, 2. Nkaambo nzi bazyali sunu ncobajisi penzi mukukomezya bana babo?

I BUVWUNTAUZI bwakacitwa ku Japan myaka misyoonto yainda bwakayubununa kuti, ibantu bapati babalilwa kucisela bakabuzyigwa-buzyigwa, bakali kubona kuti kubandika akati kabazyali abana kwakali kusyoonto kapati alimwi akuti bazyali balabalendekezya kapati bana babo. Buvwuntauzi abumwi mucisi eeco nciconya bwaamba kuti, kwakajanika kuti bantu ibatasiki kucisela mbabaabo bakaingula akuzumina kuti tiibakazyi zintu nzyobakeelede kucitila bana. Icilengwa eeci tacili cintu cilibedelede kubantu ba Kujwe pe. Imuteende uutegwa The Toronto Star, wakaluula kuti: “Bazyali banji baku Canada bakazumina kuti balimvwa kuti tabazi mbuli mbobakonzya kuba bazyali bali kabotu.” Koonse-koonse, ibazyali cilabayumina kapati kukomezya bana babo.

2 Nkaambo nzi bazyali ncobajisi mapenzi mukukomezya bana babo? Ikaambo kapati nkakuti tupona “kumazuba aakumamanino” alimwi “[amu]ziindi zikataazya” zyasunu. (2 Timoteo 3:1) Ikuyungizya waawo, Ibbaibbele lyaamba kuti “miyeeyo yamoyo wamuntu mibi lyoonse kuzwa kubwanike bwakwe.” (Matalikilo 8:21) Alimwi, ikapati bakubusi balalangilwa kulwanwaa Saatani walo uli mbuli “syuumbwa wabutambo” uyanda kuluma baabo ibatajisi luzibo. (1 Petro 5:8) Ibazyali Banakristo balasikilwa mapenzi manji ciindi nobatalika makanze akukomezya bana “mulwiiyo lwa-Mwami amumilazyo yakwe.” (Ba-Efeso 6:4) Ino mbuti bazyali mbobakonzya kugwasya bana babo kukomena kutegwa babe bakombi ba Jehova basimide ibakonzya “kusala cibotu [a]cibi”?—Ba-Hebrayo 5:14.

3. Nkaambo nzi kuyiisya alimwi akusololela kwabazyali ncokuyandika mukukomezya bana cakuzwidilila?

3 Imwami musongo Solomoni wakaamba kuti: “Bufubafuba bulaangidwe mumoyo wamwana.” (Tusimpi 13:1; 22:15) Ikutegwa babugwisye bufwubafwuba ibuli mumoyo, ibana bayandika kululamikwa caluyando abazyali babo. Nokuba boobo, ibakubusi tabakuzumini cakukondwa kululamikwa kuli boobo lyoonse pe. Kanjikanji balalukaka lulayo oolo kufwumbwa naa nguni walupa. Aboobo, ibazyali beelede kwiiya ‘kuyiisya mwana kuti ayende munzila iiyelede.’ (Tusimpi 22:6) Ciindi ibana nobatobela kululamikwa kuli boobo, cibaletela buumi. (Tusimpi 4:13) Elo kaka cilayandika kuti bazyali bazyiba izijatikizyidwe nobayiisya bana babo!

Kulaya Ncocipandulula

4. Ino kanjikanji ibbala lyakuti ‘kulaya’ lyaamba nzi kweelanaa mbuli mbolibelesyedwe mu Bbaibbele?

4 Akaambo kakuyoowa kuti balatamikizyigwa kuti balabatundulula bana munzila yakumubili, mukwaambaula naa mumizeezo—bazyali bamwi bacilekelalyo buya kubalulamika bana babo. Tatweelede ikubaa bukandu ibuli boobo pe. Ibbala lyakuti ‘kulaya’ kweelanaa mbuli mbolibelesyedwe mu Bbaibbele talipandululi nzila ili yoonse yakutundulula naa kubaa lunya pe. Ibbala lya Cigilikki lyaamba ‘kulaya’ kanjikanji liliswaangene amalailile, kuyiisya, kululamika alimwi zimwi ziindi nkusubula pele caluyando.

5. Nkaambo nzi ncocigwasya kulanga-langa nzila Jehova njaakabelesya kweendelezya bantu bakwe?

5 Mukupa lulayo luli boobo, Jehova Leza ulapa cikozyanyo cilondokede. Kakozyanisya Jehova mbuli wisi muntusi, imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Ani mwana nzi ooyo uutalaigwi awisi? . . . Matata akali kutusubula, kwakaindi kasyoonto, mbuli mbobakabona kuti cililuleme kuli mbabo. Pele Leza ulatusubula kuti tululame akusalala mbuli nguwe.” (Bahibulu 12:7-10, Ci) Masimpe, Jehova ulabalaya bantu bakwe kajisi makanze aakuti basalale akubula kampenda. Camasimpe tulakonzya kwiiya zinji kujatikizya kulaya bana kwiinda mukulanga-langa mbuli Jehova mbwaakayiisya bantu bakwe.—Deuteronomo 32:4; Matayo 7:11; Ba-Efeso 5:1.

Luyando—Inguzu Zikulwaizya

6. Nkaambo nzi ncocikonzya kubayumina bazyali kwiiya luyando lwa Jehova?

6 Imwaapostolo Johane wakaamba kuti: “Leza nduyando.” Aboobo, ikuyiisya Jehova nkwapa lyoonse kulacitwa caluyando. (1 Joni 4:8, Ci; Tusimpi 3:11, 12) Sena eeci caamba kuti ibazyali bayandisya kapati bana babo ciyoobaubila-ubila kwiiya Jehova mukaambo aaka? Tacikonzyeki aabona pe. Luyando lwa Leza luyeeme anjiisyo. Sikwiiya Bbaibbele umwi mu Magwalo aa Cigiliki waamba kuti luyando iluli boobo “lyoonse talweendelani pe akulombozya kwakuzyalwa akwalo.” Leza tayungwi pe kuciindizya kutondezya lubomba akaambo kakubona buyo muntu mbwalibonya. Lyoonse ulalanga-langa zintu bantu nzyobeelede.—Isaya 30:20; 48:17.

7, 8. (a) Ino ncikozyanyo cili buti canjiisyo iiyeeme aluyando Jehova ncaakatondezya mukweendelezya bantu bakwe? (b) Ino mbuti bazyali mbobakonzya kwiiya Jehova mukugwasya bana babo kuti bacikozye kutobela njiisyo zyamu Bbaibbele?

7 Amulange-lange kujatikizya luyando Jehova ndwaakatondezya ciindi naakali kweendelezya bana Israyeli. Musa wakabelesya mukozyanyo mubotu kupandulula luyando lwa Jehova kumusyobo musyoonto wa Israyeli. Tubala kuti: “Mbuli [sikwaze mbwayiisya bana b]akwe, mbwababama-babama atala abana bakwe, mbwatandabika mababa aakwe akubatambula, mbwabayumuna amapepe aakwe, mbubonya obo Jehova alike wakali [kumuzulwida Jakobo].” (Deuteronomo 32:9, 11, 12) Kutegwa ayiisye bana bakwe kuuluka, nyina ‘ulayiisya bana bakwe’ kwiinda mukubabama-babama kukulwaizya twana twakwe kuti tuuluke atwalo. Ciindi kayuni kacili kana nokauluka kuzwa muciteente, ikanjikanji ciyakidwe mubuceni naa mujeleele lilamfwu kapati, nyina ‘ulababama-babama’ atalaa kana. Kuti kwaboneka kuti kana inga kawidaansi, nyina ulakakwabula akukanyamuna “amapepe aakwe.” Caluyando, Jehova wakaulanganya musyobo wa Israyeli iwakazwaa kuzyalwa munzila iikozyenye. Bantu wakabapa Mulawo wa Musa. (Intembauzyo 78:5-7) Lino Leza wakaukwabilila musyobo oyo kabotu-kabotu, kalibambilide kuvwuna bantu bakwe ikuti banjila mumapenzi.

8 Ino mbuti bazyali Banakristo mbobanga bayiya luyando lwa Jehova? Cakusaanguna, beelede kuyiisya bana babo njiisyo alimwi azyeelelo zijanika mu Jwi lya Leza. (Deuteronomo 6:4-9) Imbaakani njakusola kugwasya bakubusi kwiiya mbobakonzya kukosola makani kweelanaa njiisyo zya Bbaibbele. Kwiinda mukucita boobo, ibazyali basiluyando balababama-babama atalaa bana babo munzila yacikozyanyo, kabalanga mbuli bana babo mbobabelesya njiisyo nzyobakaiya. Ciindi bana nibakomena alimwi akujana lwaanguluko lunji, ibazyali basiluyando balilibambilide “kukwabula” alimwi ‘akubanyamunaa mababa aabo’ ikuti kakuli ntenda. Intenda iili buti?

9. Ino mapenzi nzi ikapati bazyali basiluyando ngobeelede kupakamanina? Amupe cikozyanyo.

9 Jehova Leza wakacenjezya bana Israyeli kujatikizya zintu izyakali kukonzya kutobela akaambo kakuyanzanaa bantu babyaabi. (Myeelwe 25:1-18; Ezara 10:10-14) Ikuyanzanaa bantu bataluzi mapenzi ali koonse-koonse sunu. (1 Ba-Korinto 15:33) Ibazyali Banakristo beelede kwiiya Jehova mukaambo aaka. Imusimbi wakajisi myaka iili 15 wazina lya Lisa wakayandanaa musankwa iwatakali kulilemeka alimwi tanakali kutobela njiisyo ziyandika zyakumuuya. Lisa uluula kuti: “Ibazyali bangu cakufwambaana bakakubona kucinca mubukkale bwangu alimwi bakabikkila maano. Ziindi zimwi bakali kundilaya alimwi ziindi zimwi bakali kundikulwaizya munzila yaluyando.” Bakakkalaansi akuswiilila kabotu-kabotu, nkokuti kumugwasya kulwana ceeco ncobakabona kuti ncicakali kuleta penzi—ikulombozya kukkomanisya beenzinyina. *

Kamwaangulukide Kubandika Lyoonse

10. Ino mmuunzila nzi Jehova mwaakatondezya cikozyanyo cibotu cakubandikaa bana Israyeli?

10 Ikutegwa bazyali bazwidilile kuyiisya bana, beelede kusoleka kwaanguluka kubandikaa bana babo. Nokuba kuti Jehova ulizi zyoonse izili mumyoyo yesu, utukulwaizya kwaambaula anguwe. (1 Makani 28:9) Naakamana kubapa Mulawo bana Israyeli, Jehova wakatuma ba Levi kuti kababalailila alimwi wakatuma basinsimi kuti kababandika ambabo akubalulamika. Alimwi wakatondezya kuti wakali lisungwide kuswiilila mipailo yabo.—2 Makani 17:7-9; Intembauzyo 65:2; Isaya 1:1-3, 18-20; Jeremiya 25:4; Ba-Galatiya 3:22-24.

11. (a) Ino mbuti bazyali mbobakonzya kukulwaizya kubandika kabotu abana babo? (b) Ino nkaambo nzi ncociyandika kuti bazyali kabali baswiilizi bali kabotu ciindi nobabandikaa bana babo?

11 Ino mbuti bazyali mbobakonzya kwiiya Jehova ciindi nobabandikaa bana babo? Icakusaanguna alimwi iciyandika kapati, bazyali beelede kubajanina ciindi bana. Ibazyali beelede kweeleba kwaambaula cakufwubaazya mbuli kuti: “Ino nkakaambo kakukatazya aako? Ndali kuyeeya kuti nkaambo kalaa nkoye buya”; “Nkantu kaniini buyo aako,” “Taakwe ncenga ndacita pe. Ucili mwana iwe.” (Tusimpi 12:18) Kutegwa bakulwaizyigwe bana kwaanguluka kubandika, ibazyali basongo balasoleka kuba baswiilizi babotu. Ibazyali bawiikizya naa kuunduluzya bana babo nobacili baniini, balalangilwa ikuya kucitilwa oobo baakukomena. Lyoonse Jehova ulilibambilide kuswiilila bantu bakwe. Ulaswiilila lyoonse kulibaabo bamusikila cakulibombya kwiinda mumupailo.—Intembauzyo 91:15; Jeremiya 29:12; Luka 11:9-13.

12. Ino mbube nzi buyandika kubazyali ibukonzya kugwasya bana kuti cibaubile kubasikila?

12 Alimwi amulange-lange mbuli mbazu zyabube bwa Leza mbozyakapa kuti cibaubile-ubile bantu bakwe kumusikila cakwaanguluka. Mucikozyanyo, Mwami wa Israyeli wansiku Davida wakacita zibi zipati kapati kwiinda mukucita bumambi a Bateseba. Akaambo kakuti wakali muntu uutalondokede, Davida wakacitaa zimwi zibi zipati mubuumi bwakwe. Pele, kunyina naakaleka kusikila Jehova akulomba kulekelelwa alimwi akusinswa. Kakunyinaa kudooneka, luzyalo lwa Leza alimwi alubomba zyakapa kuti Davida apilukile kuli Jehova. (Intembauzyo 103:8) Kwiinda mukutondezya bube bwa Leza mbuli lubomba alimwi alweetelelo, bazyali balakonzya kugwasya kuzumanana kubaa lwaanguluko mukubandika nociba ciindi bana nobalubizya.—Intembauzyo 103:13; Malaki 3:17.

Amukkazike Moyo

13. Ino kukkazika moyo cibikkilizya nzi?

13 Ciindi nobaswiilila kubana babo, ibazyali beelede kukkazika moyo akutondezya “busongo buzwa kujulu.” (Jakobo 3:17) Imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Butontozi bwanu abuzibwe kubantu boonse.” (Ba-Filipi 4:5) Ino kuba mutontotozi caamba nzi? Ibupanduluzi bumwi bwabbala lya Cigilikki lisandulwide kuti “butontozi” lyaamba “kutazumanana mbuli nkalonda kaamwiindi mukutobela mulawo umwi.” Mbuti bazyali mbobakonzya kukkazika moyo, pele kabasinizyide akutacinca kulilemeka alimwi azyeelelo?

14. Ino mbuti Jehova mbwaakatondezya butontozi naakali kweendelezya Loti?

14 Jehova ulapa cikozyanyo cizwidilide cakukkazika moyo. (Intembauzyo 10:17) Ciindi naakaambila Loti alimwi amukwasyi wakwe kuti azwe mumunzi iwakali kuyanda kunyonyoonwa wa Sodoma, Loti wakacili “kuzyozy[o]oka.” Kuzwa waawo, iciindi mungelo wa Jehova naakamwaambila kuti accijile kucilundu, Loti wakati: “Mebo nsikonzyi kucijila kucilundu pe; . . . Bona! Ulya munzi uli afwaafwi kucijila nkuko, alimwi muniini. Ncijile nkuko. Sa tuuli muniini?” Ino Jehova wakacita nzi aawa? Wakaamba kuti: “Mbubo, ndakuzuminina mucintu eci acalo. Nsikooyoomwaya munzi ulya ngoamba.” (Matalikilo 19:16-21, 30) Jehova wakalilibambilide kuzumina ceeco Loti ncaakali kulomba. Masimpe, ibazyali beelede kutobela zyeelelo Jehova Leza zyatondezya mu Jwi lyakwe, Ibbaibbele. Nokuba boobo, cilakonzyeka kubazyali kuzuminina mizeezo yabana ikuti naa kunyina njiisyo ya Bbaibbele ilangilwa kusotokwa.

15, 16. Ino nciiyo nzi bazyali ncobakonzya kwiiya kuzwa kucikozyanyo cijanika kubbuku lya Isaya 28:24, 25?

15 Ikukkazika moyo cijatikizya kubamba myoyo yabana kutegwa itambule lulayo. Mucikozyanyo, Isaya wakakozyanisya Jehova kumulimi naakaamba kuti: “Sa mulimi ulalima buzuba boonse kuti abyale? Sa ciindi coonse uli mukusya akupwayaula makankala aakwe? Amana kubambasika, sa taminzi imbuto zyakezahi akumwaya imbuto zyakumini? Sa tabyali bulotwe mumifolo yabo abbaale mumitundulu amaila kumagolelo aamuunda?”—Isaya 28:24, 25

16 Jehova ‘ulalima kutegwa abyale mbuto’ alimwi ‘ulapwayaula makankala aakwe.’ Aboobo ulabamba myoyo yabantu bakwe katana basubula. Nobalaya bana babo, mbuti bazyali mbobakonzya ‘kulima’ myoyo yabana babo? Wisi umwi wakaiya Jehova ciindi naakali kulaya mwanaakwe ulaamyaka yakuzyalwa yone. Ciindi mwanaakwe naakauma mwana umwi musankwa simukobonyina, wisi wakamuswiilila kabotu-kabotu mwanaakwe kaambo nkaakapa mukulilekelela. Mpoonya, mbuli kuti ‘ulima’ moyo wamwana, wisi wakatalika kuluula caano cijatikizya kasankwa kamwi ikakapenzyegwa kapati amusankwa silukomo. Imwana naakamana kuswiilila caano eeco, cakamupa kuti aambe kuti oyo silukomo weelede kusubula. ‘Ikulima’ kuli boobo kwakabamba moyo wamwana ooyu alimwi kwakapa kuti cimuubile-ubile kubona kuti ikuuma simukobonyina wakali kucita mbuli silukomo, aboobo cakalilubide.—2 Samuele 12:1-14.

17. Ino nciiyo nzi cijatikizya lulayo lupegwaa bazyali icijanika kubbuku lya Isaya 28:26-29?

17 Isaya wakayaambele kukozyanisya kulaya kwa Jehova kwiinda munzila imbi balimi njobabelesya—kubuulula. Mulimi ulabelesya zibelesyo ziindene-indene zyakubuuluzya kweelanaa mbuli mbocili ciyumu cikwa canseke yacisyango. Mabele aumizyigwa kasako kakuli kumini uumizyigwa cisako, pele cilayi naa vwili lyaŋola lilabelesyegwa kunseke zijisi cikwa ciyumu. Nokuba boobo, takalyatauki nseke ziyumu kusikila mane zyapwaika pe. Mbubwenya buyo, ciindi Jehova nayanda kugwisya cintu cili coonse citayandiki kubantu bakwe, ulacinca-cinca nzila zyakwe kweelanaa mbuli ziyandika kucita alimwi abukkale. Tali muntu ubelesya nguzu zyakwe cabuyamba naa sikudyaaminina pe. (Isaya 28:26-29) Ibana bamwi balacinca ncobacita kwiinda mukuyeezyegwa buyo asyoonto abazyali babo kakunyina ntaamu ili yoonse iyandika. Bamwi bayanda kubayeezya buya ciindi coonse alimwi bamwi bayanda kuzundwa kwiinda mukubelesya nguzu. Ibazyali bakkazika moyo bayoobelesya lulayo kweelena mbuli mwana umwi aumwi ndwayandika.

Amube Aamibandi Yamukwasyi Iikondelezya

18. Ino mbuti bazyali mbobakonzya kujana ciindi caciiyo ca Bbaibbele camukwasyi calyoonse?

18 Akati kanzila zibotu zyakuyiisya bana banu nkwiinda muciiyo camukwasyi calyoonse alimwi amibandi yamu Magwalo yalyoonse. Iciiyo camukwasyi cilagwasya kapati ikuti kacicitwa lyoonse. Ikuti bubambe kabutaluzi naa kwiide kucita kufwumbwa mpomwayandila kakwiina kuyeeyesya, kanjikanji ciiyo inga tacikonzyi kuzwidilila kabotu pe. Aboobo bazyali beelede ‘kujatisya ciindi’ caciiyo. (Ba-Efeso 5:15-17) Kusala ciindi cibotu cakuti boonse kabajanika cilakonzya kuyuma. Silutwe wamukwasyi umwi wakajana kuti bana mbobakali kuyaabukomena, izyakucita zyabo ziindene-indene zyakali kupa kuti kuswaangana kwamukwasyi woonse kukatazye. Pele, imukwasyi wakali kukonzya buyo ikuba antoomwe mangolezya aayo akali kucitwa miswaangano yambungano. Aboobo wisi wakacita bubambe bwakuti kabacita ciiyo camukwasyi buzuba bumwi imangolezya. Eeyi nzila yakabeleka kabotu. Ibana boonse botatwe sunu mbabelesi ba Jehova babbapatizidwe.

19. Ino mbuti bazyali mbobakonzya kwiiya Jehova nobasololela ciiyo camukwasyi?

19 Nokuba boobo, takuzulide pe kwiide kwaalanga-langa buyo caatala-tala makani aamu Magwalo ciindi nomucita ciiyo. Jehova wakabayiisya bana Israyeli bakapilusyigwa kwiinda mubapaizi balo ‘bakapandulula mbuwaamba’ Mulawo, eelyo bantu “bakamvwisya majwi aakabalwa.” (Nehemiya 8:8) Wisi umwi wakazwidilila mukugwasya bana bakwe boonse ibali ciloba kuyanda Jehova, lyoonse waalikunga nkunjila mukaanda kakwe ciiyo camukwasyi kacitanatalika kutegwa alibambile makani ajatikizya zintu mwana umwi aumwi nzyayandika. Ciiyo wakali kucicita munzila yakali kukkomanisya bana bakwe. Mwanaakwe mupati ulaamba, “lyoonse ciiyo cakali kukkomanisya. Ikuti naa twali kuuma bbola mulubuwa, notwakali kwiitwa kuti tucite ciiyo camukwasyi, twakali kwiide kuleka akulundukila kuciiyo cakufwambaana. Akali mazuba aakkomanisya kwiinda woonse mumvwiki.”

20. Ino ndipenzi nzi lilangilwa mukukomezya bana iliciyandika kulangwa-langwa?

20 Sintembauzyo wakaamba kuti: “Ncobeni bana ndukono luzwa kuli-Jehova, micelo yabuntu mbulumbu bwakwe.” (Intembauzyo 127:3) Ikuyiisya bana kuyandika ciindi akusolekesya, pele ikucita boobo kabotu-kabotu cilakonzya kubaletela buumi butamani bana besu. Elo kaka kuyooba kulumbulwa kubotu ooko! Aboobo lino cakuyandisisya atwiiye Jehova ciindi notuyiisya bana besu. Nokuba boobo, ibazyali nokuba kuti bajisi mukuli ‘wakulela bana mulwiiyo lwa Mwami amumilazyo yakwe,’ tacipandululi kuti banoozwidilila lyoonse pe. (Ba-Efeso 6:4) Nociba ciindi mwana nalanganizyigwa kabotu buya ulakonzya kuzanga akuleka kubelekela Jehova. Ino ncinzi cikonzya kucitwa muciimo cili boobo? Aaya ngamakani aatiikabandikwe mucibalo citobela.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 9 Izyakacitika izili mucibalo eeci alimwi acitobela zilakonzya kuti kazizwa mumanyika ajisi zilengwa ziindene azyakooko nkomuzwa. Pele amusoleke kubona njiisyo zijatikizyidwe akuzibelesya muzilengwa zyanu.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino mbuti bazyali mbobakonzya kwiiya luyando lwa Jehova lupanduludwe kubbuku lya Deuteronomo 32:11, 12?

• Ino ncinzi ncomwaiya munzila Jehova mbwaakabandikaa bana Israyeli?

• Ino kuswiilila kwa Jehova kukulomba kwa Loti kutuyiisya nzi?

• Ino nciiyo nzi ncomwaiya cijatikizya kulaya bana kuzwa kubbuku lya Isaya 28:24-29?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 20, 21]

Musa wakakozyanyisya kuyiisya kwa Jehova kunzila zya Sikwaze kubana bakwe

[Zifwanikiso izili apeeji 22]

Ibazyali beelede kubajanina ciindi bana babo

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

“Akali mazuba aakkomanisya kwiinda woonse mumvwiki”