Skip to content

Skip to table of contents

Jehova Ngu Leza Uukkazika Moyo

Jehova Ngu Leza Uukkazika Moyo

Jehova Ngu Leza Uukkazika Moyo

“Jehova! Leza siluzyalo asibuuya uutafwambi kukalala, uuzwide luse.”—KULONGA 34:6.

1, 2. (a) Ino mbaani bakagwasyigwaa kukkazika moyo kwa Jehova mumazuba aansiku? (b) Ino bbala lyakuti ‘kukkazika moyo’ lyaamba nzi?

IBANTU bamumazubaa Nowa, bana Israyeli bakeenda munkandaa Musa, iba Juda bakali kupona Jesu naakali anyika—boonse aaba bakapona mubukkale bwiindene-indene. Pele boonse bakagwasyigwaa bube bomwe bwa Jehova—bwakukkazika moyo. Kuli bamwi, cakali kupandulula lufwutuko lwabo buya. Mbubwenya buyo, ikukkazika moyo kwa Jehova kulakonzya kuleta lufwutuko kulindiswe.

2 Ino kukkazika moyo caamba nzi? Ino ndilili Jehova nakutondezya alimwi nkaambo nzi? ‘Kukkazika moyo’ kupandululwa kuti “nkuliyumya mucintu cibi ncomwacitilwa naa kusokwa, kulabikkilizyaa kutasowa bulangizi bwakuti bulongwe bwanyonganizyigwa bulakonzya kululama alimwi.” Aboobo, ibube oobu bulijisi mulimo. Ikapati bujatikizya bukkale bwayooyo wapa kuti kube kutazuminana. Nokuba boobo, kukkazika moyo tacipandululi kuti mulabuyanda bubi pe. Ikuti naa makanze aapa kuti kube kukkazika moyo acitwa antela ciindi nokuboneka kuti tacicigwasyi pe kukkazika moyo, nkokuti kukkazika moyo kulalekwa.

3. Ino kukkazika moyo kwa Jehova kujisi makanze nzi, alimwi ino kugolelaali?

3 Nokuba kuti bantu abalo balakonzya kukkazika moyo, Jehova nguuyinda mucikozyanyo cabube oobu. Kwamyaka iili mbwiibede kuzwa ciindi cibi nocakanyonganya bulongwe bwa Jehova alimwi abantu mbaakalenga, Mulengi wesu watondezya kuliyumya alimwi wacita bubambe bwakuti bantu beempwa bakonzye kuyumya cilongwe cabo anguwe. (2 Petro 3:9; 1 Johane 4:10) Pele iciindi kukkazika moyo kwakwe kwaakuzuzikizya makanze aakwe, Leza uyoobweza ntaamo yakulwana baabo bacita zibi acaali, ikumanizya bweende oobu bwazintu buliko sunu.—2 Petro 3:7.

Ikukkalilila Mubube bwa Leza Butaanzi

4. (a) Ino muzeezo wabbala lyakuti kukkazika moyo waambidwe buti mu Magwalo aa Cihebrayo? (Alimwi amubone majwi aakunsi) (b) Ino mbuti musinsimi Nahumu mbwapandulula Jehova, alimwi ino eeci ciyubununa nzi kujatikizya kukkazika moyo kwa Jehova?

4 Mu Magwalo aa Cihebrayo, imuzeezo wabbala lyakuti kukkazika moyo ulatondezyegwaa mabala obilo aa Cihebrayo alo mubwini aapandulula “bulamfwu bwampemo” alimwi mu New World Translation kwaambwa kuti “nkumuka kukalala.” * Naakali kwaamba kujatikizya kukkazika moyo kwa Leza, imusinsimi Nahumu wakaamba kuti: “Jehova tafwambi kunyema, alimwi inguzu zyakwe nzipati. Takooyoo[leka] abuniini [kubasubula] babisya.” (Nahumu 1:3) Aboobo, kukkazika moyo kwa Jehova tacaambi kuti ulikompeme alimwi akuti takumani pe. Ikaambo kakuti Leza singuzuzyoonse ulamuka kukalala alimwi ulijisi nguzu zinji katondezya kuti ikukkazika moyo kwakwe kulaa makanze aamwi. Ulijisi nguzu zyakukonzya kusubula, pele uleka caali kucita oobo cakufwambaana kutegwa ape ciindi kuli sizibi cakuti acince. (Ezekieli 18:31, 32) Eelyo kukkazika moyo kwa Jehova ncitondezyo caluyando alimwi citondezya busongo mbwajisi mukubelesya nguzu zyakwe.

5. Ino mbuti kukkazika moyo kwa Jehova mbokweendelanaa bululami bwakwe?

5 Kukkazika moyo kwa Jehova kuleendelanaa bululami bwakwe. Wakaliyubununa lwakwe kuli Musa kuti ngu “Leza siluzyalo asibuuya uutafwambi kukalala, uuzwide luse a[kasimpe].” (Kulonga 34:6) Imyaka iili mbwiibede kumbele, Musa wakaimba kutembaula Jehova kuti: “Inzila zyakwe zyoonse zililuzi. Ngu-Leza uusyomeka uutakwe cibi; uliluleme, uliluzi.” (Deuteronomo 32:4) Masimpe, luse, kukkazika moyo alimwi abululami bwa Jehova zyoonse zilagwasya.

Ikukkazika Moyo kwa Jehova Izambangulwe Kalitanacitika

6. Ino nkukkazika moyo kupati buti Jehova nkwaakatondezya kuluzubo lwa Adamu a Eva?

6 Ikuzanga kwa Adamu alimwi a Eva mu Edeni kwakamana cilongwe cabo cibotu a Mulengi wabo siluyando, Jehova. (Matalikilo 3:8-13, 23, 24) Ikuzanduka ooku kwakabajatikizya bana babo balo bakakona cibi, kutalondoka alimwi alufwu. (Ba-Roma 5:17-19) Nokuba kuti banabukwetene bakusaanguna bakalisalila buya kubisya, Jehova wakabazumizya kuti bazyale bana. Kumbele, caluyando wakapa nzila yakuti ibaluzubo lwa Adamu alimwi a Eva bakonzye kumvwana alimwi anguwe. (Johane 3:16, 36) Imwaapostolo Paulo wakapandulula kuti: “Leza, walo ulatondezya luyandisyo lwakwe kulindiswe boobo, nkaambo nitwakacili basizibi Kristo wakatufwida. Nkabela lino mbutwalulamikwa kubulowa bwakwe, mulinguwe alimwi mututi inde loko kufutulwa kubukali. Nkaambo kuti kuciindi ncitwakali basinkondonyina twakayanzanisigwa kuli-Leza kulufu lwamwanaakwe, elyo kuciindi ecino ncituyanzanisisidwe kale tulainda kufutulwa kubuumi bwakwe.”—Ba-Roma 5:8-10.

7. Ino mbuti Jehova mbwaakatondezya kukkazika moyo Izambangulwe kalitanasika, alimwi nkaambo nzi lunyonyooko lwazyalani lyakali kupona Zambangulwe kalitanasika ncolwakaluleme?

7 Kukkazika moyo kwa Jehova kwakalibonya mumazubaa Nowa. Kwamyaka iinda kumwaanda Izambangulwe kalitanacitika, “Leza wakabona kuti nyika yabija, nkaambo bantu boonse bakalibisizye inzila zyabo ansi.” (Matalikilo 6:12) Nokuba boobo, Jehova wakatondezya kukkazika moyo kubantu kwaciindi cili mbocibede. Wakati: “Muuya wangu tuukooyookazyanya lyoonse amuntu pe, nkaambo ninyama buyo. Mazuba aakwe ayooba myaka iili mwaanda amakumi obile.” (Matalikilo 6:3) Eeyo myaka iili 120 yakapa kuti Nowa uusyomeka abe amukwasyi—wakazibisyigwa kujatikizya malailile aa Leza aakuyaka bwato alimwi akucenjezya bantu bamumazubaakwe kujatikizya Zambangulwe lyakali kuboola kumbele. Imwaapostolo Petro wakalemba kuti: “[Leza wakak]kazika moyo wakwe mumazuba aa-Nowa, naakacili mukuyaka bwaato. Mumonya omo mubwaato mumwakavunwa kumaanzi bantu bace, nkokuti bali musanu mubatatu.” (1 Petro 3:20) Masimpe, aabo ibatakali bamukwasyi wa Nowa “tiibakabikkila maano” kukukambauka kwakwe. (Matayo 24:38, 39, NW) Kwiinda mukuzumizya Nowa kuyaka bwato ambweni akubeleka kwamakumi aamyaka aali mbwaabede kali “mukambausi wabululami,” Jehova wakabapa ciindi cili mbocibede bantu bamumazubaa Nowa cakuti beempwe kunzila zyabo zyalunya alimwi akutalika kumubelekela Walo. (2 Petro 2:5; Ba-Hebrayo 11:7) Ilunyonyooko lwakazoosikila zyalani eliya lyatakaluleme.

Mbwaakakkazika Moyo Kwaciindi Cilamfwu Kubana Israyeli

8. Mmuunzila nzi Jehova mbwaakatondezya kukkazika moyo kumusyobo wabana Israyeli?

8 Ikukkazika moyo kwa Jehova kubana Israyeli kwakaindililaa myaka iili 120. Kwamyaka yoonse iinda ku 1,500 kabali bantu ba Leza basalidwe, ziindi zinji bana Israyeli bakakusunka kukkazika moyo kwa Jehova kusikila mpoceela. Kakwiindide buyo nsondo zili mbozibede kuzwa nobakalonzyegwa camaleele kuzwa mu Egepita, bakatalika kukomba mutuni akwaambaula cakutalemeka Kumunununi wabo. (Kulonga 32:4; Intembauzyo 106:21) Mumakumi aamyaka akazootobela, bana Israyeli bakatongooka kujatikizya cakulya Jehova ncaakabapa munkanda munzila yamaleele, bakali kuŋuŋuna kujatikizya Musa alimwi a Aroni, bakatongookela Jehova alimwi bakacita bwaamu abantu batakombi Leza, nokuba kutola lubazu buya mukukomba Baala. (Myeelwe 11:4-6; 14:2-4; 21:5; 25:1-3; 1 Ba-Korinto 10:6-11) Jehova wakeelede kubanyonyoona buya bantu bakwe mpoonya-mpoonya kakunyinaa mubuzyo pe, pele muciindi caboobo, wakabakkazikila moyo.—Myeelwe 14:11-21.

9. Mbuti Jehova mbwaakatondezya kuti ngu Leza uukkazika moyo kuciindi ca Babetesi alimwi anokwakali Mwami mupati omwe?

9 Muciindi ca Babetesi, bana Israyeli cakwiinduluka-induluka bakali kukomba mituni. Ciindi nobakali kucita boobo, Jehova wakali kubalekelezya kuli basinkondonyina. Pele ciindi nobakeempwa akupiluka kulinguwe kuti abagwasye, wakabakkazikila moyo alimwi akubikka babetesi kutegwa babavwune. (Babetesi 2:17, 18) Kwaciindi cilamfwu cakweendelezyegwaa bulelo bwabantu bamukwasyi omwe (monarchy), bamami basyoonto buyo bakatondezya kulyaaba camoyo woonse kuli Jehova. Nomuba mubulelo bwamwami uusyomeka, kanjikanji bantu bakali kusanganya bukombi bwakasimpe abwakubeja. Ciindi Jehova naakali kubikka basinsimi kutegwa babacenjezye kujatikizya kutalulama kwabo, bantu bakali kulombozya kuswiilila bapaizi basilweeno alimwi abasinsimi babeji. (Jeremiya 5:31; 25:4-7) Masimpe, bana Israyeli bakabapenzya basinsimi ba Jehova basyomeka mane akubajaya buya bamwi. (2 Makani 24:20, 21; Incito 7:51, 52) Nokuba boobo, Jehova wakazumanana kubakkazikila moyo.—2 Makani 36:15.

Kukkazika Moyo kwa Jehova Tiikwakamana

10. Ino ndilili kukkazika moyo kwa Jehova nokwakasimpa?

10 Nokuba boobo, makani aansiku atondezya kuti kukkazika moyo kwa Leza kulaa mpokusimpila. Mu 740 B.C.E., wakazumizya bana Asuri kuti bazunde bwami bwabana Israyeli bwamisyobo iili kkumi akutola bantu babo mubuzike. (2 Bami 17:5, 6) Alimwi wakazumizya bana Babuloni kulwana bwami bwa Juda bwamisyobo yobilo akunyonyoona Jerusalemu atempele yawo mu 607 B.C.E.—2 Makani 36:16-19.

11. Ino mbuti Jehova mbwaakacili kukkazika moyo nociba ciindi naakali kubeteka?

11 Nokuba boobo, iciindi Jehova naakabeteka Israyeli alimwi Juda, tanaakaleka kukkazika moyo pe. Kwiinda mumusinsimi wakwe Jeremiya, Jehova wakasinsima kujatikizya kupilusyigwa kwabantu bakwe. Wakati: “Myaka iili makumi aali musanu aabili niizoomana ku-Babuloni, njoomuswaya, njoozuzikizya cisyomezyo cangu cakumupilusya kubusena obuno. Njoojanwa [a]ndinywe . . . , nkabela njoolobya buzike bwanu akumuyobolola kuzwa kuzisi zyoonse akumasena oonse nkundakamutandilide.”—Jeremiya 29:10, 14.

12. Ino mbuti kupiluka kwabama Juda bamucaala mbokwakatondezya kuti kwakasololelwaa Leza akaambo kakulibambila kuboola kwa Mesiya?

12 Ibakacaala akati kaba Juda ibakali mubuzike, masimpe bakapilukila ku Juda akuyoobusya bukombi bwa Jehova kutempele yakayakululwa mu Jerusalemu. Kwiinda mukuzuzikizigwa kwamakanze aa Jehova, aaba bamucaala bakaba mbuli ‘mume uuzwa kuli Jehova,’ uuleta kukatalukwa alusumpuko. Alimwi bakali kuzooba bankutwe akubaa nguzu mbuli “mulavu akati kabanyama bamusokwe.” (Mika 5:7, 8) Aaya majwi aamamanino alakonzya kuti akazuzikizigwa mumazubaa bana Makabesi ciindi bama Juda ibakali bamukwasyi wabana Makabesi nobakatanda basinkondonyina kuzwa mu Nyika Yakasyomezyegwa akwiiaba alimwi itempele yakasofwaazyidwe. Aboobo, inyika alimwi atempele zyakabambwa kabotu kutegwa bamucaala abamwi bakakonzye kutambula Mwanaa Leza ciindi naakalibonya okuya kali Mesiya.—Daniele 9:25; Luka 1:13-17, 67-79; 3:15, 21, 22.

13. Nociba ciindi bama Juda nibakamana kujaya Mwanaakwe, ino mbuti Jehova mbwakazumanana kutondezya kukkazika moyo?

13 Nociba ciindi bama Juda nobakamana kujaya Mwanaakwe, Jehova wakazumanana kukkazika moyo kwamyaka iili yotatwe acisela aimbi, ikubapa coolwe cakuti bajane ciindi cakwiitwa kutegwa babe bacibeela calunyungu lwakumuuya lwa Abrahamu. (Daniele 9:27) * Kautanasika mwaka wa 36 C.E., alimwi akumamanino aamwaka ooyu bama Juda bamwi bakakuzumina kwiitwa ooku alimwi nkakaambo kaako kumbele mwaapostolo Paulo wakazikwaamba kuti, “nkobali Baisilayeli bace buyo Leza mbaakasala muluse lwakwe.”—Baloma 11:5, Ci.

14. (a) Ino nkuuli bani icoolwe cakuba wamucibeela calunyungu lwa Abrahamu lwakumuuya nkolwakasika mu 36 C.E.? (b) Ino mbuti Paulo mbwatondezya mbwaakali kulimvwa kujatikizya mbuli Jehova mbwasala bana Israyeli bakumuuya?

14 Mu 36 C.E., icoolwe cakuba cibeela calunyungu lwa Abrahamu lwakumuuya cakapegwa kwaciindi cakusaanguna kulibaabo ibatakali bama Juda antela aabo bakasandulwa. Kufwumbwa wakazumina wakatambula luzyalo lwa Jehova alimwi akukkazika moyo. (Ba-Galatiya 3:26-29; Ba-Efeso 2:4-7) Katondezya mbwaakaziba akulumba busongo alimwi amakanze aaluzyalo lwa Jehova, aakupa kuti akonzye kujana mweelwe uzwide waba Israyeli bakumuuya, Paulo wakati: “Ha! muli bulondo buteeli mubusongo bwa-Leza amuluzibo lwakwe! Ncobeni imbeta zyakwe tazilangiki, aziyanza zyakwe tazitobeleki!”—Ba-Roma 11:25, 26, 33; Ba-Galatiya 6:15, 16.

Ikukkazika Moyo Akaambo Kazina Lyakwe

15. Ino nkaambo nzi kataanzi ikapa kuti Leza akkazike moyo, alimwi ino nkaambo nzi kayandika ciindi cakukabamba?

15 Ino nkaambo nzi Jehova ncakkazikila moyo? Ikaambo kataanzi nkakuti azibye zina lyakwe lisalala alimwi akutondezya bweendelezi bwakwe bwakoonse-koonse. (1 Samuele 12:20-22) Ikaambo kakabusya Saatani kajatikizya mbuli Jehova mbwabelesya bweendelezi Bwakwe kakali kuyandika ciindi cakukabamba cakukkutila kumeso azilenge. (Jobu 1:9-11; 42:2, 5, 6) Aboobo, iciindi bantu bakwe nobakali kudyaamininwa ku Egepita, Jehova wakaambila Farao kuti: “Nciconya eci ncindakakubusizya, kuti nkakutondezye inguzu zyangu, kukuzibya izina lyangu munyika yoonse.”—Kulonga 9:16.

16. (a) Mbuti kukkazika moyo kwa Jehova mbokwakapa kuti cuube-ube kubunganya bantu bazina lyakwe? (b) Ino mbuti izina lya Jehova mboliyoosalazigwa alimwi abweendelezi bwakwe mbobuyootondezyegwa?

16 Imajwi aa Jehova kuli Farao akazubululwaa ciindi mwaapostolo Paulo naakali kupandulula kukkazika moyo kwa Leza mukulemeka zina Lyakwe lisalala. Eelyo Paulo wakalemba kuti: “Lino nkutyeni na Leza wayanda kutondezya bukali bwakwe akuzubula inguzu zyakwe, nekubaboobo wakakazika moyo akuba acambacilemu kuzilongo ezyo zyeelelwa bukali akubambilwa bunyonyoono? Alimwi nkutyeni naayanda kuzubula buvubi bwabulemu bwakwe kuzilongo ezyo zyeelelwa luse nzyaakabambilwa kale bulemu, nkukuti kulindiswe, swebo tubantu mbaita, nibaba bazwa kuba-Juda nibaba bazwa kubamasi? Mbubonya obo mbwaamba muli-Hosea, kuti, abo batakali bantu bangu nzoobaamba bantu bangu.” (Ba-Roma 9:17, 22-25) Akaambo kakuti Jehova wakakkazika moyo, wakakonzya kubweza bantu kuzwa kumisyobo yabantu, “bantu kuzina lyakwe.” (Incito 15:14) Kabali mumaanzaa Musololi Mupati Jesu Kristo, aaba “basalali” mbami ba Bwami oobo Jehova mbwayoobelesya kusalazya zina Lyakwe akutondezya bweendelezi Bwakwe.—Daniele 2:44; 7:13, 14, 27; Ciyubunuzyo 4:9-11; 5:9, 10.

Kukkazika Moyo kwa Jehova Kuletela Lufwutuko

17, 18. (a) Ino nkwiinda mukucita nzi motukonzya kutondezya kutongooka Jehova cakutaziba akaambo kakukkazika moyo kwakwe? (b) Ino tukulwaizyigwa kukulanga buti kukkazika moyo kwa Jehova?

17 Ikuzwa ciindi bantu nobakanjila mucibi cipati kusikila sunu, Jehova walitondezya lwakwe kuti ngu Leza uukkazika moyo. Ikukkazika moyo kwakwe Zambangulwe kalitanasika kwakapa ciindi cakuti bantu bacenjezyegwe alimwi abwato bwakufwutukila kutegwa bubambwe. Pele kukkazika moyo kwakwe kwakasimpa, eelyo Zambangulwe lyakasika. Ncimwi buyo asunu, Jehova uli mukutondezya kukkazika moyo alimwi wazumanana kucita obo kwiinda mbuli bamwi mbobakali kukulangila. Nokuba boobo, aako takali kaambo kakutumanina bulangizi pe. Ikucita boobu kukozyenyi buyo akutongooka Leza akaambo kakukkazika moyo kwakwe. Paulo wakabuzya kuti: “Sa ulasampaula bunji bwaluzyalo lwakwe abusicamba bwakwe abukaliki bwamoyo wakwe, kukutaziba kuti luzyalo lwa-Leza ndolukweenzya kukweempwa?”—Ba-Roma 2:4.

18 Kwiina wesu uuzi pe bulamfwu bwaciindi ncotuyandika kukkazikilwa moyo a Leza kuti atuzumine alimwi akutufwutula. Paulo utulaya ‘kusungwaala kukubelekela lufwutuko lwesu cakuyoowa acakuzyangama.’ (Ba-Filipi 2:12) Mwaapostolo Petro wakalembela Banakristonyina kuti: “Jehova taamusya ngaakasyomezya kale, mbobayeeya bamwi kuti wamuka, pe, pele ucimukazikila moyo, nkaambo tayandi kuti bantu bafwidilile, ulayanda kuti boonse bajane ciindi cakweempwa.”—2 Petro 3:9.

19. Mmuunzila nzi mbotukonzya kugwasyigwaa kukkazika moyo kwa Jehova?

19 Aboobo, tutaleki kukkazika moyo akaambo kanzila Jehova mbweendelezya zintu. Muciindi caboobo, atutobele lulayo lwa Petro lucizumanana ‘akuyeeya kuti kukazika moyo kwa-Mwami nkokuleta lufwutuko.’ Lufwutuko lwabaani? Lufwutuko lwesu kutugama alimwi abaabo bamwi batabaliki ibaciyanda kumvwa “Makani Mabotu aa-Bwami.” (2 Petro 3:15; Matayo 24:14) Eeci ciyootugwasya kulumba mbuli Jehova mbwaatondezya buuya cakukkazika moyo alimwi akutupa kuti andiswe tukkazike moyo ciindi notulanganya bantu bamwi.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 4 Mu Cihebrayo, ibbala lyakuti “mpemo” (’aph) lilabelesyegwa munzila yacikozyanyo kupandulula bukali. Kwaambwa boobu akaambo kakuyoya cakufwundilila naa kufwooma kwamuntu wakalazyigwa.

^ munc. 13 Ikuti kamuyanda bupanduluzi abumbi bwabusinsimi oobu, amubone bbuku lyakuti, Amububikkile Maanu Ibusinsimi bwa Daniele!, mapeeji 191-4, lyakamwaigwaa Bakamboni ba Jehova.

Sena Inga Mwapandulula?

• Ino bbala lyakuti ‘kukkazika moyo’ mu Bbaibbele lyaamba nzi?

• Ino mmuunzila nzi Jehova mwaakatondezya kukkazika moyo Zambangulwe kalitanasika, nobwakamana bwaange ku Babuloni, alimwi amumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E.?

• Ino twaambo nzi tuyandika kapati twapa kuti Jehova atondezye kukkazika moyo?

• Ino kukkazika moyo kwa Jehova tweelede kukubona buti?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Ikukkazika moyo kwa Jehova Zambangulwe kalitanasika kwakapa ciindi kubantu cakuti beempwe

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Imunzi wa Babuloni nowakawa, bama Juda bakagwasyigwa kapati akukkazika moyo kwa Jehova

[Cifwanikiso icili apeeji 25]

Mumwaanda wamyaka wakusaanguna, iba Juda alimwi abatali ba Juda boonse bakagwasyigwaa kukkazika moyo kwa Jehova

[Zifwanikiso izili apeeji 26]

Banakristo sunu bali mukukubelesya kabotu kukkazika moyo kwa Jehova