Skip to content

Skip to table of contents

Banakristo Bakasimpe Boonse Mbakambausi

Banakristo Bakasimpe Boonse Mbakambausi

Banakristo Bakasimpe Boonse Mbakambausi

“Amwiimbile Jehova, mulumbe izina lyakwe; Amuluule makani aalufutuko lwakwe mazuba oonse.”—INTEMBAUZYO 96:2.

1. Ino mmakani mabotu aali buti bantu ngobayanda kuswiilila, alimwi ino mbuti Bakamboni ba Jehova mbobajisi citondezyo cibotu mukumwaya makani aali boobo?

MUNYIKA mucitika zintu ziyoosya abuzuba, cilaumbulizya ikuzyiba kuti Ibbaibbele lyaambilizya kuti nkondo, milandu, nzala alimwi akudyaamininwa ziyoomana ino-ino. (Intembauzyo 46:9; 72:3, 7, 8, 12, 16) Eema, sena aaya taali ngamakani mabotu bantu boonse ngobayanda kuswiilila? Bakamboni ba Jehova mbobayeeya oobo. Balizyibidwe koonse-koonse kuti mbabakambauka “makani mabotu loko.” (Isaya 52:7) Masimpe, Bakamboni banji bapenzyegwa kapati akaambo kakuzumanana kwaambila bamwi makani mabotu. Pele balabayanda bantu amoyo woonse. Elo kaka Bakamboni balijisi mpuwo mbotu yakuti mbantu basungu alimwi baliyumya kapati!

2. Ino nkaambo nzi kamwi ikapa kuti Bakamboni ba Jehova kabali basungu?

2 Ibusungu bwa Bakamboni ba Jehova sunu bulikozyenyi abwa Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna. Kujatikizya mbabo, imuteende wa Bakatolika uutegwa L’Osservatore Romano wakaamba kuti: “Banakristo bakusaanguna mbobakazwida buyo mukubbapatizigwa, bakazyiba kuti kumwaya Makani Mabotu wakali mukuli uubagemi. Kwiinda mukubelesya mulomo, bazike bakaamwaya Makani Mabotu.” Ino nkaambo nzi Bakamboni ba Jehova ncobali basungu boobo mbuli bwakali Banakristo bakusaanguna? Cakusaanguna, nkaambo kakuti makani mabotu ngobakambauka azwa kuli Jehova Leza lwakwe. Aaka nkakaambo kapa kuti kabali basungu boobo. Ikukambauka kwabo nkuzuzikizya majwi aasintembauzyo aakuti: “Amwiimbile Jehova, mulumbe izina lyakwe; amuluule makani aalufutuko lwakwe mazuba oonse.”Intembauzyo 96:2.

3. (a) Nkaambo nzi kabili kapa kuti Bakamboni ba Jehova kabali basungu? (b) Ino ncinzi cibikkilizyidwe ‘mulufwutuko lwa Leza’?

3 Imajwi aasintembauzyo alatwaambila kaambo kabili kapa kuti Bakamboni ba Jehova kabali basungu. Makani ngobajisi mmakani alufwutuko. Bantu bamwi balabeleka kabali basilisi, babuleya, mumakwebo naa mumbazu zimwi ikutegwa basumpule buumi bwabantunyina, eelyo kusoleka kuli boobo kulalumbwa kapati. Pele kufwumbwa zintu muntu nzyakonzya kucitila muntunyina zilagola twazyeelanya ‘alufwutuko lwa Leza.’ Kwiinda muli Jesu Kristo, Jehova uyoobafwutula babombe myoyo kuzwa kucibi, kukuciswa alimwi akulufwu. Aabo bagwasyigwa bayoopona kukabe kutamani! (Johane 3:16, 36; Ciyubunuzyo 21:3, 4) Sunu, lufwutuko luli akati ‘kamilimo yakwe iigambya’ Banakristo njobaluula ikuzuzikizya majwi aakuti: “Mwaambilizye milimo yakwe iigambya njacita akati kabantu boonse. Iiyi, Mwami [Jehova], mmupati, uleelede kulumbaizigwa, uleelede kuyoowegwa kwiinda baleza boonse.”—Intembauzyo 96:3, 4, BT.

Cikozyanyo Casimilimo Mupati

4-6. (a) Ino nkaambo nzi katatu kapa kuti Bakamboni ba Jehova kabali basungu? (b) Ino mbuti Jesu mbwaakatondezya busungu mumulimo wakukambauka makani mabotu?

4 Kuli kaambo katatu kapa kuti Bakamboni ba Jehova kabali basungu. Batobela cikonzyanyo ca Jesu Kristo. (1 Petro 2:21) Muntu uulondokede wakuuzumina mulimo ngwaakapegwa camoyo woonse wakuti “[ak]ambaukile bacete makani mabotu.” (Isaya 61:1; Luka 4:17-21) Eelyo wakaba mukambausi, sikwaambilizya makani mabotu. Wakeendeenda mucisi ca Galilaya alimwi aca Juda coonse “akukambauka makani mabotu aa-Bwami.” (Matayo 4:23) Alimwi nkaambo wakalizyi kuti bantu banji bayakwaazumina makani mabotu, eelyo wakaamba boobu kuli basikwiiya bakwe: “Kutebula kwavula, batebuzi bace[y]a. Nkaambo kaako amukumbile mwami uuli amuunda kuti atume batebuzi kukutebula kwakwe.”—Matayo 9:37, 38.

5 Kweelanaa mupailo wakwe, Jesu wakayiisya bantu bamwi kuti babe bakambausi. Kumane boobo, wakabatuma baapostolo bakwe balikke akubaambila kuti: “Nkabela mwanooya bweenda kamunooyookambauka kuti, Bwami bwakujulu buliswenede.” Sena nicakabeleka ikuti nobakalibambila mapulogilamu akusola kucesya mapenzi aakaliko ciindi eeco? Antela sena bakeelede kulinjizya mumapolitikisi kutegwa bamane lweeno lwakalidumide muciindi eeco? Peepe. Muciindi caboobo, Jesu wakababikkila zyeelelo boonse Banakristo bakambausi ciindi naakabaambila kuti: “mwanooya bweenda kamunooyookambauka.”—Matayo 10:5-7.

6 Kumbele, Jesu wakazootuma nkamu aimbi yabasikwiiya kutegwa baambilizye kuti: “Bwami bwakujulu buliswenede.” Ciindi nobakajoka akuluula mbuli mbolwakazwidilila lweendo lwabo lwakukambauka, Jesu wakakkomana kapati. Wakapaila kuti: “Ndakulumba, Taata, Omwami w[a]julu [a]nyika, nkaambo makani aya wakabasisa basongo abaabo abaziba, waayubulwida bana.” (Luka 10:1, 8, 9, 21) Basikwiiya ba Jesu kaindi bakali kubeleka canguzu kabali bazubi, balimi alimwi amilimo imwi buyo, bakali mbuli bana twabakozyanyisyaa basololi babukombi bamunyika bakayiide kapati. Pele basikwiiya bakayiisyigwa kuti baambilizye makani mabotu kwiinda makani ali woonse.

7. Jesu naakaunka kujulu, ino basikumutobela bakwe nkuuli bani nkobakasaanguna kukambauka makani mabotu?

7 Ciindi Jesu naakaunka kujulu, basikumutobela bakazumanana kumwaya makani mabotu aalufwutuko. (Incito 2:21, 38-40) Ino nkuuli bani nkobakasaanguna kukambauka? Sena bakaunka kumisyobo iitamuzyi Leza? Peepe, bakatalikila kubana Israyeli, ibantu bakalimuzyi kale Jehova kwamyaka iinda ku 1,500. Sena bakalijisi nguzu zyakukambauka munyika oomo Jehova mwaakali kukombwa kale? Inzya. Jesu wakalibaambilide kuti: “Muyooba bakamboni bangu muno mu-Jerusalemu, amu-Judaya moonse, amu-Samariya, mane kusikila kumamanino aanyika.” (Incito 1:8) Bana Israyeli bakeelede kukambaukilwa makani mabotu mbubwenya mbuli misyobo imwi.

8. Ino mbuti Bakamboni ba Jehova sunu mbobatobela basikutobela Jesu bamumwaanda wamyaka wakusaanguna?

8 Mbubwenya buyo, Bakamboni ba Jehova sunu balakambauka munyika yoonse. Babelekelaamwi amungelo Johane ngwaakabona “wakalijisi Makani Mabotu aateeli aakukambaukila kulibaabo ibakala ansi akubamasi boonse akumisyobo yoonse akumyaambo yoonse akumikowa yoonse.” (Ciyubunuzyo 14:6) Mumwaka wa 2001, bakali basungu mumasi aali 235 alimwi amuzilawo kubikkilizya amasi aazyibidwe kuti nga Bunakristo. Sena Bakamboni ba Jehova balilubizyide nobakambauka mumasi mwalo Kristendomu moijisi kale zikombelo zyayo? Bamwi baamba kuti inzya balilubizyide alimwi bakubona kuti kukambauka kuli boobu nkuyanda “kubba mbelele zyabeenzyinyina.” Nokuba boobo, Bakamboni ba Jehova balayeeya mbuli Jesu mbwaakali kulimvwa kujatikizya ba Juda babombe myoyo bamumazuba aakwe. Nokuba kuti bakalijisi kale bupaizi, Jesu kunyina pe naakawayawaya kubaambila makani mabotu. “Wakabafwida luzyalo, nkaambo kakuti bakalikatede akumwaika mbuli imbelele zitakwe mweembezi.” (Matayo 9:36) Ciindi Bakamboni ba Jehova nobajana bantu babombe myoyo batamuzyi Jehova alimwi a Bwami bwakwe, sena baleelede kuleka kubakambaukila makani mabotu akaambo kakuti bukombi bumwi bubaamba kuti mbantu babo? Ikuti naa twati tutobele cikozyanyo cabaapostolo ba Jesu, inga twaingula kuti peepe. Imakani mabotu aleelede kukambaukwa “ kumasi oonse,” kakunyina kusalulula.—Marko 13:10.

Banakristo Bakusaanguna Boonse Bakakambauka

9. Ino mbaani bakatola lubazu mumulimo wakukambauka mumbungano ya Banakristo yamumwaanda wamyaka wakusaanguna?

9 Ino mbaani bakatola lubazu mumulimo wakukambauka mumwaanda wamyaka wakusaanguna? Masimpe ngakuti Banakristo boonse bakali bakambausi. Author W. S. Williams wakabona kuti: “Makani aadumide ngakuti Banakristo boonse bakali mucikombelo camumazuba ansiku . . . bakakambauka makani mabotu.” Kujatikizya cakacitika lya Pentekoste mu 33 C.E., Ibbaibbele lyaamba kuti: “Boonse [baalumi abanakazi] bakazyula Muuya Uusalala, batalika kwaamba myaambo imbi, mbubonya mbwaakabaambya Muuya.” Bakambausi bakali kubikkilizya abaalumi abamakaintu abanikenike abapati abazike alimwi abatali bazike. (Incito 1:14; 2:1, 4, 17, 18; Joeli 2:28, 29; Ba-Galatiya 3:28) Ciindi Banakristo banji nobakazwa mu Jerusalemu akaambo kakuccija kupenzyegwa, “bakamwaika bakeendeenda baya bukambauka makani.” (Incito 8:4) Akati kabaabo boonse “bakamwaika” takuli kuti basyoonto buyo mbabakalisalidwe kuti babe bakambausi.

10. Ino mulimo nzi uuli mumbazu zyobilo wakazuzikizyigwa bweende bwaba Juda kabutana nyonyoonwa?

10 Oobu mbocakacitika mumyaka eeyo yoonse yakumatalikilo. Jesu wakasinsima kuti: “Aya Makani Mabotu aa-Bwami azookambaukwa munyika yoonse kuti abe citondezyo kumisyobo yoonse. Elyo mamanino azoosika.” (Matayo 24:14) Majwi aaya akazuzikizyigwa mumwaanda wamyaka wakusaanguna, makani mabotu akakambaukwa koonse-koonse impi zyabana Roma kazitaninga nyonyoona bukombi bwaba Juda alimwi abweende bwamapolitikisi. (Ba-Kolose 1:23) Kunze lyaboobo, basikutobela ba Jesu boonse bakakuswiilila kulailila kwakwe kwakuti: “Nkaambo kaako kamuya mukabaiisye bantu bamisyobo yoonse, akubabapatizya muzina lya-Taata alya-Mwana alya-Muuya Uusalala, alimwi amubaiisye kuti bajatisye makani oonse ngendakamulailila.” (Matayo 28:19, 20) Banakristo bakusaanguna kunyina nobakali kukulwaizya babombe myoyo kuti basyome muli Jesu akubalekela kuti babelekele Leza mbuli mbobayanda kakunyina kubasololela pe, mbuli mbobacita bakambausi bamwi basunu. Muciindi caboobo, bakali kubayiisya kutegwa babe basikwiiya ba Jesu, mpoonya akubabunganya mumbungano akubayiisya kutegwa abalo batalike kukambauka makani mabotu akugwasya bamwi kuba basikwiiya. (Incito 14:21-23) Bakamboni ba Jehova sunu ngomukondo ngobatobela ooyo.

11. Ino sunu mbaani batola lubazu mukwaambilizya makani mabotu kubantu boonse?

11 Bakamboni ba Jehova banji batobela cikozyanyo camumwaanda wakusaanguna ca Paulo alimwi a Barnaba kubikkilizya abambi buyo balo bakaunka mumanyika aambi kabali bamamisyinali. Masimpe, mulimo wabo wakali kugwasya mbwaanga tiibakatola lubazu mumapolitikisi naa kuleka mulimo wabo wakukambauka makani mabotu akucita zintu zimbi. Balo bakatobela buyo malailile aa Jesu aakuti: “Mwanooya bweenda kamunooyookambauka.” Nokuba boobo, bunji bwa Bakamboni ba Jehova sunu tabali bamamisyinali pe mumanyika aakumbi. Bunji bwabo balabeleka milimo yakumubili kutegwa bajane nzyobayanda kumubili alimwi bamwi bacili muzikolo. Bamwi bacikomezya bana babo. Pele boonse Bakamboni balaambila bantu makani mabotu aayo balo ngubakaiya. Boonse buyo nobaba bana naa bapati, cakukondwa balatobela kukulwaizya kwa Bbaibbele kwakuti: “[Kokambauka] Makani lyoonse. Koajatisya muciindi ceelede aciteelede.” (2 Timoteo 4:2) Mbubwenya mbuli beenzinyina bataanzi, balazumanana “tabakalekede kwiisya akukambauka . . . kuti Jesu ngo-Kristo.” (Incito 5:42) Bali mukwaambilizya makani mabotu kubantu boonse.

Basikusandula naa Bakambausi?

12. Ino kusandula caamba nzi, alimwi ino kubonwa buti sunu?

12 Ibbala lya Cigiliki lyakuti pro·se’ly·tos lyaamba “kusandula.” Kuzwa kubbala eeli nkokwakazwa ibbala lyakuti “sikusandula” kupandulula muntu “uusandula bantu.” Sunu bantu bamwi baamba kuti kusandula nkubi. Ipepa lyakamwaigwaa World Council of Churches lyakaamba kujatikizya “bubi bwakusandula.” Nkaambo nzi? Catholic World Report yaamba kuti: “Itongoosi pati lizumanana mucikombelo ca Orthodox lijatikizya makani aakusandula nkaambo kulabikkilizyaa muzeezo wakusandula cakusinikizya buya.”

13. Ino nzikozyanyo nzi ziliko zijatikizya kusandula munzila mbyaabii?

13 Sena kusandula nkubi ncobeni? Ee, kulakonzya kubija. Jesu wakaamba kuti kusandula kwa Balembi alimwi aba Farisi kwakali kubi kubantu aabo mbobakali kusandula. (Matayo 23:15) Masimpe, “kusandula cakusinikizya” buya nkubi. Mucikozyanyo, Kweelanaa sitwaambo twansiku Josephus, ciindi John Hyrcanus muna Makabesi naakakoma bana Edomu, “wakabazumizya kukkala momunya mucisi cabo ikuti naa bazumina kuti bapalulwe alimwi akulisungula kubamba milawo yaba Juda.” Ikuti naa bana Edomu bakali kuyanda kupona kabeendelezyegwaa ba Juda, bakeelede kutobela bukombi bwaba Juda. Basimakani aansiku batwaambila kuti mumwaanda wamyaka walusele, Charlemagne wakakoma bana Saxon batakombi Leza ibakali kukkala kunyika kwa Europe akubasinikizya kuti basanduke. * Nokuba boobo, ino kusandulwa kwabana Saxon naa bana Edomu kwakasinizyide buti? Mucikozyanyo, ino Mwami Heroda muna Edomu wakalisinizyide buti kulukamantano lwakwe—walo wakasoleka kujaya Jesu kacili mumvwanda—ku Mulawo wakalaililwa wa Musa?—Matayo 2:1-18.

14. Ino mbuti bamamisyinali ba Kristendomu mbobasinikizya bantu mbobayanda kusandula?

14 Sena kusinikizyigwa kusanduka kucicitika mazubaano? Ee, kucicitika munzila imwi. Kuluulwa kuti bamamisyinali bamwi ba Kristendomu baambila bantu bamwi mbibayanda kuti basandule ategwa bayoobatumina mumanyika aakulamfwu kutegwa bakaakwiiye. Antela baya kwaambila basimucija nkondo bakolwa nzala kuti baswiilile mulumbe wabo kutegwa babape zyakulya. Kweelanaa makani akalembwa mu 1992 a convention of Orthodox Primates (muswaangano wabamabishopu bacikombelo ca Orthodox), “kusandula ziindi zimwi kulacitwa kwiinda mukubelesya zintu zyakumubili alimwi ziindi zimwi munzila zisiyene-siyene zyalunya.”

15. Sena Bakamboni ba Jehova mbabasikusandula kweelanaa mbuli ibbala eeli mbolibelesyegwa mazubaano? Amupandulule.

15 Kusinikizya bantu kuti bacince cikombelo nkulubizya. Mubwini, Bakamboni ba Jehova teensi mbubacita oobo pe. * Aboobo, tabasanduli bantu kweelanaa mbuli ibbala eeli mbolipandulula mazubaano. Muciindi caboobo, balakambauka makani mabotu kubantu boonse mbubwenya mbuli bwakali kucita Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna. Kufwumbwa yooyo uukonzya kuliyandila ulakulwaizyigwa kuti ajane luzibo alumbi kwiinda muciiyo ca Bbaibbele. Ibantu bajisi luyandisyo ibali boobo balaiya kubaa lusyomo, luzibo lwini-lwini luzwa mu Bbaibbele kujatikizya Leza alimwi amakanze aakwe. Akaambo kaako, balaita azina lya Jehova kuti bafwutuke. (Ba-Roma 10:13, 14, 17) Cili kuli mbabo kusala naa balaazumina makani mabotu naa pe. Tabasinikizyi buya pe. Ikuti naa kwakaliko, nkokuti kusandula kunyina ncokwaamba pe. Ikutegwa kukomba kutambulwe kuli Leza, kweelede kuzwa mumoyo.—Deuteronomo 6:4, 5; 10:12.

Ikukambauka Mumazubaano

16. Mbuti mulimo wa Bakamboni ba Jehova wakukambauka mbowayaambele mumazubaano?

16 Mazubaano, Bakamboni ba Jehova bakambauka makani Mabotu aa Bwami koonse-koonse ikuzuzikizya bbuku lya Matayo 24:14. Icibelesyo cipati ncobabelesya mukukambauka, mmagazini ya Ngazi Yamulindizi. * Mu 1879 ciindi magazini ya Ngazi Yamulindizi niyakatalika kumwaigwa, kwakali makkopi aali 6,000 mumulaka omwe. Nokwakainda myaka iinda ku 122, nkokuti mumwaka wa 2001, kwakasimbwa makkopi aali 23,042,000 mumilaka iili 141. Icapa kuti kube kuyungizyika kuli boobu, nkaambo kakukomena kwamulimo wabukambausi wa Bakamboni ba Jehova. Amukozyanyisye zyuulu zisyoonto buyo zyamawoola aakabelesyegwa mumulimo wakukambauka mumwaanda wamyaka wa 19 kumawoola aali 1,169,082,225 akabelesyegwa mumulimo mumwaka wa 2001. Amulange-lange ziiyo zya Bbaibbele zyaaŋanda zyakasololelwa izili 4,921,702 mumweelwe waakati-kati amwezi. Eelo kaka mulimo wakoondwa citaambiki! Ooyu mulimo wakacitwaa bakambausi ba Bwami basungu ibali 6,117,666.

17. (a) Ino mbaleza bali buti bakombwa mazubaano? (b) Kufwumbwa naa waamba mulaka nzi, ngwakucisi nzi naa bukkale bwakwe buli buti, ino ncinzi muntu woonse nceelede kuziba?

17 Sintembauzyo wakaaamba kuti: “Baleza boonse babamasi nzibumbwa buyo, pele Jehova nguwakalenga majulu.” (Intembauzyo 96:5) Munyika ino iizwide bantu batabikkili maanu kuzintu zyakumuuya, bayandisya cisi cabo, twaambo twacisi, bantu bajisi mpuwo, zintu zyakumubili nobuba buvwubi kubugama buya zyaba nzyezintu zikombwa. (Matayo 6:24; Ba-Efeso 5:5; Ba-Kolose 3:5) Mohandas K. Gandhi ciindi cimwi wakaamba kuti: “Ndilasyoma kuti . . . ku Europe sunu ndizina buyo lyakuti Mbanakristo. Nkaambo mubwini bakomba buvwubi bwabo.” Bwini mbwakuti, makani mabotu aleelede kumvwigwa kubantu koonse-koonse. Muntu woonse kufwumbwa naa waamba mulaka nzi, ngwakucisi nzi naa bukkale bwakwe buli buti, weelede kumuzyiba Jehova alimwi amakanze aakwe. Tusyoma kuti boonse balaazumina majwi aasintembauzyo aakuti: “Amupe Jehova bulemu anguzu. Amupe Jehova bulemu bweelede izina lyakwe.” (Intembauzyo 96:7, 8) Bakamboni ba Jehova balabagwasya bantu kwiiya kujatikizya Jehova kutegwa bakonzye kumupa kabotu bulemu. Aabo bazumina balagwasyigwa kapati. Ino ndugwasyo nzi ndobajana? Eezyi ziyoobandikwa mucibalo citobela.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 13 Kweelanaa The Catholic Encyclopedia, ciindi nobakali kubamba Kabunga aaka kakusinikizya bantu kunjila cikombelo, makanze aabo akatondezyegwa kwiinda mumajwi aabelesyegwa muci Latin aakuti: Ibubambe mbwakuti: “Kufwumbwa muntu weendelezya cisi weelede kuba mucikombelo caco.”

^ munc. 15 Kumuswaangano wa United States International Religious Freedom Commission wakacitwa mu November 16, 2000, aabo bakajanika bakaamba kujatikizya lwiindano luliko akati kabaabo basinikizya buya bantu alimwi amulimo wa Bakamboni ba Jehova. Bakaamba kuti ciindi Bakamboni ba Jehova nobakambaukila bamwi, balacita oobo cakunga muntu ulaangulukide kwaamba kuti “tandiyandi pe” mpoonya akujala cijazyo.

^ munc. 16 Imutwe wamagazini eeyi woonse ngwakuti, Ngazi Yamulindizi Yaambilizya Bwami bwa Jehova.

Sena Inga Mwapandulula?

• Ino nkaambo nzi Bakamboni ba Jehova ncobali bakambausi basungu?

• Ino nkaambo nzi Bakamboni ba Jehova ncobakambaukila nomuba mumasena Kristendomu moiyakide zikombelo zyayo?

• Ino nkaambo nzi Bakamboni ba Jehova ncobatali basikusandula kweelanaa mbuli mbolibelesyegwa bbala eeli mazubaano?

• Ino mbuti mulimo wa Bakamboni ba Jehova wakukambauka mbowakomena mazubaano?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 19]

Jesu wakali mukambausi musungu alimwi wakayiisya bamwi kucita mulimo nguwenya ooyo

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Boonse ibakali mumbungano yamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakali bakambausi

[Cifwanikiso icili apeeji 21]

Ikusinikizya bantu kucinca cikombelo cabo nkulubizya