Skip to content

Skip to table of contents

“Mwiiye Kwangu”

“Mwiiye Kwangu”

“Mwiiye Kwangu”

“Amulikulike ijokwe lyangu, mwiiye kwangu, nkaambo ndilibombede, ndi mutete moyo, lino mulakatulukwa mumyoyo yanu.”—MATAYO 11:29.

1. Ino nkaambo nzi ikwiiya kuli Jesu ncokukkomanisya alimwi akupa kuba bantu bali kabotu?

LYOONSE Jesu Kristo wakali kuyeeya, kuyiisya alimwi akucita zintu munzila yeelede. Nokuba kuti mazubaakwe aakupona anyika akali masyoonto, pele wakaukkomanina mulimo ulaampindu akukkazika moyo alimwi wakazumanana kukkomana. Wakabunganya basikwiiya akubayiisya mbokukombwa Leza, kuyanda bantu alimwi ambobakonzya kuzunda nyika. (Johane 16:33) Wakapa kuti myoyo yabo ibaa bulangizi alimwi “akuyubulula buumi butafwiki kunguzu zya-Makani Mabotu.” (2 Timoteo 1:10) Ikuti naa muli akati kabasikwiiya bakwe, ino muyeeya kuti ikuba sikwiiya caamba nzi? Kwiinda mukulanga-langa makani Jesu ngaakaamba kujatikizya basikwiiya, tulakonzya kwiiya mbuli mbotukonzya kubaa buumi buli kabotu. Eeci cilabikkilizyaa kuzyibona zintu munzila njazyibona alimwi akutobela njiisyo zyantalisyo.—Matayo 10:24, 25; Luka 14:26, 27; Johane 8:31, 32; 13:35; 15:8.

2, 3. (a) Ino sikwiiya wa Jesu muntu uuli buti? (b) Ino nkaambo nzi ncokuyandika kulibuzya kuti, ‘Ino ndili sikwiiya waani?’

2 Mu Magwalo aa Cigiliki aa Banakristo, ibbala lisanduludwe kuti “sikwiiya” lipandulula muntu uugamika mizeezo yakwe kucintu cimwi naa muntu wiiya. Ibbala limwi liswaangene aleeli lilajanika mulugwalo lwamutwe wesu lwa Matayo 11:29: “Amulikulike ijokwe lyangu, mwiiye kwangu, nkaambo ndilibombede, ndi mutete moyo, lino mulakatulukwa mumyoyo yanu.” Inzya, sikwiiya muntu uuciiya buya. Mu Makani Mabotu, kanjikanji ibbala lyakuti “sikwiiya” lilabelesyegwa kwaamba basikutobela ba Jesu, aabo balo bakali kweenda anguwe ciindi naakali kukambauka alimwi ibakali kulaililwa anguwe. Bamwi bantu ambweni bakali kuzitambula njiisyo zya Jesu, bakali kucita oobo nomuba munzila yakusisikizya. (Luka 6:17; Johane 19:38) Balembi ba Makani Mabotu alimwi bakaamba kujatikizya “basikwiiya ba-Johane [mubbapatizi] abasikwiiya baba-Farisi.” (Marko 2:18) Mbwaanga Jesu wakabacenjezya basikumutobela ikuti “bacenjele kukwiisya kwaba-Farisi,” tulakonzya kulibuzya kuti, ‘Ino ndili sikwiiya waani?’—Matayo 16:12.

3 Ikuti katuli basikwiiya ba Jesu, ibakaiya kulinguwe, nkokuti bantu bamwi beelede kulimvwa kukatalukwa munzila yakumuuya notulaambabo. Beelede kubona kuti twakaba bantu babombe moyo alimwi batete moyo. Ikuti naa tulijisi mikuli yakweendelezya kumilimo, ikuba bazyali naa mulimo wabweembezi mumbungano ya Bunakristo, sena aabo mbotulanganya balalimvwa kuti balalanganyizyigwa mbuli baabo Jesu mbaakali kulanganya?

Jesu Mbwaakali Kubeendelezya Bantu

4, 5. (a) Ino nkaambo nzi ncocitali ciyumu ikuzyiba mbuli Jesu mbwaakali kweendelezya bantu bakajisi mapenzi? (b) Ino ncinzi cakamucitikila Jesu ciindi naakali kulya muŋanda yamu Farisi?

4 Tweelede kuzyiba mbuli Jesu mbwaakali kubeendelezya bantu, ikapati aabo ibakajisi mapenzi mapati. Eeci taceelede kutuyumina kwiiya pe; Ibbaibbele lilijisi makani manji aamba bantu Jesu mbaakali kuyaanya, bamwi bakali mumapenzi mapati. Alimwi atubone mbuli basololi babukombi ikapati ba Farisi mbobakali kubeendelezya bantu ibakajisi mapenzi aakozyenyi. Ikubakozyanyisya bantu aaba kulakonzya kutupa luzibo.

5 Mumwaka wa 31 C.E., ciindi Jesu naakali mulweendo lwakuya kukambauka ku Galilaya, “Umwi waba-Farisi wakamukumbila [Jesu] kuti bazoolye awe.” Jesu kunyina naakawayawaya kukutambwa ooko. “Nkabela wakanjila muŋanda yamu-Farisi oyo, wakala kuti alye. Eno mumunzi omo mwakali mukaintu mucitazibi, naakamvwa kuti ulikede ulalya muŋanda yamu-Farisi, wakaleta nsazi yamafuta aanunk[il]a kabotu, waima kumatende aakwe ulalila, imisozi yakwe yakatalika kulopya matende aakwe, waasyuuzya susu lyakwe, wamumyontesya matende aakwe, waananika mafuta.”—Luka 7:36-38.

6. Nkaambo nzi keelede kuti nkakakapa kuti mukaintu “mucitazibi” aunke kuŋanda yamu Farisi?

6 Sena inga mwaciyeeyela eeco? Ibuvwuntauzi bumwi bwaamba kuti: “Mukaintu (kapango 37) wakabelesya cilengwa cizyibidwe kabotu mwalo bantu bacete mobakali kuzumizyigwa kuswaya mumapobwe aali boobo kutegwa bapegwe zyakulya zilekwa.” Eeci ambweni cilapandulula mbuli muntu mbwaakali kukonzya kunjila buyo kakunyinaa kutambwa. Kweelede kuti kwakali bamwi bantu ibakali kulangila kubwezelela zyakulya ciindi bamwi nobamanizya kulya. Nokuba boobo, ikulilemeka kwamukaintu ooyu kwakali bumbi. Walo kunyina naakalindila ambali kutegwa bamanizye kulya pe. Wakalijisi mpuwo mbyaabi kapati nkaambo wakali “mucitazibi” uudumide cakunga Jesu wakaamba kuti wakalizizi “zibi zyakwe zinji-zinji [mbozyakabede].”—Luka 7:47.

7, 8. (a) Ino notwakacita buti mubukkale ibuli mbuli boobo bwaambwa kubbuku lya Luka 7:36-37? (b) Ino Simoni wakacita buti?

7 Amuyeeyele buyo ikuti nomwaali kupona muciindi eeco alimwi kamuli muciimo ca Jesu. Ino nomwakacita buti? Sena nomwatakalimvwa kabotu ciindi mukaintu ooyu naakasika kulindinywe? Sena bukkale buli boobu nobwakamunyonganya? (Luka 7:45) Sena nomwakacimwa?

8 Ikuti nomwakali munkamo yabeenzu, sena kuyeeya kwanu nokwakakozyanya asyoonto buyo akwa Simoni mu Farisi? “Naakabona obo, wakayeeya mumoyo wakwe wati, Oyu naali musinsimi, naamuziba mukaintu oyu uumujata kuti nguni, na uli buti, nkaambo mucitazibi.” (Luka 7:39) Kwiindana akuyeeya kuli boobu, Jesu wakali muntu uufwida luzyalo kapati. Wakabuzyiba bukkale bwamukaintu ooyu alimwi ambwaakali kulimvwa. Tatwaambilidwe icakapa kuti mukaintu ooyu atalike kucita zibi. Ikuti naa masimpe wakali muvwuule, nkokuti ibantu bamudolopo iba Juda balyaabide tiibakamugwasya pe.

9. Ino Jesu wakamwiingula buti, alimwi ino ncinzi cakali kulangilwa kutobela?

9 Pele Jesu wakayanda kuti amugwasye. Wakati kulinguwe: “Wajatilwa zibi zyako.” Eelyo wakayungizya kuti: “Lusyomo lwako lwakufutula, koya aluumuno.” (Luka 7:48-50) Aawa mpocimanina cibalo. Umwi muntu ulakonzya kukazya akwaamba kuti Jesu kunyina cintu cipati ncaakamucitila mukaintu ooyu. Mubwini, wakamwaambila ikuti aunke acilongezyo cakwe. Sena muyeeya kuti mukaintu ooyu weelede kuti wakaunka akuya kutalika kupona buumi bwakwe buusisya? Mbwaanga tatukonzyi kwaamba cini cakacitika, amubone makani aatobela akaamba Luka. Wakaluula kuti, Jesu wakanjilauka “muminzi amutunzi, wakali kuya bukambauka akwaamba Makani Mabotu aa-Bwami.” Alimwi Luka uluula kuti “abakaintu bamwi” bakali antoomwe a Jesu alimwi abasikwiiya bakwe, bakali “kumulela alubono lwa [mukaintu ooyo].” Aawa tatukonzyi kudooneka kuti naa ooyu mukaintu wakeempwa akulumba kapati wakali akati kabo, katalikide kupona buumi bukkomanisya Leza amanjezeezya aasalala, kajisi mizeezo ilaampindu alimwi akuyanda Leza kapati.—Luka 8:1-3.

Jesu Mbwaakaliindenyi aba Farisi

10. Ino nkaambo nzi ncocigwasya kulanga-langa cibalo cijatikizya Jesu alimwi amukaintu wakaunka kuŋanda ya Simoni?

10 Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kucibalo eeci cilimvwisya kabotu boobu? Cilaswiimya mubili, sena tabusyi? Amuyeeyele buyo kuti nomwakaliko muŋanda ya Simoni. Ino nomwakalimvwa buti? Sena nomwakacita asyoonto buyo mbuli bwakacita Jesu, naa mbuli bwakalimvwa mu Farisi mwini ŋanda? Jesu wakali Mwanaa Leza, aboobo tatukonzyi kulimvwa mbuli mbwaakalimvwa buya. Kulubazu lumwi, tatukonzyi pe kutalika kuyeeya kulibikka muciimo mbuli cakajisi Simoni mu Farisi. Bamwi bakakonzya kutalika kulisumpula akaambo kakuba ba Farisi.

11. Ino nkaambo nzi ncotutayandili kuba mbuli ba Farisi?

11 Kwiinda mukwiiya Bbaibbele alimwi abumboni bwakunyika, tulakonzya kwaamba kuti iba Farisi bakali kulisumpula kapati akulibona kuti mbabakali kuletela bubotu kubanamaleya alimwi akucisi. Kwiina nobakakkutila pe kuti Mulawo wa Leza ngowakali musemo alimwi akuti tiiwakali kukatazya kumvwa. Kufwumbwa Mulawo mpowatakali kwaamba cakugaminina buya, balo bakali kulibikkila wabo iweelede kubeleka kutegwa batapi busena bwakuti muntu akonzye kubelesya manjezeezyaakwe. Aaba basololi babukombi bakali kusoleka kubamba mulawo kutegwa kabaubelesya mumakani aakulilemeka mutwaambo toonse, nomuba mutwaambo tusyoonto buya. *

12. Ino ba Farisi bakali kulibona buti?

12 Sitwaambo twansiku mu Juda Josephus wamumwaanda wamyaka wakusaanguna ulacisalazya ikuti, ba Farisi bakali kulibona kuba basilubomba, bataciindilizyi, batasalauli alimwi bacibwene kapati mumulimo wabo. Kakunyina akudooneka, bamwi mbobakabede oobo. Kweelede kuti aawa mwamwiibaluka Nikodemo. (Johane 3:1, 2; 7:50, 51) Mukuya kwaciindi, bamwi bambabo bakatalika kupona munzila ya Bunakristo. (Incito 15:5) Imwaapostolo Munakristo wakalemba boobu kujatikizya ba Juda bamwi, mbuli ba Farisi: “bali abusungu kumakani aa-Leza, pele busungu mbubajisi teensi bwaluzibo.” (Ba-Roma 10:2) Nokuba boobo, Makani Mabotu alabaamba mbubwenya mbuli bantu bambi mbobakali kubabona kuti mbantu balisumpula, basicinguni, basikambotwembotwe, basikujanina beenzinyina milandu, bayandisya kubeteka bamwi alimwi batakwe bulemu.

Jesu Mbwaakababona

13. Ino ncinzi Jesu ncaakaamba kujatikizya ba Farisi?

13 Jesu iba Farisi wakabaita kuti mbaasikuupaupa ameso. “Balaanga mikuli milemu iiminya kunyampula, balaibika aziwezo zyabantu, pele balo beni tabayandi kwiisunzya noba munwe omwe.” Inzya, imukuli wakali mulemu kapati alimwi ajoko lyaka vwolekedwe bantu lyakali kuminya. Jesu mane wakaamba balembi aba Farisi kuti “nubafubafuba.” Muntu mufwubafwuba ulalibilisya mumunzi. Alimwi Jesu ibalembi aba Farisi wakabaita kuti “beenzyi boofu” alimwi wakaamba kuti “makani mapati aa-Mulao [bak]aaleka, nkukuti lubeta aluzyalo alusyomo.” Ino nguni uukonzya kuyeeyela Jesu kuti wali buyo mbuli ba Farisi?—Matayo 23:1-4, 16, 17, 23.

14, 15. (a) Ino Jesu mbwaakeendelezya Matayo Levi buyubununa nzi kujatikizya mbuli mbubakali kuzicita zintu ba Farisi? (b) Ino nziiyo nzi zipati nzyotukonzya kwiiya kuzwa mucibalo eeci?

14 Bunji bwabasikubala zibalo zili mu Makani Mabotu balakonzya kubona mbuli kuciindilizya nkobakajisi ba Farisi banji. Jesu naakaita Matayo Levi simutelo kuti abe siciiya wakwe, Levi wakamubambila ipobwe pati lyakumutambula. Icibalo caamba boobu: “Balembi aba-Farisi batongaukila basikwiiya bakwe kuti, Ino mulidanzi akunywa antoomwe abasimutelo abacitazibi? Jesu wakabavuwa kuti, . . . Nsizide kwiita baluleme, pele bacitazibi kuti basanduke.”—Luka 5:27-32.

15 Levi kumugama kuli acimbi ncaakamvwisya kuciindi eeco Jesu naakati: “Kamuya, mukaiye ncikaamba kapango aka kati, Ncinjanda nduse, teensi cipaizyo pe.” (Matayo 9:13) Nokuba kuti ba Farisi bakali kulitamizya kuti balasyoma mumalembe aabasinsimi ba Hebrayo, kunyina nobakakutobela kwaamba kwa Hosea 6:6. Ikuti naa balubizya, bakali kubona kuti cakali cibotu kulubizya kutegwa batobele zilengwa nkambo bakali kuti zyilaa bulemu kwiinda kufwida muntu luzyalo. Umwi aumwi wesu weelede kulibuzya kuti: ‘Sena ndijisi mpuwo yakuzumanana milawo iimwi, mbuli yakutondezya mizeezo yangu ndemwini naa nzila zimwi zidumide zyakubamba twaambo? Antela sena bantu bamwi bandiyeeyela kuti ndili siluzyalo alimwi siluse?’

16. Ino nzila zyaba Farisi zyakali buti, alimwi mbuti mbotukonzya kutaba mbuli mbabo?

16 Kujanina muntu mulandu, mbobwakali bukkale bwaba Farisi. Ba Farisi bakali kulanga kukompama kuli koonse—kwakuyeeyela buya akwamasimpe. Lyoonse bantu bakali kulindila liyasa cuuno alimwi akuzikwiibalusyigwa zintu nzyobakaalilwa kucita. Ba Farisi bakalisumpula mukutelesya tusyu tusyoonto tuli mbuli twacisyuungwa abonko alimwi akampububu. Bakali kulitondezya kuti mbantu babotu kwiinda mukusama kwabo akusoleka kweendelezya cisi. Masimpe, ikuti naa tuyanda kuti milimo yesu yeendelane acikozyanyo ca Jesu, tweelede kucileka cilengwa cakulanga alimwi akukomezya kulezya kwabamwi lyoonse.

Ino Mbuti Jesu Mbwaakali Kumana Mapenzi?

17-19. (a) Amupandulule mbuli Jesu mbwaakeendelezya bukkale bumwi ibwakali kukonzya kuleta mapenzi mapati. (b) Ino ncinzi cakapa kuti bukkale oobu kabutakkomanisyi? (c) Nikwali kutegwa mwakaliko ciindi mukaintu ooyu naakasika kuli Jesu, ino nomwakacita nzi?

17 Inzila Jesu njaakali kubelesya kumana mapenzi yakaliindenyi kapati ayaba Farisi. Amulange-lange mbuli Jesu mbwaakeendelezya bukkale bwakali kulibonya kuti bulayumya mate mukanwa. Bwakali kujatikizya mukaintu umwi wakali kuciswa kalobola kwamyaka iili 12. Mulakonzya kucibala cibalo eeci mubbuku lya Luka 8:42-48.

18 Marko walo waamba kuti ooyo mukaintu “wakayoowa akuzyangama.” (Marko 5:33) Nkaambo nzi? Kakunyina akudooneka, nkaambo kakuti wakazyiba kuti wakasotoka Mulawo wa Leza. Kweelanaa bbuku lya Levitiko 15:25-28, imukaintu uciswa kalobola wakali kutegwa tasalede kusikila ikamane mvwiki kuzwa naakapona. Kufwumbwa cintu ncaajata alimwi kufwumba muntu ngwaaguma wakali kusofwaala. Kutegwa akonzye kuya kusika kwakali Jesu, imukaintu ooyu wakeelede kupenauka mubantu banji. Ciindi notulanga cibalo eeci nokwainda myaka iili 2,000 kuzwa ciindi eeco, masimpe tulakonzya kumufwida luzyalo akaambo kakutapona kabotu kwakwe.

19 Nikwali kutegwa mwakaliko buzuba oobo, ino bukkale oobu nomwakabulanga buti? Ino nomwakaamba nzi? Amubone kuti Jesu wakamuponya mukaintu ooyu munzila yaluzyalo, yaluyando alimwi akumubikkila maano kakunyina buya akwaamba mapenzi ngaakali kukonzya kuleta.—Marko 5:34.

20. Nikwali kuti bbuku lya Levitiko 15:25-28 liyandika kubelesyegwa sunu, ino notwali kusikilwa buyumuyumu nzi?

20 Sena kuli ncotukonzya kwiiya kuzwa kuli ceeci cakacitika? Nikwali kutegwa muli baalu mumbungano ya Bunakristo sunu. Kunze lyaboobo, nikwali kuti bbuku lya Levitiko 15:25-28 liyandika kutobelwaa Banakristo sunu, eelyo mukaintu umwi Munakristo wasotoka mulawo ooyo, kalimvwide kukopana mumizeezo alimwi akulekelezyegwa. Ino inga mwacita buti? Sena inga mwamugunya mpoonya aawo abuleya kwiinda mukumupa lulayo naa kwaamba kaambo kayumya mate mukanwa? Antela inga mwaamba kuti “taaku, inga tiindacita oobo pe! Ikwiiya cikozyanyo ca Jesu, ndilakonzya kusoleka kuba muntu siluse, siluyando, uuyeeya kabotu alimwi uubikkila maano.” Inga mwacita kabotu kapati! Nokuba boobo, ipenzi lili akucicita ncobeni kutegwa mwiiye mbuli bwakacita Jesu.

21. Ino ncinzi Jesu ncaakayiisya bantu kujatikizya Mulawo?

21 Mubwini, bantu bakali kulimvwa kukatalusyigwaa Jesu, kulemekwa alimwi akukulwaizyigwa. Imulawo wa Leza mpowakali kwaamba cigaminina, cakali kucitwa mbubonya. Aawo Mulawo wa Leza mpowatakali kugaminina buya, manjezeezya aabo akali kubelesyegwa, eelyo bakali kutondezya luyando lwabo kuli Leza kwiinda mukusala kwabo. Mulawo wakali muuba-uba kapati. (Marko 2:27, 28) Leza wakali kubayanda bantu bakwe, lyoonse wakali kubacitila zintu zibotu alimwi wakalilisungude kubafwida luzyalo ikuti naa babisya. Mbubwenya oobo Jesu mbwaakabede awalo.—Johane 14:9.

Icakatobela Akaambo Kanjiisyo zya Jesu

22. Ino kwiiya Jesu kwakagwasya basikwiiya bakwe kuti babe abukkale buli buti?

22 Aabo bakaswiilila Jesu akuba basikwiiya bakwe bakakalemeka kasimpe nkaakaamba kakuti: “Ijokwe lyangu lilibulungusene, awalo mukuli wangu muuba.” (Matayo 11:30) Kunyina nobakalimvwa kuminwa, kunyemenwa lyoonse naa kusinswa anguwe pe. Bakalaangulukide, ikukkomana alimwi bakalisinizyide mucilongwe cabo a Leza akuluumwi aumwi. (Matayo 7:1-5; Luka 9:49, 50) Kuzwa kulinguwe, bakayiya kuti ikuba musolozi wakumuuya ciyandika kuba muntu uukatalusya bamwi, uulaa mizeezo mibotu alimwi amoyo mubombe.—1 Ba-Korinto 16:17, 18; Ba-Filipi 2:3.

23. Ino kweendaa Jesu kwakabayiisya ciiyo nzi ciyandika kapati kuli basikwiiya alimwi akubagwasya kusala nzi?

23 Kunze lyaboobo, bantu banji bakakkomana ikubona mbuli mbociyandika kuzumanana kukamantanaa Kristo alimwi akutobela bukkale bwakwe. Basikwiiya bakwe wakabaambila kuti: “Mbubonya Taata mbwandiyanda, anywebo ndamuyanda mbubonya, kamukalilila muluyando lwangu. Mwanoobamba milao yangu, munookalilila muluyando lwangu, mbubonya mbwembamba milao ya-Taata, akukalilila muluyando lwakwe.” (Johane 15:9, 10) Ikutegwa bazwidilile kabali babelesi ba Leza, bakeelede kuzibelesya kapati nzyobakaiya kuli Jesu mukukambauka alimwi amukuyiisya kubuleya kujatikizya makani mabotu aa Leza alimwi amukweendelezya bamumukwasyi kubikkilizyaa balongwe. Ibunyina mbobwakali kuyaabukomena mumbungano, lyoonse bakali kuyandika kuliyeezya kuti nzila zya Jesu zyakaliluzi. Ncakali kuyiisya kakali kasimpe alimwi abuumi mbwaakali kupona mbubakeelede kupona abalo.—Johane 14:6; Ba-Efeso 4:20, 21.

24. Ino nzintu nzi nzyotweelede kubikka mumoyo kuzwa kucikozyanyo ca Jesu?

24 Mbomuyaabuyeeya zintu zimwi nzyotwazwaa kubandika, sena mwazibona nzila mbomukonzya kuyaambele? Sena mulazumina kuti Jesu lyoonse wakali kuyeeya, kuyiisya alimwi akucita zintu munzila yeelede? Eelyo amukkazike moyo. Imajwi aakwe akutukulwaizya ngakuti: “Mwanoozizi zintu ezi, muli acoolwe mwanoozicita.”—Johane 13:17.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 11 “Ilwiindano luliko [akati ka Jesu alimwi aba Farisi’] lulalibonya kabotu kwiinda mukubona mbuli baaba mbobakaliindenyi mukumvwisya makani aa Leza. Kweelanaa kuyeeya kwaba Farisi, kuli mbabo Leza bakali kumubona kuba muntu uuyandisisya zintu zinji kapati; kakuli Jesu walo Leza wakali kumubona kuba muntu uuzwide luzyalo. Pele, ba Farisi tiibakali kukazya kuti Leza mmubotu alimwi akuti ngusiluyando, pele kuba Farisi eezyi zyoonse bakali kuzitondezya kwiinda mucipego ca Torah [Mulawo] alimwi amukucikonzya kuzuzikizya zyeezyo nzyobakali kuyandika. . . . Kweelanaa zilengwa zyakumulomo kubikkilizyaa tulawo-lawo tupandulula mbuli mulawo mboweelede kutobelwa, kuba Farisi zyakali kuboneka kuba nzila yakuzuzikizya Torah. . . . Ikusumpula milawo yobilo yaluyando Jesu nkwaakacita (Mt. 22:34-40) kutegwa izuminwe akubelesyegwa akukaka zilengwa ziminya . . . kwakapa kuti ba Farisi bamuzwanganye Jesu.”—The New International Dictionary of New Testament Theology.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino ikuba sikwiiya wa Jesu kulindinywe caamba nzi?

• Ino Jesu wakali kubeendelezya buti bantu?

• Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kunzila Jesu mbwaakali kuyiisya?

• Ino ba Farisi alimwi a Jesu bakaliindenyi buti?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 16, 17]

Elo kaka bukkale bwa Jesu kujatikizya bantu bwakaliindenyi abwaba Farisi!