Skip to content

Skip to table of contents

Jehova—Nguwiinda Kupa Cikozyanyo Cabubotu

Jehova—Nguwiinda Kupa Cikozyanyo Cabubotu

Jehova—Nguwiinda Kupa Cikozyanyo Cabubotu

“Amulumbe Jehova wamakamu, nkaambo Jehova mubotu.”—JEREMIYA 33:11.

1. Ino nkaambo nzi katukulwaizya kutembaula Leza akaambo kabubotu bwakwe?

JEHOVA LEZA mubotu cakumaniina. Musinsimi Zekariya wakaamba kuti: “Elo kaka bubotu bwakwe mbupati!” (Zekariya 9:17, NW) Inzya, bubotu bulatondezyegwa muzintu zyoonse Leza nzyaakacita naakalenga nyika kutegwa katukkomana alinjiyo. (Matalikilo 1:31) Kwiina notuyookonzya kumvwisya milawo yoonse Leza njaakabikka kutegwa kaibeleka ciindi naakalenga julu anyika. (Mukambausi 3:11; 8:17) Pele luzibo lusyoonto buyo ndotujisi kujatikizya julu anyika lulatukulwaizya kutembaula Leza akaambo kabubotu bwakwe.

2. Ino bubotu inga mwabupandulula buti?

2 Ino bubotu ncinzi? Nkulilemeka kabotu naa kuloma. Pele kulainda akubula buyo bubi. Bubotu mbwaanga ncibeela camicelo yamuuya wa Leza, mbube butondezyegwa kwiinda mukucita cintu cibotu alimwi cigwasya. (Ba-Galatiya 5:22, 23) Tulatondezya bubotu ciindi notucita milimo mibotu alimwi iigwasya bamwi. Mubweende bwazintu oobu, cintu cibotela bantu bamwi, bamwi ncecintu ncobatayandililyo amociinda moonse. Nokuba boobo, ikutegwa tujane luumuno alimwi alukkomano, kweelede kuti kakuli ceelelo cabubotu comwe. Ino nguni uukonzya kubikka ceelelo eeci?

3. Ino bbuku lya Matalikilo 2:16, 17 litondezya nzi kujatikizya ceelelo cabubotu?

3 Leza ulabikka ceelelo cijatikizya bubotu. Kumatalikilo kwini kwabuumi bwabantu, ngu Jehova wakalailila muntu wakusaanguna kuti: “Misamu yoonse yamumuunda ncobeni uyooilya, cita musamu wakuziba bubotu abubi. Toelede kulya kulinguwo pe, nkaambo mubuzuba obo mboyoolya kulinguwo ncobeni uyoofwa.” (Matalikilo 2:16, 17) Masimpe, bantu beelede kulangila luzibo lwacintu cibotu alimwi acibi kuzwa ku Mulengi wabo.

Ikutondezya Bubotu Kuteeli

4. Ino ncinzi Leza ncaacitila bantu kuzwa ciindi Adamu naakabisya?

4 Ibulangizi bwalukkomano bwabantu kumwi kabalondokede bwakanyonganyisyigwa ciindi Adamu naakabisya akutazumina kuti Leza nguujisi nguzu zyakubikka zyeelelo zyabubotu. (Matalikilo 3:1-6) Nokuba boobo, ibana ba Adamu kabataninga zyalwa akuba basikukona cibi alimwi alufwu, Leza wakali sinsimide kale kujatikizya Mbuto iilondokede. Eeco ciindi naakali kwaambila “muzoka waciindi” Diabolosi Saatani, Jehova wakaambilizya kuti: “Njoobusya inkondo akati kanduwe amwanakazi, akati kalunyungu lwako alunyungu lwakwe. Walo uyookuuma amutwe, ayebo uyoomuluma kukasind[i].” (Ciyubunuzyo 12:9; Matalikilo 3:15) Jehova wakali kanzide kunununa bantu basizibi. Kwiinda mukutondezya bubotu bwakwe buteeli, masimpe Jehova wacita bubambe ibuli boobo kutegwa bantu aabo ibasyoma mucipaizyo cacinunuzyo ca Mwanaakwe uuyandwa bakonzye kufwutulwa.—Matayo 20:28; Ba-Roma 5:8, 12.

5. Nokuba kuti twakakona mizeezo mibi, nkaambo nzi ncotukonzya kutondezya bubotu ibuli mbobubede?

5 Pele akaambo kacibi ca Adamu, twakakona mizeezo mibi. (Matalikilo 8:21) Nokuba boobo, tulakkomana kujana kuti Jehova ulatugwasya kutondezya bubotu buli mbobubede. Ikuzumanana muzintu nzyotwakaiya mumagwalo aakwe aasetekene ‘takutusongwaazyi buyo kutegwa tufwutuke’ alimwi akutupa kuti ‘tuzulile kukumana milimo mibotu’ pe, alimwi kulatupa kuti tucikonzye kucita zintu zibotu zyeendelana aceelelo cakwe. (2 Timoteo 3:14-17) Nokuba boobo, ikutegwa tugwasyigwe amalailile aamu Magwalo akutondezya bubotu, tweelede ikubaa ciimo casintembauzyo walo wakaimba kuti: “Yebo [Jehova] uli mubotu, ulacita milimo mibotu; undiiyisye milumbe yako.”—Intembauzyo 119:68.

Ibubotu bwa Jehova Bulatembaulika

6. Davida naakamana kuleta ibbokesi lyacizuminano ku Jerusalemu, ino bana Levi bakaimba lwiimbo lujisi majwi nzi?

6 Davida Mwami wa Israyeli yansiku wakabuzumina bubotu bwa Leza, eelyo wakayandaula busolozi Bwakwe. Davida wakaamba kuti: “Jehova mubotu, uliluleme, aboobo ulaiiyisya bapambuka munzila.” (Intembauzyo 25:8) Imalailile akazwa kuli Leza aakapegwa kubana Israyeli, akali kubikkilizyaa Milawo iili Kkumi yakalembedwe amabwe obilo akali kuyobwedwa mubbokesi lisetekene litegwa ibbokesi lyacizuminano. Davida naakamana kuleta Ibbokesi lyacizuminano mumunzi mupati wa Israyeli nkokuti Jerusalemu, ba Levi bakaimba lwiimbo lubikkilizya amajwi aakuti: “Amulumbe Jehova, nkaambo mubotu. Luse lwakwe talweeli.” (1 Makani 16:34, 37-41) Elo ceelede kuti cakali kukkomanisya kaka ikumvwa majwi aayo kaazwa kumilomo yabaimbi bana Levi!

7. Ino ncinzi cakacitika ciindi ibbokesi nolyakamana kubikkwa mu Busena Busalalisya alimwi aciindi Solomoni naakamana kupa mupailo wakwaaba?

7 Imajwi ngoonya aayo akutembaula akakankaizyigwa ciindi lyakali kwaabwa tempele ya Jehova, Solomoni mwanaa Davida njaakayaka. Ibbokesi lyacizuminano nolyakamana kubikkwa mu Busena Busalalisya mutempele mpya, bana Levi bakatalika kulumbaizya Jehova kabati: “Nkaambo mubotu, luse lwakwe talweeli.” Muciindi ncicona eeco, camaleele itempele yakazula kkumbi ikutondezya bulemu bwakubawo kwa Jehova mubusena oobo. (2 Makani 5:13, 14) Solomoni naakamana kupa mupailo wakwaaba, “mulilo wakaseluka kuzwa kujulu, wakatenta cituuzyo azipaizyo.” Nobakabona boobo, “bana ba-Israyeli boonse . . . bakavundama ansi abbuwa, bakomba, balumba Jehova, bati, nkaambo mubotu, nkaambo luse lwakwe talweeli.” (2 Makani 7:1-3) Nolyakamana ipobwe lyamazuba aali 14, bana Israyeli bakajokela kuminzi yabo “abusekelezi alukondo mumyoyo yabo nkaambo kabubotu Jehova mbwaakacitila Davida a-Solomoni aba-Israyeli bantu bakwe.”—2 Makani 7:10.

8, 9. (a) Nokuba kuti bana Israyeli bakamutembaula Jehova akaambo kabubotu bwakwe, ino bakazootobela nzila nzi? (b) Ino ncinzi cakasinsimwa kujatikizya Jerusalemu kwiinda muli Jeremiya, alimwi ino businsimi oobo bwakazuzikizyigwa buti?

8 Cilausisya kujana kuti bana Israyeli kunyina nobakazumanana kupona kweendelana anyimbo zyabo zyakutembaula Leza pe. Nokwakainda ciindi cili mbocibede, ibantu baku Juda bakatalika ‘kulemya Jehova amilomo yabo buyo.’ (Isaya 29:13) Muciindi cakutobela zyeelelo zya Leza zyabubotu, bakatalika kucita zintu zibi. Ino bakali kucita zibi zyamusyobo nzi? Bakaba amulandu wakukomba mituni, kutalilemeka, kudyaaminina bacete alimwi azibi zimwi zipati. Icakatobela ncakuti, Jerusalemu wakanyonyoonwa, eelyo bantu ibakali kukkala mu Juda bakatolwa buzike ku Babuloni mu 607 B.C.E.

9 Aboobo, Leza wakabasubula bantu bakwe. Nokuba boobo, kwiinda mumusinsimi Jeremiya, wakasinsima kuti mu Jerusalemu kwakali kunoomvwigwa alimwi ijwi lyabaabo baamba kuti: “Amulumbe Jehova wamakamu, nkaambo Jehova mubotu, nkaambo luzyalo lwakwe talweeli.” (Jeremiya 33:10, 11) Eelyo oobo mbocakazyi kuba. Noyakamana myaka iili 70 nyika eeyo kiili tongo, mumwaka wa 537 B.C.E., iba Juda bamucaala bakapilukila ku Jerusalemu. (Jeremiya 25:11; Daniele 9:1, 2) Bakayakulula cipaililo mubusena bwatempele a Mulundu wa Moriya akutalika kutuula zipaizyo mpoonya aawo. Intalisyo yatempele yakayakwa mumwaka wabili kuzwa ciindi nobakapiluka. Elo cakali kukondelezya kaka ciindi eeco! Ezara waamba kuti: “Lino bayaki nibakatalika kuyaka intempele ya-Jehova, bakabika bapaizi, balisamine zikobela zyabo, balijisi myeembo, aba-Levi bana ba-Asafu, balijisi tuntimbwa, kuti batembaule Jehova, mbubonya mbwaakalailila Davida mwami wa-Israyeli. Nkabela bakavwiilana mukwiimba, mukutembaula akulumba Jehova, nkaambo mubotu, luzyalo lwakwe ndwafwida ba-Israyeli talumani.”—Ezara 3:1-11.

10. Ino majwi nzi mapati atalisya alimwi akumanizya bbuku lya Intembauzyo 118 ngoijisi?

10 Imajwi aakozyenyi aakutembaula Jehova akaambo kabubotu bwakwe alalibonya muntembauzyo kwaziindi zili mbozibede. Aakati kantembauzyo eezyo, kuli Intembauzyo 118 yakaimbwa amukwasyi wabana Israyeli nobakali kumanizya pobwe lya Pasika. Intembauzyo eeyo ilatalika akumana amajwi aakuti: “Amulumbe Jehova, nkaambo mubotu, nkaambo luzyalo lwakwe talweeli.” (Intembauzyo 118:1, 29) Majwi aaya aakutembaula aboneka kuti ngaakali aamamanino mulwiimbo Jesu Kristo alimwi abasikwiiya bakwe basyomeka ngobakaimba masiku aayo kataningafwa mu 33 C.E.—Matayo 26:30.

“Unditondezye Bulemu Bwako”

11, 12. Ciindi Musa naakabona bulemu bwa Leza asyoonto buyo, ino nkwaambilizya kuli buti nkwaakamvwa?

11 Ikuswaangana kwabubotu bwa Jehova alimwi aluzyalo lwakwe kwakalibonya ciindi cakusaanguna myaanda-myaanda yamyaka Ezara katanazyalwa. Nokwakainda ciindi cisyoonto buyo kuzwa ciindi bana Israyeli nobakakomba moombe wangolida alimwi aabo bakabisya kabajaidwe kale, Musa wakakombelezya Jehova kuti: “Unditondezye bulemu bwako.” Mbwaanga Jehova wakalizyi kuti Musa tanaakali kukonzya kupona amana kubona busyu Bwakwe, Jehova wakaamba kuti: “Ndainzya bubotu bwangu boonse kumeso aako.”—Kulonga 33:13-20.

12 Ibubotu bwa Jehova bwakainda kumeso aa Musa buzuba bwakatobela a Mulundu wa Sinai. Aciindi ncicona eeco, Musa wakabubona bulemu bwa Leza asyoonto buyo alimwi wakamvwa kwaambilizya kwakuti: “Jehova! Jehova! Leza siluzyalo asibuuya uutafwambi kukalala, uuzwide luse alusyomo, uufwida bantu bali zyuulu luzyalo, uujatila milandu andeyo azibi, nekubaboobo talulamiki bataluleme; ulauma bana abazukulu nkaambo kazibi zyabamawisi mane kusikila kuzyalani lyatatu na lyane.” (Kulonga 34:6, 7) Aaya majwi atondezya kuti bubotu bwa Jehova buliswaangene aluzyalo lwakwe alimwi ambazu zimwi zyabube bwakwe. Ikulanga-langa mbazu eezi kuyootugwasya kutondezya bubotu. Ikusaanguna, atulange-lange bube ibwaambwa ziindi zyobilo mukwaambilizya ooku kujatikizya bubotu bwa Leza.

“Leza Siluzyalo”

13. Mukwaambilizya kujatikizya bubotu bwa Leza, ino mbube nzi bwaambidwe ziindi zyobilo, alimwi ino nkaambo nzi ncoceelela eeci?

13 Jehova! [ngu] Leza siluzyalo, . . . uufwida bantu bali zyuulu luzyalo.” Ibbala lya Cihebrayo lisanduludwe kuti “luzyalo” munzila imbi lyaamba “luyando lwancobeni.” Mbobube bulikke bulembedwe ziindi zyobilo mukwaambilizya kwa Leza kuli Musa. Elo cileelela kaka, kayi bube bupati bwa Jehova nduyando! (1 Johane 4:8) Imajwi aazyibidwe kabotu aakutembaula Jehova aakuti: “Nkaambo mubotu, nkaambo luzyalo lwakwe talweeli” alabukankaizya bube oobu.

14. Ino mbaani ikapati bajana bubotu alimwi aluzyalo lwa Leza?

14 Ikaambo kamwi katondezya bubotu bwa Jehova nkakuti ‘ngusiluzyalo.’ Eeci cilalibonya kapati twalanga mbuli mbwababikkila maano babelesi bakwe balyaabide alimwi basyomeka. (1 Petro 5:6, 7) Bakamboni ba Jehova balakonzya kwaamba kuti ‘ulabafwida luzyalo’ aabo bamuyanda alimwi bamubelekela. (Kulonga 20:6) Imusyobo wabana Israyeli bakumubili tiibakacili kujana luzyalo lwa Jehova naa luyando akaambo kakuti bakamukaka Mwanaakwe. Pele bubotu naa luyando lwa Leza ku Banakristo basyomeka ibazwa mumasi woonse bunooliko lyoonse.—Johane 3:36.

JehovaSilubomba Asibuuya

15. (a) Ino kwaambilizya Musa nkwaakamvwa ku Mulundu wa Sinai kwakatalika amajwi nzi? (b) Ino lubomba lubikkilizya nzi?

15 Ikwaambilizya Musa nkwaakamvwa mu Mulundu wa Sinai kwakatalika amajwi aakuti: “Jehova! Jehova! Leza [silubomba] asibuuya.Ibbala lya Cihebrayo lisanduludwe kuti lubomba lyaamba “bula” alimwi liliswaangenyi abbala lyaamba “ida.” Aboobo, lubomba lulabikkilizya akuba alweetelelo luzwa mumuntu. Pele lubomba lulainda akuba buyo alweetelelo. Lweelede kutukulwaizya kutegwa tucite zintu zikonzya kukatalusya bamwi. Mucikozyanyo, baalu Banakristo basiluyando balizyi mbuli mbokuyandika kuba basilubomba kubakombinyina, ‘kabatondezya lweetelelo alumwemwe’ ciindi nokuyandika kucita boobo.—Ba-Roma 12:8; Jakobo 2:13; Juda 22, 23.

16. Ino nkaambo nzi ncokukonzya kwaambwa kuti Jehova ngusibuuya?

16 Ibubotu bwa Leza alimwi bulatondezyegwa kwiinda mubuuya bwakwe. Muntu sibuuya ‘ulabikkila maano kapati mbuli umwi mbwalimvwa’ alimwi ulatondezya ‘luse munzila mbotu ikapati kulibaabo ibali mbuli bana baniini.’ Jehova ulijisi cikozyanyo cibotu cakuba sibuuya mukweendelezya babelesi bakwe basyomeka. Mucikozyanyo, kwiinda mukubelesya bangelo, Leza cabuuya wakamuyumya-yumya musinsimi uucembeede Daniele alimwi wakazyibya nakalindu Mariya kujatikizya icoolwe ncaakali kuzooba ancico icakuzyala Jesu. (Daniele 10:19; Luka 1:26-38) Mbotuli bantu ba Jehova, masimpe tulalumba nzila yakwe yabuuya njabelesya kutwaambila kwiinda mu Bbaibbele. Tulamulumba akaambo kakutondezya bubotu kuli boobu alimwi akusoleka kuba bantu basibuuya ciindi notweendelezya bamwi. Ciindi aabo ibajisi zyeelelo zyakumuuya nobalulamika mukombinyina “amyoyo iibombede,” balasoleka kuba amyoyo mitete alimwi akuba basibuuya.—Ba-Galatiya 6:1.

Leza Uutafwambi Kukalala

17. Ino nkaambo nzi ncotweelede kulumba akaambo kakuti Jehova ngu Leza “uutafwambi kukalala”?

17 “Leza . . . uutafwambi kukalala.” Imajwi aayo akankaizya lubazu lumwi lwabubotu bwa Jehova. Jehova cakukkazika moyo ulaleka kusubula bantu babisya akutupa ciindi cakuti tuzunde kukompama ikutukatazyide kapati akuyaambele munzila yakumuuya. (Ba-Hebrayo 5:12–6:3; Jakobo 5:14, 15) Ikukkazika moyo kwa Leza alimwi kulabagwasya aabo boonse ibataningaba bakombi bakwe. Bacijisi ciindi cakuti bazumine mulumbe wa Bwami akweempwa. (Ba-Roma 2:4) Nokuba boobo, nokuba kuti Jehova ulakkazika moyo, ibubotu bwakwe ziindi zimwi bumupa kuti atondezye bukali bwakwe mbubwenya mbuli mbwaakacita ciindi bana Israyeli nibakakomba moombe wangolida a Mulundu wa Sinai. Ibukali bwa Leza buyootondezyegwa ino-ino iciindi akumaniizya bweende bwa Saatani bubi.—Ezekieli 38:19, 21-23.

18. Ikujatikizya makani akasimpe, ino nkwiindana kuli buti kuliko akati ka Jehova alimwi abasololi bantu balya maila?

18 Jehova ngu Leza uusyomeka.’ Elo kaka Jehova uliindenyi abasololi bantu balya maila balo ibaile kusyomezya buyo amulomo mpande, pele balaalilwa kuzuzikizya nzyobasyomezya! Ikwiindana abakombi ba Jehova, balo balakonzya kusyoma zyoonse zyaambwa kwiinda mu Jwi lyakwe lyakalaililwa. Mbwaanga Leza ulizwide kusyomeka, lyoonse tulakonzya kusyoma muzisyomezyo zyakwe. Akaambo kabubotu bwakwe, Taateesu wakujulu taalilwi kwiingula mipailo yesu notulomba kasimpe kakumuuya nkaambo ulatupa mubunji.—Intembauzyo 43:3; 65:2.

19. Ino nkutondezya bubotu kuli buti Jehova nkwaatondezya kuli basizibi beempwa?

19 “Jehova [ngu] Leza . . . uujatila milandu andeyo azibi.” Akaambo kabubotu bwakwe, Jehova ulilibambilide kujatila basizibi beempwa. Masimpe, tulalumba akaambo kakuti Taateesu wakujulu wacita bubambe bwakulekelela kwiinda mucipaizyo ca Jesu. (1 Johane 2:1, 2) Tulikkomenyi kapati akaambo kakuti boonse aabo basyoma mucinunuzyo balakonzya kuyanzanaa Jehova kabajisi bulangizi bwakukonzya kuyoopona buumi butamani munyika mpya njaakasyomezya. Ootu ntutwaambo tuya komoonga tupa kuti tumutembaule Jehova akaambo kakuti watondezya bubotu kubantu.—2 Petro 3:13.

20. Ino ncitondezyo nzi ncotujisi cakuti Leza talekeleli bubi?

20 ‘Jehova takaleki kusubula baabo babisya.’ Akalo aaka nkaambo ikambi kapa kuti tumutembaule Jehova akaambo kabubotu bwakwe. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti ilubazu lupati lwabubotu ndwakuti tabulekeleli bubi kuzumanana. Kunze lyaboobo, “kuciindi cakuyubunuka kwa-Mwami Jesu kuzwa kujulu. Uyooyubunuka antoomwe abaangelo bakwe basinguzu,” uyoojolela baabo “batamuzi Leza akutaswiilila Makani Mabotu.” Aaba “bayoobetekelwa lunyonyooko lutamani.” (2 Ba-Tesalonika 1:6-9) Ibakombi ba Jehova bayoofwutuka bayookonzya kukkomana abuumi kusikila mpoceela kakunyina kunyonganyisyigwa abantu batali banaleza balo “batayandi bubotu.”—2 Timoteo 3:1-3.

Amwiiye Bubotu bwa Jehova

21. Ino nkaambo nzi ncotweelede kutondezya bubotu?

21 Masimpe tulijisi twaambo tunji tupa kuti tutembaule akulumba Jehova akaambo kabubotu bwakwe. Mbwaanga tuli babelesi bakwe, sena tatweelede kusolekesya kutegwa tutondezye bube oobu? Inzya, nkaambo mwaapostolo Paulo wakakulwaizya Banakristonyina kuti: “Amube basikwiiya ba-Leza mbuli bana bayandwi.” (Ba-Efeso 5:1) Taateesu wakujulu lyoonse ulatondezya bubotu, aboobo andiswe tweelede kucita mbubwenya oobo.

22. Ino ncinzi ncotutiikalange-lange mucibalo citobela?

22 Ikuti katulyaabide camoyo woonse kuli Jehova, kakunyinaa kudooneka tulayandisya kwiiya bubotu bwakwe. Akaambo kakuti tuli baluzubo lwa Adamu wakabisya, tacili cuuba-uba pe kucita cintu cibotu. Nokuba boobo, mucibalo citobela tuyoobona kaambo ncocikonzyeka kulindiswe ikutondezya bubotu. Alimwi tuyoolanga-langa nzila zyaandeene-andene mbotukonzya alimwi ancotweelede kwiiya Jehova iwiinda kupa cikozyanyo cabubotu.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino bubotu ncinzi?

• Ino mmajwi nzi aali mu Magwalo aakankaizya bubotu bwa Leza?

• Ino nimbazu nzi zimwi Jehova mwaakatondezya bubotu?

• Ino nkaambo nzi ncotweelede kwiiya cikozyanyo ca Jehova cabubotu?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Jehova wakabasubula bantu bakwe akaambo kakuti tiibakaazuzikizya majwi aabo aakumutembaula

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Bamucaala basyomeka bakapiluka ku Jerusalemu

[Cifwanikiso icili apeeji 11]

Musa wakakumvwa kwaambilizyigwa kwabubotu bwa Leza

[Cifwanikiso icili apeeji 13]

Ibubotu bwa Jehova bulalibonya kwiinda munzila mbwatwaambila mu Bbaibbele