Skip to content

Skip to table of contents

Amweenzye Ntaamo Zyanu Anjiisyo Zya Leza

Amweenzye Ntaamo Zyanu Anjiisyo Zya Leza

Amweenzye Ntaamo Zyanu Anjiisyo Zya Leza

‘Jehova nguumuyiisya kuti mugwasyigwe.’—ISAYA 48:17.

1. Ino mbuti Mulengi mbwasololela bantu?

BASAYANSI mbobayaabusoleka kuzyiba zintu zinji zili kujulu aansi, balagambwa kunguzu zinji kapati zijanika mububumbo butuzingulukide. Izuba ndipati buyo asyoonto, pele lilapa nguzu zinji kapati zyeelene “amabbomba aa hydrogen aali 100, 000, 000, 000 aabboloka mukavwalu kamwi akamwi.” Imulengi ulazyendelezya zintu zipati boobu izili mujulu anguzu zyakwe zipati. (Jobu 38:32; Isaya 40:26) Ino mbuti kujatikizya ndiswe tobantu, notupedwe nguzu zyakulisalila, ibazyi zintu ziluleme, ibayeeya alimwi ibakonzya kumvwisya zintu zyakumuuya? Ino ninzila nzi Mulengi wesu njaakasala kutegwa abelesye kutusololela? Caluyando ulatusololela kwiinda mumilawo yakwe iilondokede alimwi anjiisyo zyakwe zisumpukide zyeendelana amanjezeezya aayiisyidwe kabotu.—2 Samuele 22:31; Ba-Roma 2:14, 15.

2, 3. Ino nkuswiilila kuli buti Leza nkwakkomanina?

2 Leza ulazikkomanina zilenge zyisongo izisala kuswiilila nguwe. (Tusimpi 27:11) Muciindi cakutubamba mbuli zintu zitayeeyi izilaililwa buya cakucita lyoonse, Jehova wakatupa nguzu zyakulisalila zintu zyakucita kutegwa katulisalila kucita zintu zibotu.—Ba-Hebrayo 5:14.

3 Jesu walo iwakali kutondezya mbwabede Wisi cakulondoka, wakabaambila boobu basikwiiya bakwe: “Munooli beenzuma mwanoozicita nzemwaambila. Nsicimwaambi limbi kuti muli bazike.” (Johane 15:14, 15) Lyansiku, muzike tanaakali kulisalila zintu zyakucita pe, pele wakali kwiide kucita buyo simalelo wakwe nzyayanda. Kulubazu lumwi, icilongwe cilabambwa kwiinda mukutondezya bube bukondelezya moyo. Tulakonzya kuba balongwe ba Jehova. (Jakobo 2:23) Icilongwe eeci cilayumizyigwa kwiinda mukuyandana. Jesu wakaswaanganya kuswiilila Leza kuluyando ciindi naakaamba kuti: “Na muntu ulandiyanda unoobamba ijwi lyangu, awalo Taata ulamuyanda.” (Johane 14:23) Ikutegwa eeco cicitike alimwi kutegwa atusololele kabotu, Jehova utwaambila kuti tupone kweelana anjiisyo zyakwe.

Injiisyo zya Leza

4. Ino njiisyo inga mwazipandulula buti?

4 Ino njiisyo ncinzi? Ikweelana abbuku lipandulula mabala litegwa Webster’s Third New International Dictionary, ibbala lyakuti njiisyo lipandulula kuti ‘nkasimpe kajanika koonse-koonse naa ntalisyo: muzeezo alimwi amusemo wamulawo, ziyiisyo naa aajanwa milawo alimwi aziyiisyo zimwi.” Ikwiiya Bbaibbele kabotu kutondezya kuti Taateesu wakujulu ulapa malailile aayandika kapati aajatikizya bukkale alimwi ambazu zinji zyabuumi. Ulacita oobu kabwenyi mbuli mbotukonzya kugwasyigwa kukabe kutamani. Eeci cileendelana ancaakalemba Mwami musongo Solomoni kuti: “Swiilila, mwanaangu, akutambula majwi aangu, kuti myaka yabuumi bwako ivule. Ndakwiiyisya inzila yabusongo; ndakweenzya mumigwagwa yabululami.” (Tusimpi 4:10, 11) Injiisyo zyiyandika kapati Jehova nzyapa zilabujatikizya bulongwe bwesu anguwe alimwi abantuma, bukombi bwesu alimwi abuumi bwesu bwabuzuba abuzuba. (Intembauzyo 1:1) Lino atulange-lange zimwi zyanjiisyo eezyo ziyandika akapati.

5. Amupe zikozyanyo zimwi zyanjiisyo ziyandika kapati.

5 Kujatikizya cilongwe cesu a Jehova, Jesu wakaamba kuti: “Yanda Leza Jehova wako amoyo wako woonse, amoya wako woonse, amumiyeeyo yako yoonse.” (Matayo 22:37) Ikuyungizya, Leza ulapa njiisyo zyikozyenyi izijatikizya zintu nzyotucita abantuma, mbuli Mulawo Wabukkale Bubotu wakuti: “Zintu zyoonse zili buti nzimuyanda kuti bantu bamucitile, anywebo amubacitile nzizyonya.” (Matayo 7:12; Ba-Galatiya 6:10; Tito 3:2) Kujatikizya makani aabukombi, tulaililwa kuti: “Katunga katuyeeyana, k[a]tubusyanya-busyana mukuyandana akucita milimo mibotu. Tutanoonga katuleka kulibunga-bunga.” (Ba-Hebrayo 10:24, 25) Kujatikizya makani aabuumi bwabuzuba abuzuba, mwaapostolo Paulo waamba kuti: “Kufumbwa zintu nzimucita, nikuba kulya nikuba kunywa niciba cintu cimwi, amuzicite zyoonse cakuti kube bulemu kwa-Leza.” (1 Ba-Korinto 10:31) Nkozili njiisyo azimbi zitabaliki mu Jwi lya Leza.

6. Ino njiisyo ziindenyi buti amilawo?

6 Njiisyo nkasimpe kayandika kapati, aboobo Munakristo musongo ulaiya kuziyanda. Jehova wakalailila Solomoni kulemba kuti: “Swiilila majwi aangu. Cenjeka kutwi kwako kumakani ngendaamba. Atazwi kumeso aako; koajatisya mukati kamoyo wako. Nkaambo alaba buumi kuliboonse baajana, alaponya mibili yabo yoonse.” (Tusimpi 4:20-22) Ino njiisyo ziindenyi buti amilawo? Kunjiisyo nkoijanwa milawo. Imilawo imwi iigaminina, ilakonzya kubeleka buyo kwaciindi cili mbocibede naa mubukkale bumwi, pele njiisyo nkozili lyoonse. (Intembauzyo 119:111) Njiisyo zya Leza kunyina noziba zikulukulu naa kumana mulimo pe. Imajwi aamusinsimi Isaya alalibonya kuti ngamasimpe aakuti: “Bwizu bulanyana, malubaluba alapusama, pele majwi aa-Leza wesu ayoobedelela.”—Isaya 40:8.

Amuyeeye Akucita Zintu Kweelanaa Njiisyo

7. Ino mbuti Jwi lya Leza mbolitukulwaizya kuyeeya alimwi akucita zintu kweelanaa musemo wanjiisyo?

7 Ciindi coonse, “majwi aa-Leza wesu” alatukulwaizya kuyeeya alimwi akucita zintu kweelana anjiisyo. Ciindi Jesu naakabuzyigwa kwaamba Mulawo mubufwaafwi, wakaamba buyo twaambo tobilo tufwaafwi—kamwi kakali kukankaizya kuyanda Jehova, eelyo kambi kakakankaizya kuyanda bantuma. (Matayo 22:37-40) Naakaamba boobo, Jesu wakazubulula kuzwa kumajwi mafwaafwi aanjiisyo mu Mulawo wa Musa uulembedwe kubbuku lya Deuteronomo 6:4, 5 ikuti: “Jehova ngumwi. Uleelede kuyandisya Jehova Leza wako amoyo wako woonse, amuuya wako woonse, anguzu zyako zyoonse.” Kulibonya kuti Jesu awalo wakali kuyeeya malailile aa Leza aalembedwe kubbuku lya Levitiko 19:18. Mumajwi aalimvwisya kabotu aakumamanino mubbuku lya Mukambausi, Mwami Solomoni wakaifwiinsya milawo ya Leza mumajwi masyoonto buyo naakati: “Ngaaya mamanino aamakani. Oonse amvwigwa. Lemeka Leza akubamba milazyo yakwe, nkaambo kucita obo nceelelo coonse camuntu. Nkaambo Leza uyoobeteka milimo yoonse, amakani oonse aasisidwe, naaba mabotu naaba mabi.”—Mukambausi 12:13, 14; Mika 6:8.

8. Ino nkaambo nzi kumvwisya njiisyo zya Bbaibbele zyantalisyo ncocili cikwabilizyo.

8 Ikuzimvwisya kabotu njiisyo zyantalisyo kulakonzya kutugwasya kuzyiba alimwi akwaabelesya malailile aagaminina. Kunze lyaboobo, ikuti katutamvwisyi alimwi akuzumina njiisyo zyantalisyo zili boobo, tatukonzyi kusala kabotu zintu pe alimwi lusyomo lwesu inga lwatalika kuzungaana. (Ba-Efeso 4:14) Ikuti katuziyeeya lyoonse njiisyo zili boobo mumizeezo yesu, tunoolibambilide kuzibelesya notusala zintu. Ikuti naa twazibelesya kwiinda mukuzimvwisya, ziyootupa kuzwidilila.—Joshua 1:8; Tusimpi 4:1-9.

9. Ino nkaambo nzi ncocitali cuuba-uba lyoonse kubelesya bupampu alimwi akubelesya njiisyo zyamu Bbaibbele?

9 Ikubelesya bupampu alimwi akubelesya njiisyo zyamu Bbaibbele tacili cuuba-uba mbuli kutobela buyo milawo pe. Mbotuli bantu batalondokede, tulakonzya kuleka kusoleka kuyeeya mbuli mbotukonzya kubelesya njiisyo kutegwa tukosole makani. Tulakonzya kuyanda buyo mulawo uugaminina ciindi notwasikilwa ciindi cakusala naa notwakopana. Ziindi zimwi tulakonzya kuyanda malailile kuzwa ku Banakristo basimide nokuba kumwaalu mumbungano—katulangila kutambula mulawo uugaminina uukonzya kubelesyegwa muciimo eeco. Pele, Ibbaibbele naa mabbuku aamba zya Bbaibbele alakonzya kuti kaatapi mulawo uugaminina, alimwi kufwumbwa naa twaujana, ulakonzya kuti kautabeleki mumbazu zyoonse zyabukkale. Ambweni mulakonzya kuyeeya kuti Jesu wakabuzyigwa amuntu umwi kuti: “Mufundisi, ambila mukwesu kuti twaabane awalo lukono.” Muciindi cakufwambaana kwaamba mulawo uubelesyegwa kumana mazwanga kuli banabunyina, Jesu wakamwaambila njiisyo iibeleka koonse-koonse yakuti: ‘Cenjela, ulilesye kukulikumbuzya koonse.’ Aboobo, Jesu wakapa malailile aakagwasya kapati ciindi eeco alimwi asunu acibeleka.—Luka 12:13-15.

10. Ino mbuti kulilemeka cakweendelana anjiisyo mbokuyubununa moyo wesu ncouyanda kucita?

10 Ambweni mwakabona kale bantu ibatazumini kutobela milawo akaambo kakuyoowa cisubulo. Ikulemeka njiisyo kulakonzya kulesya ciimo cili boobo. Injiisyo zipa kuti aabo ibeendelezyegwa anzizyo bacite ziyandika kuzwa mumoyo wabo. Mubwini, bunji bwanjiisyo tazileteli cisubulo kufwambaana kulibaabo batazitobeli pe. Eeci citupa ciindi cakuyubununa kaambo ncotuswiilida Jehova alimwi amoyo ncoutukulwaizya kucita. Tulajana cikozyanyo ca Josefa walo wakakaka makani aakutalilemeka aakaamba mukaintu wa Potifara. Nokuba kuti Jehova tanaakainingapa mulawo ulembedwe uukasya kucita bumambi alimwi kwakanyina cisubulo cakeelede kupegwa kumuntu akaambo kakoona amukamuntu, Josefa wakaliizyi njiisyo ya Leza iijatikizya makani aakusyomeka mulukwatano. (Matalikilo 2:24; 12:18-20) Tulakonzya kubona kuzwa kuli ncaakaamba ikuti njiisyo zyakamugwasya kapati naakati: “Nkacite buti bubi bupati buli boobu akubisizya Leza?”—Matalikilo 39:9.

11. Ino mmuumbazu nzi Banakristo mobayandika kusololelwa anjiisyo zya Jehova?

11 Sunu, Banakristo bayandika kusololelwa anjiisyo zya Jehova ciindi nobacita zintu zibagemi mbuli kusala balongwe, izyakulikondelezya, inyimbo alimwi amabbuku aakubala. (1 Ba-Korinto 15:33; Ba-Filipi 4:8) Mbotuyaabujana luzibo, kumvwisya alimwi akukkomanina Jehova azyeelelo zyakwe, manjezeezya eesu akuziba mbotweelede kulilemeka, zyiyootugwasya kubelesya njiisyo zya Leza kufwumbwa bukkale bukonzya kutusikila nomuba mumakani aatugemi buya. Kwiinda mukusololelwa anjiisyo zyamu Bbaibbele, tatukayandauli kaambo kakulekela kutobela milawo ya Leza pe, nokuba kwiile kutobela baabo ibasola buyo ikubona mbuli mbobakonzya kuzumanana kupona kakunyina kutyola milawo iimwi. Tulizyi kuti ikuyeeya boobo kulakonzya kutunyonganya alimwi kulakonzya kutuletela mapenzi.—Jakobo 1:22-25.

12. Ino ncinzi ciyandika kapati kutegwa tusololelwe anjiisyo zyabunaleza?

12 Ibanakristo basimide balizyi kuti cintu ciyandika kapati mukutobela njiisyo zyabunaleza nkuyandisya kuzyiba mbuli Jehova mbwalimvwa mumakani aayo. Sintembauzyo wakalailila kuti: “Nywebo nomuyandisya Jehova, amusule bubi.” (Intembauzyo 97:10) Ikubikka mumulongo zintu zimwi Leza nzyaakaamba kuti taziyandi, ibbuku lya Tusimpi 6:16-19 lyaamba kuti: “Nkuzili zintu zili musanu acimwi Jehova nzyasulide, azintu zili musamu azibili zimusesemya: Meso aakulisumpula, lulimi lwakubeja, amaanza aatila bulowa bwabaabo batakwe mulandu, moyo uuyeeya makanze aabubi, maulu aazuzaanina kububi, kamboni sikubeja uuyooya zyabubeji, amuntu uubusya inkondo akati kababuyina.” Ciindi kulombozya kuyeeya mbuli Jehova mbwalimvwa kumakani aaya aantalisyo ayendelezya buumi bwesu, ikupona kweelana anjiisyo cilaba cintu ncotucita lyoonse.—Jeremiya 22:16.

Makanze Aali Kabotu Alayandika

13. Ino nkuyeeya kuli buti Jesu nkwaakakankaizya mu Mulumbe waa Cilundu?

13 Ikuzyiba alimwi akubelesya njiisyo alimwi kulatucingilila kuzwa kutukole twakuba mubukombi butakwe mpindu. Kuli lwiindano akati kakutobela njiisyo alimwi akuciindilizya kutobela mulawo. Jesu wakacitondezya eeci cakusalazya mu Mulumbe wakwe waa Cilundu. (Matayo 5:17-48) Amuyeeye kuti baswiilizi ba Jesu bakali ba Juda, aboobo kulilemeka kwabo kweelede kuti kwakali kweendelezyegwaa Mulawo wa Musa. Pele mbobakali kuubona Mulawo bakali kopenyi. Bakakankaizya kuti muntu wakeelede kuswiilila kapati kuzintu zijatikizyidwe mu Mulawo nokuba kuti ulakonzya kacita cintu ciindenyi kapati ancoupandulula mulawo. Bakali kukankaizya kutobela zilengwa akuzibikka ambele kunjiisyo zya Leza. (Matayo 12:9-12; 15:1-9) Akaambo kaceeci, bantu banji kunyina nobakayiisyigwa kuyeeya kujatikizya njiisyo.

14. Ino mbuti Jesu mbwaakagwasya baswiilizi bakwe kuyeeya kwiinda mukubelesya musemo wanjiisyo?

14 Mukwiindana, Jesu wakabikkilizya njiisyo mumbazu zili musanu mu Mulumbe waa Cilundu zijatikizya kulilemeka nkokuti: bukali, lukwatano alimwi akulekana, zisyomezyo, kujolela alimwi aluyando alimwi alusulo. Mumbazu zyoonse, Jesu wakatondezya mpindu iliko mukutobela njiisyo. Aboobo, Jesu wakasumpula zyeelelo zyakulilemeka kuli basikumutobela. Mucikozyanyo, kujatikizya makani aabumambi, wakatupa njiisyo itakwabilili buyo micito yesu, pele alimwi amizeezo yesu alimwi anzyotulombozya: “Umwi aumwi uulangilila mwanakazi cakumusukama ulimucitide kale bumambi mumoyo wakwe.”—Matayo 5:28.

15. Ino mbuti mbotukonzya kuleka cilengwa cakuciindizya kutobela milawo?

15 Icikozyanyo eeci citondezya kuti tatweelede kuluba makanze alimwi aluyando lwini lwanjiisyo zya Jehova. Tatweelede kusola kujana bubotu kuli Leza kwiinda mukulilemeka cakwiinzya buyo mulawo. Jesu wakayubulula lweeno lwaciimo cili boobo kwiinda mukugama luzyalo alimwi aluyando lwa Leza. (Matayo 12:7; Luka 6:1-11) Kwiinda mukutobela njiisyo zyamu Bbaibbele, tuyooleka kusola kupona (naa kulangila kuti bamwi bapone) kwiinda mukutobela milawo miyumu kapati yazintu nzyobeelede kucita anzyobateelede kucita izitajaniki muziyiisyo zyamu Bbaibbele. Tuyoobikkila maano kunjiisyo zyaluyando alimwi akuswiilila Leza kutali kwiinda muli mbobuboneka bukombi ameso pe.—Luka 11:42.

Citobela Cikondelezya

16. Amupe cikozyanyo canjiisyo imujanwa milawo iili mu Bbaibbele.

16 Mbotuyaabusoleka kuswiilila Jehova, cilayandika kapati kuyeeya kuti milawo yakwe iyeeme anjiisyo ziyandika kapati. Mucikozyanyo, Banakristo beelede kukutantamuka kukomba mituni, kutalilemeka kwakoonana alimwi akutabubelesya kabotu bulowa. (Incito 15:28, 29) Ino Banakristo baimvwi aali mutwaambo tuli boobo? Leza uyanda kuti katukomba buyo nguwe alikke; tweelede kusyomeka kuli ngotukwetene limwi; alimwi Jehova Nguupa Buumi. (Matalikilo 2:24; Kulonga 20:5; Intembauzyo 36:9) Ikumvwisya ntalisyo yanjiisyo eezyi cipa kuti cuubaube kuzumanana kutobela milawo njiiswaangenyi.

17. Ino nimpindu nzi zikonzya kutobela kwiinda mukumvwisya alimwi akubelesya njiisyo zyamu Bbaibbele?

17 Notuyeeya ntalisyo yanjiisyo alimwi akuzibelesya, tulaziba kuti zigwasya ndiswe. Ilugwasyo lwakumuuya lujana bantu ba Leza kanjikanji luliswaangenyi ampindu zilibonya ameso buya. Mucikozyanyo, aabo batafwebi, ibalilemeka kabotu alimwi ibalemeka kusetekana kwabulowa tabasikilwi malwazi aamwi. Mbubwenya buyo, kupona kweelana akasimpe ka Leza kulakonzya kutugwasya mumakwebo, mubukkale muciinga naa mubuumi bwamumukwasyi. Kufwumbwa mpindu zilibonya ameso nzyotujana zisinizya bubotu bwazyeelelo zya Jehova ikuti masimpe zilabeleka. Pele ikujana buyo lugwasyo luli boobu kukugama takali nkakaambo kapa kuti tubelesye njiisyo zya Leza. Banakristo bakasimpe balamuswiilila Jehova akaambo kakuti balamuyanda, uleelela kukombwa alimwi ncecintu ciluleme iceelede kucitwa.—Ciyubunuzyo 4:11.

18. Ikuti katuyanda kuba Banakristo bazwidilila, ino ncinzi ceelede kutusololela mubuumi?

18 Kulekela njiisyo zyamu Bbaibbele kutusololela kulakonzya kupa kuti buumi bwesu bubote, calo cikonzya kukwelelezya bamwi kunzila ya Leza. Iciyandika kapati ncakuti tumulemeke Leza. Tulizi kuti Jehova ngu Leza siluyando alimwi uyanda kuti lyoonse katujana zintu ziinda kubota. Ciindi notusala zintu zyeendelana anjiisyo zyamu Bbaibbele, kubona mbuli Jehova mbwatulongezya, tulalimvwa kuti tuli afwaafwi anguwe. Masimpe, tulakonzya kukomezya cilongwe a Taateesu wakujulu.

Sena Muciyeeyede?

• Ino njiisyo ncinzi?

• Ino njiisyo zyiindenyi buti amilawo?

• Ino nkaambo nzi ncocikonzya kutugwasya ikuyeeya alimwi akucita zintu kwiinda mukubelesya ntalisyo zyanjiisyo?

[Mibuzyo yaciiyo]

Kabbokesi kali apeeji 14]

Munakristo umwi waku Ghana wazina lya Wilson, wakazyibisyigwa kuti kwakaceede buyo mazuba masyoonto kuti atandwe mulimo wakwe. Mubuzuba bwakwe bwamamanino, wakatumwa kuti asanzye mootokala wamupati wakkampani. Ciindi Wilson naakajana mali manji mumootokala, kapitawu wakali kumubelesya wakamwaambila kuti Leza watumina mali akaambo kakuti Wilson wakali kuyanda kutandwa milimo. Nokuba boobo, kwiinda mukubelesya njiisyo yamu Bbaibbele iijatikizya kusyomeka, Wilson wakamupa mali aaya mupati wakkampani. Akaambo kakugambwa alimwi akukkomana, mupati wakkampani tanaakapa buyo Wilson mulimo walyoonse cakufwambaana pe, pele alimwi wakamusumpula kutegwa abe umwi wabaabo ibali mucibeela cankumekume zyakkampani.—Ba-Efeso 4:28.

Kabbokesi kali apeeji 15]

Rukia mukaintu uukkala kucisi ca Albania uujisi myaka yakuzyalwa iibalilwa kuma 60. Akaambo kakuzwangana mumukwasyi, wakacileka kwaambauzyanya amunyinandumi kwamyaka iili 17. Wakatalika kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova, eelyo wakaiya kuti Banakristo bakasimpe beelede kuba basiluumuno abantu boonse alimwi tabeelede kubikkilila pe. Wakapaila masiku woonse kumwi moyo wakwe kuuduntaana, eelyo wakaunka kuŋanda yamunyinandumi. Mwanaa munyinandumi musimbi wakamujalwida cijazyo. Akaambo kakugambwa, mwana ooyu wakabuzya kuti: “Ino nguni wafwa? Ino muyanda nzi kuno?” Rukia wakamwaambila kuti uyanda kubona munyinandumi. Wakapandulula cakukkalikana kuti ikwiiya njiisyo zyamu Bbaibbele alimwi amakani aajatikizya Jehova kwamukulwaizya kubamba luumuno amunyinandumi. Nobakamana kulosya misozi yalukkomano alimwi akugwambatilana, elo kaka bakakusekelela kukukamantana ooku!—Ba-Roma 12:17, 18.

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Matayo 5:27, 28

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Matayo 5:3

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Matayo 5:24

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

“Lino naakabona makamu makamu aabantu wakatanta acilundu. Akale buyo, basikwiiya bakwe bakaswena kulinguwe, elyo wakabbanuna mulomo wakwe, wakabaiisya.”MATAYO 5:1, 2