Skip to content

Skip to table of contents

Jehova Ulabusulaika Bukkale Bwa Lweeno

Jehova Ulabusulaika Bukkale Bwa Lweeno

Jehova Ulabusulaika Bukkale Bwa Lweeno

‘Mutaciti lweeno kumweenzinyoko.’—MALAKI 2:10.

1. Ino ncinzi Leza ncayanda kulindiswe ikuti naa katuyanda kuti tukatambule buumi butamani?

SENA mulabuyanda buumi butamani? Ikuti kamusyoma mubulangizi busyomezyedwe mu Bbaibbele, inga tamukonzyi kwiinde kwaamba kuti, ‘Inzya.’ Pele ikuti kamuyanda kuti Leza akamupe buumi butamani, muyooyandika kucita zintu nzyayanda. (Mukambausi 12:13; Johane 17:3) Sena tacigwasyi ikuyeeya kuti bantu batalondokede inga bacicita eeco? Peepe, nkaambo Jehova ulakulwaizya kaamba kuti: “Ncinjanda nduzyalo, tacili cipaizyo pe. Kuziba Leza kulayandwa kwiinda zituuzyo.” (Hosea 6:6) Aboobo nobaba bantu bakonzya kulubizya balakonzya kucita nzyayanda Leza.

2. Ino mbuti bunji bwabana Israyeli mbobakamweena Jehova?

2 Nokuba boobo, tabali bantu boonse ibayanda kucita kuyanda kwa Jehova pe. Hosea uyubununa kuti, nobaba bana Israyeli banji tiibakali kuyanda kucita kuyanda kwa Jehova pe. Musyobo woonse wakali zuminide ikupangana cizuminano, icizuminano cakutobela milawo ya Leza. (Kulonga 24:1-8) Pele tiilyakatanta pe, bakatalika ‘kusotoka cizuminano’ kwiinda mukutyola milawo yakwe. Aboobo Jehova wakaamba kuti, bana Israyeli aabo ‘bakacita calweeno’ kulinguwe. (Hosea 6:7) Oobu mbubacita bantu banji kuzwa ciindi eeco. Pele Jehova uli kusulide kweena, kufwumbwa naa kugamikwa kweena nguwe buya naa aabo bamuyanda akumubelekela.

3. Ino mbupanduluzi nzi ibuyandika muciiyo eeci?

3 Hosea tali ngomusinsimi alikke iwakakankaizya kujatikizya mbuli Leza mbwakubona kweena pe. Andiswe tweelede kulubona mbuli mbwalubona Leza ikuti naa tulangila kuyoojana buumi bukkomanisya. Mucibalo cainda, twakatalika kwiinda mukupandulula makani manji ajatikizya businsimi bwa Malaki, ikutalikila mucaandaano cakusaanguna cabbuku lyakwe. Lino atulange-lange caandaano cabili cabbuku eelyo akubona mbuli Leza mbwalubona lweeno alimwi ambokuyandika kubikkila maano kapati. Nokuba kuti Malaki wakali kwaamba bukkale ibwakaliko akati kabantu ba Leza makumi-makumi aamyaka kuzwa ciindi nobakapilukila kuzwa mubuzike ku Babuloni, caandaano cabili cilijisi bupanduluzi kulindiswe sunu.

Ibapaizi Beelede Kutongookwa

4. Ino nkucenjezya kuli buti Jehova nkwaakapa bapaizi?

4 Caandaano 2 cilatalika amajwi aa Jehova aakusinganya bapaizi iba Juda akaambo kakuleya munzila zyakwe ziluleme. Ikuti naa baalilwa kulubikka mumoyo lulayo lwakwe alimwi akululamika nzila zyabo, imapenzi aatalikomeneni akali kulangilwa kubasikila. Amubone tupango twakusaanguna tobilo: “Lino mulazyo oyu nguwanu, nubapaizi. Na mwakaka kuswiilila akupangika myoyo yanu kumakani aakulemeka izina lyangu, mbwaamba Jehova wamakamu, lino njoomutumina lutuko lwakutusya zyoolwe zyanu.” Ibapaizi nobakabayiisya bantu ba Leza milawo yakwe alimwi akwiibamba, nceciindi nibakalongezyegwa. Pele akaambo kakuunduluzya kuyanda kwa Leza, lutuko naa kusinganyizyigwa nkokwakali kulangilwa kubasikila. Nokuba kulongezyegwa bapaizi nkobakaamba kwakali kuzyooba lutuko.

5, 6. (a) Ino nkaambo nzi ikapati bapaizi ncobakali kweelela kutongookwa? (b) Ino mbuti Jehova mbwaakaamba kujatikizya mbubakamusesemya bapaizi?

5 Ino nkaambo nzi ikapati bapaizi ncobakali kweelela kutongookwa? Kapango 7 kalacisalazya ikuti: “Nkaambo milomo yamupaizi ileelede kujatisya luzibo, akumilomo yakwe bantu nkubeelede kuyandaula mulao, nkaambo ngonguwe mutumwa wa-Jehova wamakamu.” Musyule kwamyaka iinda kucuulu, milawo ya Leza yakapegwa kubana Israyeli kwiinda muli Musa yakaamba kuti, ibapaizi bakalijisi mulimo “[wa]kwiisya bana ba-Israyeli milao yoonse Jehova njaakabaambila kumulomo wa-Musa.” (Levitiko 10:11) Cuusisya nsoni ncakuti, ciindi cimwi kuzwa ciindi eeco, mulembi wabbuku lya 2 Makani 15:3 wakaluula kuti: “Ciindi cilamfu ba-Israyeli bakabula Leza mwini-mwini, amupaizi wakubaiyisya, amulao.”

6 Muciindi ca Malaki, mumwaanda wamyaka wasanu B.C.E., iciimo cabupaizi cakacili mbubwenya oobo. Bakali kwaalilwa kuyiisya bantu Mulawo wa Leza. Aboobo, bapaizi aabo bakali kweelela kubetekwa. Amubone majwi aayumya mate Jehova ngaakaamba kugama mbabo. Bbuku lya Malaki 2:3 lyaamba kuti: “Njoozila bufumba kumeso aanu, nkokuti bufumba bwa[mapobwe aanu].” Elo kaka wakabakalalila! Ibufwumba bwabanyama bapaizyigwa bwakeelede kubwezyegwa akuya kusoogwa kunze ankambi akuumpwa. (Levitiko 16:27) Pele iciindi Jehova naakamba kuti, bufwumba buzilwe kumeso aabo, cakatondezyegwa caantangalala kuti wakali kuzisesemwa akuzikaka zipaizyo zyabo kubikkilizya abaabo bazituula.

7. Ino nkaambo nzi Jehova ncaakabanyemena bamayi ba Mulawo?

7 Kwamyaka iinda kucuulu Malaki kataninga zyalwa, Jehova wakalipede ba Levi mulimo wakulanganya tente lyakubunganina, eelyo kumbele wakazikubikkilizyaa tempele alimwi amulimo umwi uusetekene. Bakali bamayi mumusyobo wabana Israyeli. Ikuzuzikizya mulimo wabo cakali kupandulula buumi, luumuno kulimbabo alimwi akumusyobo woonse. (Myeelwe 3:5-8) Pele bana Levi bukandu bwakuyoowa Leza mbobakajisi kumatalikilo bwakamana. Aboobo, Jehova wakabaambila kuti: “Mwapambuka kuzwa munzila, mwalebya bantu banji kumilao yanu, mwatyola cizuminano ca-Levi, . . . tamuna kubamba imbeta zyangu.” (Malaki 2:8, 9) Akaambo kakwaalilwa kuyiisya kasimpe alimwi kwiinda mucitondezyo cabo cibi, ibapaizi bakasowa bana Israyeli banji kapati, aboobo Jehova uliluzi kubanyemena.

Ikutobela Zyeelelo zya Leza

8. Sena Leza uliciindilizyide kuyandisya zintu kubantu nayanda kuti bantu batobele zyeelelo zyakwe? Amupandulule.

8 Tutayeeyi kuti bapaizi aabo bakali kuyandika kweetelelwa akuti bakeelede kulekelelwa nkaambo kakuti bakali bantu buyo batalondokede alimwi akuti tiibakali kulangilwa kuti inga bazitobela zyeelelo zya Leza. Bwini mbwakuti, bantu balakonzya kutobela milawo ya Leza nkaambo Jehova talangili zintu nzyibatakonzyi kucita pe. Kulibonya kuti, ibamwi bapaizi bakuciindi eeco bakazitobela zyeelelo zya Leza alimwi kakunyina kudooneka kuli umwi wakazitobela—Jesu, “Mupaizi Mupati.” (Ba-Hebrayo 3:1) Kujatikizya nguwe, kulakonzya kwaambwa kuti: “Mulao wabwini koli mukanwa lyakwe, nkabela teemwakajanwa bubi abuniini mumilomo yakwe. Wakeenda ambe caluumuno acakululama, akusandula banji kuzwa kububi.”—Malaki 2:6.

9. Ino mbaani cakusyomeka ibapa kasimpe kamu Bbaibbele mumazuba eesu?

9 Mucikozyanyo, lino kwainda myaka iinda kumwaanda bananike banyina Kristo aabo ibajisi bulangizi bwakujulu kababeleka kabali “bapaizi basalala, [kutuula] zipaizyo zyamuuya zitambulika kuli-Leza.” (1 Petro 2:5) Mbabali kumbele mukumwaya kasimpe kamu Bbaibbele kuli bamwi. Nomwakaiya kasimpe nkobayiisya, sena tiimwakabona kuti mulawo wakasimpe nkouli ncobeni mumilomo yabo? Bagwasya bantu banji kuzwa kubukombi bulubide cakunga lino kuli tuulunzuma ituli mbotubede munyika yoonse ibayiya kasimpe kamu Bbaibbele balo ibajisi bulangizi bwabuumi butamani. Eelyo abalo aaba balijisi coolwe caalubazu cakuyiisya mulawo wakasimpe kutuulunzuma twabantu ituli mbotubede.—Johane 10:16; Ciyubunuzyo 7:9.

Ncokuyandika Kucenjela

10. Ino nkaambo nzi ncotweelede kucenjela?

10 Nokuba boobo, kuli kaambo ncotweelede kucenjela. Buyo-buyo tulakonzya kwiindwa ziiyo iziyandika kapati zili mubbuku lya Malaki 2:1-9. Sena swebo kutugama tulipakamenyi cakunga kwiina kutalulama ikujanika mumilomo yesu? Mucikozyanyo, sena banamukwasyi balakonzya kusyoma nzyotwaamba? Sena abalo bakwesu alimwi abacizi ibali mumbungano balakonzya kuzyisyoma nzyotwaamba? Cilakonzya kuba cuuba-uba kumuntu ikubelesya majwi aamwi ikwaamba kasimpe, pele cilakonzya kumusowa. Antela umwi ulakonzya kulengelela naa kusisa makani aamwi aatwaambo tujatikizya makwebo. Sena Jehova takonzyi kwaazyiba makani aayo? Eelyo ikuti naa mbotwakali kucita oobo, sena ulakonzya kutambula zipaizyo zyakutembaula zyamilomo yesu?

11. Ino mbaani ibeelede kucenjela kapati?

11 Ikujatikizya baabo ibajisi coolwe cakuyiisya Jwi lya Leza mumbungano mazuba aano, ibbuku lya Malaki 2:7 lilabacenjezya. Lyaamba kuti, milomo yabo “ileelede kujatisya luzibo” alimwi akumilomo yabo “bantu nkubeelede kuyandaula mulao.” Mukuli mupati ulipedwe kuli bamayi aaba nkaambo lugwalo lwa Jakobo 3:1 lutondezya kuti ‘bayoojana kubetekwa kuyumu kwiinda.’ Nokuba kuti bayandika kuyiisya cabusungu, ikuyiisya kwabo kweelede kuti kakuyeeme kapati ku Jwi lya Leza lilembedwe alimwi amalailile aaboola kwiinda mumbunga ya Jehova. Munzila iili boobo, “balakonzya kuyoofundisya beenzinyina.” Aboobo balaigwa kuti: “Kolisungwaazya kukonda Leza, mbuli simulimo uutakwe cintu cimuusya insoni, uupandulula makani aalusinizyo mbukweelede.”—2 Timoteo 2:2, 15.

12. Ino ncinzi aabo ibayiisya ncobeelede kubikkila maano kapati?

12 Ikuti twatacenjela, inga twasunkwa akutalika kubelesya mizeezo iilubide kwiinda mukucita zintu munzila njotuyanda iciindi notuyiisya. Eeyo inga yaba ntenda mpati kumuntu ooyo usola kusyoma zintu mbwaziyeeyela nokuba kuti zilakonzya kuti kazikazyanya ambunga ya Jehova nzyoiyiisya. Pele ibbuku lya Malaki caandaano 2 litondezya kuti tweelede kulangila kuti bamayi bamumbungano kabatobela luzibo iluzwa kuli Leza ikutali mumizeezo yabo, yalo iikonzya kutyompya mbelele. Jesu wakaamba kuti: “Umwi aumwi uulebya naba omwe akati kabaniini aba basyoma ndime, kulabota kulinguwe kuti aangwe iziyo ipati kunsingo yakwe akubbizigwa mumaanzi malamfu aamulwizi.”—Matayo 18:6.

Ikukwata Ngotutasyomi Limwi

13, 14. Ino mbukkale bwalweeno ibuli buti bomwe Malaki mbwaakabikka antangalala?

13 Kutalikila mukapango 10 kuya kumbele, ibbuku lya Malaki caandaano 2 lilubikka antangalala lweeno. Malaki wakabikkila maano kubukkale bobilo bukozyenyi mwalo mwaakabelesya bbala ‘lyalweeno’ cakwiinduluka-induluka. Ikusaanguna, amubone kuti Malaki wakatalisya lulayo lwakwe kwiinda mukubelesya mibuzyo eeyi iitobela yakuti: “Sa toonse tatuli bana bamuzyali omwe na? Sa teensi Leza omwe wakatulenga toonse na? Lino nkaambonzi muntu ulacitila mweenzinyina lweeno, akutyola cizuminano cabamatata?” Eelyo kapango 11 kalayungizya kuti, lweeno lwabana Israyeli luleelenyi akusofwaazya kusalala kwa “Jehova.” Ino ncinzi ncobakali kucita icipati boobo? Ikapango aaka kalatondezya mulimo umwi mubyaabi ngobakali kucita mbuli wakuti: Bakali “kwete mwana musimbi wamuzimu mweenzu.”

14 Kulubazu lumwi, bana Israyeli iba musyobo uulyaabide kuli Jehova bakakwete baabo ibatakali kukomba Jehova. Icibalo cilatugwasya ikubona mbuli makani aaya mbwaakali mapati. Kapango 10 kaamba kuti bakajisi buyo wisi omwe. Eeci tacaambi Jakobo pe (iwakaulikwa kuti Israyeli) naa Abrahamu naba Adamu pe. Ibbuku lya Malaki 1:6 litondezya kuti Jehova ngowakali ‘wisi wabo omwe.’ Imusyobo wa Israyeli wakajisi cilongwe a Jehova, kabali mucibeela cacizuminano cakapanganwa abamawisi. Umwi wamilawo wakali mucizuminano eeco wakali wakuti: “Mutakwatani abo; mutapi bana babo balombe bana banu basimbi, nekuba kubweza bana babo basimbi kuti bakwatwe kubana banu balombe.”—Deuteronomo 7:3.

15. (a) Ino mbuti bamwi mbobasola kulitamizya kujatikizya kulilekelela kutegwa bakwatane amuntu ngobatasyomi limwi? (b) Ino mbuti Jehova mbwatondezya mbuli mbwalimvwa kumakani aakukwatana?

15 Ibantu bamwi balakonzya kuyeeya kuti: ‘Imuntu ngondiyanda uli kabotu kapati. Kwaakwiinda ciindi ulalangilwa kuyoozumina bukombi bwakasimpe.’ Ikuyeeya boobo kulakonzya kuzuzikizya kucenjezya kwakasololelwa amuuya kwakuti: “Moyo wamuntu uleena kwiinda zintu zyoonse, ulijisi bulwazi bukaka kupona.” (Jeremiya 17:9) Leza mbwaakali kukubona kukwata muntu uutasyomi kulitondezyedwe mubbuku lya Malaki 2:12 mu kuti: ‘Jehova uyoomunyonyoona.’ Nkakaambo kaako Banakristo bakulwaizyigwa kukwata buyo “mu Mwami.” (1 Bakolinto 7:39, Ci) Mububambe bwa Banakristo, musyomi ‘tanyonyoonwi’ akaambo kakukwatana amuntu ngotutasyomi limwi. Nokuba boobo, ikuti ngotutasyomi limwi wazumanana kutasyoma, ino ncinzi ciyoocitikila yooyo uutasyomi ciindi Leza aakunyonyoona bweende oobu lino-lino?—Intembauzyo 37:37, 38.

Ikupenzya Ngomukwetene Limwi

16, 17. Ino mbukkale nzi bwalweeno bamwi bantu mbobakatobela?

16 Mpoonya Malaki wakalanga-langa mucito walweeno iwabili: ikupenzya ngomukwetene limwi, ikapati kulekana kutali kwamumulawo. Kapango 14 mucaandaano 2 kaamba kuti: “Jehova kali kamboni wacizuminano ncimwakatangana, webo amukaako mutaanzi ngocitila cakutasyomeka, nekuba kuti ngumweenzinyoko amukaako ngomuzuminene.” Akaambo kakweena bamakaintu babo, baalumi bana Juda bakapa kuti cipaililo ca Jehova ‘civwumbwe amisozi.’ (Malaki 2:13) Baalumi aabo bakali kuleka bamakaintu babo kakunyina atwaambo tuya komoonga pe, bakali kubasiya bamakaintu babusankwa bwabo, akaambo kakuti bakali kuyanda kukwata bacili bana-bana naa batakombi Leza. Pele bapaizi basikuupaupa ameso bakali kubazumizya kucita oobo! Aboobo, bbuku lya Malaki 2:16 lyaambilizya kuti: “Kulekana ndikusulide, mbwaamba Jehova Leza wa- Israyeli.” Kumbele, Jesu wakazootondezya kuti bwaamu bolikke nkakaambo kakonzya kupa kuti bantu balekane kutegwa uulya wabisyilwa akwatane amuntu umbi.—Matayo 19:9.

17 Amuyeeye majwi aa Malaki akubona mbomukonzya kweetezyegwa alimwi akubafwida luzyalo bamakaintu aabo. Waamba kuti “ngumweenzinyoko amukaako ngomuzuminene.” Mwaalumi umwi aumwi uujatikizyidwe wakali kwete mukombinyina, imukaintu muna Israyeli ngwaakalisalila kuti abe mweenzyinyina mubuumi bwakwe boonse. Nokuba kuti lukwatano oolu luboneka kuti lwakacitwa ciindi boonse nobakacili bana-bana, nibakatalika kucembala tiibakali kukonzya kumana cizuminano ncobakapangana pe, nkokuti cizuminano cakukwatana.

18. Ino mmuunzila nzi lulayo lwa Malaki lujatikizya lweeno mbolubeleka asunu?

18 Ilulayo lujatikizya twaambo ootu lulabeleka kapati asunu. Cilausisya nsoni ikujana kuti bamwi baunduluzya malailile aa Leza aakukwatila buyo mu Mwami. Alimwi cilausisya nsoni kujana kuti bamwi tabazumanani ikuluyumya lukwatano lwabo. Muciindi caboobo, balapa twaambo twakulilekelela akutobela nzila yakulekana iitali yamu magwalo kutegwa bakwatane amuntu uumbi. Kwiinda mukucita zintu zili boobu, ‘bakataazya Jehova.’ Mumazuba aa Malaki, aabo ibakali kuunduluzya lulayo lwa Leza bakalijisi buya busungu bwakuti Jehova tanaakali kuzilanga kabotu zintu pe. Bakali kwaamba kuti: “Ino Leza walubeta uli kuli?” Elo kaka tiibakali kuyeeya kabotu! Tutacegwi mukakole aaka andiswe pe.—Malaki 2:17.

19. Ino mbuti baalumi alimwi abamakaintu mbobakonzya kutambula muuya wa Leza?

19 Kulubazu lumwi lulibonya kabotu, Malaki utondezya kuti baalumi bamwi tiibakabeena bamakaintu babo pe. ‘Bakali baabo bakabusizyigwa myuuya yabo.’ (Kapango 15) Cilakkomanisya kubona kuti imbunga ya Leza sunu ilijisi baalu ‘ibalemeka bamakaintu babo.’ (1 Petro 3:7) Tababapenzyi bamakaintu babo kwiinda mukubauma naa kubabwentela, tabazumanani mumakani aakoonana ataleteli bulemu alimwi tabaleki kulemeka bamakaintu babo kwiinda mukweenda abamakaintu bambi naa kulangilila zintu zileta muzeezo wakoonana. Imbunga ya Jehova alimwi ilijisi bamakaintu banji Banakristo basyomeka kuli Leza alimwi akumilawo yakwe. Boonse baalumi alimwi abamakaintu aaba balizyi zintu Leza nzyasulide alimwi balayeeya akucita zintu bweelede. Amuzumanane kuba mbuli mbabo, ‘kulemeka Leza kali mweendelezi’ kutegwa mupegwe muuya uusalala.—Incito 5:29.

20. Ino nciindi nzi cilaafwaafwi kusikila bantu?

20 Lino-lino Jehova uzyooyibeteka nyika eeyi yoonse. Muntu umwi aumwi uyooliinguda mwini kulinguwe akaambo kalusyomo alimwi amilimo yakwe. “Toonse buyo tuleelede kulyaambilila makani esu kubusyu bwa-Leza.” (Ba-Roma 14:12) Aboobo, imubuzyo mupati aawa ngwakuti: Ino mbaani ibayoofwutuka buzuba bwa Jehova? Ooyu ngomutwe wacibalo catatu alimwi camamanino muzibalo eezyi zitobelana.

Sena Inga Mwapandulula?

• Ino nkaambo nzi keni kakapa kuti Jehova abasinganye bapaizi mu Israyeli?

• Ino nkaambo nzi zyeelelo zya Leza zyisumpukide ncozyitakatazi kutobela cakunga bantu baalilwe kuzitobela?

• Ino nkaambo nzi ncotweelede kubikkila maano kapati mukuyiisya kwesu sunu?

• Ino zintu nzi zyobile Jehova zyasulide kapati?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 25]

Mumazuba aa Malaki, ibapaizi bakatongookwa akaambo kakutatobela milazyo ya Jehova

[Zifwanikiso izili apeeji 26]

Jehova wakabasinganya bana Israyeli bakaleka bamakaintu babo kakunyina kaambo kaya komoonga akukwata bamakaintu batakombi Leza

[Cifwanikiso icili apeeji 26]

Banakristo sunu balacilemeka cizuminano camulukwatano