Skip to content

Skip to table of contents

Milawo Ya Leza Ibambilidwe Kutugwasya

Milawo Ya Leza Ibambilidwe Kutugwasya

Milawo Ya Leza Ibambilidwe Kutugwasya

“Nduuyandisya loko mulao wako!”INTEMBAUZYO 119:97.

1. Ino nciimo nzi cidumide kujatikizya kuswiilila milawo ya Leza?

IKUSWIILILA milawo ya Leza tacili cintu cidumide sunu pe. Kubantu banji, ikutobela milawo yamweendelezi uusumpukide uutalibonyi bacibona kuti tacigwasyi pe kulimbabo. Tupona muciindi milawo yakulilemeka noiya bucinca-cinca kweelana ambwaiyanda muntu umwi aumwi kakutakwe cibasinkilila mukucita cibotu naa cibi. (Tusimpi 17:15; Isaya 5:20) Kutondezya kuyeeya kujanika mumasena aayindene-indene, ikubala kwakacitwa ino-ino kwakatondezya kuti, “bunji bwabana Amelika bayanda kuti kabalisalila buya beni cintu ciluzi, cibotu alimwi cikonzya kubagwasya.” Balamuyandisya “Leza siluzyalo. Tabayandi milawo miyumu pe. Tabayandi bantu ibajisi zyuuno zisumpukide kapati ibasyoma buyo twaambo twamasimpe tuzula naa twaambo tumbi buyo.” Mulombwana umwi sikuvwuntauzya wakabona kuti mazubaano “bantu bayanda kuti kabalizyibila balikke mbobubede buumi buluzi alimwi abwakutantamuka kucita zintu zibi zitalondolokede.” Wakayungizya kuti: “Ibweendelezi boonse busumpukide bweelede kuba amilawo yeendelana anzyobayanda bantu.”

2. Ino mbuti kwaambwa kwamulawo kutaanzi kwamu Bbaibbele mbokuswaangene kapati azilongezyo zya Leza alimwi akukkomaninwa anguwe?

2 Mbwaanga bantu banji balabudooneka bubotu bwamilawo ya Jehova, tweelede kuyumya lusyomo lwesu kuzyeelelo zya Leza, ikuzibona kuti zibambilidwe kutugwasya. Cilayandika kapati ikuzyiba cibalo mu Bbaibbele aawo mulawo mpowakaambwa ciindi cakusaanguna. Kubbuku lya Matalikilo 26:5, tubala majwi aa Leza aakuti: “Abrahamu . . . [wakazumanana] kubamba imbeta zyangu, milazyo yangu, indayo zyangu amulao wangu.” Imajwi aayo akaambwa kakucili myaanda yamyaka iili mbwiibede Jehova katanapa mulawo woonse wa Musa kuli baluzubo lwa Abrahamu. Ino mbuti Leza mbwaakamulumbula Abrahamu akaambo kakuswiilila alimwi akutobela milawo Yakwe? Jehova Leza wakamusyomezya kuti: “Mulunyungu lwako zisi zyoonse zyaansi moziyoojana coolwe, nkaambo kakuti wakaswiilila ijwi lyangu.” (Matalikilo 22:18) Aboobo, kuswiilila milawo ya Leza kuliswaangenyi kapati akutambula zilongezyo alimwi akukkomaninwaa Leza.

3. (a) Ino nkaambo nzi kamwi umwi sintembauzyo nkaakaamba kujatikizya mulawo wa Jehova? (b) Ino mmibuzyo nzi njotweelede kubikkila maano?

3 Umwi wabasintembauzyo—uuyeeyelwa kuti wakali mwanaa mwami wa Juda alimwi iwakali kulangilwa kuzyooba mwami kumbele—wakaamba kaambo ikanjikanji kataswaanganizyigwi kumulawo. Cakukankamuka, wakaambila Leza kuti: “Nduuyandisya loko mulao wako!” (Intembauzyo 119:97) Ooku tiikwakali kwiile kwaamba kakunyina kutelaika pe. Kwakali kutondezya luyando ndwaakajisi lwakuti kuyanda kwa Leza kucitwe kweelana ambuli mbokutondezyedwe mumulawo wakwe. Jesu Kristo, Mwanaa Leza uulondokede awalo mbwaakali kulimvwa oobu. Kwiinda mubusinsimi, Jesu wakapandululwa kuti wakaamba kuti: “Ndakondwa kucita luyando lwako, O Leza wangu; mulao wako uli mumoyo wangu.” (Intembauzyo 40:8; Ba-Hebrayo 10:9) Ino mbuti kujatikizya ndiswe? Sena tulakukkomanina kucita kuyanda kwa Leza? Sena tulasyoma kuti milawo ya Jehova ili kabotu alimwi ilakonzya kutugwasya? Ino kuswiilila milawo ya Leza kujisi lubazu nzi mubukombi bwesu, mubuumi bwesu bwabuzuba abuzuba, mukusala zyakucita alimwi ambutumvwana abantu bamwi? Kutegwa katuuyanda mulawo wa Leza, tweelede kuzyiba kaambo Leza ncajisi nguzu zyakubamba alimwi akubikka milawo.

Jehova—Nguweelela Kupa Mulawo

4. Ino nkaambo nzi Jehova ncalinguwe weelede kupa Mulawo?

4 Mbwaanga ngo Mulengi, Jehova nguujisi nguzu zyoonse zyakupa mulawo kujulu aansi. (Ciyubunuzyo 4:11) Musinsimi Isaya wakaamba kuti: “Jehova ngusimilao wesu.” (Isaya 33:22) Ulibikkide milawo yakweendelezya zintu nzyaakalenga izipona alimwi azitaponi. (Jobu 38:4-38; 39:1-12; Intembauzyo 104:5-19) Mbwaanga muntu wakalengwaa Leza, uleelede kumvwida milawo Jehova njabikkide. Nokuba kuti muntu ulijisi nguzu zyakulisalila zyakucita, unakukkomene lalikke natobela milawo ya Leza iijatikizya kulilemeka alimwi ayeeyo yakumuuya.—Ba-Roma 12:1; 1 Ba-Korinto 2:14-16.

5. Ino mbuti njiisyo iili kulugwalo lwa Ba-Galatiya 6:7 mboizuzikizyigwa kujatikizya milawo ya Leza?

5 Kweelana ambotuzyi, milawo Jehova njapede iyeendelezya zintu tiiyeelede kusotokwa pe. (Jeremiya 33:20, 21) Ikuti muntu kacita zintu ziteendelani amilawo eeyo mbuli mulawo wanguzu zikwelela ansi, ulatambula bulumbu bwakutautobela. Mbubwenya buyo, milawo ya Leza iijatikizya kulilemeka tiikonzyi kunyonganizyigwa pe, kwiicinca naa kwiisotoka kakunyina kusubulwa. Ilibikkidwe mbubwenya mbuli bubikkidwe milawo yeendelezya zilenge zyoonse, nokuba kuti bubotu tabufwambaani kulibonya pe. “Leza tacapwi. Kufumbwa ncabyala muntu, ulatebula eco nciconya.”—Ba-Galatiya 6:7; 1 Timoteo 5:24.

Makanze aa Mulawo wa Jehova

6. Ino milawo ya Leza ibikkilizya zintu zinji buti?

6 Imulawo wa Leza uulibedelede, Mmulawo wa Musa. (Ba-Roma 7:12) Nokwakainda ciindi Jehova Leza wakabikka “mulao wa-Kristo” mubusena bwa Mulawo wa Musa. * (Ba-Galatiya 6:2; 1 Ba-Korinto 9:21) Mbotuli Banakristo ibeendelezyegwa ‘amulawo wa Leza uulondokede alimwi uupa lwaangunuko,’ tulizyi kuti Leza tabikkide buyo milawo yakwe kumbazu zimwi zyabuumi bwesu mbuli njiisyo zyabukombi nzyotusyoma naa bubambe bwazyilengwa. Zyeelelo zyakwe zilazibikkilizya mbazu zyoonse zyabuumi kubikkilizya amakani aamumukwasyi, bweende bwamakwebo, kulilemeka kumuntu ngomwiimpene zyizo, mbotubalanga Banakristoma alimwi amukutola lubazu mubukombi bwakasimpe.—Jakobo 1:25, 27.

7. Amupe zikozyanyo zyamilawo ya Leza iiyandika kapati.

7 Mucikozyanyo, Ibbaibbele lyaamba kuti: “Nibaba basibwaamu nibaba basikukomba mituni nibaba basimamambe nibaba batete kuzibi nibaba baalumi boona baaluminyina nibaba babbi nibaba basikulikumbuzya nibaba bakolwi nibaba basimatusi nibaba basilunyanzyo tabakooyoovuba Bwami bwa-Leza.” (1 Ba-Korinto 6:9, 10) Inzya, bumambe alimwi abwaamu taali “makani aaluyando” buyo pe. Koonana kwabasankwa naa basimbi balikke “taili nzila buyo imbi yakupona” pe. Nkusotoka mulawo wa Jehova ikucita boobo. Akwalo kubba, kubeja alimwi akulengelela twaambo nkusotoka mulawo wa Leza. (Intembauzyo 101:5; Ba-Kolose 3:9; 1 Petro 4:15) Jakobo wakakukasya kulisumpula alimwi awalo Paulo wakatulailila kuti tuleke kwaamba zyabufwubafwuba alimwi akucapa. (Ba-Efeso 5:4; Jakobo 4:16) Ku Banakristo, imilawo eeyi yakulilemeka yoonse ncibeela camulawo wa Leza uulondokede.—Intembauzyo 19:7.

8. (a) Ino mulawo wa Jehova ubambidwe buti? (b) Ino ibbala lya Cihebrayo lyakuti “mulawo” mubwini lipandulula nzi?

8 Imilawo yantalisyo iili boobo mu Jwi lya Jehova itondezya kuti mulawo wakwe tuuli buyo mulongo wamilawo mibyaabi alimwi iiminya. Ibamba musemu wabuumi buli kabotu ibujatikizya mbazu zyabukkale zyoonse alimwi ibujisi mpindu. Mulawo wa Leza ulayaka, upa bukkale buli kabotu ulagwasya. (Intembauzyo 119:72) Ibbala lyakuti “mulao” kweelana ambolibelesyedwe asintembauzyo lisanduludwe kuzwa kubbala lya Cihebrayo lyakuti toh·rahʹ. Sikwiiya Bbaibbele umwi waamba kuti: “Ibbala eeli lyakazwa kucciti ilyaamba kugamika, kusololela, kutondeka alimwi akudubula. Aboobo . . . lilakonzya kupandulula mulawo wakulilemeka.” Kuli sintembauzyo, mulawo wakali cipego kuzwa kuli Leza. Sena tatukonzyi kuusumpula andiswe kwiinda mukuulekela kuti weendelezye bukkale bwesu?

9, 10. (a) Ino nkaambo nzi ncotuyandika busolozi busyomeka? (b) Ino mbuti bolikke mbotukonzya kupona buumi bukondelezya alimwi buzwidilila?

9 Zilenge zyoonse ziyandika busolozi alimwi akululamikwa ikusyomeka. Oobu mbocibede akwalo kuli Jesu alimwi akubangelo, ibasumpukide kapati kwiinda bantu. (Intembauzyo 8:5; Johane 5:30; 6:38; Ba-Hebrayo 2:7; Ciyubunuzyo 22:8, 9) Ikuti eezyi zilenge zyilondokede kazigwasyigwa amulawo wa Leza, elo kaka inga cilainda kuyandika kulindiswe tobantu batalondokede! Makani aajatikizya bukkale bwabantu alimwi azintu zyakatucitikila zilaasinizya makani aakaamba musinsimi Jeremiya naakati: “O Jehova, ndizi kuti muntu waansi tezi kubamba kabotu inzila yakwe. Muntu ulaya bweenda, pele tabwene kweenzya intaamu zyakwe.”—Jeremiya 10:23.

10 Ikuti katuyanda kupona buumi bukondelezya alimwi buzwidilila, tweelede kusyoma busolozi bwa Leza. Mwami Solomoni wakaibona ntenda iiliko ikuti naa twatalika kupona kweelana azyeelelo zyesu alimwi akupona cakutatobela busolozi bwa Leza naakati: “Inzila nkwiili iiluleme mumeso aamuntu, pele kumamanino ilatola kulufu.”—Tusimpi 14:12.

Ncotweelede Kuukkomanina Mulawo wa Jehova

11. Ino nkaambo nzi ncotweelede kuyandisya kumvwisya mulawo wa Leza?

11 Cilayandika kapati kuyandisya kumvwisya mulawo wa Jehova. Sintembauzyo wakatondezya kuyandisisya kuli boobo ciindi naakaamba kuti: “Bbanuna meso aangu, mbone zintu zigambya zyamumulao wako.” (Intembauzyo 119:18) Mbotuyaabumuzyiba Leza alimwi anzila zyakwe, tuyooamvwisya mbwaali masimpe majwi aa Isaya aakuti: “Ndime Jehova Leza wako. Ndime uukwiiyisya kuti ugwasigwe. Ndime uukweenzya munzila njoelede kutola. Nicakabota niwakaswiilila milazyo yangu!” (Isaya 48:17, 18) Jehova uyandisya kuti bantu bakwe baleke kupenga, pele bakkomane mubuumi bwabo kwiinda mukuswiilila milawo yakwe. Lino atulange-lange tubone twaambo tupati tutondezya ncotweelede kukkomanina mulawo wa Leza.

12. Ino mbuti luzibo Jehova ndwajisi kweelena ambuli mbwatuzyi mbolumupa kuba weelede kutupa Mulawo?

12 Mulawo wa Leza uzwa kuli Yooyo uutuzyi kabotu. Mbwaanga Jehova ngo Mulengi wesu, ikaambo kakuti ulituzyi kabotu mumbazu zyoonse kalamvwika. (Intembauzyo 139:1, 2; Incito 17:24-28) Ibalongwe mbotumvwana kapati, basazima nobaba bazyali besu buya tabakonzyi kutuzyiba kabotu kweelana ambuli mbwatuzyi Jehova. Kayi walo Leza ulituzyi kabotu kwiinda mbuli mbotulizyi tobeni! Mulengi wesu ulizizyi kabotu nzyotuyandika munzila yakumuuya, kumizeezo alimwi akumubili kwiinda butuzyi muntu umbi. Natubikkila maano, ulatondezya mbuli mbwatuzyi kabotu kujatikizya mbuli mbotwakabambwa, nzyotulombozya alimwi aayeeme mizeezo yesu. Jehova ulikuzyi kulezya kwesu, pele alimwi ulizyi kuti tulakonzya kucita zintu zigwasya ikuti twabeleka canguzu. Sintembauzyo waamba kuti: “Nkaambo ulizi mbububede buntu bwesu, [ulayeeya] kuti tuli bulongo buyo.” (Intembauzyo 103:14) Aboobo, tulakonzya kuba bantu baliibide munzila yakumuuya ikuti katuyandisya kulilemeka kweelana abwaamba mulawo wakwe, katulisungwide kuswiilila busolozi bwa Leza.—Tusimpi 3:19-26.

13. Ino nkaambo nzi ncotukonzya kusinizya kuti Jehova ulabikkila maano kuzintu zibotu nzyotuyandika?

13 Mulawo wa Leza uzwa kuli Yooyo uutuyanda. Leza ulizyi kabotu kujatikizya zintu nzyotuyandika kutegwa tupone kabotu lyoonse. Sena tanaakasowekelwa kapati eelyo naakapa Mwanaakwe kuti abe “cinunuzyo cabanji”? (Matayo 20:28) Sena Jehova tanaatusyomezya kuti ‘takazumini kuti tutepaulwe kwiinda anguzu zyesu’? (1 Ba-Korinto 10:13) Sena Bbaibbele talitusyomezyi kuti ‘nguutubamba lyoonse’? (1 Pita 5:7, Ci) Kwiina muntu uumbi uujisi luyando lwakuyandisya kupa malailile aagwasya kapati kubantu kwiinda Jehova. Ulizyi zintu nzyotuyandika alimwi amunyinza wazintu zikonzya kutuletela lukkomano azyeezyo ziletela kuusa. Nokuba kuti tatulondokede alimwi tulalubizya, ikuti twabuyandisya bululami, ulatutondezya luyando munzila zikonzya kutuletela buumi alimwi azilongezyo.—Ezekieli 33:11.

14. Ino mbuti mulawo wa Leza mbowiindenyi amizeezo yabantu?

14 Mulawo wa Leza tuucinci-cinci pe. Muziindi eezyi zikatazya motupona, Jehova ulikkalikenyi, nkaambo nkwali lyoonse kuzwa lili alili. (Intembauzyo 90:2) Mwini wakalyaamba kuti: “Ndime Jehova, nsisanduki pe.” (Malaki 3:6) Zyeelelo zya Leza kweelana ambuli mbozilembedwe mu Bbaibbele, zilasyomeka lyoonse—kwiindana amizeezo yabantu icinca-cinca lyoonse. (Jakobo 1:17) Mucikozyanyo, kwamyaka iili mbwiibede, basyaabusongo ibayiya mizeezo yabantu bakamba makani aajatikizya kulela bana kwakubalekela kulicitila kufwumbwa nzyobayanda, pele kumbele bamwi bakacinca maano akwaamba kuti lulayo oolo ndobakapede bakalubizya buya. Zyeelelo alimwi amalailile aakunyika aajatikizya makani aaya alacinca-cinca mbuli kuti ali mukupepelulwa amuwo. Nokuba boobo, Ijwi lya Jehova talizungaani pe. Kwamyaanda yamyaka iili mbwiibede, Ibbaibbele lyapa lulayo kujatikizya mbobeelede kulelwa caluyando bana. Imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Numawisi, mutanooluvukili bana banu, pele amubalele mulwiiyo lwa [Jehova] amumilazyo yakwe.” (Ba-Efeso 6:4) Elo kaka cilaumbulizya ikuzyiba kuti tulakonzya kusyoma zyeelelo zya Jehova zyalo zitacinci!

Zilongezyo Kulibaabo Baswiilila Milawo ya Leza

15, 16. (a) Ino ncinzi cikonzya kutobela ikuti naa twazibelesya zyeelelo zya Jehova? (b) Ino mbuti milawo ya Leza mboisinizya kuti mbusolozi bubotu mulukwatano?

15 Kwiinda mumusinsimi wakwe Isaya, Leza wakaamba kuti: “Ijwi lyangu lizwa kumulomo wangu. . . . [Liyoo]cita kabotu makani.” (Isaya 55:11) Majwi aaya inga aba masimpe ikuti twasolekesya kutobela zyeelelo zijanika mu Jwi lyakwe, elyo tuyoozwidilila, tuyoocita zintu zibotu alimwi tuyooba bantu bakkomene.

16 Amulange-lange milawo ya Leza mboili busolozi bubotu mulukwatano luzwidilila. Paulo wakalemba kuti: “Kukwatana kabakulemeka boonse, abulo bwakukwatanina kabusalala, nkaambo Leza uyoobabeteka baamu abasimalale.” (Ba-Hebrayo 13:4) Banabukwetene beelede kuti kabalemekana alimwi akuyandana: “Mwaalumi umwi aumwi akati kanu ayande mukaakwe mbuli mbwaliyanda mwini, alakwe mwanakazi alemye mulumi wakwe.” (Ba-Efeso 5:33) Iluyando luyandika lulipanduludwe kulugwalo lwa 1 Ba-Korinto 13:4-8 kuti: “Luyandisyo lulakazika moyo akufwa luzyalo. Luyandisyo talukwe ibbivwe, talulikankaizyi, talulisumpuli, talukwe cisapi, talulilangilili cintu, talufwambi kujata bukali, taluyeeyi inkoto yabubi. Talukondelwi zitaluleme pe, lulakondelwa lusinizyo. Lulakolela makani oonse akuba alusyomo lyoonse, lulijisi bulangilizi lyoonse akuba acamba kumapenzi oonse. Luyandisyo talweeli.” Lukwatano ilujisi luyando lwamusyobo ooyu luyoozwidilila.

17. Ino nimpindu nzi iijanika mukubelesya zyeelelo zya Jehova kujatikizya mbobweelede kunyugwa bukoko?

17 Icitondezyo acimbi icitondezya kuti zyeelelo zya Jehova zilagwasya, nkaambo kakuti ulabukasya bucakolwa. Alimwi mane tazumizyi “kunywa waini munji.” (1 Timoteo 3:3, 8, NW; Ba-Roma 13:13) Bunji bwabaabo bakaka kutobela zyeelelo zya Leza zijatikizya makani aaya balasikilwa malwazi aaboola akaambo kakunywa bukoko kapati. Bantu bamwi tabatobeli lulayo lwa Bbaibbele lwaamba zyakunywa buyo asyoonto, batalika kuba acizibilizyi cakukolwa bukoko kutegwa ‘bakkalikane.’ Imapenzi aaboola akaambo kakunywa kapati bukoko mmanji, alabikkilizya kubula bulemu, ikutamvwana mumukwasyi naa kwaandana, kunyonyoona mali aavwolwa alimwi akutandwa milimo. (Tusimpi 23:19-21, 29-35) Sena zyeelelo zya Jehova kujatikizya mbobweelede kunyugwa bukoko tazili cikwabilizyo?

18. Sena milawo ya Leza ilabeleka mumakani aamali? Amupandulule.

18 Zyeelelo zya Leza alimwi zyatondezya kuti zilagwasya mumakani aamali. Ibbaibbele likulwaizya Banakristo kuti beelede kusyomeka alimwi akuba bankutwe. (Luka 16:10; Ba-Efeso 4:28; Ba-Kolose 3:23) Akaambo kakutobela lulayo oolu, bunji bwa Banakristo basumpulwa amulimo naa kuzumanana kubeleka eelyo bamwi nobalesyegwa milimo. Alimwi muntu ulakonzya kugwasyigwa kubamba mali ciindi nataciti milimo iitali yamumagwalo alimwi azizibilizyi izili mbuli kubbeja, kufweba alimwi akubelesya misamu iikola. Kakunyina kudooneka mulakonzya kuyeeya zikozyanyo zimwi zinji zijatikizya mbuli zyeelelo zya Leza mbozibeleka kumakani aabweende bwamali.

19, 20. Ino nkaambo nzi ncaali maano kuzumina alimwi akuzumanana kutobela milawo ya Leza?

19 Ncuuba-uba kubantu batalondokede kusotoka milawo alimwi azyeelelo zya Leza. Amuyeeye bana Israyeli aa Mulundu wa Sinai. Leza wakabaambila kuti: “Na mwazumina kuswiilila ijwi lyangu akubamba cizuminano cangu, muyooyandika mumeso aangu kwiinda bamasi boonse.” Bakaingula kuti: “Coonse buyo Jehova ncaamba tulacicita.” Elo kaka ncobakazyoocita cakaindana kapati amajwi aabo aaya! (Kulonga 19:5, 8; Intembauzyo 106:12-43) Kwiindana ambabo, swebo atuzumine alimwi akuzumanana kutobela zyeelelo zya Leza.

20 Inzila yabusongo alimwi iiletela lukkomano nkuzumanana kutobela milawo ya Jehova njapa iitakonzyi kukozyanyisyigwa kutegwa tugwasyigwe kupona kabotu. (Intembauzyo 19:7-11) Kunze lyaboobo, ikutegwa tuzwidilile mukucita boobu, tweelede kuzimvwisya alimwi akukkomanina mboziyandika njiisyo zya Leza. Aaya ngamakani aabandikwa mucibalo citobela.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 6 Ikujatikizya makani aambi aayungizyidwe kujatikizya “mulao wa-Kristo,” amubone Ngazi Yamulindizi yamu September 1, 1996, mapeeji 21-31.

Sena Mulayeeya?

• Ino nkaambo nzi ncotukonzya kusyoma kuti milawo ya Leza ibambilidwe kutugwasya?

• Ino ntwaambo nzi tweelede kutupa kukkomanina mulawo wa Jehova?

• Ino mmuunzila nzi milawo ya Leza moigwasya?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Abrahamu wakalongezyegwa kapati akaambo kakuswiilila milawo ya Jehova

[Zifwanikiso izili apeeji 9]

Ikulibilika akaambo kamapenzi aabuumi bwamazubaano kwapa kuti banji baleke kubikkila maano kumulawo wa Leza

[Cifwanikiso icili apeeji 11]

Mbubwenya mbuli ngazi iijisi mulilo iisolweda beenda mulwizi, mulawo wa Leza ulasyomeka alimwi tuucinci-cinci pe