Skip to content

Skip to table of contents

Ibasalazyidwe Kutegwa Bacite Milimo Mibotu

Ibasalazyidwe Kutegwa Bacite Milimo Mibotu

Ibasalazyidwe Kutegwa Bacite Milimo Mibotu

“Atulisonzole busofwaazi boonse nibuba bwamubili nibuba bwamoyo, atulondole busalazi bwesu cakuyoowa Leza.”—2 BA-KORINTO 7:1.

1. Ino ncinzi Jehova ncayanda kulibaabo bamukomba?

“NGWANI uukonzya kutanta mucilundu ca-Jehova? Ngwani uukonzya kwiima kubusena bwakwe busale?” Mwami wa Israyeli yansiku Davida wakabuzya mubuzyo ooyu uupa kukukkala aansi akuyeeya kujatikizya bukombi Jehova mbwazumina. Eelyo wakapa bwiinguzi nguwenya naakati: “Oyo uusalala kumaanza, uutakwe bubi mumoyo, uutana kubika moyo wakwe kuzintu zyabuyo, nikuba kukonka cakubeja.” (Intembauzyo 24:3, 4) Kutegwa muntu azuminwe a Jehova mbwaanga walo ulasalala, nkokuti muntu ooyo weelede kusalala alimwi akuba mulondo. Kumatalikilo, Jehova wakalibayeezyede bana Israyeli kuti: “Amulisalazye, musalale, nkaambo ndasalala mebo.”—Levitiko 11:44, 45; 19:2.

2. Ino mbuti Paulo alimwi a Jakobo mbobakakankaizya kujatikizya mbuli busalazi mbobuyandika mubukombi bwakasimpe?

2 Nokwakainda myaanda yamyaka, imwaapostolo Paulo wakalemba boobo ku Banakristo ibali mumunzi wa Korinto iwakajisi bantu batalilemeki: “Mbuli mbutujisi zisyomezyo ezi, atulisonzole busofwaazi boonse nibuba bwamubili nibuba bwamoyo, atulondole busalazi bwesu cakuyoowa Leza.” (2 Ba-Korinto 7:1) Imakani aaya alimwi atupa kuti tube acilongwe a Leza alimwi akutambula bulumbu busyomezyedwe, muntu weelede kusalala munzila yakumubili, kumuuya alimwi akuleka lweeno. Mbubwenya buyo naakalemba kujatikizya bukombi Leza mbwazumina, sikwiiya Jakobo wakaamba kuti: “Bu[kombi] busalala butakwe kampenda mumeso aa-Leza Taateesu mbombubo obu, bwakuti muntu aswaye bamusyaala abamukabafu mumapenzi aabo, akuliyobola cakutaba akabala nikaba komwe kaansi.”—Jakobo 1:27.

3. Ikutegwa bukombi bwesu buzuminwe a Leza, ino ncinzi ncotweelede kubikkila maano?

3 Mbwaanga bulondo, kusalala alimwi akutasofwaala nzintu ziyandika kapati mubukombi bwakasimpe, aboobo kufwumbwa muntu uuyanda kuzuminwa a Leza weelede kubikkila maano kapati kukuzuzikizya zintu eezyi ziyandika. Nokuba boobo, akaambo kakuti sunu bantu baliindene kapati mbobaiteelela njiisyo alimwi amizeezo yakuba balondo, tweelede kumvwisya alimwi akutobela zintu Jehova nzyabona kuti nzyabulondo alimwi nzyatambula. Tweelede kuziziba zintu Leza nzyayanda kulibaabo bamukomba alimwi akuzyiba ncaacita kutegwa abagwasye kuzumanana kuba balondo alimwi ibazuminwa anguwe.—Intembauzyo 119:9; Daniele 12:10.

Atube Balondo Mbotuli Bakombi Bakasimpe

4. Amupandulule muzeezo wa Bbaibbele uujatikizya aabulondo.

4 Kubantu banji bulondo caamba buyo kubula tombe naa kutayambukilwa andilyo. Nokuba boobo, mu Bbaibbele muzeezo wakuti kuba mulondo ulabonwa mumabala manji aa Cihebrayo alimwi aa Cigiliki aapandulula bulondo kutali buyo munzila yakumubili, pele kanjikanji mukulilemeka alimwi amubukombi. Aboobo, ibbuku lipandulula Bbaibbele lya encyclopedia lyaamba kuti: “Bulondo alimwi abuyamba mmabala aatabelesyegwi-belesyegwi ikwaamba buyo kubula tombe, pele alajatikizya atombe lyamu bukombi. Ikweelana abupanduluzi oobu, injiisyo yabulondo ilajatikizya mbazu zinji zyabuumi.”

5. Ino Mulawo wa Musa wakasika kuli mukupa malailile aajatikizya bulondo mubukkale bwabana Israyeli?

5 Masimpe, Mulawo wa Musa ulabikkilizya milawo alimwi amilumbe iijatikizya mbazu zyoonse zyabuumi bwabana Israyeli, wakali kwaamba cacigaminina kujatikizya cintu citakwe tombe alimwi citambulika acilaatombe citatambuliki. Mucikozyanyo, mubbuku lya Levitiko kuzwa kucaandaano 11 kusikila ku 15, tulabala malailile aali mbwaabede aamba zyabulondo alimwi abuyamba. Banyama bamwi tiibakali kusalala pe, aboobo bana Israyeli tiibakeelede kubalya pe. Ikutumbuka kwakali kukonzya kupa kuti mukaintu asofwaale kwamazuba aalimbwaabede. Malwazi aakubaa zilonda amubili mbuli cinsenda alimwi akuzwa zisesemya kubwaalumi akubukaintu azyalo zyakali kukonzya kupa kuti muntu asofwaale. Imulawo alimwi wakali kwaamba cakugaminina kujatikizya icakeelede kucitwa muntu nasofweede. Mucikozyanyo, kubbuku lya Myeelwe 5:2 tubala kuti: “Lailila bana ba-Israyeli kuti bagwisye mumalabba boonse basicinsenda aboonse basisenselwa aboonse basofweede kukuguma mitunta.”

6. Ino milawo yabulondo yakapegwa kuti ibeleke mulimo nzi?

6 Kakunyina akudooneka, milawo eeyi alimwi ayeeyo imwi yakazwa kuli Jehova yakali kubakwabilila bantu kumalwazi ibasayaansi kabatanaazyiba makani aaya, eelyo bantu nobakaitobela bakagwasyigwa. Pele milawo eeyi yakapegwa tiiyakali kujatikizya buyo makani aabuumi naa malailile aabusilisi pe. Yakali cibeela cabukombi bwakasimpe. Akaambo kakuti yakali kubikkilizya buumi bwabantu bwabuzuba abuzuba mbuli zyakulya, kutumbuka, koonana mulukwatano alimwi azimwi buyo—zyakali kukankaizya kaambo kakuti Leza wabo mbwaakali Jehova, wakalijisi nguzu zyakubaambila zintu ziluzi alimwi azitaluzi mubuumi bwabo boonse, mbubakali bantu balyaabide cakumaninina kuli Jehova.—Deuteronomo 7:6; Intembauzyo 135:4.

7. Kwiinda mukubamba Mulawo, ino nzilongezyo nzi musyobo wabana Israyeli nzyowakali kulangila kutambula?

7 Mulawo wacizuminano alimwi wakabakwabilila bana Israyeli kumilimo iisofwaazya yakabazingulukide. Kwiinda mukubamba Mulawo cakusyomeka kubikkilizya azintu zyakali kuyandika kutegwa bazumanane kuba balondo kumeso aa Jehova, bana Israyeli bakali kukonzya kweelela kubelekela Leza wabo akukkomaninwa anguwe. Kujatikizya kaambo aaka, Jehova wakabaambila boobu bantu aba kuti: “Na mwazumina kuswiilila ijwi lyangu akubamba cizuminano cangu, muyooyandika mumeso aangu kwiinda bamasi boonse; nkaambo nyika yoonse njiyangu. Muyoondibeda cisi cabapaizi, musyobo uusalalisya.”—Kulonga 19:5, 6; Deuteronomo 26:19.

8. Ino nkaambo nzi Banakristo sunu ncobeelede kubikkila maano kumakani aambwa mu Mulawo aabulondo?

8 Mbwaanga Jehova wakabikkilizya makani woonse aakali kuyandika mu Mulawo kutegwa ayiisye bana Israyeli mbuli mbobakeelede kuba bantu balondo, basalala alimwi ibazuminwa anguwe, sena taceeleli ku Banakristo sunu kulanga-langa kabotu mbuli mbobazuzikizya zintu eezyi ziyandika? Nokuba kuti Banakristo tabacuutobeli Mulawo ooyu, baleelede kuyeeya kuti mbubwenya mbuli Paulo mbwaakapandulula kuti zyoonse zintu zibikkidwe mu Mulawo “ncimvule buyo cazintu ziciza, pele mubili wini ngu-Kristo.” (Ba-Kolose 2:17; Ba-Hebrayo 10:1) Ikuti Jehova Leza iwakaamba kuti “nsisanduki pe,” wakabona kuti bulondo alimwi akutasofwaala zilayandika kapati kazili zibeela zipati mubukombi bwakasimpe muciindi eeco, andiswe mazubaano tweelede kwaabikkila maano makani aabulondo kumubili wesu, mukulilemeka alimwi amunzila yakumuuya ikuti naa katuyanda kuzuminwa a Leza alimwi akulongezyegwa.—Malaki 3:6; Ba-Roma 15:4; 1 Ba-Korinto 10:11, 31.

Ibulondo Bwaamubili Bupa kuti Bamwi Balumbaizye

9, 10. (a) Ino nkaambo nzi bulondo bwaamubili ncobuyandika kapati ku Munakristo? (b) Ino makani nzi aambwa kanjikanji kumiswaangano ya Bakamboni ba Jehova?

9 Sena bulondo bwaamubili buciyandika kapati mubukombi bwakasimpe? Nokuba kuti bulondo bwaamubili bolikke tabupi kuti muntu abe mukombi wakasimpe wa Leza, cileelela kapati kuti mukombi wakasimpe weelede kuba mulondo kweelana ambuli bukkale bwakwe mbobumuzumizya. Ikapati mazubaano ibantu banji nibatabikkili maano kapati kukulibamba, kukusama naa kukusalazya mbuwa zyabo, aabo bacita boobo balabonwa abantu banji mbocikkala limwi. Ikucita boobu kulakonzya kupa kulumbaizyigwa mbubwenya mbuli Paulo mbwaakaambila Banakristo baku Korinto kuti: “Tatubiki imfumpu niiba yomwe munzila yamuntu, kuti milimo yesu itasampauki, pele muzintu zyoonse tulatondezya kuti tuli basimilimo benibeni ba-Leza.”—2 Ba-Korinto 6:3, 4.

10 Ziindi zinji, Bakamboni ba Jehova balalumbaizyigwa ababelesi babuleya akaambo kabulondo bwabo, mbobeendelana, mbobalilemeka kabotu alimwi aziyanza zyabo izilibonya kabotu ikapati kumiswaangano yabo mipati. Mucikozyanyo, kumuswaangano wakacitilwa mucooko ca Savona ku Italy, imuteende uutegwa La Stampa wakaamba kuti: “Icintu cilibonya kufwambana ciindi umwi nali mukweenda mubusenaa bumwi mbulondo alimwi ambobazyeendelezya zintu ibantu bazibelesya.” Nowakamana muswaangano wa Bakamboni kubbuwa lyazisobano ku São Paulo mu Brazil, mubelesi umwi wakubbuwa lyazisobano eeli wakaambila umwi ngocibeleka limwi kuti: “Kuzwa sunu tuyanda kuti ibbuwa eeli kalisalazyigwa mbuli mbobakacitide Bakamboni ba Jehova.” Aumwi mubelesi mubbuwa ndilyona eeli wakaamba kuti: “Ciindi Bakamboni ba Jehova nobalomba kuti babelesye ibbuwa, tubikkila buyo maano kumazuba ngobayanda kuyoolibelesya. Kunyina acimbi ncotulibilika pe.”

11, 12. (a) Ino ninjiisyo nzi yamu Bbaibbele njotweelede kuyeeya caboola kumakani abulondo bwamuntu umwi aumwi? (b) Ino mmubuzyo nzi uukonzya kubuzyigwa kujatikizya ziyanza zyesu alimwi ambotupona?

11 Ikuti naa bulondo alimwi akuzyibamba kabotu zintu mubusena mbotukombela kazikonzya kuletela ntembauzyo kuli Leza ngotukomba, mmasimpe ikutondezya bube oobu mubuumi bwesu akwalo kulayandika kapati. Nokuba boobo, mumaanda eesu tulakonzya kuyeeya kuti cili buyo kabotu kuzyileka zintu kazyaalabene kayi niŋanda yesu. Alimwi cabola kukusama alimwi akulibamba kwesu, masimpe tulaangulukide kulisalila mbotunda kuti tulibonye. Pele ziindi zinji, lwaanguluko oolu luya buyo mbuli muntu mbwazibona zintu. Amuyeeye kuti ciindi Paulo naakali kwaambila Banakristonyina kujatikizya kusala zyakulya zimwi, wakabacenjezya kuti: “Amucenjele kuti obu bwami bwanu butabi cifumpuzyo kubakompeme.” Mpoonya wakaamba njiisyo iiyandika kapati yakuti: “Zintu zyoonse zilazuminika, pele teensi zintu zyoonse zigwasya. Zintu zyoonse zilazuminika, pele teensi zyoonse ziyasya.” (1 Ba-Korinto 8:9; 10:23) Ino mbuti lulayo lwa Paulo mbolubeleka asunu mumakani aabulondo?

12 Kalalimvwisya kaambo kakuti bantu beelede kulangila kuti mubelesi wa Leza ulasalala alimwi ulazyicita zintu munzila iiluzi mubuumi bwakwe. Aboobo, mbwaaboneka maanda eesu alimwi alubuwa tazyeelede kwaandaana ambotulyaamba kuti tuli basimilimo ba Jwi lya Leza. Ino iŋanda naa munzi wesu utupandulula buti alimwi mbumboni nzi mboupa kujatikizya nzyotusyoma? Sena cilatondezya kuti tulombozya kuyoopona mubusena busalazyidwe alimwi azintu mozyinoyeendelezyegwa kabotu munyika mpya yabululami mbotutondezya cakusinizya kuli bamwi? (2 Petro 3:13) Mbubwenya buyo, mbotulibonya antela ciindi cakulyookezya, notuli mumulimo, kulakonzya kusumpula naa kutolaansi bubotu bwamulumbe ngotukambauka. Mucikozyanyo, amubone makani aaya aakaambwa amwaambilizyi wamuteende ku Mexico wakati: “Masimpe, bakubusi mbanji kapati akati ka Bakamboni ba Jehova alimwi zintu zibazandula zijatikizya mbobagelwa, bulondo alimwi akusama kabotu.” Elo kaka cilakondelezya ikuba abakubusi ibali boobo akati kesu!

13. Ino ncinzi ncotukonzya kucita kutegwa tusinizye kuti mbazu zyoonse zyabuumi bwesu zilisalede alimwi zilibambidwe kabotu?

13 Pele ikubona kuti tuli balondo amubili, izintu zyesu kazisalala lyoonse alimwi aamunzi kakusalala alimwi azintu kazibambidwe kabotu tacili cuuba-uba pe. Iciyandika kapati nkulibambila kabotu akusoleka kucita boobo lyoonse ikutali kubaa zibelesyo zidula pe. Kuyandika kujana ciindi cakusamba amubili, kucapa zisani, kusalazya ŋanda, mootokala alimwi azintu zimwi buyo. Ikujata bubi mumulimo, kujanika kumiswaangano alimwi akucita ciiyo cesu, kubikkilizya amikuli imwi yabuzuba abuzuba, takali kaambo kakozya kutulesya kuzumanana kuba balondo alimwi akuboneka kabotu mumeso aa Leza alimwi abantu. Injiisyo iizyibidwe kabotu yakuti “zintu zyoonse zilijisi ciindi cazyo” ilabeleka kabotu mubuumi bwesu.—Mukambausi 3:1.

Imoyo Uutasofwaazyidwe

14. Ino nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti ikulilemeka alimwi akuba balondo munzila yakumuuya zilayandika kapati kwiinda bulondo bwaamubili?

14 Mbubwenya mbuli mbokuyandika kubikkila maano kapati kubulondo bwakumubili, cilayandika kapati kulilemeka alimwi akuba balondo munzila yakumuuya. Tulakonzya kwaamba boobo ciindi notuyeeya kuti musyobo wa Israyeli wakakakwaa Jehova akaambo kakutalilemeka kwabo alimwi alweeno ndubakali kucita munzila yakumuuya, ikutali akaambo kakusofwaala amubili pe. Kwiinda mumusinsimi Isaya, Jehova wakabaambila kuti zyakamulemena zintu zibakali kucita akaambo kakuti cakali “cisi cabasizibi, bantu balemenwa milandu,” izipaizyo zyabo, ipobwe lyamwezi mupya alimwi a Sabata alimwi amipailo yabo. Ino ncinzi ncobakeelede kucita kutegwa Leza abayande alimwi? Jehova wakaamba kuti: “Amusambe, mulisalazye. Amugwisye bubi bwamilimo yanu kumeso aangu. Amuleke kucita bubi.”—Isaya 1:4, 11-16.

15, 16. Ino ncinzi Jesu ncaakaamba kuti ncecisofwaazya muntu, alimwi ino mbuti mbotukonzya kugwasyigwa amajwi aa Jesu?

15 Ikutegwa tuzyibe mbuli mbokuyandika kuba balondo mukulilemeka alimwi amunzila yakumuuya, amubone mbuli Jesu ncaakaamba ciindi ba Farisi alimwi abalembi nobakaamba kuti basikwiiya bakwe tiibakali balondo nkaambo tiibakasamba mumaanza nibakali kuyanda kulya. Jesu wakakalulamika kaambo kwiinda mukwaamba kuti: “Cisofwaazya muntu taceensi eco cinjila mukanwa lyakwe, cisofwaazya muntu ncicizwa mukanwa lyakwe.” Mpoonya Jesu wakapandulula kuti: “Cizwa mukanwa cilazwa mumoyo, nciconya ncicisofwaazya muntu. Nkaambo mumoyo wamuntu mulazwa miyeeyo mibi, bujayi, bumambi, bwaamu, kubba, bulengelezi, amatusi. Nzeezi zisofwaazya muntu. Pele kulya amaanza aatasambide takusofwaazyi muntu pe.”—Matayo 15:11, 18-20.

16 Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kumajwi aa Jesu? Jesu wakacibikka antangalala kuti cintu cibi, ikutalilemeka alimwi amicito iisofweede zilazwa mumoyo. Kweelana ambuli sikwiiya Jakobo mbwaakacaamba kuti: “Muntu ulatepaulwa na alengawidwa akoongwa kuzisusi zyakwe mwini.” (Jakobo 1:14, 15) Aboobo, ikuti katutayandi kucita zibi zili mbuli zyeezyi Jesu nzyaakaamba, tatweelede kuziyeeya zintu zili boobu mumoyo wesu. Eeci cipandulula kuti tweelede kuzicenjelela zintu nzyotubala, kulangilila alimwi akuswiilila. Sunu, akaambo kakwaanguluka kukanana alimwi akulikwaya mukuleya milawo yabasikwaanza, imakkampani aalanganya makani azyakulikondelezya alimwi akwaambilizya zintu ali mukubamba nyimbo zinji kapati alimwi azifwanikiso zizuzikizya kulombozya kwamubili uutalondokede. Tatweelede kuzumizya mizeezo iili boobo mumoyo wesu. Ikaambo kapati nkakuti kutegwa Leza atukkomanine alimwi akututambula, lyoonse tweelede kuti katupakamenyi kutegwa tuzumanane kusalala mumoyo.—Tusimpi 4:23.

Ibasalazyidwe Akaambo Kamilimo Mibotu

17. Ino nkaambo nzi Jehova ncaacitila kuti bantu bakwe babe muciimo cisalade?

17 Ncoolwe cipati alimwi ncilikwabilizyo ikugwasyigwaa Jehova, alimwi akuti tulakonzya kuba bantu basalede mumeso aakwe. (2 Ba-Korinto 6:14-18) Nokuba boobo, tulizyi kuti Jehova wacita kuti bantu bakwe babe muciimo cisalede akaambo kamulimo umwi. Paulo wakaambila Tito kuti Kristo Jesu “wakalyaaba nkaambo kesu, kuti atununune kuzibi zyoonse akulisalazizya bantu kuba banakwakwe, balisanga kumana milimo mibotu.” (Tito 2:14) Katuli bantu basalazyidwe, ino mmulimo nzi ngotweelede kusungwaalila?

18. Ino mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulisungweede mumilimo mibotu?

18 Ikusaanguna, tweelede kubeleka canguzu ikwaambilizya makani mabotu aa Bwami bwa Leza. (Matayo 24:14) Kwiinda mukucita boobu, tupa bantu koonse-koonse anyika ibulangizi bwakuyoopona kukabe kutamani aanyika iitanoosofwaazyidwe munzila iili yoonse. (2 Petro 3:13) Imilimo yesu mibotu alimwi ilabikkilizya akutondezya micelo yamuuya wa Leza mubuumi bwesu, ikutembaula Taateesu wakujulu. (Ba-Galatiya 5:22, 23; 1 Petro 2:12) Alimwi tatubalubi aabo ibatali mukasimpe ibali mukupenzyegwa amanyongwe aacilengwaleza naa mapenzi aletwa abantu. Tulazumanana kuyeeya lulayo lwa Paulo lwakuti: “Nitujisi ciindi cibotu, atucitile bantu boonse milimo mibotu, pele kwaambisya kulibaabo baciinga calusyomo.” (Ba-Galatiya 6:10) Yoonse milimo eeyo iibelekwa amoyo uusalala alimwi amizeezo iili kabotu, ilamukkomanisya Leza.—1 Timoteo 1:5.

19. Ino nzintu nzi zibotu nzyotukonzya kulangila ikuti naa twazumanana kubamba zyeelelo zyisumpukide zyabulondo—kumubili, mukulilemeka alimwi amunzila yakumuuya?

19 Mbwaanga tuli babelesi ba Mupatikampatila, tulaatobela majwi aa Paulo aakuti: “Bakwesu, ndamukumbila kuti kuluzyalo lwa-Leza mutuule mibili yanu, ibe cipaizyo cuumi, cisalala, ciyandisi kuli-Leza, mbubonya bukombe bwanu bwakumoyo.” (Ba-Roma 12:1) Atuzumanane kucikkomanina coolwe ncotujisi cakusalazyigwaa Jehova alimwi akusolekesya kubamba zyeelelo zisumpukide zyakumubili, ikulilemeka alimwi abulondo munzila yakumuuya. Ikucita boobo takutuleteli buyo bulemu pe alimwi akukkalwa moyo lino, pele kulatupa akuba abulangizi bwakubona “zintu zyakale”—ibweende bwazintu buliko sunu alimwi busofweede buya kumana ciindi Leza ‘aakulenga zintu zyoonse kuti zibe zipya.’—Ciyubunuzyo 21:4, 5.

Sena Muciyeeyede?

• Ino nkaambo nzi bana Israyeli ncobakapedwe milawo minji yabulondo?

• Ino mbuti bulondo bwaamubili mbobuyungizya bubotu bwamulumbe ngotukambauka?

• Ino nkaambo nzi kulilemeka alimwi akuba mulondo munzila yakumuuya mbokuyandika kapati kwiinda bulondo bwaamubili?

• Ino mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tuli bantu ‘basungweede kumilimo mibotu’?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 29]

Ibulondo bwakumubili bulabuyungizya bubotu bwamulumbe ngotukambauka

[Cifwanikiso icili apeeji 30]

Jesu wakacenjezya kuti mizeezo mibi njiipa kucita micito iitali mibotu

[Cifwanikiso icili apeeji 31]

Mbobali bantu basalazyidwe, Bakamboni ba Jehova mbasungu kumilimo mibotu