Skip to content

Skip to table of contents

Amwiiye Alimwi Akuyiisya Bamwi Kulilemeka Munzila Ya Bunakristo

Amwiiye Alimwi Akuyiisya Bamwi Kulilemeka Munzila Ya Bunakristo

Amwiiye Alimwi Akuyiisya Bamwi Kulilemeka Munzila Ya Bunakristo

“Ino yebo oiisya mweenzinyoko sa toliisyi omwini?”—BA-ROMA 2:21.

1, 2. Ino ntwaambo nzi tumupa kubaa luyandisyisyo lwakwiiya Bbaibbele?

MULIJISI twaambo tunji tutondezya ncomweelede kuliiya Jwi lya Leza. Kuboneka kuti muliyandide kuzyiba bwini ibulimumo bujatikizya bantu, zyakali kucitika, masena alimwi azintu zimbi buyo. Muyanda kuzyiba kasimpe kujatikizya njiisyo zyabukombi ziluzi iziindenyi azyeezyo zyakubeja mbuli Butatu naa mulilo wahelo. (Johane 8:32) Alimwi mweelede kuyandisya kumuzyiba kabotu Jehova kutegwa mupone mbuli nguwe alimwi akweenda cakululama mumeso aakwe.—1 Bami 15:4, 5.

2 Ikaambo akambi alimwi kapati kakuyiila Jwi lya Leza nkakuti muzulile kutegwa mweelele kuyiisya bamwi—ibayandwa banu, bantu mbomuzyi, kubikkilizya abaabo mbomutanazyiba. Ikucita boobo tacili cintu cakulisalila buya ku Munakristo wakasimpe pe. Jesu wakabaambila basikwiiya bakwe kuti: “Kamuya mukabaiisye bantu bamisyobo yoonse, . . . amubaiisye kuti bajatisye makani oonse ngendakamulailila.”—Matayo 28:19, 20.

3, 4. Ino nkaambo nzi ikuyiisya ncocili cintu ceelede kulemekwa kulindinywe kweelana mbuli Jesu mbwaakalailila?

3 Ikwiiya Bbaibbele kamulombozya kuyooyiisya bantu bamwi ncintu cilemekwa kapati alimwi kulakonzya kukkazika moyo lyoonse. Mulimo wakuyiisya mmulimo wali kulemekwa kapati kuzwa kaindi. Ibbuku litegwa Encarta Encyclopedia lyaamba kuti: “Akati kaba Juda, ibunji bwabantu bapati bakali kubabona kuti bamayi mbabakali kusololela kulufwutuko, eelyo bakali kukulwaizya bana kuti kababalemeka kapati bamayi kwiinda mbobalemeka bazyali babo.” Ikuliyiisya kwiinda mukwiiya Bbaibbele kutegwa bamana bakayiisye bamwi ncintu cilemekwa ku Banakristo.

4 “Bantu banji banjila mulimo wakuyiisya kwiinda milimo iimbi. Ibalombwana alimwi abamakaintu babalilwa kutuulunzuma tuli 48 munyika yoonse mbaamayi.” (The World Book Encyclopedia) Imwiiyi wakumubili ulijisi mukuli wakulailila basicikolo alimwi ulakonzya kubagwasya naa kubanyonganya mumyaka yabo yabuumi bwakumbele. Zilongezyo zinji zilakonzya kuboola ikuti mwaswiilila malailile aa Jesu aakuyiisya bantu bamwi; ikuyiisya kwanu kulakonzya kuyoobagwasya kumbele. Mwaapostolo Paulo wakacibikka aantangalala eeci ciindi naakakulwaizya Timoteo kuti: “Kolibonena omwini akufundisya kwako. Koujisi azintu ezi, utaleki pe, nkaambo wanoocita bobuya, inga ulalifutula omwini, abalo bakumvwa ulabafutula.” (1 Timoteo 4:16) Inzya, ikuyiisya kwanu kuliswaangenyi alufwutuko.

5. Ino nkaambo nzi ikuyiisya kwa Banakristo ncokusumpukide kapati?

5 Ikuliyiisya nobeni kutegwa mwamana mukayiisye bantu bamwi kulizumizyidwe alimwi kwakalaililwaa Mwami wakujulu aansi walo uuli Nentalisyo. Eeci kucigama cipa kuti ooyu mulimo wakuyiisya ube mulimo uusumpukide kapati kwiinda kuyiisya kwakumubili naa ooko kwaziiyo zyakusaanguna, kuyiisya milimo nokuba buya kwabasyaabupampu mubusilisi. Ikuyiisya kwa Banakristo kulabikkilizya akuyiisya sikwiiya ikwiiya kuba mbuli Mwanaa Leza, Jesu Kristo alimwi akuyiisya bamwi kucita mbubwenya.—Johane 15:10.

Nkaambo nzi Ncomweelede Kuliyiisya Nobeni?

6, 7. (a) Ino nkaambo nzi ncotweelede kuliyiisya lwesu kusaanguna? (b) Ino iba Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakaalilwa buti kweelela kuba bamayi?

6 Ino nkaambo nzi ncokwaambilwa kuti tweelede kuliyiisya lwesu kusaanguna? Ikaambo nkakuti tatukonzyi kubayiisya kabotu bamwi ikuti naa tiitwaliyiisya lwesu kusaanguna. Paulo wakakankaizya kaambo aaka kwiinda mucibalo cipa kukkala aansi akuyeeya icakali kujatikizya iba Juda bansiku, pele icijisi mulumbe mupati ku Banakristo sunu. Paulo wakabuzya kuti: “Ino yebo oiisya mweenzinyoko sa toliisyi omwini? Yebo okambauka kutabba, sa ulabba? Yebo oamba kutacita bumambi, sa ulacita bumambi? Yebo osesemwa mituni, sa ulasaala intempele? Yebo olikankaizizya Mulao, sa ulaubaansya Leza kukusotoka Mulao?”—Ba-Roma 2:21-23.

7 Kwiinda mukubuzya mibuzyo iitayandi bwiinguzi, Paulo wakatondezya bubi bobilo ibwaambidwe mu Milawo iili Kkumi cakubugama buya bwakuti: Utabbi alimwi utaciti bumambi. (Kulonga 20:14, 15) Iba Juda bamwi mumazuba akali kupona Paulo bakali kulisumpula kuti bakalijisi Mulawo wa Leza. ‘Bakali yiisyidwe mu Mulawo alimwi bakali kuzumina kuti mbeenzi baboofwu, amumuni wabo bali mumudima, abamayi babana.’ (Ba-Roma 2:17-20) Nokuba boobo, bamwi bakali basikuupaupa ameso nkaambo kumbali bakali kubba naa kucita bumambi. Ikucita boobo kwakali kutalemeka Mulawo alimwi a Wakaubamba uuli kujulu. Mulakonzya kubona kuti tiibakali kweelela kuyiisya bantu bamwi pe; masimpe tiibakali kuliyiisya lwabo beni.

8. Ino mmuunzila nzi iba Juda bamwi bamumazubaa Paulo mbobakali ‘koola tempele’?

8 Paulo wakaamba kujatikizya kusaala itempele. Sena iba Juda bamwi bakacita ncobeni oobo? Ino Paulo ncinzi cini ncaakali kusola kwaamba? Ikwaamba masimpe, akaambo kakufwiimpa kwamakani mucibalo eeci, tatukonzyi kwaamba mubwini mbuli iba Juda bamwi ‘mbubakoola itempele.’ Kumatalikilo, imulembi wamunzi waku Efeso wakaamba kuti Paulo alimwi abeenzinyina tiibakali ‘babbi muzikombelo,’ icitondezya kuti ibamwi bantu bakali kuyeeya kuti iba Juda mbabakaabwenyi makani aaya. (Incito 19:29-37) Sena lwabo kubagama bakali kubelesya naa kusambala zintu zimwi ziyandisi izyakali kuzwa mumatempele aabantu batakombi Leza ibakanyonyoonwa abasinkondo naa basizikombelo bakabukila bulelo? Kweelanaa Mulawo wa Leza, ingolida alimwi ansiliva zyamituni zyakeelede kunyonyoonwa, ikutali kubwezyegwa kutegwa muntu umwi akazibelesye pe. (Deuteronomo 7:25) * Aboobo, Paulo weelede kuti wakali kwaamba iba Juda ibakali kusotoka malailile aa Leza kwiinda mukubelesya naa kujana mpindu kuzwa kuzintu izyakazwa muzikombelo zyabantu batakombi Leza.

9. Ino mmilimo nzi yakali kucitwa mutempele ku Jerusalemu yeelene buyo akubba mutempele?

9 Kunze lyaboobo, Josephus ulaluula makani aamwi ausisya aakacitwa ku Roma aba Juda bone, imusololi wabo kali mwiiyi wa Mulawo. Aaba bantu bone bakamukombelezya mukaintu umwi muna Roma, imu Juda wakasandulwa buya kutegwa abape ngolida alimwi azintu zimwi ziyandisi kuti zibe cipego kutempele yaku Jerusalemu. Nobakazibweza zintu eezi kulinguwe, bakazibelesya lwabo—iceelene buyo akubba mutempele. * Ibamwi abalo bakali muciimo cakubba mutempele ya Leza kwiinda mukutuula zipaizyo zilemenyi alimwi akusumpula makwebo cabulyatu mulubuwa lwatempele, itempele akwiicita kuba “ciyubilo cababbi.”—Mateyo 21:12, 13, Ci; Malaki 1:12-14; 3:8, 9.

Amuyiisye Kulilemeka Munzila ya Bunakristo

10. Ino nkaambo nzi kateelede kutwiinda ambali kuzwa kumajwi Paulo ngaakalemba kubbuku lya Ba-Roma 2:21-23?

10 Kufwumbwa naa mmilimo nzi yamumwaanda wamyaka wakusaanguna yakali kujatikizya kubba, bumambi alimwi akoola tempele Paulo njaakali kwaamba, katatwiindi ambali kaambo kapati nkaakali kwaamba. Wakabuzya kuti: “Ino yebo oiisya mweenzinyoko sa toliisyi omwini?” Cilayandika kapati kubona zikozyanyo Paulo nzyaakaamba kuti zyakali kujatikizya kulilemeka. Imwaapostolo aawa tanaakali kubikkila maano kapati kunjiisyo zya Bbaibbele naa makani aansiku pe. Ikuliyiisya tobeni alimwi akuyiisya bantu bamwi Paulo nkwaakali kwaamba kwakali kujatikizya kulilemeka munzila ya Bunakristo.

11. Ino nkaambo nzi ncomweelede kubikkila maano kukulilemeka munzila ya Bunakristo nomwiiya Jwi lya Leza?

11 Ikutegwa tubelesye iciiyo cili kubbuku lya Ba-Roma 2:21-23 caamba kwiiya kulilemeka munzila ya Bunakristo kujanika mu Jwi lya Leza, ikucita zintu kweelana anzyotwiiya alimwi akuyiisya bamwi kucita mbubwenya. Aboobo, mbomuyaabwiiya Bbaibbele, amubikkile maano kapati kuzitondezyo zyazyeelelo zya Jehova imwakazwa kulilemeka kwa Banakristo bakasimpe. Amuzinzibale kuyeeya lulayo alimwi aziiyo nzyomujana mu Bbaibbele. Eelyo cabusungu amuzibelesye nzyomwiiya. Alimwi ikucita boobo kuyandika busicamba alimwi akusinizya. Ncuuba-uba kapati kubantu batalondokede kupa twaambo twakulilekelela akaambo kakuzumizya bukkale bumwi, nobuba boobo buya bubikkilizya kutalilemeka munzila ya Bunakristo ziindi zimwi. Ambweni iba Juda bamwi Paulo mbaakali kwaamba bakalizyibide mumakani aaya aataluzi aakusola kupa twaambo ncobakali kucitila boobo naa kusowa bantu bamwi. Nokuba boobo, majwi aa Paulo atondezya kuti kulilemeka munzila ya Bunakristo takweelede kuubya-ubya pe naa kuleka kukubikkila maano kweelana amuntu mbwaasala.

12. Ino mmuunzila nzi kulilemeka kabotu naa kutalilemeka kabotu mbokumujatikizya Jehova Leza, alimwi nkaambo nzi ncocigwasya ikukayeeya kaambo aaka lyoonse?

12 Imwaapostolo wakakabikka aantangalala kaambo ikwiiya ncokuyandika, eelyo akutobela kulilemeka nkomujana mu Bbaibbele. Ikutalilemeka kwaba Juda kwakasampaula Jehova: “Yebo olikankaizizya Mulao, sa ulaubaansya Leza kukusotoka Mulao? Nkaambo izina lya-Leza lilasampaulwa akati kabamasi.” (Ba-Roma 2:21-23) Asunu ncimwi buyo, ikuti naa twaleka kulilemeka munzila ya Bunakristo, nkokuti tatulemeki Wakakulailila. Pele, ikuti twazumanana kuzibelesya zyeelelo zya Leza, uyoolumbaizyigwa alimwi akulemekwa. (Isaya 52:5; Ezekieli 36:20) Ikuzyiba makani aaya kulakonzya kuyumya makanze aanu ciindi nomwasikilwa masunko naa bukkale bwalo bukonzya kutondezya kuti inzila ilikke iikonzya kuuba-uba naa yeelede, nkuleka kulilemeka munzila ya Bunakristo. Kunze lyaboobo, imajwi aa Paulo alatuyiisya cintu acimbi. Kunze buyo lyakuzyiba kuti kulilemeka kwanu kuletela bulemu kuli Leza, nomuyiisya bamwi, amubagwasye ikuzyiba kuti mbobazyibelesya zyeelelo nzyobaiya kuyootondezya ikuti naa balamulemeka Jehova naa pe. Takuli kuti kulilemeka munzila ya Bunakristo kukkazika buyo moyo alimwi akucingilila buumi bwamuntu pe. Pele kulamujatikizya Ooyo iwakalailila kucita boobo alimwi akukulwaizya kulilemeka munzila iili boobo.—Intembauzyo 74:10; Jakobo 3:17.

13. (a) Ino mbuti Ibbaibbele mbolitugwasya kujatikizya makani aakulilemeka? (b) Amwaambe kaambo kapati kajatikizya lulayo luzwa mulugwalo lwa 1 Batesalonika 4:3-7.

13 Ikulilemeka kulabajatikizya bantu bamwi abalo. Mulakonzya kuzyibona eezyi kuzwa muzikozyanyo izili mu Jwi lya Leza izitondezya bubotu bwakubelesya zyeelelo zyakulilemeka alimwi azintu zitobela ikuti naa zyeelelo tiizyatobelwa. (Matalikilo 39:1-9, 21; Joshua 7:1-25) Alimwi mulakonzya kulujana lulayo lukugama buya kulilemeka mbuli oolu lwakuti: “Leza ncayanda ncakuti musalale mumoyo, nkokuti mulilesye kubwaamu. Lino umwi aumwi wanu ajane mukaintu munzila iisalala iilemekwa ku Mwami [Leza]. Atakwati cikwate-kwate mbuli mbub[a]cita batazi Leza. Pele mumakani aaya muntu atabisizyi aku[sotoka zyeelelo zya]mweenzinyina. . . . Nkaambo Leza taakatwiitila kuti tucite zisofweede pe, wakatwiitila kuti tusalale.”—1 Batesalonika 4:3-7, Ci.

14. Ino ncinzi ncomukonzya kulibuzya nobeni kujatikizya lulayo luli kulugwalo lwa 1 Batesalonika 4:3-7?

14 Umwi aumwi ulakonzya kubona kuzwa mucibalo eeci kuti koonana kutali kwamulukwatano nkutalilemeka munzila ya Bunakristo. Pele mulakonzya kuba alumvwisyo alumbi lwacibalo eeci. Izibalo zimwi zilapa nzila zimwi zibotu zyakwiiya alimwi akuzinzibala kuyeeya calo cikonzya kumuletela busongo aluzibo lwini-lwini kuzwa muzibalo eezyo. Mucikozyanyo, mulakonzya kuyeeya kujatikizya Paulo ncaakali kupandulula naakaamba kuti ikucita bwaamu kulakonzya kupa kuti muntu ‘abisizye akusotoka zyeelelo zyamweenzinyina mumakani aaya.’ Ino nzyeelelo nzi izili mukwaambwa, alimwi ino mbuti kumvwisya makani aaya mbokukonzya kuyungizya makanze aanu aakuzumanana kulilemeka munzila ya Bunakristo? Ino mbuti mpindu iijanika akaambo kakuvwuntauzya ooku alimwi mboikonzya kumugwasya kutegwa muyiisye bantu bamwi alimwi akubagwasya kulemeka Leza?

Amwiiye Kutegwa Muyiisye

15. Ino nzibelesyo nzi nzyomukonzya kubelesya kuliyiisya lwanu kwiinda muciiyo canu?

15 Bakamboni ba Jehova balijisi zibelesyo nzyobabelesya nobavwuntauzya mibuzyo naa twaambo tubuka ciindi nobayiya naa kuliyiisya beni naa kuyiisya bamwi. Icibelesyo cimwi cijanika mumilaka minji cilategwa Watch Tower Publications Index. Ikuti kamucijisi cibelesyo eeci, mulakonzya kucibelesya kujana makani aali mumabbuku aa Bakamboni ba Jehova aamba zya Bbaibbele. Mulakonzya kuvwuntauzya kwiinda mukutobelezya mitwe naa mulongo watupango twamu Bbaibbele. Acimwi cibelesyo ncobajisi Bakamboni ba Jehova mumilaka mipati-pati cilategwa Watchtower Library. Eeyi pulogilamu yaamuncini wakkompyuta iili mu CD-ROM ilijisi mabbuku manji mulinjiyo. Ipulogilamu yanjiyo ilakonzya kugwasya muntu kuvwuntauzya mitwe mipati alimwi abupanduluzi bwamagwalo. Ikuti naa zibelesyo eezyi zyobilo mulizijisi nociba cimwi cazeezi, amuzibelesye lyoonse nomwiiya Jwi lya Leza kutegwa muyiisye bantu bamwi.

16, 17. (a) Ino nkuli nkotukonzya kujana makani kuti tumvwisye kujatikizya zyeelelo zyaambidwe kulugwalo lwa 1 Batesalonika 4:6? (b) Ino mmuunzila nzi kucita bwaamu mbokuli kusotoka zyeelelo zyabamwi?

16 Atubone cikozyanyo citondezyedwe atala aawa kuzwa mulugwalo lwa 1 Batesalonika 4:3-7 mu Cizuminano Cipya. Imubuzyo walibuzyidwe kujatikizya zyeelelo. Zyeelelo zyani? Ino mbuti zyeelelo eezyo mbozikonzya kusotokwa? Kwiinda mukubelesya zibelesyo zyaambwa, mulakonzya kujana makani manji aasongwaazya mutupango ootu, ikubikkilizya buya azyeelelo Paulo nzyaakaamba. Mulakonzya kwaabala makani aaya kuzwa mubbuku litegwa Insight on the Scriptures, Volyumu 1, mapeeji 863-4; Mtendere Weniweni ndi Chisungiko—Kodi Mungazipeze Motani?, peeji 145 alimwi a Ngazi Yamulindizi yamu Cingisi ya November 15, 1989 apeeji 31.

17 Kwiinda mukuzumanana kwiiya, muyoojana kuti mabbuku aayo alatondezya mbuli majwi aa Paulo mbwaali masimpe. Muntu uucita bwaamu ubisizya Leza alimwi ulalangilwa kujana malwazi. (1 Ba-Korinto 6:18, 19; Ba-Hebrayo 13:4) Imulombwana ucita bwaamu ulasotoka zyeelelo ziindene-indene zyamwanakazi ooyo ngwaabisya limwi. Upa kuti mwanakazi ooyo abe muntu uutalemekwi alimwi ulaba amanjezyeezya aatali kabotu. Ikuti naa takwetwe, ulamunyonganizizya ceelelo cakwe cakuyakukwatwa kali nakalindu alimwi aceelelo cayooyo uuya kumukwata cakuti weelede kumujana kacili muciimo eeci cabunakalindu. Ulababisizya bazyali bamwanakazi alimwi amulumaakwe ikuti kakwetwe. Imulombwana uutalilemeki ulanyonganya ceelelo camukwasyi wakwe cakuba mukwasyi ulilemeka kabotu. Ikuti kali mumbungano ya Banakristo, ulailetela masampu alimwi akunyonyoona mpuwo yanjiyo.—1 Ba-Korinto 5:1.

18. Ino mbuti mbomugwasyigwa akwiiya kuzwa mu Bbaibbele kujatikizya kulilemeka munzila ya Bunakristo?

18 Sena makani aayo aajatikizya zyeelelo mukapango aaka tanaamugwasya kumvwisya kabotu kapango aaka ncokaamba? Masimpe, ikwiiya munzila iili boobo kulagwasya kapati. Mbomuya buzumanana kucita boobu, mulaliyiisya nobeni. Ikumvwisya kasimpe alimwi amulumbe wa Leza mbougwasya kulakomena kapati. Makanze aanu aakuzumanana kulilemeka munzila ya Bunakristo alayaambele kufwumbwa naa musunko nzi uukonzya kumusikila. Alimwi amuyeeye buyo mbuli mbomukonzya kuba bayi bacibweni kumutwe! Mucikozyanyo, nomuyiisya bamwi kasimpe kamu Bbaibbele, mulakonzya kubapa busongo kwiinda mubbuku lya 1 Ba-Tesalonika 4:3-7, ikuyungizya kumvwisya kwabo alimwi akugwasya kubona mbociyandika kapati kulilemeka munzila ya Bunakristo. Eelyo kwiiya kwanu kulakonzya kumugwasya alimwi bantu bamwi balakonzya kulemeka Leza. Aawa twaamba buyo cikozyanyo comwe kuzwa mulugwalo lwa Paulo ndwaakalembela bana Tesalonika. Alimwi kuli zibeela azimbi zinji zyakulilemeka munzila ya Bunakristo ziswaangenyi azikozyanyo zimwi zyamu Bbaibbele alimwi amakani aajatikizya lulayo nzyomukonzya kwiiya, kubelesya alimwi akuyiisya.

19. Ino nkaambo nzi ncociyandika kuzumanana kulilemeka munzila ya Bunakristo?

19 Kwiina notukonzya kudooneka buya kuti kuzumanana kulilemeka munzila ya Bunakristo mbobusongo. Ibbuku lya Jakobo 3:17 lyaamba kuti “busongo buzwa kujulu” kuli Jehova Leza lwakwe “lutaanzi bulasalala.” Eeci cilasalala kuti caamba kutobela zyeelelo zya Leza zyakulilemeka. Mubwini, Jehova uyanda kuti aabo ibaiminina nguwe mukuyiisya Bbaibbele beelede kuba zitondezyo zibotu ‘mukusalala.’ (1 Timoteo 4:12) Ibukkale bwabasikwiiya bakusaanguna mbuli Paulo alimwi a Timoteo bulatondezya kuti bakali kusalala; bakali kulilemeka kabotu cakunga Paulo wakalemba kuti: “Bwaamu amisyobo yoonse yabusofwaazi akulikumbuzya, zintu ezi tazyeelede nikuba kwaambwa akati kanu, nkaambo mbuboobo mbubeelede basalali. Azyalo zisapi akwaamba bufubafuba akucapa.”—Ba-Efeso 5:3, 4.

20, 21. Ino nkaambo nzi ncomwaazuminina makani aamwaapostolo Johane ngaakalemba kweelana ambokulembedwe kubbuku lya 1 Johane 5:3?

20 Nokuba kuti zyeelelo zyakulilemeka zyaambidwe mu Jwi lya Leza zilisalede alimwi zilagaminina, tacaambi kuti mukuli uuminya pe. Oobu mbwaakacibona Johane, imwaapostolo wakoongola. Kwiinda muzintu nzyaakabona mumakumi-makumi aamyaka yabuumi bwakwe, wakazyiba kuti kulilemeka munzila ya Bunakristo takuleteli mapenzi pe. Muciindi caboobo, kwakajanika kuti nkubotu, kulagwasya alimwi kulaampindu. Johane wakakakankaizya kaambo aaka naakalemba kuti: “Oku nkokuyanda Leza, kuti twabamba milazyo yakwe, alimwi milazyo yakwe tiili miyumu.”—1 Johane 5:3.

21 Nokuba boobo, amubone kuti Johane tanaakali kwaamba kuti kuswiilila Leza kwiinda mukulilemeka munzila ya Bunakristo njenzila mbotu, iigwasya kutantamuka mapenzi alimwi azintu zikonzya kutucisa ikuti naa twakusotoka. Wakatondezya kabotu-kabotu nkaambo kusaanguna wakaamba kuti ikuswiilila ncitondezyo caluyando kuli Jehova Leza, iciindi cibotu cakutondezya luyando kulinguwe. Masimpe, ikuliyiisya tobeni naa kuyiisya bamwi kuyanda Leza kuyandika kuti tuzizumine alimwi akuzibelesya zyeelelo zyakwe zisumpukide. Ee, caamba kuliyiisya tobeni alimwi akuyiisya bamwi kulilemeka munzila ya Bunakristo.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 8 Nokuba kuti iba Juda wakabaamba kuti tiibakalekede kulemeka zintu zisetekene, Josephus wakawiinduluka boobu mulawo wa Leza: “Kutabi muntu uusampaula tuleza ooto minzi iimwi ntoikomba naa koola tempele yabantu bamwi, nokuba kubweza zintu zyaabidwe muzina lyakaleza kali koonse.” (Ndiswe twasendamika mabala)—Jewish Antiquities, Bbuku lya 4, cibalo 8, muncali 10.

^ munc. 9 Jewish Antiquities, Bbuku lya 18, cibalo 3, muncali 5.

Sena Muciyeeyede?

• Ino nkaambo nzi ncotweelede kuliyiisya tobeni katutanayiisya bamwi?

• Ino kulilemeka kwesu kumujatikizya buti Jehova?

• Ino sibwaamu usotoka zyeelelo zyani?

• Ino mukanzide kucita nzi kujatikizya kulilemeka munzila ya Bunakristo?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

“Milazyo yakwe tiili miyumu”