Skip to content

Skip to table of contents

Mapenzi Ngobajisi Bantu Sena Kuli Naayoomana?

Mapenzi Ngobajisi Bantu Sena Kuli Naayoomana?

Mapenzi Ngobajisi Bantu Sena Kuli Naayoomana?

“MUNYIKA yoonse mbwiizulwa, 25 pasenti yamweelwe wabantu mbacete, ibali 1,300,000,000 bajana buyo mali ataindi ku $1 (imali aaku Amelika) aakubelesya abuzuba, 1,000,000,000 tabayiide, kakuli ibali 1,300,000,000 tabajisi maanzi mabotu aakunywa alimwi ibali 1,000,000,000 tabajani cakulya abuzuba.” Oobo mboitondezya ilipooti yakucisi ca Ireland iipandulula zintu mbozyibede munyika.

Elo cileetezya kaka notubona bantu kabaalilwa nobasola kujana nzila zyakwaamanina limwi mapenzi munyika! Mapenzi aayo ayaabwiindila kubija nkaambo mweelwe mupati wabantu baambidwe mulipooti eeyo mbaamakaintu alimwi abana batajisi bakubagwasya alimwi tabakwabilidwe. Sena tacigambyi kuti noliba lino mumwaanda wamyaka wa 21 “bantu bacipezyegwa abuzuba”?—The State of the World’s Children 2000.

“Kusumpula Bukkale Munyika Muzyalani Lomwe”

Imbunga iitegwa The United Nations Children’s Fund ilaalusyomo lwakuti “ikutyompwa nkobajisi bantu munyika akaambo kamapenzi aaya . . . kulakonzya kumana.” Imbunga eeyi yaamba kuti ibukkale bubyaabi buli mukupenzya tuulunzuma twabantu mazubaano tabukonzyi “kweelebwa naa kucincigwa pe.” Mane mbunga eeyi yaambila “bantu boonse kuti basumpule bukkale munyika muzyalani lyomwe.” Kweelanaa lusyomo lwambunga eeyo, eeyo inooli nyika bantu boonse “mobatakabi bacete, kusalaulana, kulwanwa alimwi tamukabi malwazi.”

Icibakulwaizya aabo ikwaamba twaambo tuli boobo ncakuti, noliba lino ibantu babikkila maano balacita milimo iiyandika kapati kutegwa bagwasye kumana “mazwanga alimwi amapenzi aalibonya kuti taamani.” Mucikozyanyo, kwamyaaka iinda ku 15 yainda, ikabunga kategwa Chernobyl Children’s Project “kagwasya mukucesya mapenzi aajisi myaanda-myaanda yabana baciswa bulwazi bwakkansa buboola akaambo kakuyooya muuwo wakasofwaazyigwa amanyukkiliya.” (The Irish Examiner, April 4, 2000) Kwaamba bwini, imbunga zipati-pati alimwi azisyoonto zigwasyilizya bantu bali mumapenzi bacita mulimo mupati kubantu batabaliki ibapenga akaambo kankondo alimwi antenda zimwi.

Nokuba boobo, aabo ibajatikizyidwe mukupa lugwasyo oolu kubantu, balaazyi kabotu makani aaya. Balizyi kuti mapenzi “avwula koonse-koonse kwiinda mbwaakabede mumyaka iili kkumi yainda.” David Begg, imweendelezi mupati mukabunga kagwasyilizya bantu bali mumapenzi kategwa Irish charity Concern waamba kuti, “ibabelesi bamukabunga aaka, basikugwasyilizya alimwi abasikupa lugwasyo lwamali bakacita mulimo uutaliboteli” eelyo maanzi naakapaya mucisi ca Mozambique. Wakayaambele akwaamba kuti, “pele swebo tolikke tatukonzyi kwaamana mapenzi oonse aali boobo.” Kujatikizya lugwasyo luli mukupegwa kubantu bamu Afulika, cakaanzambwene ulazumina kuti: “Itwaambo tusyoonto tuliko twalo tupa kubaa bulangizi tuli mbuli nkandela ilaafwaafwi kuzima.” Ibanji balakonzya kuzumina kuti kaambo kakwe kalabupandulula kabotu-kabotu bukkale buliko munyika yoonse mbwiizulwa.

Sena kuli notuya kwiibona ncobeni nyika eeyo mwalo bukkale mobuyoosumpulwa muzyalani lyomwe buyo? Nokuba kuti kusola-sola kuli mukucitwa abantu lino kulalumbaizyigwa kapati, mubwini ncamaanu kulanga-langa bulangizi bumbi bwanyika mpya iiluleme alimwi yaluumuno. Ibbaibbele lilabutondezya bulangizi oobo, kweelanaa mbocitiitondezye cibalo citobela.

Nkotwakajana cifwanikiso icili apeeji 2]

Peeji 3, bana: UN/DPI cakafwotolwa aba James Bu