Sena Kuyoowa Zintu Zitako Nkokumweendelezya Mubuumi Bwanu?

KUYOOWA zintu zitako kulidumide munyika yoonse mbwiizulwa. Alimwi zimwi ziindi kubonwa kuti zilengwa zyakakonwa buya. Antela zilakonzya kubonwa kuti taziyandiki kapati, pesi zipa kuti buumi kabukondelezya. Kumasi Aasumpukide, tabazibikkili maano kapati pe. Mumasena aambi, mucikozyanyo mu Afulika, kuyoowa zintu zitako kulakonzya kubujatikizya kapati bukkale bwabantu.

Izilengwa zyamu Afulika zinji ziyeeme akuyoowa zintu zitako. Mabbasikopo, mapulogilamu aawailesi alimwi amabbuku aalembwa mu Afulika kanjikanji atondezya makani akuyoowa zintu zitako alimwi azyamizimo. Zintu eezi zibikkilizya masalamuzi, kukomba basikale alimwi azitumwa. Ino nkaambo nzi bantu ncobaziyoowela zintu zitako, alimwi ino nkukuli kuzwa kuyoowa ooku?

Ino Ikuyoowa Zintu Zitako Kwakatalika Buti?

Kuyoowa ooku kwakatalika akaambo kakuyoowa myuuya yabantu bafwide naa zyeelo. Zintu zicitika zibonwa kuti mmilimo yamyuuya eeyi iisola kukonga bantu baumi, kubacenjezya antela akubalongezya.

Alimwi ikuyoowa zintu zitako kuliswaangene kapati akusilika alimwi akuzyiba misamu. Kubantu banji bakkala mumasi aacisumpuka, misamu yacikuwa iladula kapati alimwi kanjikanji taijaniki pe. Aboobo banji balasilikwa naa kusola kulikwabilila kwiinda mukubelesya ziyanza zyabasikale akusyoma mizimo alimwi azintu zitako nzyobayoowa. Alimwi cilabaubila-ubila kujana lugwasyo kumuŋanga ooyo uuzyi zilengwa zyabo alimwi iwaambaula musyobo wabo muciindi cadokotela. Aboobo lusyomo muzintu zitako lwazumanana.

Bantu basyoma muzilengwa zyakuyoowa zintu zitako bayeeya kuti kuciswa alimwi antenda zicitika tazili zintu zilicitikila buyo pe, pele ziletwa anguzu zimwi izili munyika yamyuuya. Baŋanga balakonzya kwaamba kuti kuli sikale umwi uutakkomene pe akaambo kacintu cimwi. Antela myuuya ilakonzya kwaamba kuti kuli bamwi balwana, aboobo uumwi wabo wakabelesya muŋanga kuti asinganye mweenzinyina kutegwe aciswe naa kucitikilwa ntenda eeyo.

Kuyoowa zintu zitako kuliindene munyika yoonse alimwi atwaambo twaambwa kujatikizya zintu eezi tuyeeme azilengwa zyansiku zyakubusena ooko alimwi azintu zijatikizyidwe. Pele kaambo kapati kaambwa aawa nkakubaa lusyomo lwakuti umwi muntu naa cimwi cintu cizwa kubusena bwamuuya ceelede kupiililwa.

Sena Kuli Ntenda Iikonzya Kucitika Mukuyoowa Ooku naa Pe?

Kumikwasyi minji, kuzyalwa kwabana bamaanga cintu cipati alimwi icikondelezya. Nokuba boobo, kubantu bayoowa zintu zitako eeci cilakonzya kubonwa kuti ncitondezyo cacintu cimwi cipati ciyoocitika. Mumasena aamwi aaku West Africa, bantu banji bacibona kuti nkuzyalwa kwatuleza alimwi bana bamaanga balakombwa. Ikuti umwi naa boonse bobile bana aaba bamaanga  bafwa, tukozyanyo tusyoonto twabana bamaanga tulapangwa kutegwa banamukwasyi batuule zyakulya kumituni eeyi. Kumasena aambi, kuzyalwa kwabana baamanga bantu bakubona kuti malweza, cakunga bamwi bazyali balajaya mwana omwe akati kabaaba. Ino nkaambo nzi ncobacitila boobo? Basyoma kuti, ikuti naa bana boonse bobile bakakomene, bumwi buzuba baya kubajaya bazyali babo.

Zikozyanyo mbuli zeezyi zitondezya kuti, nokuba kuti kuli kuyoowa zintu zitako kwalo kulibonya mbuli kuti kuli buyo kabotu, pele kumwi kulakonzya kuleta ntenda—naa lufwu. Ikuti naa capandululwa munzila mbyaabi, cintu cibotu cilakonzya kucincigwa akuba cintu cibyaabi kapati.

Inzya, imasimpe ngakuti ikuyoowa zintu zitako lwaba lusyomo buya naa mbukombi. Mbotwaziba ntenda ziliko mukuyoowa zintu zitako, cileelela kubuzya kuti: Ino nguni mubwini uuli mukusumpulwa kwiinda mukusyoma zintu zitako alimwi azilengwa zijatikizyidwe?

Nkokuzwa Kuyoowa Zintu Zitako

Nokuba kuti kuli bumboni butondezya kuti Saatani nkwali ncobeni, bamwi bantu mazubaano balakazya kuti Saatani naa myuuya mibyaabi taiko pe. Nokuba boobo, muciindi cankondo, ikukaka kuzumina kuti basinkondoma nkobali kulakonzya kusololela buyo kukunyonyoonwa. Icintu cili boobo cilakonzya kuba camasimpe twalanga nkondo njotujisi azilenge zyamuuya zilaanguzu nkaambo mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Inkondo njitulwa[na] . . . tulalwana amyuuya yabubi.”—Ba-Efeso 6:12.

Nokuba kuti tatuziboni, zilenge zyamyuuya mibyaabi nkozili. Ibbaibbele lipandulula kuti, imuuya uutalibonyi wakabelesya nzoka kuti yambaule amwanakazi wakusaanguna Eva akumupa kuti azangile Leza mbubwenya mbuli babaya bantu baambaula kwiinda muzidooli. (Matalikilo 3:1-5) Imuntu wamuuya ooyu Bbaibbele limwaamba kuti “muzoka waciindi, uutegwa Diabolosi a-Saatani, nguuena bantu boonse baansi.” (Ciyubunuzyo 12:9) Ooyu Saatani, wakazwidilila mukoongelezya bangelo bamwi kuti bazange. (Juda 6) Bangelo babyaabi aaba bakaba madaimona, basinkondonyina a Leza.

Jesu wakatanda madaimona kuzwa mubantu alimwi abalo basikwiiya bakwe bakacita mbubonya oobu. (Marko 1:34; Incito 16:18) Myuuya eeyi tabali basikale bakafwa pe, nkaambo bafwide “tabezi  cintu niciba comwe.” (Mukambausi 9:5) Pele, mbangelo bazangi bakeenwa a Saatani. Ikujatikizyigwa naa ikuzumina kweendelezyegwa ambabo takali kaambo kakubya-ubya pe, nkaambo abalo mbubonya mbuli musololi wabo Saatani Diabolosi, bayanda kutunyonyoona. (1 Petro 5:8) Imbaakani njobajisi njakutugwisya kunzila ilikke iiyooleta bulangizi kubantu yalo iili Mbwami bwa Leza.

Ibbaibbele liyubununa nzila yomwe njabelesya Saatani alimwi amadaimona aakwe: “Saatani mwini alakwe ulalisandula mbuli angelo wamumuni.” (2 Ba-Korinto 11:14) Saatani uyanda kutucenga kuti tutalike kusyoma kuti ulakonzya kuleta bukkale bubotu. Aboobo, ibubotu bwakaindi kasyoonto buyo bulakonzya kulibonya akaambo kakuti lugwasyo luzwa kumyuuya mibi. Pele taikonzyi kwaamanizyila limwi mapenzi pe. (2 Petro 2:4) Myuuya mibi taikonzyi kupa naba omwe buumi butamani alimwi ino-ino ilaafwaafwi kunyonyoonwa. (Ba-Roma 16:20) Alikke Mulengi wesu nguukonzya kupa buumi butamani, luumuno lwini-lwini alimwi kunyina uumbi kunze lyakwe uukonzya kutukwabilila kuzwa kumyuuya mibi.—Jakobo 4:7.

Leza ulakasya kuyandaula lugwasyo kwiinda mumicito iijatikizya myuuya. (Deuteronomo 18:10-12; 2 Bami 21:6) Ikucita boobo ceelene buyo akuyanzanaa sinkondoma, ikupangana bulongwe abalwani ba Leza! Ikusonda kwiinda mukubelesya nyenyeezi, kubuzya makani kumuŋanga, naa kujatikizyigwa mumicito iili yoonse yakuyoowa zintu zitako kulakonzya kupandulula kuzumizya myuuya mibi kutalika kumweendelezya mubuumi bwanu. Ncimwi buyo akubasangana mukuzangila Leza.

Lukwabililo Kuzintu Zibyaabi—Sena Lulakonzyeka?

Imwaalumi uukkala ku Niger wazina lya Ade, * wakali kwiiya Bbaibbele amukambausi waciindi coonse umwi wa Bakamboni ba Jehova. Ade wakapandulula icakamupa kubaa citumwa mucintoolo cakwe kati: “Kuli basinkondoma banji.” Iwakali kumuyiisya Bbaibbele Ade wakamutondezya kuti alikke Jehova nguukonzya kusyomwa akupa lukwabililo lwini-lwini. Wakamubalila Ade bbuku lya Intembauzyo 34:7, ilyaamba kuti: “Baangelo ba-Jehova balibazyungulukide bamuyoowa, kuti babavune.” Aboobo mboobu Ade mbwaakakosola makani: “Ikuti naa ncobeni Jehova ulakonzya kundikwabilila, ndilazisowa zitumwa eezi.” Lino kwainda myaka minji, ulabeleka kali mwaalu alimwi mukambausi waciindi coonse.  Kunyina naaba omwe pe akati kabasinkondonyina uumupenzya.

Ibbaibbele litondezya kuti ziindi zyalufwu azyamapenzi zyilatusikila toonse, tacikwe makani naa tusyoma muzintu zitako naa pe. (Mukambausi 9:11) Pele Jehova tatusunki azintu zibyaabi pe. (Jakobo 1:13) Ilufwu alimwi akutalondoka zyakaboola akaambo kacibi ncotwakakona kuzwa kuli Adamu. (Ba-Roma 5:12) Akaambo kaceeci, bantu boonse balaciswa ciindi aciindi alimwi akulubizya kulakonzya kutuletela mapenzi mapati. Aboobo, inga kwaba kulubizya kuyeeya kuti malwazi oonse naa mapenzi oonse aatusikila mubuumi alaboola akaambo kamilimo yamyuuya mibi. Kuyeeya kuli boobu kulakonzya kutoongelezya akutalika kusola kupiilila myuuya munzila zimwi. * Iciindi notwaciswa, tweelede kuyandaula busilisi bweelede, ikutali kutobela makani aazwa ‘kumubeji alimwi wisi wababeja’ Saatani Diabolosi. (Johane 8:44) Imyeelwe yakabwezyegwa itondezya kuti, ibantu ibakkala mumasi mobasyoma mizimo tabaponi kwaciindi cilamfwu naa kuba abukkale buli kabotu kwiinda baabo bali mumasi aambi. Aboobo cilisalede kuti, kusyoma mumizimo takusumpuli bukkale bwabantu pe.

Leza ulaanguzu kapati kwiinda myuuya mibi alimwi Ulabikkila maano kubukkale bwesu kuti kabuli bubotu. “Meso aa-Jehova ali kubaluleme, amatwi aakwe alijukide kukukomba kwabo.” (1 Petro 3:12) Amukombe nguwe, mulombe lukwabililo alimwi abusongo. (Tusimpi 15:29; 18:10) Kamuliswililisya Jwi lyakwe Lisalala, Ibbaibbele. Icintu cikonzya kutukwabilila kapati nduzibo lwini-lwini luzwa mu Bbaibbele. Luzibo oolu luyootugwasya kuziba zintu zibyaabi ncozicitikila alimwi ancotukonzya kucita kutegwa tube bantu batambulika kuli Leza Singuzuzyoonse.

Zilongezyo Ziboola Akaambo Kaluzibo lwa Leza

Luzibo lwini-lwini lwa Jehova alimwi amakanze aakwe nenzila ilikke yakujana lukwabililo lwini-lwini, aboobo lulakazyanya kapati akucita zintu mukutazyiba alimwi akuyoowa zintu zitako. Eeci cilatondezyegwa kwiinda mukubona makani aajatikizya mwaalumi uukkala kucisi ca Benin wazina lya Jean. Mukwasyi wa Jean wakalijatikizyidwe kapati mukuyoowa zintu zitako. Kweelanaa tunsiyansiya twansiku, imwanakazi wazwaa kutumbuka mwana musankwa wakaleelede kukkala mukaanda kaalubazu kwamazuba aali fwuka. Ikuti naa watumbuka mwana musimbi, wakaleelede kukkala mukaanda kwamazuba aali ciloba.

Mumwaka wa 1975, mukaintu wa Jean wakatumbuka mwana musankwa mubotu ngobakaulika zina lyakuti Marc. Akaambo kaluzibo ndobakajisi lwamu Bbaibbele, Jean alimwi amukaintu wakwe tiibakali kuyanda kujatikizyigwa amyuuya mibi. Sena bakeelede kutobela cilengwa camizimo cakuti mukaintu akkale mukaanda akaambo kakuyoowa alimwi akusinikizyigwa abantu? Peepe, bakacikaka cilengwa eeci cakuyoowa zintu zitako.—Ba-Roma 6:16; 2 Ba-Korinto 6:14, 15.

Sena kuli ntenda iili yoonse yakacitika kumukwasyi wa Jean? Kwainda myaka minji lino, Marc ulabeleka kali mukutausi mumbungano nyenzi yakooko ya Bakamboni ba Jehova. Imukwasyi woonse ulikkomene akaambo kakuti tiibakazumizya kuyoowa zintu zitako kweendelezya bukkale bwabo alimwi akubanjizya muntenda munzila yakumuuya.—1 Ba-Korinto 10:21, 22.

Banakristo bakasimpe beelede kwiitantamuka micito iijatikizya kuyoowa zintu zitako mubuumi bwabo alimwi akutobela mumuni wakumuuya uuzwa ku Mulengi, Jehova alimwi a Mwanakwe, Jesu Kristo. Aboobo baliliibide akaambo kakuzyiba kuti bali mukucita ciluleme kuli Leza.—Johane 8:32.

Bupanduluzi buyungizidwe

Kabbokesi/[Cifwanikiso icili apeeji 5]

Izintu Zidumide Zitako Izisyomwa Munyika

• Ikuti myuungo yakulisya yayimikizyigwa mumutiba uujisi mupunga eeci citondezya kuti umwi muntu ulafwa

• Ikubona tumba isikati mmalweza naa ndutaka

• Ikuti nkandela yazima ciindi capobwe ncitondezyo cakuti myuuya mibi ilaafwaafwi

• Ikulosya kaluli ansi citondezya kuti kuli muntu utiijaigwe muŋanda

• Ikubikka ngowani abulo cipa kubula coolwe

• Ikulila kwamilangu kulatanda madaimona

• Ikuzima nkandela zyoonse aciindi comwe eezyo zyibikkwa atala lyakkekke lyapobwe nokusekelelwa buzuba bwakuzyalwa, kutondezya kuti zintu zyalombozya muntu ziya kucitika ncobeni

• Kuyaamika cikukuzyo kubulo kupa kuti myuuya mibi iili mucikukuzyo ibusinganye bulo

• Ikuti kaaze uusiya wakosola nzila kumbele lyamuntu nkubula coolwe

• Ikulosya mfwoloko ansi cipandulula kuti kuli mwaalumi uuboola kuzyooswaya

• Icifwanikiso cabazovwu icilangide kumulyango ciletela coolwe

• Ibbusu lyabbiza ilibikkidwe amulyango liletela coolwe

• Imaluba aakomena kaayaabutanta mumbali-mbali lyaŋanda alakwabilila kuzintu zibyaabi

• Ciletela malweza kwiinda munsi amalele naa mutantilo

• Ikupwaya cimbonimboni cipandulula kuti muntu takabi acoolwe kwamyaka iili ciloba

• Ikutila mpilibili cipandulula kuti mulazwangana amulongwaanu ngomuyanda kapati

• Ikutila munyo takupi coolwe ccita kuti wamwaya munyo musyoonto kugwezyo lyakulumwensyi

• Ikusiya cuuno cijisi mavwili kaceenda kakunyina muntu uukkede mpawo kuleta madaimona kuti akkale mpawo

• Kusiya mabbusu kaavwuntamikidwe takuleteli coolwe

• Eelyo muntu naafwa, mpulungwido zyeelede kusiigwa bukwazi kutegwa muuya wamuntu uzwe anze

Kabbokesi kali apeeji 4]

Ikwaangululwa Kuzwa Kukuyoowa Zintu Zitako

Bakamboni ba Jehova bakali kukambauka mubusena bumwi mucisi ca South Africa. Nobakakonkomona amulyango umwi, Bakamboni bakabona kwazwa mwanakazi kasamide zyisani zyabu Sangoma naa zyabuŋanga. Bakali kuyanda kumulaya akumusiya, pele mwanakazi ooyu wakazumanana kuti baambe mulumbe ngobakajisi. Umwi akati ka Bakamboni aaba wakabala bbuku lya Deuteronomo 18:10-12 ikumutondezya Leza mbwayibona micito iijatikizya mizimo. Muŋanga ooyu wakauswiilila mulumbe alimwi akuzumina kwiiya Bbaibbele. Mwanakazi ooyu wakasyomezya kuti, kwiinda mukwiiya Bbaibbele ikuti akabone ncobeni kuti ikuba Sangoma naa muŋanga takweendelani akuyanda kwa Jehova, uyooleka.

Naakamana kwiiya cibalo 10 mubbuku lya Mulakonzya Kupona Kukabe Kutamani mu Paradaiso Anyika kababelesya a Bbaibbele, wakasyoma akuzyuumpa zintu zyoonse nzyakali kubelesya zijatikizya bulozi alimwi akutalika kujanika kumiswaangano ku Ŋanda ya Bwami. Kuyungizya waawo, wakalembya lukwatano lwakwe mumulawo, nokuba kuti bakalaandeene amulumaakwe kwamyaka iili 17. Lino boonse bobile bakalyaaba akubbapatizyigwa akuba Bakamboni ba Jehova.

[Cifwanikiso icili apeeji 4]

“Sangoma” ulasonda kwiinda mukuwaala nkakata zyamafwuwa kutegwa abone cileta mapenzi kumulwazi

[Zifwanikiso izili apeeji 6]

Luzibo lwini-lwini lwa Leza luleta lukwabililo alimwi alukkomano lwini-lwini