Skip to content

Skip to table of contents

“Takwakali Kubaambila Inkani Niiba Yoomwe Iitakwe Cikozyano”

“Takwakali Kubaambila Inkani Niiba Yoomwe Iitakwe Cikozyano”

“Takwakali Kubaambila Inkani Niiba Yoomwe Iitakwe Cikozyano”

“Jesu wakaambila makamu muzikozyano, takwakali kubaambila inkani niiba yomwe iitakwe cikozyano.”—MATAYO 13:34.

1, 2. (a) Ino nkaambo nzi zikozyanyo zimvwika kabotu ncozitalubiki? (b) Ino Jesu wakali kubelesya zikozyanyo zili buti, alimwi ino mmibuzyo nzi iibuka kujatikizya zikozyanyo nzyaakali kubelesya? (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.)

SENA mulakonzya kuciyeeya cikozyanyo ncomwakamvwa ambweni mumakani aabuleya myaka minji yainda? Izikozyanyo zyeelela tazilubiki kufwambaana pe. Mulembi umwi wakabona kuti zikozyanyo “zilaacinca makani aamvwugwa kuti abe cifwanikiso buya mumizeezo alimwi akupa kuti baswiilizi bayeeye makani aayo kabali aazifwanikiso mumizeezo yabo.” Mbwaanga zifwanikiso kanjikanji zilatugwasya kapati mukuyeeya, zikozyanyo zilakonzya kupa kuti twaambo tumvwugwe kabotu. Zikozyanyo zilakonzya kutugwasya kwaamvwisya kapati makani ali mukwaambwa alimwi akutuyiisya ziiyo zikkalilila mumizeezo.

2 Kunyina mwiiyi anyika iwakacibwene kumutwe mukubelesya zikonzyanyo kwiinda Jesu Kristo. Izikozyanyo zya Jesu zinji ziciyeeyegwa kabotu-kabotu nokuba kuti kwainda myaka iitandila kuzyuulu zyobilo kuzwa ciindi naakazyaamba. * Ino nkaambo nzi Jesu ncaakazumanana kubelesya nzila eeyi yakuyiisya? Alimwi ino ncinzi cakapa kuti zikozyanyo zyakwe kazimvwika kabotu?

Ikaambo Jesu Ncaakali Kuyiisya Kwiinda Muzikozyanyo

3. (a) Kweelana abbuku lya Matayo 13:34, 35, ino nkaambo nzi komwe kakapa kuti Jesu abelesye zikozyanyo? (b) Ino ncinzi citondezya kuti Jehova ulaisyoma kapati nzila eeyi yakuyiisya?

3 Ibbaibbele lilapa twaambo tupati tobilo tutondezya kaambo Jesu ncakali kubelesya zikozyanyo. Ikaambo kakusaanguna, kwiinda mukucita boobo wakali kuzuzikizya businsimi. Imwaapostolo Matayo wakalemba kuti: “Jesu wakaambila makamu muzikozyano, takwakali kubaambila inkani niiba yomwe iitakwe cikozyano, kuti acitwe aakaambwa kumusinsimi, kuti, nzoobbanuna amulomo wangu azikozyano.” (Matayo 13:34, 35) “Musinsimi” wakazubululwaa Matayo nguwakalemba Intembauzyo 78:2. Sintembauzyo wakasololelwa amuuya wa Leza kulemba makani aaya myaanda-myaanda yamyaka Jesu katanazyalwa. Sena tacigambyi kuti Jehova wakali kanzide kuti Mwanaakwe akayiisye kwiinda mukubelesya zikozyanyo kakucili myaanda yamyaka iili mbwiibede kumbele? Masimpe Jehova weelede kuti ulaisyoma kapati nzila eeyi yakuyiisya.

4. Ino Jesu wakakapandulula buti ikaambo ncaakali kubelesyela zikozyanyo?

4 Ikaambo kabili, Jesu lwakwe wakapandulula kuti wakali kubelesya zikozyanyo kutegwa aandaanye baabo ibatakali kufwambaana kumvwa. Naakamana kuluuda “makamu makamu” cikozyanyo casikuminzya mbuto, basikwiiya bakwe bakamubuzya ategwa: “Ino nkaambonzi ulabaambila muzikozyano?” Jesu wakabaingula kuti: “Inywe mwapegwa kuziba aasisidwe aa-Bwami bwakujulu, balo tabapegwi pe. Nkaambo kaako ndabaambila muzikozyano, nkaambo mukubona kwabo tababonesyi, amukumvwa kwabo tabamvwisyi. Nkabela mulimbabo kwacitwa ngaakaamba Isaya, kuti, mukumvwa kwanu mulamvwa, nekubaboobo tamukoomvwisya, amukubona kwanu mulabona, nekubaboobo tamukoobonesya. Nkaambo [maano aabantu aaba mafwiifwi].”—Matayo 13:2, 10, 11, 13-15; Isaya 6:9, 10.

5. Ino mbuti zikozyanyo zya Jesu mbozyakaandaanya baswiilizi balibombya alimwi abaabo balisumpula?

5 Ino ncinzi cini cakali kwaandaanya bantu muzikozyanyo zya Jesu? Ziindi zimwi, baswiilizi bakwe bakeelede kuvwuntauzya kabotu buya kubantu kutegwa bacimvwe cini ncaakali kwaamba. Ibantu balibombya cakali kubakulwaizya kuti babuzye makani aambi. (Matayo 13:36; Marko 4:34) Aboobo, izikozyanyo zya Jesu zyakayubununa bwini kuli baabo bakajisi myoyo yakali kubuyandisya; alimwi zikozyanyo zyakwe zyakali kubuvwumbilila bwini kuli baabo ibakali kulisumpula. Elo kaka Jesu wakali mwiiyi uucibwene kumutwe! Lino atulange-lange twaambo tumwi twakapa kuti zikozyanyo zyakwe kazigwasya kapati.

Ikusala Makani Aayandika

6-8. (a) Ino ncoolwe cili buti basikwiiya ba Jesu bamumwaanda wamyaka wakusaanguna ncobatakaningaba aancico? (b) Ino ncikozyanyo nzi citondezya kuti Jesu wakali kusala buya makani ngaakali kuyanda kubelesya?

6 Sena mulakonzya kweezyeezya mbuli mbobakalimvwa basikwiiya bamumwaanda wamyaka wakusanguna aabo ibakalimvwida buya Jesu kayiisya? Nokuba kuti bakalijisi coolwe caalubazu cakulimvwida buya Jesu kakanana, tiibakaningaba aamakani aalembedwe ngobakali kukonzya kuvwuntauzya kutegwa bakonzye kuyeeya zintu nzyaakali kwaamba. Muciindi caboobo, bakeelede kuzibikka mumizeezo nzyaakaamba Jesu. Kwiinda mukubelesya nzila njaakazi kabotu yazikozyanyo, Jesu wakacuubya-ubya kutegwa bacikonzye kuziyeeya zintu nzyaakayiisya. Munzila nzi?

7 Jesu wakali kusala buya makani ngaakali kubelesya. Ikuti naa makani aamwi akeelede kwaambwa kutegwa caano cimvwugwe naa kutegwa akankaizye kaambo, wakali kwaabikkilizya aalo. Aboobo wakaamba mweelwe kuugama wambelele zyakasyaala ciindi mukamwini naakaunka kukuyandaula yakasweeka, imawoola babelesi ngobakabeleka mumuunda wamasaansa alimwi amatalenta umwi aumwi ngaakapegwa.—Matayo 18:12-14; 20:1-16; 25:14-30.

8 Alimwi Jesu wakali kwaasiya makani aatayandiki kapati aakali kukonzya kupa kuti cikozyanyo citalimvwisyi ncocipandulula. Mucikozyanyo camuzike uutakwe lweetelelo, takupanduludwe mbuli muzike ooyu mbwaakakonzya kuba acikweleti camasyeleni aasika ku 60,000,000. Jesu wakali kukankaizya mbokuyandika kulekelela. Ikaambo kapati takuli kuzyiba mbuli muzike ooyu mbwaakaba acikwelete pe, pele mbuli mbwaakalekelelwa cikwelete alimwi ambuli mbwaakamucita ooyo iwakakweletede mali masyoonto buyo kulinguwe. (Matayo 18:23-35) Mbubwenya buyo, mucikozyanyo camwana mutaka, Jesu tanaakapandulula kaambo kakapa kuti mwana musankwa musyoonto alombe cikono cakwe alimwi ancaakalunyonyooda lubono. Pele Jesu wakapandulula makani oonse aajatikizya mbobakalimvwa bawisi ambobakacita ciindi mwanaabo naakeempwa akujokela kumunzi. Imakani aali boobo aajatikizya mbuli bawisi mbobakacita akali kuyandika kapati kweelana akaambo Jesu nkaakali kusola kwaamba, kakuti Jehova “nguuinda” kulekelela.—Isaya 55:7; Luka 15:11-32.

9, 10. (a) Ino ncinzi Jesu ncaakali kubikkila maano ciindi naakali kwaamba bantu bajatikizyidwe muzikozyanyo? (b) Ino mbuti Jesu mbwaakacuubya-ubya kutegwa baswiilizi alimwi abantu bamwi bakonzye kuziyeeya zikozyanyo?

9 Jesu alimwi wakali musongo mukwaamba bantu ibali muzikozyanyo zyakwe. Muciindi cakupandulula cakumanizya buya muntu umwi aumwi mbwaakali kuboneka, Jesu wakali kubikkila buyo maano kucintu ncobakacita naa mbobakacita kucintu eeco ncaluula. Lino muciindi cakupandulula mbuli mbwaakali kulibonya muna Samariya siluzyalo, Jesu wakaluula buyo cintu ciyandika kapati, nkokuti imuna Samariya mbwaakamugwasya caluzyalo mu Juda iwakalede mumugwagwa kacisidwe. Jesu wakapandulula makani aakali kuyandika kutegwa ayiisye kuti kuyanda basimukoboma kuleelede kutondezyegwa kubantu boonse, kutali buyo kuli baabo bamusyobo wesu naa basicisima pe.—Luka 10:29, 33-37.

10 Mbwaakali kuzibelesya zikozyanyo Jesu cakubikkila maano, kwakapa kuti kazili zifwaafwi alimwi zitapilingenyi pe. Aboobo wakapa kuti cuube-ube kubaswiilizi bamumwaanda wamyaka wakusaanguna kubikkilizya abamwi batabaliki ibakazoobala Makani Mabotu aakasololelwa amuuya ikuziyeeya alimwi ancozyakali kuyiisya zikozyanyo.

Zikozyanyo Zijatikizya Zintu Zicitika Abuzuba

11. Amubandauke zikozyanyo zijatikizya zintu zili muzikozyanyo zya Jesu, kakunyina akudooneka izitondezya zintu nzyaakali kubona ciindi naakacili kukomena ku Galilaya.

11 Jesu wakalicibwene kabotu kubelesya zikozyanyo zijatikizya bukkale bwabantu. Ibunji bwazikozyanyo zyakwe zyakali kujatikizya zintu nzyaakali kubona ciindi naakali kuyaabukomena mu Galilaya. Amuyeeye kwakaindi kasyoonto kujatikizya buumi bwakwe bwakubwana. Ino banyina wakabalangilila ziindi zyongaye kababamba cinkwa cijisi bumena kwiinda mukubweza bumena bwakasyeede ciindi nobakali kubamba cinkwa ciindi cimwi akububelesya kufwufwumusya cinkwa? (Matayo 13:33) Ino bazubi wakabalangilila ziindi zyongaye kabawaala nsabwe zyabo Mulwizi lwa Galilaya? (Matayo 13:47) Ino bana wakababona ziindi zyongaye kabasobana kumusika? (Matayo 11:16) Kuboneka kuti Jesu wakabikkila maano kuzintu zimwi zyakali kucitika nzyaakali kubona, zyalo nzyaakabikkilizya muzikozyanyo zyakwe mbuli kusyangwa kwambuto, pobwe lyabwiinga likondelezya alimwi amyuunda iijisi zilimwa zyanseke izibizwa muzuba.—Matayo 13:3-8; 25:1-12; Marko 4:26-29.

12, 13. Ino mbuti cikozyanyo ca Jesu cijatikizya maila alimwi amisonde mbocitondezya kuti wakalizi cakali kucitika mubusena oobo?

12 Aboobo tacigambyi pe kuti bukkale alimwi azintu zyakali kucitika mubuumi bwabuzuba abuzuba zyakali bikkilizyidwe muzikozyanyo zinji zya Jesu. Aboobo, ikutegwa tumvwisye kapati nzila yakwe eeyi yakuyiisya, cilagwasya kulanga-langa imakani akwe ncaakali kupandulula kubaswiilizi iba Juda. Lino atulange-lange zikozyanyo zyobilo.

13 Ikusaanguna, mucikozyanyo camaila alimwi amisonde naa nsaku, Jesu wakaluula kujatikizya muntu wakasyanga maila mumuunda, pele “sinkondonyina” wakasika akuminzya misonde. Ino nkaambo nzi Jesu ncaakasalila mucito walunya ooyu? Amuyeeye kuti naakali kuluula cikozyanyo eeci wakali munsi-munsi alwizi lwa Galilaya alimwi mulimo mupati wabana Galilaya wakali wabulimi. Sena tacili cintu cikonzya kumutola aansi mulimi ikuti sinkondonyina waminzya misonde iikonzya kunyonganya zisyango mumuunda wakwe? Milawo yacisi yakuciindi eeco itondezya kuti micito iili boobo yakali kucitika. Sena tacisalede kuti Jesu wakali kubelesya bukkale ibaswiilizi mbobakazi kale?—Matayo 13:1, 2, 24-30.

14. Ino nkaambo nzi kapati kakapa kuti Jesu abelesye mugwagwa uuzwa “ku-Jerusalemu kuya ku-Jeriko” mukukankaizya kaambo kakwe kacikozyanyo camu Samariya siluzyalo?

14 Icabili, amuyeeye kujatikizya cikozyanyo camu Samariya siluzyalo. Jesu wakatalika kwiinda mukwaamba kuti: ‘Umwi muntu wakali kuselemuka kuzwa ku Jerusalemu kuya ku Jeriko, nkabela wakaswaanganya babbi, bakamusamununa, bamuuma kapati, bamusiya ulinetukide.’ (Luka 10:30) Cilasalala kuti Jesu wakabelesya mugwagwa wakali kuzwa “ku-Jerusalemu kuya ku-Jeriko” kutegwa kaambo kakwe kamvwike. Ciindi naakali kuluula cikozyanyo eeci wakali ku Judaya, ikutali kule aku Jerusalemu pe; aboobo baswiilizi beelede kuti bakaluuzi kabotu mugwagwa wakali kwaambwa. Mugwagwa nguwenya ooyu wakali kuyoosya kapati, ikapati kuli simweendaalikke. Wakalipilingenyi kapati cakunga babbi bakajana mwakuyubila.

15. Ino nkaambo nzi ncokutakwe muntu uukonzya kulekelela mupaizi alimwi amu Levi batabikkili maano mucikozyanyo cijatikizya mu Samariya siluzyalo?

15 Alimwi kuli cintu cimwi ciyandika kubikkila maano kujatikizya mugwagwa uuzwa “ku-Jerusalemu kuya ku-Jeriko” Jesu ngwaakabelesya. Kweelana acaano, kusaanguna kwakainda mupaizi, eelyo kwatobela muna Levi, pele kwakanyina wakaima kuti amugwasye muntu ooyu pe. (Luka 10:31, 32) Ibapaizi mbabakali kubeleka mutempele ku Jerusalemu, kabagwasyilizyigwa aba Levi. Bapaizi banji bakali kukkala ku Jeriko ciindi nobatakali kubeleka kutempele, nkaambo ku Jeriko kwakali kulampa buyo makkilomita aali 23 kuzwa ku Jerusalemu. Aboobo kakunyina akudooneka, kuli ziindi nobakali kwiinda mumugwagwa ooyo. Alimwi amubone kuti mupaizi alimwi amu Levi ibakali kweenda mumugwagwa ngomunya ooyu bakali “kuzwa ku-Jerusalemu,” nkokuti bakali kuzwa kutempele. * Aboobo kunyina muntu uukonzya kubalekelela baalumi aaba batabikkili maano kwiinda mukwaamba kuti: ‘Bakamubambalika muntu ooyu nkaambo wakali kulibonya mbuli kuti ulifwide, eelyo ikujata mutunta kwakali kukonzya kupa kuti basofwaale kwakaindi kasyoonto akuteelela kubeleka mutempele.’ (Levitiko 21:1; Myeelwe 19:11, 16) Sena tacisalali kuti zikozyanyo zya Jesu zyakali kubikkilizya zintu baswiilizi nzyobakazi kale?

Zikozyanyo Zizwa Kuzilengwe

16. Ino nkaambo nzi ncocitagambyi kuti Jesu wakalizizi kale kabotu zilenge?

16 Bunji bwazikozyanyo alimwi azyaano zya Jesu zitondezya kuti wakaliizizyi kabotu zisamu, banyama alimwi ambokuca. (Matayo 6:26, 28-30; 16:2, 3) Ino wakaziziba buti? Ciindi naakacili kukomena ku Galilaya, wakalijisi ciindi cibotu cakukonzya kulangilila zilenge zya Jehova. Kunze lyaboobo, Jesu ‘ngumutaanzi kuzyalwa kuzilenge zyoonse,’ alimwi Jehova wakamubelesya kali “mufuzi” ciindi naakali kulenga zintu zyoonse. (Ba-Kolose 1:15, 16; Tusimpi 8:30, 31, BT) Aboobo tacigambyi pe kuti Jesu wakalizizi kale kabotu-kabotu zilenge. Lino atubone mbuli mbwaakalubelesya luzibo oolu cabusongo mukuyiisya kwakwe.

17, 18. (a) Ino mbuti majwi aa Jesu aalembedwe kubbuku lya Johane caandaano 10 mbwaatondezya kuti Jesu wakalizizi mbelele mbozipona? (b) Ino ncinzi basikuswaya mumasena aakali kulembelwa Bbaibbele ncobakabona kujatikizya cilongwe ciliko akati kamweembezi alimwi ambelele zyakwe?

17 Akati kazikozyanyo zibotu zya Jesu, kuli cikozyanyo cilembedwe kubbuku lya Johane caandaano 10, kwalo nkwaakakozyanyisya cilongwe ncajisi abatobeli bakwe kumweembezi alimwi ambelele zyakwe. Imakani aa Jesu atondezya kuti wakalizizi kabotu mbelele mbozipona. Wakatondezya kuti mbelele zilazumina kusololelwa cakulisungula alimwi akuti zilamutobela mweembezi wanzizyo. (Johane 10:2-4) Icilongwe caalubazu cili akati kamweembezi alimwi ambelele cakabonwa abasikuswaya mumasena akali kulembelwa Bbaibbele. Mumwaanda wamyaka wa 19, sikwiiya wazilengwaleza H. B. Tristram wakaamba kuti: “Ndakamubona mweembezi kasobana abutanga bwambelele bwakwe. Wakalicengeezya kuzitija; pele mbelele zyakamutobela akumuzinguluka. . . . Mane limwi zyakamubikka akati kumwi kaziyaabutambala mumbali-mbali.”

18 Ino nkaambo nzi mbelele ncozitobeleda mweembezi wanzizyo? Jesu wakati: “Nkaambo zililizi ijwi lyakwe.” (Johane 10:4) Sena mmasimpe kuti mbelele zililizi jwi lyamweembezi wanzizyo? George A. Smith wakalemba ncaakabona ameso aakwe mubbuku lyakwe litegwa The Historical Geography of the Holy Land: “Ziindi zimwi twakali kulyookezya ciindi camasikati kumbali lyamigonti yaku Judaya, kwalo beembezi botatwe naa bone abalo nkobakali kuleta matanga aabo aambelele. Imatanga akali kusangana cakunga twakali kukopana kuyeeya mbuli mbobakali kukonzya kuzandula naa kukketa matanga aaya. Pele imbelele mbozyamanina buyo kunywa meenda alimwi akusobana, mweembezi umwi aumwi wakali kuunka kulubazu lumwi lwakkuti alikke, eelyo umwi aumwi wakali kwiita ajwi naa kuwuula; imbelele zyaumwi aumwi zyakali kuzwa mutanga akuunka kumweembezi wanzizyo kabotu-kabotu.” Jesu wakajana nzila mbotu yakusalazya kaambo nkaakali kuyanda kwaamba. Ikuti katuzi alimwi akuswiilila kuyiisya kwakwe akutobela busolozi bwakwe, nkokuti tulakonzya kulanganyizyigwa kabotu alimwi munzila yaluyando a “sikweembela mubotu.”—Johane 10:11.

Zikozyanyo Zyakali Kuzwa Kuzintu Baswiilizi Nzyobakazi Kale

19. Ino mbuti Jesu mbwaakabelesya manyongwe aakacitika kubusena oobo kutegwa atondezye kuti muzeezo ngobakajisi wakali lubide?

19 Zikozyanyo zigwasya zilakonzya kubikkilizya azintu zyakacitika naa zikozyanyo zyalo zikonzya kuyiisya ziiyo. Ciindi cimwi, Jesu wakabelesya cakacitika cipya kutegwa alulamike muzeezo uulubide wakuti manyongwe aasikila baabo bayelede kusubulwa. Wakati: “Abaabo abakali kumi amusanu mubatatu abakawidwa ŋanda ndamfu yaku-Siloamu, iyakabajaya, sena muyeeya kuti abo bakali basimilandu kwiinda bantu boonse abakayakide ku-Jerusalemu?” (Luka 13:4) Aawa Jesu wakaukazya cakusinizya muzeezo uujatikizya kubikkilidwa limwi ciindi cakufwa. Aaba bantu ibali 18 bakafwa, tiibakafwa akaambo kakuti Leza tabakkomanini akaambo kazibi zyabo. Muciindi caboobo, bakafwa akaambo kantenda yakabasikila. (Mukambausi 9:11) Aboobo wakaikazya njiisyo yakubeja kwiinda mukwaamba cintu baswiilizi ncobakazi kale.

20, 21. (a) Ino nkaambo nzi ba Farisi ncobakabatongookela basikwiiya ba Jesu? (b) Ino ncibalo nzi camu Magwalo Jesu ncaakabelesya kutondezya kuti Jehova kunyina naakabikka mulawo wa Sabata kuti kuuli muyumu kapati? (c) Ino ncinzi citiikabandikwe mucibalo citobela?

20 Mukuyiisya kwakwe, Jesu alimwi wakali kubelesya zikozyanyo zyamu Magwalo. Amuyeeye ciindi ba Farisi nobakatongooka basikwiiya bakwe akaambo kakutyola myaangala yamaila akwiilya mubuzuba bwa Sabata. Mubwini, basikwiiya tiibakatyola Mulawo wa Leza, pele bakasotoka bupanduluzi bwaba Farisi mbobakajisi ibujatikizya mulimo uutazumizidwe kubelekwa mubuzuba bwa Sabata. Ikutegwa atondezye kuti Leza kunyina naakabikka mulawo wa Sabata kuti kuuli muyumu kapati boobu, Jesu wakaamba cakacitika cilembedwe kubbuku lya 1 Samueli 21:3-6. Naakafwa nzala Davida alimwi abaalumi mbaakali limwi, bakatula zintu atente lyakubunganina akulya cinkwa cisalazidwe, icakagusyidwe kumbele lya Jehova kutegwa kubikkwe cimbi cicipya. Icinkwa cakagusyigwa abusena oobu cakali kubikwa alubazu kutegwa ciligwe buyo abapaizi. Pele, akaambo kabukkale bwa Davida alimwi abaalumi mbaakali limwi, tiibakatongookwa akaambo kakucilya pe. Eeci cilagambya nkaambo cibalo eeci ncecibalo cilikke cilembedwe mu Bbaibbele cijatikizya kulya cinkwa cisalazidwe kwabantu buyo ibatali bapaizi. Jesu wakalicizi cibalo ncaakeelede kubelesya alimwi kakunyina akudooneka iba Juda bakalaazi kabotu-kabotu makani aaya.—Matayo 12:1-8.

21 Masimpe Jesu wakali Mwiiyi Mupati. Masimpe cilatugambya mbuli mbwaakacibwene kabotu ikwaamba twaambo twabwini munzila iikonzya kumvwugwa abaswiilizi. Pele, ino mbuti mbotukonzya kwiiya nguwe mukuyiisya kwesu? Cibalo citobela cilaabandika makani aaya.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 2 Zikozyanyo zya Jesu zyakali mumbazu zinji kapati, zyakali kubikkilizya azintu zimwi, kukozyanyisya alimwi akweezyanisya zintu ziteelene. Ulizibidwe kabotu akaambo kakubelesya zikozyanyo, ikanjikanji izipandululwa kuti “nkaano kakuyeeyela naa kuluula makani aajisi bwini bwaamba zyakulilemeka naa makani aakumuuya.”

^ munc. 15 Jerusalemu mmunzi wakali abusena buli atala kakuli Jeriko wakali munselelo. Aboobo kuti muntu keenda “kuzwa ku-Jerusalemu kuya ku-Jeriko,” kweelana ambuli mbokwaambwa mucikozyanyo, muntu ooyu inga uselemuka buya kuya ‘munselelo.’

Sena Muciyeeyede?

• Ino nkaambo nzi Jesu ncaakali kuyiisya kwiinda mukubelesya zikozyanyo?

• Ino nzikozyanyo nzi zitondezya kuti Jesu wakali kubelesya zikozyanyo baswiilizi bamumwaanda wamyaka wakusaanguna nzyobakazi kale?

• Ino mbuti Jesu mbwaakalubelesya camaano luzibo ndwaakajisi muzikozyanyo zyakwe?

• Ino mmuunzila nzi Jesu mbwaakabelesya zintu zyakali kucitika ibaswiilizi nzyobakazi kale?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 23]

Jesu wakaamba zyamuzike wakakaka kumulekelela mweenzyinyina wakajisi cikwelete camali masyoonto buyo alimwi acabawisi bamwi ibakalekelela mwana mutaka iwakatakaanya cikono cakwe coonse

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Ino nkaambo nzi kapati ikali mucaano ca Jesu cijatikizya mu Samariya siluzyalo?