Skip to content

Skip to table of contents

‘Amumukazye Diabolosi’

‘Amumukazye Diabolosi’

‘Amumukazye Diabolosi’

“Amumukazye Saatani, uyoomucija.”—JAKOBO 4:7.

1. Ino ncinzi cikonzya kwaambwa kujatikizya nyika iino, alimwi ino nkaambo nzi ibananike alimwi abeenzinyina ncobeelede kucenjela?

“LEZA tacijisi mpuwo, Diabolosi nguujisi mpuwo.” Aaya majwi aamulembi umwi waku France wazina lya André Malraux alakonzya kweelela kapati azintu zicitika munyika iino njotukkede. Imilimo yabantu masimpe iboneka kuti itondezya kuyanda kwa Diabolosi ikutali kwa Leza pe. Saatani uli mukupa kuti bantu bazange akuba “anguzu zyamisyobo misyobo azitondezyo aziyoosyo zyakubeja. Uyooza alweeno loonse lwabubi lwakweena baabo abali mukunyonyooka.” (2 Ba-Tesalonika 2:9, 10) Nokuba boobo, “kumazuba aakumamanino” aaya, Saatani ulibikkilide maano kapati kubabelesi ba Leza ibalyaabide, ikulwana Banakristo bananike “babamba milazyo ya-Leza akujata bumboni bwa-Jesu Kristo.” (2 Timoteo 3:1; Ciyubunuzyo 12:9, 17) Aaba bananike ba Leza kubikkilizya abeenzinyina ibajisi bulangizi bwakuyoopona anyika beelede kucenjela kapati.

2. Ino mbuti Saatani mbwaakamweena Eva, alimwi ino ncinzi mwaapostolo Paulo ncaakayoowa?

2 Saatani ngusikweena lyoonse. Kwiinda mukubelesya nzoka kacili ciyubilo cakwe, wakamucenga Eva, eelyo wakatalika kuyeeya kuti ulakonzya kujana lukkomano kapati ikuti naa waleka kumutobela Leza. (Matalikilo 3:1-6) Nokwakainda myaka iitandila kuzyuulu zyone, mwaapostolo Paulo wakayoowa kapati ikuti ambweni Banakristo bananike inga bacegwa mutukole twabucenjezu bwa Saatani. Paulo wakalemba kuti: “Ndayoowa kuti mbuli inzoka mbuyakalengawida Eva kubupyungi bwayo, inga myoyo yanu ilibisizidwe akuleka lukakatilo abusalazi kuli-Kristo.” (2 Ba-Korinto 11:3) Saatani ulabeena bantu akunyonganya kuyeeya kwabo. Mbubwenya mbuli mbwaakacenga Eva, ulakonzya kupa kuti Banakristo batalike kuyeeya munzila iitaluzi yakuti, izintu zikonzya kubaletela lukkomano nzyizyeezyo Jehova alimwi a Mwanaakwe nzyobatakkomanini.

3. Ino Jehova ukwabilila buti kuzwa kuli Diabolosi?

3 Saatani uli mbuli muntu sikuteya tuyuni, uubikka tukole kutegwa acege kayuni kaliibide. Ikutegwa tutacegwi mutukole twa Saatani, tweelede ‘kukkalila muciyubilo ca Mupatikampatila,’ ibusena bukwabilidwe Jehova mbwapa baabo ibalibombya kubweendelezi bwakwe bwakoonse-koonse muzintu nzyobacita. (Intembauzyo 91:1-3) Ikukwabilila koonse Leza nkwapa kwiinda mu Jwi lyakwe, muuya wakwe alimwi amumbunga yakwe kulayandika kapati kulindiswe kutegwa ‘tukonzye kwiima nji mumeeneeno aa Diabolosi.’ (Ba-Efeso 6:11) Ibbala lya Cigiliki lisanduludwe kuti ‘meeneeno’ alimwi lilakonzya kusandululwa kuti “mbucenjezu.” Kakunyina akudooneka, Diabolosi ulabubelesya bucenjezu bwakwe munzila ziindene-indene nasola kuca babelesi ba Jehova.

Tukole Saatani Ntwaakateede Banakristo Bakusaanguna

4. Ino Banakristo bakusaanguna bakali kupona munyika iili buti?

4 Banakristo bakali kupona mumwaanda wamyaka wakusaanguna alimwi awabili C.E., bakali kupona ciindi Bulelo bwaba Roma nobwakajisi nguzu kapati. Iluumuno ndubakajisi bana Roma lwakapa kuti bazwidilile mumakwebo aabo. Oobu buvwubi bwakapa kuti bantu ibali muciinga ceendelezya bajane ciindi cakulyookezya alimwi beendelezi bakacita bubambe bwakuti bantu mbobalela kabalikondelezya kapati kutegwa batazangi. Muziindi zimwi, mazuba aakulyookezya akali manji mbubwenya mbuli mazuba aakubeleka. Basololi bakali kubelesya mali aabuleya kutegwa basanine bantu alimwi akwaabelesya mumasena aasobaninwa kutegwa bantu kabakkutide alimwi kabataciti zintu zibotu.

5, 6. (a) Ino nkaambo nzi Banakristo ncobatakeelede kusika muzisobano alimwi amumasena aasobaninwa aabana Roma? (b) Ino mbucenjezu nzi Saatani mbwaakabelesya, alimwi ino mbuti Banakristo mbobakali kukonzya kubweeleba?

5 Sena bukkale oobu bwakali kukozya kuleta ntenda ku Banakristo bakusaanguna? Kwiinda mukucenjezya kwakalembwa abaabo bakali kupona nobakamana kufwa baapostolo mbuli Tertullian, upandulula kuti ibunji bwazisobano zyakuciindi eeco, tiizyakali kabotu kubuumi bwa Banakristo bakasimpe munzila yakumuuya alimwi ayabukkale. Intenda imwi yakali yakuti, ibunji bwamapobwe alimwi azisobano zyakubuleya zyakali kucitwa zyakali zyakulemeka baleza bakupanga. (2 Ba-Korinto 6:14-18) Mumasena aakusobanina, bunji bwazilengwa zyabo zyakali kubikkilizya bwaamu butaambiki alimwi akutila bulowa calunya. Nokwakainda ciindi, zilengwa nzyobakali kuyandisya bantu zyakamana mpuwo, eelyo kwakatalika zisobano zyakutambaika buya akuzyana alimwi anyimbo zyakali kujazya nsoni. Mubbuku lyakwe litegwa Daily Life in Ancient Rome, sitwaambo twansiku Jérôme Carcopino waamba kuti: “Bamakaintu bakali kutola lubazu muzisobano eezi bakali kuzumizyigwa kusobana amantanda naa acinswe . . . Bulowa bwakali kutilwa kapati. . . . [Ikutambaika ooku] kwakali kutondezya ikusweeka kapati kwabantu banji ibakali mumunzi ooyo mupati. Kunyina nobakali kusesemwa azisobano zili mbuli bwazyeezi ziinda kubija izyakutila bulowa izyakali kucitwa mumasena aaya aakusobanina nkaambo bakali zyizibilide kale.”—Matayo 5:27, 28.

6 Mumasena aaya aakusobanina bantu bakali kulwana cakujayana naa kulwana abanyama bamusyokwe ikutegwa babajaye naa kujayigwa. Zigwebenga zyakeelede kujayigwa zyakali kuwaalwa mubanyama babutambo alimwi kumbele Ibanakristo banji abalo bakazootalika kuwaalwa. Mumazuba aayo aansiku, Saatani wakabubelesya bucenjezu bwakwe kutegwa bantu batani kutuninwi akulilemeka kuli boobu alimwi akubaa lunya kusikila limwi zintu eezi zyakaduma kapati akutalika kuyandwa abantu banji. Inzila ilikke yakali kukonzya kugwasya kweeleba kakole aako kwakali kwiinda mukutalangilila basizisobano alimwi akutasika mumasena aakali kusobaninwa.—1 Ba-Korinto 15:32, 33.

7, 8. (a) Ino nkaambo nzi ncocakali camaano ku Munakristo ikutaunka kubusena nkalaki nkozyakali kusiyanina? (b) Ino mbuti Saatani mbwaakabelesya masena aakusambila aabana Roma kutegwa ateye Banakristo?

7 Kusiyana kwankalaki mumabbuwa aakusobanina masimpe cakali cintu cikondelezya, pele Banakristo tiibakeelede pe kusika ooko nkaambo bantu bakali kujanika kooko bakali kunyemezyanya. Imulembi wamumwaanda wamyaka watatu wakaamba kuti, ibamwi ibakali kulangilila bakali kutalika kulwana alimwi Carcopino waamba kuti, “basikulingula nyenyezi alimwi abamavwuule bakalijanina busena bwakucitila makwebo aabo” mumayake aayo aakucitila zisobano. Masimpe buya, imasena aaya aakali aakusiyanina nkalaki tanaakali mabotu pe ku Banakristo.—1 Ba-Korinto 6:9, 10.

8 Ino mbuti kujatikizya masena aakusambila aabana Roma? Masimpe kusamba kutegwa muntu asalale tiicakalubide pe. Pele bunji bwamasena aakusambila aabana Roma akali abupangopango bunji cakunga akalijisi twaanda twakulikandila, twakusobanina, twakucitila nsolo alimwi atwaanda twakulida akunywida. Nokuba kuti ziindi zimwi mulawo wakali wakuti basankwa kabasamba balikke abalo basimbi balikke, pele kusamba aantoomwe kanjikanji kwakali kuzumizyigwa. Clement waku Alexandria wakalemba kuti: “Mumasena aakusambila ibasankwa alimwi abasimbi bakali kuzumizyigwa kusamba amantanda kutegwa babusye muzeezo wakutalilemeka.” Aboobo, kubusena oobu bakali kuzumizyigwa kucita milimo eeyi iitaluzi akaambo kakuti Saatani wakali kububelesya mbuli kakole kakuteya Banakristo. Ibasongo bakaatantamuka masena aaya.

9. Ino ntukole nzi Banakristo bakusaanguna tobakeelede kucenjelela?

9 Kubbeja naa kuuma nsolo cakali cintu cibotu bantu mpobakali kusowela ciindi ibakali kupona ciindi Bulelo bwaba Roma nobwakajisi nguzu kapati. Banakristo bakusaanguna bakali kukonzya kukutantamuka kubbeja kwakali kucitika mumizundano yakusiyana kwankalaki kwiinda mukutasika ooko nkoyakali kucitilwa. Kubbeja akumwi kutazumizidwe amulawo kwakali kucitika mutwaanda tumwi twakali koonena beenzu alimwi amumaanda aakunywida makoko. Basikusobana bakali kubbeja kwiinda mukuzumbauzya tubwe ntwavwungilide mweenzinyina mujanza. Kubbeja kwakali kubakkomanisya bantu kapati akaambo kakuti yakali njenzila nguba-uba yakujanina mali. (Ba-Efeso 5:5) Kunze lyaboobo, ibasimbi bakali kubelekela mumaanda aakunywida makoko kanjikanji bakali bamavwuule, calo cakali kupa kuti kube buvwuule butaambiki. Ootu ntotwakali ntotukole Saatani ntwaakateede Banakristo bakali kupona muminzi yakali mu Bulelo bwa Roma. Sena kuli lwiindano amazubaano?

Tukole twa Saatani Sunu

10. Ino mbuti bukkale bwamazubaano mbobukozyeni aboobo bwakaliko mu Bulelo bwa Roma?

10 Ibucenjezu bwa Saatani kunyina nobwacinca kapati kwamyaanda yamyaka minji yainda. Ikutegwa Banakristo bakali kukkala mumunzi wa Korinto wakazwide lweeno ‘batacenjelelwi a Saatani,’ imwaapostolo Paulo wakabapa lulayo lugwasya kapati. Wakaamba kuti: ‘Tatuli bafwubafwuba kujatikizya makanze aa Saatani mbwaabede.’ (2 Ba-Korinto 2:11) Mazubaano ibukkale muzisi zisumpukide kapati bukozyene buyo aboobo bwakali mu Bulelo bwa Roma ciindi nobwakajisi nguzu kapati. Bantu banji balijisi ciindi cili mbocibede cakulyookezya kwiinda mbukwakabede musyule. Zisolo zyanzukuunzuku mfwulumende nzyoibikkide, zyainda kubunyonganya bulangizi bwabantu. Ibantu balizizyi zintu zinji zyakulikondelezya zitaduli kapati. Kuli maunda-maunda amabuwa aakucitila zisobano, ibantu balabbeja, ibeebelela balanyemezyanya alimwi ibasobana abalo balanyemezyanya. Lyoonse bantu baswiilila buyo nyimbo zisampuzya alimwi mumasena aakucitila zisobano kulatondezyegwa zintu zibi kubikkilizya amumabbasikopo alimwi amuzipekupeku. Muzisi zimwi, kusamba kwabasankwa abasimbi antoomwe mumeenda aabila aazwa mutusensa kulidumide kapati, ikutaluba akusamba amantanda kucitwa munkomwe zyalwizi. Mbubwenya mbuli mbocakabede ku Banakristo bakali kupona mumwaanda wamyaka wakusaanguna, Saatani uli mukusola kucenga babelesi ba Leza kwiinda mukubelesya nzila zyakulyookezyela izili munyika.

11. Ino ntukole nzi tuteedwe baabo ibalombozya kujana ciindi cakulyookezya?

11 Munyika eeyi iijisi zintu zinji zityompya, ikuyanda kulyookezya naa kucita micito iikonzya kukatalusya takuli kulubizya pe. Imayake aamwi aakulyookezyezya naa aaswaigwa-swaigwa alibonya buya caantangala kuti ntukole Saatani ntwabelesya ikutegwa anyonganye Banakristo bamazubaano kuti baleke kulilemeka akutalika kunywa makoko cakwiindilizya, mbubwenya mbuli masena aakusambila alimwi azintu zimwi zyakali mu Roma mbozyakabikka Banakristo bakusaanguna muntenda. Paulo wakalemba boobu ku Banakristo baku Korinto: “Mutalyeeni. Mweenda abamineme, anywebo mulaminama. Amusinsimuke cakululama, mutabi nimucita zibi, nkaambo bamwi banu tabajisi luzibo lwa-Leza.”—1 Ba-Korinto 15:33, 34.

12. Ino mbucenjezu nzi Saatani mbwabelesya kutegwa acege babelesi ba Jehova mazubaano?

12 Twabona mbuli Saatani mbwaakabelesya bucenjezu bwakwe kutegwa anyonganye mizeezo ya Eva. (2 Ba-Korinto 11:3) Mazubaano, kamwi katukole twa Diabolosi nkakusola kukulwaizya Banakristo kutalika kuyeeya kuti balakonzya kuzwidilila ikuleta bantu bamwi kukasimpe ka Bunakristo ikuti basoleka mbuli mbobakonzya ikupona bukkale bwakunyika, kabatondezya kuti Bakamboni ba Jehova bali buyo mbuli bantu bamwi. Ziindi zimwi balalilemeka mbuli bantu batasyomi, pele citobela cilausisya kapati. (Hagai 2:12-14) Ibucenjezu abumwi bwa Saatani mbwakukulwaizya Banakristo balyaabide boonse bana-bana alimwi abapati kuti batalike kutalilemeka ‘akupenzya muuya uusalala wa Leza.’ (Ba-Efeso 4:30) Ibamwi bacegwa mukakole aaka kwiinda mukutaibelesya kabotu Internet.

13. Ino nkakole nzi kajatikizyidwe kalo kali nkamwi kamilimo yabucenjezu bwa Diabolosi, alimwi ino ndulayo nzi ilujanika mubbuku lya Tusimpi luyandika kapati aawa?

13 Ikakole akambi Saatani nkabelesya nkusyoma mumizimo cakusisikizya. Kunyina Munakristo iweelede kulinjizya mumilimo ya Saatani alimwi amumizimo acaali pe. Pele, bamwi kakunyina akuzyiba bacileka kubikkila maano ciindi nobalangilila bbasikopo naa cipekupeku, zisobano zyamuma vidiyo alimwi nobabala mabbuku aabana aajisi twaano tukkomanisya naa tusesya tujatikizya lunya naa milimo iicitwa anguzu zyiinda aali zyabantu. Kufwumbwa cintu cijatikizya makani aamizimo ceelede kutantamukwa. Ikasimpi kamwi kaamba kuti: “Mamvwa atukole, zyoonse mozili munzila yabapilingene, pele uulibamba kabotu uli kule kulinzizyo.” (Tusimpi 22:5) Mbwaanga Saatani “ngoleza waansi,” kufwumbwa cintu cidumide kapati cilakonzya kuti kacijatikizyidwe akakole kakwe kamwi.—2 Bakolinti 4:4, Ci; 1 Johane 2:15, 16.

Jesu Wakamukazya Diabolosi

14. Ino mbuti Jesu mbwaakazunda mumusunko wa Diabolosi wakusaanguna?

14 Jesu wakapa cikozyanyo cibotu kapati cijatikizya kukazya Diabolosi calo cakapa kuti Diabolosi amutantamuke. Jesu naakamana kubbapatizyigwa akuliimya kulya kwamazuba aali 40, wakasunkwa a Saatani. (Matayo 4:1-11) Kumusunko wakusaanguna wakabelesya nzala njaakamvwide ncobeni Jesu naakamana kuliimya kulya. Saatani wakaambila Jesu kuti acite maleele aakusaanguna kutegwa ajane ncayanda cakumubili. Jesu wakakaka kuzibelesya nguzu zyakwe munzila yakuliyanda, eelyo wakabikka cakulya cakumuuya ambele lyacakulya cakumubili kwiinda mukuzubulula bbuku lya Deuteronomo 8:3.

15. (a) Ino nkulombozya nzi Saatani nkwaakabelesya kusunka Jesu? (b) Ino ninzila nzi imwi yabucenjezu njasyoma Diabolosi kubelesya kubabelesi ba Leza mazubaano, pele ino mbuti mbotukonzya kumukazya?

15 Ikaambo kagambya kujatikizya musunko ooyu nkakuti, Diabolosi tanaakayanda kusola kusunka Jesu kuti acite cibi cijatikizya makani aakoonana pe. Wakabelesya nzala yalo mbuli cilengwa iipa kutalika kulombozya cakulya ikuti cibe cintu cikonzya kumugwasya kapati mukusunka Jesu aciindi aawo. Ino mmisunko nzi Diabolosi njabelesya kutegwa awongelezye bantu ba Leza mazubaano? Mminji kapati alimwi iliindene-indene, pele misunko njasyoma mubucenjezu bwakwe nasola kumana lusyomo lwabantu ba Jehova ijatikizya makani aakoonana. Tulakonzya kumukazya Diabolosi alimwi akutantamuka misunko kwiinda mukwiiya Jesu. Mbubwenya mbuli Jesu mbwaakalicingilila kuzwa kuli Saatani kwiinda mukuyeeya magwalo aayelede, andiswe notwasunkwa tulakonzya kuyeeya magwalo mbuli Matalikilo 39:9 alimwi a 1 Ba-Korinto 6:18.

16. (a) Ino mbuti Saatani mwaakasunka Jesu ciindi cabili? (b) Ino mmuunzila nzi Saatani mbwaakonzya kusoleka kutusunka kutegwa tusunke Jehova?

16 Kuzwa waawo, Diabolosi wakaambila Jesu kuti asotoke kuzwa atala lyatempele ikutegwa asunke nguzu Leza nzyajisi zyakukonzya kumukwabilila kwiinda mukubelesya bangelo Bakwe. Jesu wakakaka kusunka Bawisi kwiinda mukuzubulula bbuku lya Deuteronomo 6:16. Saatani takonzyi kutusunka kwiinda mukutwaambila kuti tusotoke kuzwa atala lyatempele pe, pele ulakonzya kutusunka kutegwa tukonzye kusunka Jehova. Sena tuli mukusunkwa kwiinda mukwiiya misyobo yakusama alimwi akulibamba-bamba kwakunyika kakunyina kulaigwa? Sena tuli mukusunkwa mumakani aajatikizya kulikondelezya muzintu zibyaabi? Ikuti kacili boobo, nkokuti tusunka Jehova. Ikuti katujisi mizeezo iili boobo, nkokuti muciindi cakuccija kuzwa kuli Saatani, walo unooli munsi-munsi andiswe lyoonse kasolekesya kutegwa atucenge tutalike kukazya Leza mbubonya mbuli nguwe.

17. (a) Ino mbuti Diabolosi mbwaakasunka Jesu muciindi catatu? (b) Ino mbuti lugwalo lwa Jakobo 4:7 mbolukonzya kuzuzikizyigwa kulindiswe?

17 Ciindi Saatani naakaambila Jesu kuti wakali kukonzya kumupa bwami boonse bwanyika ikuti naa wamukomba, Jesu alimwi wakamukazya kwiinda mukuzubulula Lugwalo, ikwiima cakutazungaana kubukombi bwakwe bumaninide kuli Bawisi. (Deuteronomo 5:9; 6:13; 10:20) Saatani takonzyi kutusyomezya bwami bwamunyika swebo pe, pele ulakonzya kutusunka lyoonse kwiinda mukubelesya lubono lwakumubili, nokuba ikubaa bulangizi bwaciindi cisyoonto cabwami butugaminide. Sena tulaingula mbuli bwakaingula Jesu, ikukomba buyo Jehova alikke? Ikuti naa tulacita oobo, nkokuti cakacitika kuli Jesu ncencico iciyoocitika akulindiswe. Cibalo ca Matayo caamba kuti: “Mpawo Diabolosi wakamusi[ya].” (Matayo 4:11) Saatani uyootusiya ikuti naa twamulwana canguzu kwiinda mukuyeeya njiisyo zimwi zyamu Bbaibbele alimwi akuzibelesya. Sikwiiya Jakobo wakalemba kuti: “Amumukazye Saatani, uyoomucija.” (Jakobo 4:7) Mulombwana umwi Munakristo wakalembela mutabi wa Bakamboni ba Jehova waku France kuti: “Masimpe Saatani mmucenjezu kapati. Nokuba kuti ndilasoleka ikubaa mizeezo mibotu, cilandaalila ikuzyiba kabotu mbondilimvwa alimwi anzyondilombozya. Nokuba boobo, akaambo kabusungu, kukkazika moyo alimwi akwiinda mulugwasyo lwa Jehova ndacikonzya kuzumanana kubaa lusyomo alimwi akukakatila kukasimpe.”

Ibalibambilide Kabotu Mukukazya Diabolosi

18. Ino nzilwanyo nzi zyakumuuya izitugwasya kutegwa tumukazye Diabolosi?

18 Jehova watupa zilwanyo zyoonse zyakumuuya ikutegwa tukonzye “kwiima mumeneeno aa-Diabolosi.” (Ba-Efeso 6:11-18) Ikuyanda kasimpe kwesu kuyootupa kuti tulyaange mbuli lutambo mucibuno cesu naa kutugwasya kulibambila mulimo wa Bunakristo. Imakanze eesu aakuzumanana kuzyeelelo zya Jehova zyabululami ayooba mbuli cikwabilizyo cakucamba icikwabilila moyo wesu. Ikuti naa maulu eesu kaajisi makani mabotu, ayootutola mumulimo wakukambauka, eelyo eeci ciyootuyumya alimwi akutucingilila munzila yakumuuya. Ilusyomo lwesu luyumu luyooba mbuli ntobo mpati, iiyootucingilila “[ku]mimvwi yoonse iipya iifuswa kumubi,” nkokuti ikulwana kwabucenjezu alimwi amisunko yakwe. Ibulangizi bwesu mukuzuzikizyigwa kwazisyomezyo zya Jehova buyooba mbuli ngowani iicingilila mizeezo yesu alimwi akupa kuti tube aluumuno mumizeezo. (Ba-Filipi 4:7) Ikuti naa twaba bantu bacibwene kabotu mukubelesya Jwi lya Leza, liyooba mbuli panga lyakwaangunuzya bantu kuzwa kuli Saatani mubuzike bwakumuuya. Tulakonzya kulivwikaula naa kulibelesya kutegwa tulicingilile mbuli Jesu mbwaakacita ciindi naakasunkwa.

19. Kunze ‘lyakukazya Diabolosi,’ ino ncinzi acimbi ciyandika kucita?

19 Kwiinda mukubelesya “zilwanyo zyoonse zya-Leza” alimwi akuzumanana kupaila, tunoosinizyide kuti Jehova uyootukwabilila ciindi Saatani naatulwana. (Johane 17:15; 1 Ba-Korinto 10:13) Pele Jakobo utondezya kuti, ‘ikumukazya buyo Diabolosi’ takuzulide pe. Kunze lyaboobo tweelelede ‘kulibombya kuli Leza’ uutubamba. (Jakobo 4:7, 8) Mbotukonzya kucita boobo buyoobandikwa mucibalo citobela.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino ntukole nzi twa Saatani ntobakeleede kutantamuka Banakristo bakusaanguna?

• Ino ninzila nzi zyabucenjezu Saatani nzyabelesya mazubaano ikutegwa ace babelesi ba Jehova?

• Ino mbuti Jesu mbwaakakazya misunko ya Diabolosi?

• Ino nzilwanyo nzi zyakumuuya izikonzya kutugwasya kutegwa tucikonzye kukazya Diabolosi?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 8, 9]

Jesu wakayuma kumukazya Diabolosi

[Zifwanikiso izili apeeji 10]

Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakaikaka micito yalunya alimwi akulikondelezya kwakutalilemeka

[Kulumba]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck