Skip to content

Skip to table of contents

Banakristo Batatoli Lubazu Mutwaambo Twacisi Mumazuba Aakumamanino

Banakristo Batatoli Lubazu Mutwaambo Twacisi Mumazuba Aakumamanino

Banakristo Batatoli Lubazu Mutwaambo Twacisi Mumazuba Aakumamanino

“Tabali banyika mbuli mbwentali wenyika amebo.”—JOHANE 17:16.

1, 2. Ino ncinzi Jesu ncaakaamba kujatikizya bukkale bwabatobeli bakwe anyika, alimwi ino mmibuzyo nzi imajwi aaya njaabusya?

MASIKU mubuzuba bwamamanino aabuumi bwakwe kali muntu uulondokede, Jesu wakapaila mupailo mulamfwu basikwiiya bakwe kabamvwide. Mumupailo ooyo, wakaamba cintu cimwi icipandulula buumi bwa Banakristo bakasimpe boonse. Kaamba kujatikizya batobeli bakwe, wakaamba kuti: “Ndakabapa ijwi lyako, pele inyika yakabasula, nkaambo tabali banyika, mbuli mbwentali wenyika amebo. Nsikumbili kuti ubagwisye munyika, pele kuti ubavune kulooyo mubi. Tabali banyika mbuli mbwentali wenyika amebo.”—Johane 17:14-16.

2 Jesu wakaamba ziindi zyobilo kuti basikwiiya bakwe tabakabi banyika pe. Pele, kwaandaana ooko kwakali kuzooleta mapenzi, nkokuti nyika yakali kuzoobasula. Nokuba boobo, Banakristo tiibakeelede kukatazyigwa aceeci pe; Jehova wakali kuzoobeembela. (Tusimpi 18:10; Matayo 24:9, 13) Kweelana amajwi aa Jesu, tulakonzya kubuzya kuti: ‘Ino nkaambo nzi Banakristo bakasimpe ncobatali banyika? Ino kutaba wanyika cipandulula nzi? Ikuti naa Banakristo balisulidwe anyika, ino balo baibona buti? Ino bazibona buti mfwulumende zyamunyika kuzigama buya?’ Ibwiinguzi bwamibuzyo eeyi ibuzwa mu Magwalo bulayandika kapati nkaambo bulatujatikizya toonse.

“Tuli ba-Leza”

3. (a) Ino ncinzi citwaandaanya anyika? (b) Ino mbumboni nzi butondezya kuti ‘inyika ikkede muzibi’?

3 Icilongwe cesu ciyumu a Jehova nkakaambo kamwi kapati ikapa kuti tutabi banyika. Mwaapostolo Johane wakalemba kuti: “Tulizi kuti tuli ba-Leza anyika yoonse iikede muzibi.” (1 Johane 5:19) Imajwi aa Johane aajatikizya nyika alalimvwisya kuti ngamasimpe. Inkondo, milandu, lunya, kudyaaminina, kutasyomeka alimwi akutalilemeka izijanika koonse-koonse sunu, nzitondezyo zyakuti eeyi mmilimo ya Saatani tiili ya Leza pe. (Johane 12:31; 2 Ba-Korinto 4:4; Ba-Efeso 6:12) Ikuti muntu waba umwi wa Bakamboni ba Jehova, ulaleka kucita naa kuzumina micito mibi iili boobo, eelyo eeci cimupa kuti atabi wanyika.—Ba-Roma 12:2; 13:12-14; 1 Ba-Korinto 6:9-11; 1 Johane 3:10-12.

4. Ino mmuunzila nzi motutondezya kuti tuli ba Jehova?

4 Johane wakaamba kuti, ikwiindana anyika iikkede muzibi, Banakristo ‘mbiba Leza.’ Boonse ibalyaabide kuli Jehova mbibakwe. Mwaapostolo Paulo wakaamba kuti: “Twapona, ngu-Mwami ngutuponena, alimwi twafwa, ngu-Mwami ngutufwida. Aboobo, nitupona nitufwa tuli bakwe Mwami.” (Ba-Roma 14:8; Intembauzyo 116:15) Akaambo kakuti tuli ba Jehova, eelyo tulamukomba cakumaniina. (Kulonga 20:4-6) Aboobo, Munakristo wakasimpe kunyina nalyaaba cakumaniina kuzintu zilombozyegwa munyika pe. Nokuba kuti ulazilemeka zibumbwa naa zitondezyo zyacisi, pele tazikombi pe kwiinda mumicito yakwe. Masimpe kunyina nakomba basizisobano bazwidilide naa mituni imwi yamazubaano. Ulalulemeka lwaanguluko lwabamwi ilwa kucita mbobayanda, pele walo ukomba buyo Mulengi alikke. (Matayo 4:10; Ciyubunuzyo 19:10) Acalo eeci cilamupa kuti aindane anyika.

“Bwami Bwangu Tabuli Bwaansi Ano”

5, 6. Ino mbuti kulibombya ku Bwami bwa Leza mbokutwaandaanya anyika?

5 Banakristo mbatobeli ba Jesu Kristo alimwi mbalelwa ba Bwami bwa Leza, calo cibapa kuti batabi banyika. Ciindi Jesu naakali kubetekwa kuli Ponto Pilato, wakaamba kuti: “Bwami bwangu tabuli bwaansi ano, bwami bwangu nobwali bwaansi ano, abazike bangu nobandilwanina, kuti entatolwa ba-Juda. Pe, bwami bwangu tabuli bwakokuno.” (Johane 18:36) Ibwami njenzila iiyoopa kuti izina lya Jehova lilemekwe, ibweendelezi bwakwe busalazyigwe alimwi aluyando lwakwe lucitwe anyika mbubwenya mbuli kujulu. (Matayo 6:9, 10) Mumulimo wakwe woonse, Jesu wakali kukambauka makani mabotu aa Bwami alimwi wakaamba kuti ayakwaambilizyigwa abatobeli bakwe kusikila kumamanino aanyika. (Matayo 4:23; 24:14) Imajwi aabusinsimi aali kubbuku lya Ciyubunuzyo 11:15 aakuti: “Bwami bwaansi bwaba bwa-Mwami wesu abwa-Kristo wakwe, nkabela uyooendelezya lyoonse mane kukabe kutamani” akazuzikizyigwa mu 1914. Lino-lino Bwami bwakujulu bulikke mbobuyoolela bantu. (Daniele 2:44) Buzuba bumwi, nobaba baleli banyika bayoobuzuminizya bweendelezi oobo nobatayandi.—Intembauzyo 2:6-12.

6 Akaambo kakuzyiba twaambo ootu, Banakristo bakasimpe sunu mbalelwa ba Bwami bwa Leza alimwi balalutobela lulayo lwa Jesu ‘lwakuzumanana kusaanguna kuyandaula Bwami bwa Leza abululami bwakwe.’ (Matayo 6:33) Eeci tacibapi kuti baleke kusyomeka mucisi ncobakkede, pele cibapa kuti baandaane anyika munzila yakumuuya. Imulimo mupati wa Banakristo sunu kweelana ambuli mbocakabede mumwaanda wamyaka wakusaanguna, ‘ngwakulungulula makani aa Bwami bwa Leza.’ (Incito 28:23) Takukwe mfwulumende ibambwa abantu iijisi nguzu zyakusinkila mulimo ooyu wakapegwa a Leza.

7. Ino mmunzila nzi Banakristo bakasimpe mobatatoli lubazu mutwaambo twacisi, alimwi ino mbuti mbobacitondezya eeci?

7 Akaambo kakuti mbiba Jehova, mbatobeli ba Jesu alimwi mbalelwa ba Bwami bwa Leza, Bakamboni ba Jehova tabatoli lubazu mumazwanga aamucisi alimwi ayaayo aacitika mumanyika aambi aamumyaanda yamyaka ya 20 alimwi 21. Kwiina lubazu ndobazulilwa mumazwanga aamunyika, kunyina nobabweza zilwanyo zyakulwanya bamwi alimwi kunyina nobaamba twaambo twakubeja mumakani aanyika. Ikutondezya lusyomo lwabo iluyumu munzila iigambya ciindi nobakazyigwa kapati, batobela makani aakaambilwa beendelezi ba Nazi ku Germany mu 1934 ikuti: “Tatwaayandi makani aajatikizya twaambo twacisi pe, pele tulilyaabide cakumaniina ku Bwami bwa Leza bweendelezyegwa a Kristo Mwami wakwe. Kunyina ngotuyoocisa pe. Tuyanda kukkala muluumuno alimwi akucitila bantu boonse zintu zibotu ciindi notukonzya kucita oobo.”

Bangambela Alimwi Abaiminizi ba Kristo

8, 9. Ino mmuunzila nzi Bakamboni ba Jehova sunu mbobali bangambela alimwi abaiminizi, alimwi ino eeci cibujatikizya buti bukkale bwabo muzisi mobabede?

8 Paulo kubikkilizya a Banakristonyina bananike wakapandulula kuti ‘mbangambela ba-Kristo mbuli kuti Leza ulatukumbila kwiinda mumaanza aabo.’ (2 Ba-Korinto 5:20; Ba-Efeso 6:20) Kutalikila mu 1914, Banakristo bananike baleelela kwaambwa kuti mbangambela ba Bwami bwa Leza nkaambo ‘mbana basankwa’ ba Bwami oobo. (Matayo 13:38; Ba-Filipi 3:20; Ciyubunuzyo 5:9, 10) Kunze lyaboobo, kuzwa mumasi Jehova waleta “inkamu impati” ya “mbelele zimwi,” Banakristo bajisi bulangizi bwakuyoopona anyika ikutegwa bagwasyilizye bana basankwa bananike mumulimo wabo wabungambela. (Ciyubunuzyo 7:9; Johane 10:16) ‘Ibambelele zimwi’ aaba balakonzya kwiitwa kuti ‘mbaiminizi’ ba Bwami bwa Leza.

9 Bangambela alimwi ababelesi bakwe kunyina nobanjilila mutwaambo twacisi mmobabelekela pe. Mbubwenya buyo, Banakristo balazumanana kutatola lubazu mutwaambo twamuzisi zyamunyika. Kunyina nobaba kulubazu lumwi naa kulwana cisi, musyobo, tubunga twamuciinga naa nkamu yabasimakwebo pe. (Incito 10:34, 35) Muciindi caboobo, ‘balabacitila milimo mibotu bantu boonse.’ (Ba-Galatiya 6:10) Akaambo kakuti Bakamboni ba Jehova tababalilwi kulubazu lumwi, eeci cipa kuti kubule naba omwe uukonzya kukaka mulumbe ngobaambilizya akwaamba kuti nkaambo bayanda mubala wabantu ngobakazyanya limwi, cisi naa akaambo kakwaandaana kwamusyobo.

Ibazyibwa Akaambo Kaluyando

10. Ino luyando luyandika buti ku Munakristo?

10 Kuyungizya kumakani ngotwaamba kale, Banakristo tabatoli lubazu mutwaambo twanyika akaambo kacilongwe ncobajisi a Banakristonyina. Jesu wakabaambila boobu batobeli bakwe: “Kuliceeci bantu boonse bayoomuziba, kuti muli basikwiiya bangu, mwanooyandana umwi amweenzinyina.” (Johane 13:35) Iluyandano lwabunyina ncecintu cipati icipa kuti muntu abe Munakristo. (1 Johane 3:14) Icilongwe acimwi Munakristo ncajisi icili mbuli ceeco ncajisi kuli Jehova a Jesu ncilongwe ncajisi ku Banakristonyina. Iluyando lwakwe taluyiili buyo kuli baabo ibali mumbungano. Lulabikkilizya ‘abanyina bamumasi oonse.’—1 Petro 5:9.

11. Ino mbuti bukkale bwa Bakamboni ba Jehova mbobweendelezyegwa akuyandana kwabo?

11 Mazubaano, Bakamboni ba Jehova balatondezya luyando lwabunyina kwiinda mukuzuzikizya majwi aali kubbuku lya Isaya 2:4 aakuti: “Lino bayoofula mapanga aabo abe maamba aakulimya, amasumo aabo abe zizibyo zyamisamu. Cisi tacikooyoobweza ipanga lyakulwisya cisinyina. Tabakooyooiya inkondo limbi pe.” Mbwaanga balayiisyigwa a Jehova, Banakristo bakasimpe bali muluumuno a Leza alimwi akuli umwi aumwi. (Isaya 54:13) Akaambo kakuti balamuyanda Leza alimwi abanyina, ikubweza zilwanyo zyakulwanya Banakristonyina naa muntu uumbi buyo mumasi aambi tacigwasyi pe kuli mbabo. Iluumuno alimwi alukamantano ncibeela ciyandika kapati mubukombi bwabo, ncitondezyo cakuti muuya wa Leza nkouli ali mbabo. (Intembauzyo 133:1; Mika 2:12; Matayo 22:37-39; Ba-Kolose 3:14) ‘Balayandaula luumuno akulutobela’ kabazi kuti “meso aa-Jehova alalangisya baluleme.”—Intembauzyo 34:14, 15.

Banakristo Mbobaibona Nyika

12. Ino mbube buli buti Jehova mbwatondezya kubantu ibali munyika Bakamboni ba Jehova mbobaiya, alimwi ino babwiiya buti?

12 Jehova waamba zyakuyooyibeteka nyika citaambiki, pele taninga beteka muntu umwi aumwi munyika pe. Uyoocita oobo kwiinda muli Jesu ciindi Cakwe caakukkwana. (Intembauzyo 67:3, 4; Matayo 25:31-46; 2 Petro 3:10) Kwaciindi cino, ulatondezya luyando kapati kubantu. Wakapa Mwanaakwe simuzyalwaalikke ikutegwa muntu woonse abe acoolwe cakuyoojana buumi butamani. (Johane 3:16) Mbotuli Banakristo, tulaiya luyando lwa Leza kwiinda mukwaambila bamwi kujatikizya bubambe bwalufwutuko mbwabikkide Leza nokuba kuti mulimo ngotucita kanjikanji ulakakwa.

13. Ino baleli banyika tweelede kubabona buti?

13 Ino baleli bali munyika tweelede kubabona buti? Paulo wakawiingula mubuzyo ooyu ciindi naakalemba kuti: “Bantu boonse abalibombye kumaami aacisi. Nkaambo taakwe bwami cita buzwa kwa-Leza, nkabela maami aaliwo alibikidwe kwa-Leza.” (Ba-Roma 13:1, 2) Bantu ibali muzyuuno zyabweendelezi ‘bakabikkwa’ buya (kufwumbwa naa mbaasinguzu naa pe kuli umwi aumwi, pele lyoonse kuli Jehova balaansi) nkaambo Singuzuzyoonse nguubazumizyide. Munakristo ulalibombya kubeendelezi bacisi nkaambo ncimwi caceelelo cakwe mukuswiilila Jehova. Pele, ino mbuti ikuti naa kwaba kwiimpana akati kazintu Leza nzyayanda alimwi aziyanda mfwulumende zyabantu?

Milawo ya Leza Alimwi aya Kaisara

14, 15. (a) Ino mbuti Daniele mbwaakakonzya kweeleba kusotoka mulawo mumakani aajatikizya kulibombya? (b) Ino bana Hebrayo botatwe bakabweza ntaamo nzi ciindi makani aajatikizya kulibombya naatakacili kukonzyeka kweeleba?

14 Daniele alimwi abeenzinyina botatwe bakasiya cikozyanyo cibotu citondezya mbuli mbocikonzyeka kulibombya bweelede kumfwulumende zyabantu alimwi akubweendelezi bwa Leza. Ciindi bakubusi bana Hebrayo ibali bone nibakali mubuzike ku Babuloni, bakiitobela milawo yacisi eeco, aboobo bakafwambaana kusalwa kutegwa bayiisyigwe mulimo waalubazu. Ciindi Daniele naakabona kuti ikuyiisyigwa kwabo kwakali kusololela kukusotoka Mulawo wa Jehova, wakabandika amubelesi umwi weendelezya. Akaambo kakucita boobo, ibubambe bumwi bwaalubazu bwakacitwa ikulemeka manjezeezya aabana Hebrayo aaba bone. (Daniele 1:8-17) Bakamboni ba Jehova batobela cikozyanyo ca Daniele ciindi nobapandulula cabusongo mpobaimvwi mulusyomo lwabo kubabelesi bamfwulumende ikutegwa beelebe mapenzi amwi.

15 Nokuba boobo, kumbele mazwanga aajatikizya kulibombya tanaakacili kukonzya kweelebwa pe. Mwami wa Babuloni wakaimika mutuni mugundu lya Dura, eelyo wakaambila babelesi bajisi zyuuno zyaatala, kubikkilizya abasilutwe boonse bazisi kubungana kutegwa bacisekelele. Ciindi eeci, beenzinyina Daniele botatwe bakalisalidwe kale kuti babe basilutwe bacisi ca Babuloni, aboobo malailile aaya akali kubajatikizya. Aciindi cimwi mukusekelela ooku, boonse bantu bakabungenyi bakali kuyandika kucikotamina cibumbwa eeci. Pele bana Hebrayo bakazyiba kuti ooku kulaba kusotoka mulawo wa Leza. (Deuteronomo 5:8-10) Aboobo, boonse nobakakotama, balo bakacaala kabaimvwi. Kwiinda mukukaka malailile aamwami, bakalinjizya mumapenzi aakufwa lufwu lubi kapati, pele bakavwunwa kwiinda mumaleele. Bakasala kufwa kwiinda kutaswiilila Jehova.—Daniele 2:49–3:29.

16, 17. Ino baapostolo bakacita buti ciindi nobakalaililwa kuti bacileke kukambauka, alimwi nkaambo nzi ncobakacitila boobo?

16 Mumwaanda wamyaka wakusaanguna, baapostolo ba Jesu Kristo bakaitwa abasololi ba Juda bamu Jerusalemu akubaambila kuti bacileke kukambauka muzina lya Jesu. Ino bakacita buti? Jesu wakali batumide kuti bagwasye bantu kuba basikwiiya muzisi zyoonse ikubikkilizya acisi ca Judaya. Alimwi wakali baambilide kuti babe Bakamboni bakwe mu Jerusalemu mane munyika yoonse. (Matayo 28:19, 20; Incito 1:8) Baapostolo bakalizi kuti malailile a Jesu akali kwiiminina kuyanda kwa Leza. (Johane 5:30; 8:28) Aboobo bakaamba kuti: “Tuleelede kumvwa Leza kwiinda bantu.”—Incito 4:19, 20; 5:29.

17 Ibaapostolo aawa tiibakali kuzanga buya pe. (Tusimpi 24:21) Pele, ciindi baleli bantunsi nobakabakasya kucita kuyanda kwa Leza, bakali kukonzya kwaamba buyo kuti, ‘Tweelede kumvwida Leza kutali muntu pe.’ Jesu wakaamba kuti, “Zintu zya-Kaisara amuzipe Kaisara, azyalo zintu zya-Leza amuzipe Leza.” (Marko 12:17) Ikuti naa twaleka kuswiilila malailile aa Leza akaambo kakuti muntu watukasya, nkokuti tuli mukupa zintu zya Leza kumuntu. Muciindi caboobo, tulapa zyoonse zintu zya Kaisara, pele tulizi kuti bweendelezi bwa Jehova bulisumpukide kapati. Ngo Mwami Wakujulu Aansi, Mulengi Ikuzwida bweendelezi.—Ciyubunuzyo 4:11.

Tuyooyima Cakutazungaana

18, 19. Ino ncikozyanyo nzi cibotu bakwesu banji ncobatondezya, alimwi ino mbuti mbotukonzya kutobela cikozyanyo cabo?

18 Mazubaano, bunji bwamfwulumende zyamunyika zilizi kuti Bakamboni ba Jehova tabatoli lubazu mutwaambo twacisi, aboobo tulalumba kapati akaambo kaceeci. Nokuba boobo, muzisi zimwi Bakamboni balakazyigwa citaambiki. Mumwaanda wamyaka wa 20 woonse mane kusikila sunu, bakwesu alimwi abacizi bamwi bapenga citaambiki mukulwana nkondo yakumuuya, “[i]lumamba lubotu lwalusyomo.”—1 Timoteo 6:12.

19 Ino mbuti mbotukonzya kwiima cakutazungaana mbuli mbabo? Cakusaanguna tulizi kuti ikukazyigwa tulakulangila. Tatweelede kukopana naa kugambwa ikuti twakazyigwa. Paulo wakacenjezya Timoteo kuti: “Boonse abo bayanda kupona cakululama muli-Kristo Jesu mbobayoopenzegwa.” (2 Timoteo 3:12; 1 Petro 4:12) Sena tatukonzyi kulangila kukazyigwa kakuli tuli munyika yeendelezyegwa anguzu zya Saatani? (Ciyubunuzyo 12:17) Mbotuyaabuzumanana kusyomeka, lyoonse kunooli bantu ‘ibagambwa akuzumanana kutuvwiya.’—1 Petro 4:4.

20. Ino mmasimpe aali buti aayumya-yumya ngotuyeezyegwa?

20 Icabili, tulisinizyide kuti Jehova alimwi abangelo bakwe boonse bayootuyumya-yumya. Elisha wansiku wakaamba kuti: “Nkaambo abo mbetuli abo mbanji kwiinda mbabo.” (2 Bami 6:16; Intembauzyo 34:7) Jehova ulakonzya kulekela kupenzyegwa abasikukazya kuti kuzumanane kwaciindi cili mbocibede akaambo kamakanze aakwe mabotu. Nokuba boobo, lyoonse unootupa nguzu kutegwa tucikonzye kuzumanana. (Isaya 41:9, 10) Ibamwi mane bajaigwa, pele eeci taceelede kututyompya pe. Jesu wakati: “Mutabayoowi bajaya mubili pele tabakonzyi kujaya muuya, amuyoowe nguwe uukonzya kujaya mubili antoomwe amuuya mu-Gehena.” (Matayo 10:16-23, 28) Tuli “beenzu” buyo mubweende bwazintu oobu. Tulabelesya ciindi cesu aano ‘kujatisya buumi bwini-bwini,’ ibuumi butamani munyika ya Leza mpya. (1 Petro 2:11; 1 Timoteo 6:19) Kunyina muntu uukonzya kutunyanga cipego eeci ikuti naa twazumanana kusyomeka kuli Leza.

21. Ino ncinzi ncotweelede kuyeeya lyoonse?

21 Aboobo, atuyeeye cilongwe ciyumu ncotujisi a Jehova Leza. Lyoonse katulumba kujatikizya zilongezyo nzyotujisi mukuba batobeli ba Kristo alimwi akuba balelwa ba Bwami. Atubayande bakwesu amoyo woonse alimwi akukondwa akaambo kaluyando ndobatondezya kulindiswe. Kunze lyaboobo, atutobele majwi aasintembauzyo aakuti: “Lindila Jehova! Koyuma amoyo wako ujate inguzu. Lindila Jehova!” (Intembauzyo 27:14; Isaya 54:17) Andiswe mbubwenya mbuli Banakristo bamwi batabaliki bamusyule, tulaima cakutazungaana katulangila cakusinizya mubulangizi, mbotuli Banakristo basyomeka batatoli lubazu mutwaambo twacisi, ibatali banyika.

Sena Inga Mwapandulula?

• Ino mbuti cilongwe cesu a Jehova mbocitwaandaanya anyika?

• Ino mbuti mbotuzumanana kutatola lubazu mutwaambo twacisi akaambo kakuti tuli balelwa ba Bwami bwa Leza?

• Ino mbuti ikuyanda bakwesu nkotubayanda mbokutupa kuba bantu batatoli lubazu mutwaambo twacisi alimwi ambokutwaandaanya anyika?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 25]

Ino mbuti kulibombya kwesu ku Bwami bwa Leza mbokujatikizya bukkale bwesu anyika?

[Cifwanikiso icili apeeji 26]

Imu Hutu alimwi amu Tutsi balabeleka antoomwe cakukondwa

[Cifwanikiso icili apeeji 27]

Imu Juda alimwi a Simalungu ibanyina Banakristo

[Cifwanikiso icili apeeji 27]

Muna Serbia, muna Bosnia alimwi amuna Croatia, Ibanakristo bayanzana cakukondwa

[Cifwanikiso icili apeeji 28]

Ino ninzila nzi njotweelede kutobela ikuti naa baleli batwaambila kuti tutyole mulawo wa Leza?