Skip to content

Skip to table of contents

Banakristo Basyoma Beenzinyina

Banakristo Basyoma Beenzinyina

Banakristo Basyoma Beenzinyina

“Toonse tuli zizo zyamubili omwe.”—BAEFESO 4:25, Ci.

1. Ino ncinzi bbuku limwi lya Encyclopedia ncolyaamba kujatikizya mubili wamuntu?

MBUULENGEDWE mubili wamuntu ulagambya kapati! Ibbuku litegwa The World Book Encyclopedia lyaamba kuti: “Bantu ziindi zimwi baamba kuti mubili wamuntu ngomuncini wiinda kubota kumincini yoonse iibambidwe. Pele mubili wamuntu tuuli muncini pe. Pesi ulakonzya kukozyanisyigwa kumuncini munzila zinji kapati. Mbubwenya mbuli muncini, imubili ulijisi zibeela zinji. Cibeela cimwi camubili cilacita mulimo uucigaminide, mbubwenya mbuli bucita zibeela zyamuncini. Pele zibeela zyoonse zilabeleka antoomwe ikutegwa mubili naa muncini ukonzye kucita zintu munzila iili kabotu.”

2. Ino mmuunzila nzi mubili wamuntu mbuukozyenyi ambungano ya Banakristo?

2 Masimpe, mubili wamuntu ulijisi zibeela zinji naa zizo alimwi cimwi acimwi cilacita zintu ziyandika. Kunyina nsinga, mulambi naa cizo cimwi camubili icitakwe mulimo pe. Mbubwenya buyo, umwi aumwi uuli mumbungano ya Banakristo ulakozya kugwasyilizya munzila imwi kutegwa mbungano iyume alimwi akubota munzila yakumuuya. (1 Ba-Korinto 12:14-26) Nokuba boobo, taku muntu mumbungano weelede kulibona kuti ulabainda bamwi alimwi kunyina naba omwe weelede kulibona kuti unyina mulimo pe.—Ba-Roma 12:3.

3. Ino mbuti lugwalo lwa Baefeso 4:25 mbolutondezya kuti Banakristo basyoma beenzinyina?

3 Mbubwenya mbuli zizo zyamubili mbozyigwasyanya, abalo Banakristo basyoma beenzinyina. Imwaapostolo Paulo wakabaambila basyominyina bananike kuti: “Nkaambo kaako, amuleke, bubeji. Muntu umwi aumwi aambe zyakasimpe kumweenzinyina nkaambo swebo toonse tuli zizo zyamubili omwe.” (Baefeso 4:25, Ci) Mbwaanga ‘nzizo zyamubili omwe,’ balaambilana zyakasimpe alimwi bakwelelaamwi boonse bana Israyeli bakumuuya, “[i]mubili wa-Kristo.” Ee, umwi aumwi uliswaangene abeenzinyina. (Ba-Efeso 4:11-13) Mbocikamantenyi limwi Mbanakristo bajisi bulangizi bwakuyoopona anyika ibaamba zyakasimpe.

4. Ino mmuunzila nzi bapya mbobakonzya kugwasyigwa?

4 Amwaka, zyuulu zili mbozibede zyabaabo bajisi bulangizi bwakuyoopona anyika muparadaiso balabbapatizyigwa. Ibamwi bali mumbungano balabagwasya “ku[yaa]mbele kumakani aabupati.” (Ba-Hebrayo 6:1-3) Ilugwasyo oolu lulabikkilizya akwiingula mibuzyo yamu Bbaibbele naa kubatondezya mbocibelekwa mumulimo. Tulakonzya kubagwasya bapya kwiinda mukutondezya cikozyanyo cibotu cakutola lubazu lyoonse mumiswaangano ya Banakristo. Alimwi muziindi zyamapenzi tulakonzya kubakulwaizya naa kubaumbulizya. (1 Ba-Tesalonika 5:14, 15) Tweelede kujana nzila akubona mbuli mbotukonzya kubagwasya bamwi kutegwa ‘beende mukasimpe.’ (3 Johane 4) Kufwumbwa naa tucili bana naa bapati kale antela twakatalika ino-ino naa kaindi kweenda mukasimpe, tulakonzya kubayumya-umya basyomima munzila yakumuuya aboobo basyoma ndiswe.

Bakabagwasya Nzyobakapengede

5. Ino mbuti Akula alimwi a Priskila mbobakamugwasya Paulo?

5 Banakristo bakwetenyi bali akati kabaabo ibakkomenyi akaambo kakugwasya basyominyina. Mucikozyanyo, Akula alimwi amukaintu wakwe Priskila (Priska) bakamugwasya Paulo. Bakamutambula aŋanda yabo, bakabeleka anguwe kabali baluki bamatente alimwi akumugwasya kutalisya mbungano mpya ku Korinto. (Incito 18:1-4) Bakali kuyanda kujaigwa akaambo ka Paulo, nokuba kuti icakacitika cini tacaambidwe aawa pe. Bakali kukkala ku Roma ciindi Paulo naakaambila Banakristo ookuya kuti: “Amujuzye Priska a-Akula basimilimoma muli-Kristo Jesu. Aba bakatulila buumi bwangu insingo zyabo beni. Nkabela teensi ndime endike ndabalumba, pele imbungano zyoonse zyabamasi.” (Ba-Roma 16:3, 4) Mbubwenya mbuli Akula a Priskila, Banakristo bamazubaano balayaka mbungano zipya alimwi akugwasya bakombinyina munzila ziindene-indene, ziindi zimwi balalinjizya muntenda akaambo kakutayanda kuyubununa babelesi ba Leza bamwi kuti bapenzyegwe naa kujayigwa abasikupenzya.

6. Ino mbuti Apolo mbwaakagwasyigwa?

6 Akula alimwi a Priskila bakamugwasya Apolo Munakristo wakali kunongosola naa kupasaula kwaambaula, walo wakali kuyiisya bantu bakkala ku Efeso kujatikizya Jesu Kristo. Ciindi eeco, Apolo wakalizi buyo lubbapatizyo lwakali kucita Johane, icitondezyo cakweempwa zibi zyakacitwa kucizuminano ca Mulawo. Nobakabona kuti Apolo wakali kuyanda kugwasyigwa, Akula alimwi a Priskila “ba[ka]mupandulwida kabotu nzila ya-Leza.” Kuboneka kuti bakapandulula kuti lubbapatizyo lwa Bunakristo lulabikkilizya akubbizyigwa mumeenda alimwi akutambula muuya uusalala. Apolo wakazyibelesya nzyaakayiisyigwa. Kumbele mu Akaya “wakabagwasya kapati abo abakasyoma muluzyalo lwa-Leza, nkaambo ba-Juda wakabazunda enguzu mukati kabantu, ulatondezya a-Magwalo kuti Jesu ngu-Kristo.” (Incito 18:24-28) Ikwiingula kwabakombima kulakonzya kutugwasya kuyaambele mukumvwisya Jwi lya Leza. Akalo aaka nkaambo kapa kuti katubasyoma bakwesu.

Ikupa Zintu Zyakumubili

7. Ino bana Filipi bakacita buti iciindi Banakristonyina nobakali kuyanda kugwasyigwa zintu zyakumubili?

7 Ibakali mumbungano ya Banakristo ku Filipi bakali kumuyanda kapati Paulo alimwi bakamutumina zintu zyakumubili ciindi naakali ku Tesalonika. (Ba-Filipi 4:15, 16) Ciindi ibakwesu ku Jerusalemu nobakali kuyandika kugwasya zintu zyakumubili, bana Filipi bakatondezya kuti bakalilibambilide kusanga nokuba kwiinda mpobakonzya. Paulo wakabalumba kapati bakwesu alimwi abacizi baku Filipi akaambo kamuuya wabo mubotu ngobakatondezya, eelyo wakabaamba kuti bakali citondezyo cibotu kubasyominyina.—2 Ba-Korinto 8:1-6.

8. Ino mmuuya uuli buti Epafrodita ngwaakatondezya?

8 Ciindi Paulo naakali muntolongo, bana Filipi tiibakamutumina buyo zipego zyakumubili pe, pele alimwi bakatuma mwiiminizi wabo Epafrodita. Paulo wakaamba kuti: “[Epafrodita] wakali afwiifwi kufwa nkaambo kamilimo ya-Kristo, wakalitakata buumi bwakwe kuti azuzye eyo milimo yakugwasya ndime njimwakakacilwa nywebo.” (Ba-Filipi 2:25-30; 4:18) Tatwaambilidwe pe ikuti naa Epafrodita wakali mwaalu naa mukutausi. Pele, wakali Munakristo uulyaabide alimwi uugwasya kapati, aboobo Paulo wakali kusyoma nguwe. Sena kuli muntu umwi uuli mbuli Epafrodita mumbungano yanu?

Bakali ‘Basikuyumya-yumya’

9. Ino ncikozyanyo nzi ncotujisi kuzwa kuli Aristarko?

9 Ibakwesu abacizi bajisi luyando ibali mbuli Akula, Priskila alimwi a Epafrodita, balalumbwa kapati mumbungano iili yoonse. Ibamwi bakombima balakonzya kuba mbuli Aristarko, Munakristo wamumwaanda wamyaka wakusaanguna. Walo alimwi abeenzinyina bakali ‘basikuyumya-yumya,’ ambweni bakali kuumbulizya buya naa kugwasya muzintu zimwi naa mutwaambo tugwasya. (Ba-Kolose 4:10, 11) Kwiinda mukugwasya Paulo, Aristarko wakaba mulongwaakwe ncobeni muziindi zyakubulilwa. Wakali mbuli muntu waambwa kubbuku lya Tusimpi 17:17 kuti: “Muzwalani ulayandisya kuziindi zyoonse, alimwi munyina wazyalilwa mapenzi.” Sena toonse inga tatusoli ikuba ‘basikuyumya-yumya’ kuli Banakristoma? Aabo ibali mumapenzi mapati inga twabagwasya ikapati.

10. Ino ncikozyanyo nzi Petro ncaakatondezya kubaalu Banakristo?

10 Ikapati baalu Banakristo beelede kuba basikuyumya-yumya ibanyina alimwi abacizi bakumuuya. Kristo wakaambila mwaapostolo Petro kuti: “Ubayumye bakwanu.” (Luka 22:32) Petro wakali kukonzya kucita oobo nkaambo wakatondezya bube ibuyumu ibuli mbuli bbwe luuma, ikapati ciindi Jesu naakabuka. Nobaalu amucite mbuli mbomukonzya ikusoleka kucita mbubwenya oobo cakulisungula alimwi amoyo oonse nkaambo basyominyoko basyoma ndinywe.—Incito 20:28-30; 1 Petro 5:2, 3.

11. Ino mbuti mbotukonzya kugwasyigwa kwiinda mukulanga-langa muuya wakatondezya Timoteo?

11 Mweenzinyina ngobakali kweenda limwi a Paulo wazina lya Timoteo wakali mwaalu wakali kubabikkila maano kapati Banakristonyina. Nokuba kuti wakali kuciswa-ciswa, Timoteo wakatondezya lusyomo lwakwe luyumu alimwi ‘wakabeleka a Paulo mumulimo wakumwaya makani mabotu.’ Aboobo, mwaapostolo wakakonzya kwaambila bana Filipi kuti: “Taakwe umbi uuli amoyo mbuli nguwe uu[yeeyesya kujatikizya ndinywe].” (Ba-Filipi 2:20, 22; 1 Timoteo 5:23; 2 Timoteo 1:5) Tulakonzya kubagwasya mbotumukomba limwi Jehova kwiinda mukutondezya muuya mbuli wakatondezya Timoteo. Masimpe tulakonzya kuliyumya kukulezya kwesu alimwi amasukusyo aandene-andene, pele andiswe tulakonzya alimwi tuleelede kutondezya lusyomo luyumu akubabikkila maano bakwesu alimwi abacizi bakumuuya. Lyoonse tweelede kuzyiba kuti basyoma ndiswe.

Bamakaintu Bakali Kulanganya Bantu

12. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kucikozyanyo ca Dorika?

12 Umwi wabamakaintu bana Leza bakali kulanganya bantu ngu Dorika. Ciindi naakafwa, basikwiiya bakaita Petro, eelyo bakamutola muŋanda yamujulu. Muŋanda oomo ‘bamukabafwu boonse bakali kulila akumutondezya zibaki zyakusama nzyaali kusuma Dorika naacili aabo.’ Dorika wakabusyigwa alimwi kakunyina kudooneka wakazumanana ‘amilimo yakwe mibotu yaluzyalo.’ Mumbungano zya Banakristo zyamazubaano, nkobali bamakaintu ibali mbuli Dorika ibakonzya kusuma zyakusama naa kucita zintu zimwi zitondezya luyando kuli baabo babulide. Pele, imulimo mubotu wabo mupati ujatikizya kutolaambele zintu zya Bwami alimwi akutola lubazu mumulimo wakugwasya bamwi kuba basikwiiya.—Incito 9:36-42; Matayo 6:33; 28:19, 20.

13. Ino mbuti Ludiya mbwaakatondezya kuti ulababikkila maano Banakristonyina?

13 Imukaintu umwi uuyoowa Leza wazina lya Ludiya wakali kubalanganya bantu. Wakali kuzwa mumunzi waku Tiyatira, pele wakali kukkala ku Filipi ciindi Paulo naakali kukambauka mu 50 C.E. Kweelede kuti Ludiya wakali mu Juda musandule, pele kubaanga kwakali buyo ba Juda basyoonto alimwi tiikwakali cikombelo ku Filipi pe. Walo alimwi abamakaintu bamwi basyomeka bakalibungenyi munsi aamulonga kuti bakombe ciindi mwaapostolo naakabakambaukila makani mabotu. Icibalo caamba kuti: “[Jehova] wakajula moyo [wa Ludiya] kuti aswiililisye kukukambauka kwa-Paulo. Naakabapatizigwa walo abeŋanda yakwe, wakatukumbilisya kuti, Na mwati ndisyomekede ku-Mwami amunjile muŋanda yangu, mukale. Wakatukombelezya.” (Incito 16:12-15) Akaambo kakuti Ludiya wakali kuyanda kuti abacitile zintu zibotu bamwi, wakamoongelezya Paulo alimwi abeenzinyina ikuti bakkale anguwe. Elo kaka tulalumba ciindi ibuuya buli boobo nobutondezyegwa abakwesu Banakristo bajisi luse alimwi basiluyando mazubaano!—Ba-Roma 12:13; 1 Petro 4:9.

Tulamuyanda Andinywe Nobana-Bana

14. Ino Jesu Kristo wakali kubalanganya buti bana-bana?

14 Imbungano ya Banakristo yakatalisyigwa a Mwanaa Leza, Jesu Kristo siluse alimwi uusangalizya. Ibantu mbaakalilimwi bakali kulimvwa kwaanguluka nkaambo wakali siluyando alimwi silweetelelo. Ciindi cimwi bamwi nobakatalika kuleta bana babo kuli Jesu, basikwiiya bakwe bakatalika kubatanda. Pele Jesu wakati: “Amuleke twana, tuze kulindime, mutatukasyi pe, nkaambo Bwami bwa-Leza mbubwabo bali boobo. Ncobeni ndamwaambila kuti, Umwi aumwi uutatambuli Bwami bwa-Leza mbuli kana, takooyoonjila mulimbubo pe.” (Marko 10:13-15) Ikutegwa tukatambule zilongezyo zya Bwami, tweelede kuba bantu balibombya alimwi ibakonzya kwiiya mbuli bana baniini. Jesu wakatondezya kuti ulabayanda bana kwiinda mukubalela naa kubanyamuna mumaanza akubalongezya. (Marko 10:16) Ino mbuti kujatikizya ndinywe nobana mazubaano? Amuzyibe kuti mulayandwa alimwi mulayandika mumbungano.

15. Ino ntwaambo nzi tujatikizya buumi bwa Jesu itulembedwe kubbuku lya Luka 2:40-52, alimwi ino ncitondezyo nzi ncaakasiila bana-bana?

15 Ciindi Jesu kacili mwana, wakatondezya mbuli mbwaakali kumuyanda Leza alimwi aluyandisisyo ndwaakajisi Mumagwalo. Kajisi buyo myaka yakuzyalwa ili 12, walo alimwi abazyali bakwe ba Josefa alimwi a Mariya bakeenda kuzwa mumunzi wabo wa Nazareta kuunka ku Jerusalemu kupobwe lya Pasika. Nibakali kupiluka kumunzi mulweendo lwabo, bazyali bakwe bakajana kuti Jesu tanaakaliko akati kabantu mbobakali kweenda limwi. Bakazoomujana kakkede mukaanda kamwi katempele, kaswiilila bamayi ba Juda akubabuzya mibuzyo. Akaambo kakuti wakagambwa naakaamvwa kuti Josefa alimwi a Mariya tiibakakuzyi nkobakali kukonzya kumujana, wakababuzya kuti: “Sena tamuzi kuti ndileelede kuba muŋanda ya-Taata?” Eelyo wakapilukila abazyali bakwe kumunzi, wakalibombya alimwi wakazumanana kuba abusongo alimwi akukomena. (Luka 2:40-52) Eeci cakali cikozyanyo cibotu calo Jesu ncaakasiila bana bamazubaano! Masimpe baleelede kuswiilila bazyali babo alimwi akuyandisya kwiiya zintu zyakumuuya.—Deuteronomo 5:16; Ba-Efeso 6:1-3.

16. (a) Ino bana balombe bamwi bakoongolola kuti nzi ciindi Jesu naakali kukambauka kutempele? (b) Ino ncoolwe nzi Banakristo bana-bana ncobajisi mazubaano?

16 Mbomucili bana, mulakonzya kukambauka kujatikizya Jehova kucikolo alimwi akuŋanda aŋanda kamuli antoomwe abazyali banu. (Isaya 43:10-12; Incito 20:20, 21) Jesu naakali kukambauka alimwi akuponya bantu baciswa kutempele kakuceede buyo mazuba masyoonto buyo kuti afwe, bana balombe bakoongolola kuti: “Hosana ku-Mwana a-Davida.” Ibapaizi basimutwe alimwi abalembi nocakabacima eeci, bakaamba kuti: “Sa teewamvwa aba ncibaamba?” Jesu wakaingula kuti: “Ii.” Amane ulaamba: “Sa tamubalide kuti kuzwa kumilomo yatwana atunyonka wakalondola lutembaulo?” (Matayo 21:15-17) Mbubwenya mbuli bana abaya, nywebo nobana-bana nomuli mumbungano mulijisi coolwe cakutembaula Leza alimwi a Mwanaakwe. Tulamuyanda kapati kuti tubelekele aamwi kamuli basikwaambilizya Bwami.

Ciindi Nokwasika Manyongwe

17, 18. (a) Ino nkaambo nzi Paulo ncaakacitila bubambe bwakubwezelela zyakusanga akaambo ka Banakristo baku Judaya? (b) Ino kusanga cakulisungula kwakacita Banakristo ba Juda alimwi a Bamasi kwakaleta nzi kubasyomi bana Judaya?

17 Kufwumbwa naa bukkale bwesu buli buti, iluyando lulatukulwaizya kugwasya Banakristoma ibabulide. (Johane 13:34, 35; Jakobo 2:14-17) Paulo cakamupa kuti abambe bubambe bwakubwezelela zyakusanga zyakali kuyandika kumbungano yaku Akaya, Galatiya, Makedoniya alimwi akucooko caku Asia. Coonse eeci cakali kutondezya kuti wakalijisi luyando kubanyina alimwi abacizi bakwe baku Judaya. Ikupenzyegwa, manyongwe aamucisi alimwi anzala zyakasikila basikwiiya mu Jerusalemu kweelede kuti nzyezyakaleta bukkale Paulo mbwaakaita kuti “mapenzi,” “kupenzegwa” alimwi ‘akunyangwa lubono lwabo.’ (Ba-Hebrayo 10:32-34; Incito 11:27–12:1) Aboobo wakatalika kweendelezya makani aamali aaba Banakristo bacete baku Judaya.—1 Ba-Korinto 16:1-3; 2 Ba-Korinto 8:1-4, 13-15; 9:1, 2, 7.

18 Ikusanga cakulisungula akaambo kabasalali baku Judaya kwakatondezya kuti kwakali bunyina ncobeni akati kabakombi ba Jehova bama Juda alimwi a Bamasi. Ikutola mali aakasangwa akwalo kwakapa kuti Banakristo bamasi batondezye kulumba kubakombinyina baku Judaya akaambo kabuvwubi bwakumuuya mbobakatambula kuzwa kuli mbabo. Aboobo, kwakali kwaabana zintu zyakumubili alimwi azyakumuuya. (Ba-Roma 15:26, 27) Zyakusanga zicitilwa bakombima mazubaano zilacitwa kwiinda mukukulwaizyigwa aluyando. (Marko 12:28-31) Tulabayanda bamwi caboola kumakani aaya ikutegwa kube kweelanya zintu, ‘ooyo iwakajana ziniini buyo, taakwe naakabulilalyo.’—2 Ba-Korinto 8:15.

19, 20. Amupe cikozyanyo ikutondezya mbuli bantu ba Jehova mbobagwasya nokwacitika manyongwe.

19 Akaambo kakuzyiba kuti Banakristo basyoma beenzinyina, tulafwambaana kubagwasya bakwesu alimwi abacizi mulusyomo. Mucikozyanyo, amulange-lange cakacitika ciindi muzuzumo wanyika alimwi akupanduka naa kuzyeuka kwanyika nozyakacitika mucisi ca El Salvador kumatalikilo kwamwaka wa 2001. Lipooti imwi yakati: “Zintu zyakugwasya bakwesu zyakatolwa mumabazu oonse aa cisi ca El Salvador. Nkamo zyabakwesu bakazwa ku Guatemala, ku United States alimwi aku Canada bakaboola kutugwasya. . . . Imaanda ainda ku 500 alimwi a Maanda aa Bwami mabotu otatwe akayakwa muciindi cisyoonto buyo. Ibumboni bubotu bwakacitwa akaambo kakubeleka canguzu alimwi akukamantana kwabakwesu aaba ibalyaaba.

20 Ilipooti iizwa ku South Africa yakati: “Ikupaya kwamaanzi kwakacinyonyoona cibeela cimwi cacisi ca Mozambique alimwi cakabajatikizya bakwesu banji Banakristo. Imutabi waku Mozambique wakacita bubambe bwakulanganya zintu nzyobakali kuyandika. Pele bakalomba kuti tubatumine zyakusama zyakasamwa kale, pele zicilibonya kabotu zyabakwesu aaba babulide. Twakajana zisani zinji cakunga zyakazuzya ŋola iilampa mamita aali 12 zyabakwesu baku Mozambique.” Masimpe, kwiinda mukucita boobu, nkokuti tulayanda lugwasyo kuzwa kuli umwi aumwi wesu.

21. Ino ncinzi ciyoolangwa-langwa mucibalo citobela?

21 Mbubwenya mbuli mbotwabona kumatalikilo, zibeela zyamubili zyoonse zilayandika. Ncimwi buyo ambungano ya Banakristo. Boonse ibali mumo basyoma beenzinyina. Alimwi bayanda kuti bazumanane kubelekelaamwi. Icibalo citobela ciyoolanga-langa itwaambo tupa kuti cikonzyeke kucita boobo.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino mubili wamuntu ukozyenyi buti ambungano ya Banakristo?

• Ino mbuti Banakristo bakusaanguna mbobakacita ciindi basyominyina nobakali kuyandika kugwasyigwa azintu zyakumubili?

• Ino nzikozyanyo nzi zyamu Magwalo izitondezya kuti Banakristo balayandana alimwi akugwasyanya?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Akula alimwi a Priskila bakali kubalanganya bantu

[Zifwanikiso izili apeeji 12]

Bantu ba Jehova balagwasyanya alimwi akugwasya bantu bambi buyo ciindi manyongwe naacitika