Skip to content

Skip to table of contents

Bantu Amubalange Mbwabalanga Jehova

Bantu Amubalange Mbwabalanga Jehova

Bantu Amubalange Mbwabalanga Jehova

“Jehova talangi mbuli mbwalanga muntu pe.”—1 SAMUELE 16:7.

1, 2. Ino Jehova mbwaakali kulanga Eliabu kwakaindene buti akwa Samuele, alimwi ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kuli ceeci?

MUMWAANDA wamyaka wa 11 B.C.E., Jehova wakatuma musinsimi Samuele ikuti acite mulimo umwi camaseseke. Wakalailila musinsimi ooyu kuti aunke kuŋanda ya Jese kuya kunanika umwi wabana bakwe basankwa ikutegwa akabe mwami wa Israyeli kumbele. Samuele naakabona Eliabu mwana musankwa wakusaanguna wa Jese, wakainda kuti ngooyu Leza ngwaakasalide. Pele Jehova wakati: “Utalangi ciwa cakwe nibuba bulamfu bwac[i]imo cakwe, nkaambo ndamukaka. Nkaambo Jehova talangi mbuli mbwalanga muntu pe. Muntu ulabona busyu buyo, pele Jehova ulabona moyo.” (1 Samuele 16:6, 7) Samuele tanaakakonzya pe kubona Eliabu mbuli Jehova mbwaakamubona. *

2 Elo kaka bantu balalubizya ciindi nobalanga bantu bamwi mbobabede! Kubbazu limwi tulakonzya kweenwa ambwalibonya anze muntu, kakuli zili mumoyo zimbi. Alimwi bantu bakkalikene tulakonzya kubacitila calunya akutabamvwida akaambo kakuti bajisi bube mbotutayandi.

3, 4. (a) Ikuti naa kwabuka penzi akati ka Banakristo bobilo, ino ncinzi aumwi nceelede kucita? (b) Ino mmibuzyo nzi njotweelede kulibuzya ikuti naa twanyemezyanya kapati amusyomima?

3 Imapenzi alakonzya kuba ikuti katufwambaana kubeteka bantu bamwi, nobaba baabo mbotuzyi kwamyaka minji. Ambweni kuli nomwakazwangana kapati a Munakristo wakali mulongwe wanu. Sena mulayanda kuti cilongwe canu cibuke alimwi? Ino ncinzi ciyoomugwasya kubusya cilongwe canu?

4 Sena tamukonzyi kumulanga-langa mukwesu naa mucizi Munakristo munzila yeelede kwaciindi cilamfwu? Mweelede kucita oobo kwiinda mukulanga-langa majwi aa Jesu aakuti: “Takukwe muntu uukonzya kuza kulindime Taata uwakandituma atamukwela.” (Johane 6:44) Mwamana amulibuzye kuti: ‘Ino nkaambo nzi Jehova ncaakamukwelela muntu ooyu ku Mwanaakwe? Ino mbube nzi bubotu muntu ooyu mbwajisi? Sena tiindali kubikkila maano kubube bwakwe oobu? Ino ncinzi cakatupede kuti katumvwana kumatalikilo? Ino ncinzi cakandibotela kulinguwe?’ Kumatalikilo inga camuyumina ikuzyiba ibube bubotu mbwajisi, ikapati ikuti naa mwalijisi cikoto kumoyo kwaciindi cili mbocibede. Nokuba boobo, eeyi nentaamo iiyandika ikuti kamuyanda kululamika twaambo akati kanu. Ikutondezya mbuli eeci mbocikonzya kucitwa, atulange-lange bube bubotu mbobakajisi baalumi aaba bobilo, imusinsimi Jona alimwi amwaapostolo Petro balo ziindi zimwi ibalangwa munzila iiteelede.

Kwaamvwisya Kapati Makani aa Jona

5. Ino mulimo nzi Jona ngwaakapegwa, alimwi ino walo wakacita buti?

5 Jona wakabeleka kali musinsimi mubwami bwa Israyeli bwakunyika mubulelo bwa Mwami Jeroboamu wabili mwanaa Joasi. (2 Bami 14:23-25) Buzuba bumwi, Jehova wakalailila Jona kuti azwe mu Israyeli akuunka ku Nineve, imunzi mupati wa Bwami bwa Asuri bwakajisi nguzu kapati. Ino wakatumwa mulimo nzi okuya? Wakatumwa kuti akacenjezye bantu bamumunzi ooyo mupati kuti uyanda kunyonyoonwa. (Jona 1:1, 2) Muciindi cakutobela malailile aa Leza, walo Jona wakaccija. Wakatanta bwato bwakali kuya ku Tarisi, ikulamfwu kapati kuzwa ku Nineve.—Jona 1:3.

6. Ino nkaambo nzi Jehova ncaakasalila Jona kuti aunke nguwe ku Nineve?

6 Ino ncinzi ncomuyeeya kujatikizya Jona? Sena mumubona kuba musinsimi uutaswiilili? Ikuti tiimwabikkila maano kapati kujatikizya nguwe, mulakonzya kumubona kuba boobo. Sena Leza wakasala Jona kuti abe musinsimi akaambo kakuti mmuntu uutaswiilili? Peepe! Jona wakalijisi bube bubotu kapati. Amulange milimo njaakacita kali musinsimi.

7. Ino Jona wakali kubelekela Jehova kali mubukkale buli buti mu Israyeli, alimwi ino kuzyiba makani aaya cimupa kuti mumubone kuba muntu uuli buti?

7 Jona wakabeleka cakusyomeka mu Israyeli, mucilawo bantu mmobatakali kuzumina mulumbe. Musinsimi Amosi ngobakapona limwi a Jona wakapandulula bukkale bwabana Israyeli bakali kupona ciindi eeco kuti, bakali bantu bayandisya zintu zyakumubili izikondelezya kapati. * Zintu zibyaabi zyakali kucitika mucisi eeco, pele bana Israyeli kunyina nobakazisula naaceya. (Amosi 3:13-15; 4:4; 6:4-6) Pele abuzuba Jona wakali kubeleka mulimo wakwe wakubakambaukila. Ikuti naa muli bakambausi bamakani mabotu, mulizyi mbocikatazya kwaambila bantu bavwubide alimwi batabikkili maano. Aboobo, nokuba kuti tulazumina kuti Jona wakalikompeme, pele tatweelede kukuluba kusyomeka alimwi akuliyumya kwakwe ciindi naakali kukambaukila bana Israyeli ibatasyomeki.

8. Ino mbuyumuyumu nzi musinsimi muna Israyeli mbwaakali kulangila kujana ku Nineve?

8 Ikutumwa kuya kubelekela ku Nineve cakali cintu cikatazya kapati kwiinda kukambaukila bana Israyeli batasyomeki. Jona wakeelede kweenda amaulu kwamakkilomita aali 800 ikutegwa akasike kumunzi ooyo, ilweendo lulamfwu kapati ilukonzya kutola mazuba aatandila kumwezi. Asika ookuya, musinsimi ooyu wakeelede kukambaukila bana Asuri ibakazyibidwe kapati kuti mbaasilunya. Bakali bantu bayandisya kusubula bantu calunya. Alimwi bakali kulilumbaizya akaambo kalunya lwabo. Nkakaambo kaako, Nineve wakali kwiitwa kuti “Munzi wabulowa!”—Nahumu 3:1, 7.

9. Iguwo pati nolyakali kuyanda kunyonyoona ibakali mubwato, ino mbube nzi Jona mbwaakatondezya?

9 Kakunyina kuswiilila malailile aa Jehova, Jona wakatanta bwato ibwakamutola kulamfwu kuzwa kooko nkwaakalaililwa kuti akabelekele nkuko. Nokuba boobo, Jehova kunyina naakamuleka buyo musinsimi wakwe naa kwaambila uumbi kuti amulide busena. Muciindi caboobo, Jehova wakamugwasya Jona kubona mulimo ooyu mbouyandika kapati. Leza wakapa kuti kube guwo pati mulwizi. Ibwato bwakajisi Jona bwakalema kutontwa ooku akooku amayuwe. Ibantu ibatakwe mulandu bakali kulangilwa kunyonyooka akaambo ka Jona! (Jona 1:4) Ino Jona wakeelede kucita buti? Mbwaanga Jona tanaakayanda kuti ibantu ibakali mubwato bafwe akaambo kakwe, wakabaambila kuti: “Amundibweze, mundisowele mumaanzi, kuti lwizi lubatame.” (Jona 1:12) Aabo ibakali mubwato nobakamusowela mumeenda, kunyina Jona naakali kuyeeya kuti Jehova ulakonzya kumuvwuna mulwizi pe. (Jona 1:15) Nokuba boobo, Jona wakalilibambide kufwa ikutegwa aabo ibakali mubwato batafwi. Sena mwabubona bube mbwaakatondezya aawa, bwabusicamba, kulibombya alimwi aluyando?

10. Ino ncinzi cakacitika kuli Jona ciindi Jehova naakamutuma mulimo alimwi?

10 Kumamanino Jehova wakamufwutula Jona. Sena ncaakacita Jona cakapa kuti ateeleli kubeleka kali mwiiminizi wa Leza alimwi? Peepe. Icaluzyalo acaluyando Jehova wakainduluka kumutuma musinsimi ooyu kumulimo wakwe wakuya kukambaukila bana Nineve. Jona naakasika ku Nineve, wakabaambila bantu bakali kukkala mumunzi ooyu cabusicamba kuti ibubi bwabo bwamunyemya Leza, aboobo kwakaceede buyo mazuba aali 40 kuti banyonyoonwe. (Jona 1:2; 3:4) Nobakamvwa mulumbe wa Jona, bantu baku Nineve bakeempwa, eelyo munzi wabo tiiwakanyonyoonwa.

11. Ino ncinzi citondezya kuti Jona wakaiya ciiyo ciyandika kapati?

11 Nokuba boobo, Jona kunyina naakazilanga bweelede zintu pe. Pele kwiinda mucikozyanyo, Jehova wakamugwasya Jona calubomba ikuzyiba kuti Walo talangi ciimo camuntu buyo pe. Ulanga moyo. (Jona 4:5-11) Tulakonzya kubona caantangalala kuti Jona wakaiya ciiyo kwiinda mucibalo ncaakalemba mwini kakunyina kusisa cintu. Ikulemba makani aawusisya kujatikizya mbwaakali kulubizya, ncitondezyo acimbi cakulibombya kwakwe. Ikuzumina kuti walubizya kuyandika kuba sicamba!

12. (a) Ino mbuti mbotukonzya kuzyiba kuti Jesu awalo bantu ubabona mbuli Jehova mbwababona? (b) Ino tukulwaizyigwa kuzumanana kubalanga buti ibantu mbotukambaukila makani mabotu? (Amubone kabbokesi kali apeeji 9.)

12 Nokwakainda myaanda yamyaka iili mbwiibede, Jesu Kristo wakaamba kaambo kamwi kakulwaizya kajatikizya cakacitika mubuumi bwa Jona. Wakati: “Jona mbwaakali mwida lyanswi impati mazuba otatwe isikati amasiku, mbuboobo alakwe Mwana a-Muntu mbazooba mu[bulongo] mazuba otatwe isikati amasiku.” (Matayo 12:40) Jona aakubusyigwa uyoozyiba kuti Jesu wakakozyanyisya ciindi Ncaakali mucuumbwe kuciindi musinsimi ooyu naakali mwida lyanswi. Sena tatukkomenyi kubelekela Leza walo uutakaki babelesi bakwe kufwumbwa naa balubizya? Sintembauzyo wakalemba kuti: “Mbuli muntu mbwafwida bana bakwe luzyalo, alakwe Jehova ulabafwida luzyalo abo bamuyoowa. Nkaambo ulizi mbububede buntu bwesu, ulaibulukwa kuti tuli bulongo buyo.” (Intembauzyo 103:13, 14) Inzya, “bulongo” oobu, kubikkilizya abantu batalondokede bapona sunu balakonzya kucita zintu zipati kwiinda mukugwasyigwa amuuya uusalala wa Leza.

Kumulanga Bweelede Petro

13. Ino ntumpenda nzi twa Petro ntomukonzya kuyeeya, pele ino nkaambo nzi Jesu ncaakamusalila kuti abe mwaapostolo?

13 Lino mubufwaafwi, atulange-lange cikozyanyo cabili icamwaapostolo Petro. Ikuti mwaambilwa kuti mupandulule bukkale bwa Petro, sena inga mwaide kufwambaana kuyeeya tumpenda twakwe twakucita zintu kakunyina kuyeeyesya kapati alimwi akulisumpula? Petro mbwaakali kucita oobo ziindi zimwi. Nokuba boobo, sena Jesu naakamusala Petro kuba umwi wabaapostolo bakwe ibali 12 ikuti Petro naakali muntu uucita zintu kakunyina kuyeeyesya naa uulisumpula? (Luka 6:12-14) Peepe! Jesu kunyina naakakubikkila maano kukompama ooku, pele wakabikkila maano kubube bubotu bwa Petro.

14. (a) Ino ncinzi cikonzya kugwasya ikuzyiba kaambo Petro ncaakali kufwambaana nguwe kwaambaula? (b) Ino nkaambo nzi ncotweelede kulumba akaambo kamibuzyo Petro njaakali kubuzya ziindi zinji?

14 Ziindi zimwi Petro ngowakali kwaambauda baapostolo bamwi. Ibamwi balakonzya kwaamba kuti eeci ncitondezyo cakuti tanaakali muntu uulibombya pe. Pele sena mbocibede oobu? Bantu bamwi baamba kuti Petro weelede kuti ngowakali mupati akati kabo, ambweni wakali mupati buya akuli Jesu. Ikuti naa mbozyakabede zintu oobu, eeci cilakonzya kugwasya kubona kaambo kakali kupa kuti Petro kasaanguna nguwe kwaambaula. (Matayo 16:22) Nokuba boobo, kuli kaambo akambi kayandika kubikkila maano. Petro wakali muntu uubikkila maano kuzintu zyakumuuya. Ikuyandisya kuba aluzyibo kwakapa kuti kabuzya mibuzyo. Imibuzyo yakwe ilatugwasya kapati. Jesu wakaamba makani mabotu kapati ciindi naakali kwiingula mibuzyo ya Petro, alimwi makani aaya nkwaali mu Bbaibbele. Mucikozyanyo, Jesu wakali kwiingula mubuzyo wa Petro ciindi naakaamba zya “mubanzi uuzi uusyomekede.” (Luka 12:41-44) Amulange-lange mubuzyo wa Petro wakuti: “Iswe tulisiide zintu zyoonse kuzootobela nduwe. Ino tuyoopegwanzi?” Eeci cakapa kuti Jesu aambe cisyomezyo ciyumya-yumya cakuti: “Umwi aumwi uusiide maanda nanka babunyina nanka bacizi nanka wisi nanka banyina nanka bana nanka myuunda nkaambo kazina lyangu uzootambula kwiinda mwaanda nkabela uzookona buumi butamani.”—Matayo 15:15; 18:21, 22; 19:27-29.

15. Ino nkaambo nzi ncotukonzya kwaambila kuti Petro wakali kusyomeka kapati?

15 Petro wakalijisi bube bubotu abumbi, nkokuti wakali kusyomeka. Ciindi bunji bwabasikwiiya nobakaleka kumutobela Jesu akaambo kakuti tiibakamvwisya kuyiisya kwakwe, Petro ngookavwiilila baapostolo ibali 12 ikuti: “Omwami, tuye kuli? Nduwe oojisi majwi aabuumi ubutamani.” (Johane 6:66-68) Elo kaka majwi aaya ayelede kuti akamukkomanisya Jesu! Ciindi inkamu yabantu noyakaboola kuti bazyikujate Mwami, bunji bwabaapostolo bakwe bakaccija. Pele, Petro wakaitobela nkamu eeyo aalamfwu-lamfwu mane limwi wakanjila mubbuwa lyamupaizi mupati. Ibusicamba mbobwakapa kuti aunke ikutali bukandu pe. Ciindi Jesu naakali kubuzyigwa-buzyigwa, Petro wakaisangana nkamu yaba Juda yakali kuyota mulilo wakali kuyakisya. Umwi wabazike bamupaizi mupati wakamuzyiba akumwaamba kuti wakali kweenda a Jesu. Ee, Petro wakamukaka Mwami wakwe, pele alimwi tutalubi pe kuti cakapa kuti Petro abe mubukkale buli boobo bukonzya kumunjizya mumapenzi kwakali kusyomeka akubikkila maano kuli Jesu, calo baapostolo bambi ncobatakasola kucita.—Johane 18:15-27.

16. Ino nkaambo nzi kapati ikatupa kuti tulange-lange bube bubotu bwa Jona alimwi abwa Petro?

16 Ibube bubotu bwa Petro bwakali kwiinda aakulubizya kwakwe. Ncimwi buyo a Jona. Mbubwenya mbuli mbotwabona bubotu bwa Jona alimwi a Petro kwiinda mbotwali kucita lyoonse, tuleelede kuliyiisya kapati kucita boobu ciindi notulanga-langa bakwesu abacizi bakumuuya. Ikucita boobu kuyoopa kuti tube acilongwe ambabo. Ino nkaambo nzi kucita boobu ncociyandika kapati?

Ikubelesya Ciiyo Eeci Mazubaano

17, 18. (a) Ino nkaambo nzi ncokukonzya kuba kutamvwana akati ka Banakristo? (b) Ino ndulayo nzi lwamu Bbaibbele lukonzya kutugwasya kumana mapenzi abasyomima?

17 Baalumi, bamakaintu abana ibapona mubukkale bwiindene-indene kubikkilizya abaabo bayiide abatayiide alimwi ibajisi mibala iindene-indene bali mukubelekela Jehova calukamantano mazubaano. (Ciyubunuzyo 7:9, 10) Elo kaka kuli bube bwiindene-indene mumbungano ya Banakristo! Mbwaanga tuli mukubelekela Leza calukamantano, tacidoonekwi buya kuti kuzwangana kulakonzya kuba ziindi zimwi.—Ba-Roma 12:10; Ba-Filipi 2:3.

18 Nokuba kuti tulakonzya kulibonena ameso bakwesu mbobalubizya, tatukubikkili maano kulubizya ooku pe. Tulasoleka kwiiya Jehova walo sintembauzyo ngwaakaimba kuti: “O Jehova, nowakabika moyo wako kuzibi zyesu, ngwani wakali kunoopona, O Mwami?” (Intembauzyo 130:3) Muciindi cakubikkila maano kubube ibukonzya kutwaandaanya buyo, tweelede ‘kutobela zintu zileta luumuno azintu zyakuyakana.’ (Ba-Roma 14:19) Tulasoleka kubalanga bantu mbuli Jehova mbwabalanga katutabikkili maano kukulubizya kwabo akubikkila maano kubube bubotu. Notucita boobu, cilatugwasya ‘kukkazikilana moyo.’—Ba-Kolose 3:13.

19. Amubandauke ntaamu Munakristo nzyakonzya kubweza mukusola kumana penzi pati lyakutamvwana.

19 Ino mbuti ikuti naa twaalilwa kwaaluba buyo makani ngotwatakamvwana? (Intembauzyo 4:4) Sena kuli musyominyoko ngomutamvwani? Sena tamukonzyi kutubamba twaambo? (Matalikilo 32:13-15) Cakusaanguna mweelede kupaila kuli Jehova ikulomba kuti amusololele. Kamuyeeyede bube bwamuntu ooyo ibubotu, amumusikile “amoyo mubombe wabusongo.” (Jakobo 3:13) Amumwaambile kuti muyanda kuti mukkale muluumuno anguwe. Amuyeeye lulayo lwakasololelwa amuuya lwakuti: ‘Kamufwambaana kuswiilila, mumuke kwaamba akunyema.’ (Jakobo 1:19) Ilulayo lwakuti ‘amumuke kunyema’ lutondezya kuti muntu ooyo ulakonzya kucita naa kwaamba cintu cikonzya kumunyemya. Ikuti caba boobo, amumulombe Jehova kuti amugwasye kutegwa muzumanane kulyeendelezya. (Ba-Galatiya 5:22, 23) Amumupe ciindi munyoko cakuti aambe zili kumoyo, nywebo kamuswiilide kapati. Mutamutyokezyi pe, nokuba kuti tamuzumini zyoonse nzyaamba. Ulakonzya kuzilanga zintu munzila italuzi, pele mweelede kuzyiba kuti oobu mbwazibona kwaciindi eeco. Amusole kulibona penzi eelyo mbuli mbwalibwene walo. Eeci cilakonzya kubikkilizya akuzyiba munyoko mbwamubwene.—Tusimpi 18:17.

20. Ino nintaamo nzi zimbi zikonzya kupa kuti mubambe luumuno, eelyo nomubamba penzi lyakutamvwana?

20 Casika ciindi canu cakwaambaula, amwaambaule caluzyalo. (Ba-Kolose 4:6) Amumwaambile munyoko ncomumuyandila. Amulilekelele aawo mpomwakalubizya mumakani aayo. Ikuti naa kusoleka kumana penzi eeli cakulibombya capa kuti mumvwane alimwi, amumulumbe Jehova. Ikuti naa tiicakonzyeka, amuzumanane kulomba busolozi bwa Jehova kumwi kamulangila kuyoojana ciindi acimbi cakubamba makani aayo aaluumuno.—Ba-Roma 12:18.

21. Ino mbuti makani aaya mbwaamugwasya kulanga bantu mbuli Jehova mbwabalanga?

21 Jehova ulabayanda babelesi bakwe boonse. Ulatubelesya toonse mumulimo wakwe nokuba kuti tatulondokede. Mbotuyaabwiiya mbuli mbwabalanga bamwi, tuyoobayandisya bakwesu abacizyi. Ikuti naa kuyanda Munakristoma kwali kuyaabumana, kulakonzya kubuka alimwi. Elo kaka inga caba cilongezyo ikuti naa twasoleka canguzu kubalanga bweelede bantu, nkokuti kubalanga mbuli Jehova mbwabalanga!

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 1 Kumbele cakazoolibonya buya antangalala kuti Eliabu iwakajisi ciwa cibotu boobu tanaakajisi bube bwakali kuyandika kumwami wa Israyeli. Goliati muna Filisti naakasampaula bana Israyeli ciindi nobakali kuyanda kulwana, Eliabu alimwi abana Israyeli bamwi bakaba bakandu.—1 Samuele 17:11, 28-30.

^ munc. 7 Akaambo kakuzunda kapati alimwi akubweza cilawo cabo alimwi azintu Jeroboamu nzyaakali kubweza kubantu, cakutadooneka zyakapa kuti Jeroboamu Wabili ayungizye lubono lwabwami bwakunyika.—2 Samuele 8:6; 2 Bami 14:23-28; 2 Makani 8:3, 4; Amosi 6:2.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino Jehova ukulanga buti kulubizya kwababelesi bakwe basyomeka?

• Ino mbube nzi bubotu bwa Jona alimwi a Petro mbomukonzya kubandauka?

• Ino nkubalanga munzila iili buti banyoko Banakristo nkomukanzide kuzumanana kucita?

[Mibuzyo yaciiyo]

Kabbokesi kali apeeji 9]

Amuyeeye Mbuli Bantu Mbwababona Leza

Nomuzinzibala kuyeeya cibalo ca Bbaibbele ca Jona, sena mwabona mbuli mbociyandika kubalanga munzila mbotu ibantu mbotukambaukila makani mabotu lyoonse? Inga kabalangika kuba bantu batapengede naa batabikkili maano kumulumbe mbuli bwakali bana Israyeli, ambweni akuukazya buya mulumbe wa Leza. Pele ino balibonya buti kuli Jehova Leza? Nobaba baabo ibajisi mpuwo mubweende bwazintu oobu, ibuzuba bumwi balakonzya kusandulukila kuli Jehova mbubwenya mbuli mwami wa Nineve mbwaakasanduka akaambo kakukambauka kwa Jona.—Jona 3:6, 7.

[Cifwanikiso icili apeeji 8]

Sena bantu mubalanga mbuli Jehova mbwabalanga?

[Cifwanikiso icili apeeji 10, 11]

Jesu wakaamba cintu cibotu kujatikizya ceeco cakacitikila Jona