Skip to content

Skip to table of contents

Kuliyumya Mumasukusyo Kulamutembaula Jehova

Kuliyumya Mumasukusyo Kulamutembaula Jehova

Kuliyumya Mumasukusyo Kulamutembaula Jehova

“Na mwayumina kupenzegwa ciindi cakucita kabotu, eco ncecilumbika kuli-Leza.”—1 PETRO 2:20.

1. Mbwaanga Banakristo bakasimpe babikkide maano kapati kukupona kweelana akulyaaba kwabo, ino mubuzyo nzi weelede kulangwa-langwa?

BANAKRISTO balilyaabide kuli Jehova alimwi bayanda kucita kuyanda kwakwe. Ikutegwa bapone kweelana akulyaaba kwabo, balasolekesya kutobela mikondo ya Jesu Kristo iwakabasiila Cikozyanyo akucita bumboni kubwini. (Matayo 16:24; Johane 18:37; 1 Petro 2:21) Nokuba boobo, Jesu abantu bamwi basyomeka bakaaba buumi bwabo akaambo kalusyomo lwabo. Sena eeci cipandulula kuti Banakristo boonse beelede kulangila kufwa akaambo kalusyomo lwabo?

2. Ino Banakristo baabona buti masukusyo alimwi akupenga?

2 Mbotuli Banakristo, tukulwaizyigwa kusyomeka mane lufwu, ikutali kuliyandila buya kuti tufwide lusyomo lwesu pe. (2 Timoteo 4:7; Ciyubunuzyo 2:10) Eeci cipandulula kuti, nokuba kuti tulilibambide kupenzyegwa, antela kufwa buya akaambo kalusyomo lwesu, tatuliyandili buya kucita boobu pe. Tatuciyandi kupenga pe alimwi tatukukkomanini kucisigwa naa kukatazyigwa. Aboobo, mbwaanga masukusyo alimwi akupenzyegwa tulazilangila, tweelede kubikkila maano akubona mbuli mbotukonzya kucita ikuti zintu zili boobo zyatucitikila.

Kusyomeka Notuli Mukusunkwa

3. Ino nzikozyanyo nzi zijatikizya kulanganya makani aakupenzyegwa nzyomukonzya kuluula? (Amubone kabbokesi kakuti “Mbobakacita Nobakali Kupenzyegwa” apeeji iitobela.)

3 Mu Bbaibbele, kuli zibalo zinji zitondezya mbuli babelesi ba Leza mbobakacita lyansiku ciindi nobakali mubukkale bwakali kukonzya kubanjizya muntenda. Intaamo zyaandeene nzibakabweza zilapa busolozi ku Banakristo basunu ikuti naa batalika kusukusigwa akupenzyegwa. Amubone zibalo zili mukabbokesi kakuti, “Mbobakacita Nobakali Kupenzyegwa,” akubona mbuli ncomukonzya kwiiya kuzwa kuzibalo eezi.

4. Ino ncinzi cikonzya kwaambwa kujatikizya Jesu alimwi ababelesi bamwi basyomeka mbubakacita nobakali kusukusigwa?

4 Nokuba kuti Jesu ababelesi ba Leza bamwi basyomeka bakatobela nzila ziindene-indene, kweelana abukkale nobakali kupenzyegwa, cilasalala kuti kunyina nobakabikka buumi bwabo caali muntenda pe. Nobakali mubukkale bukonzya kubanjizya muntenda, bakali basicamba, pele ibacenjezu. (Matayo 10:16, 23) Imakanze aabo akali akutola ambele mulimo wakukambauka alimwi akuzumanana mulusyomo kuli Jehova. Mbobakacita mubukkale bwiindene-indene, bulapa zikozyanyo ku Banakristo aabo sunu ibanjila mumasukusyo amukupenzyengwa.

5. Ino nkupenzyegwa kuli buti kwakacitika ku Malawi kuma 1960, alimwi ino mbuti Bakamboni mbobakacita?

5 Mumazubeesu aano, bantu ba Jehova ziindi zinji balaba mubukkale bukatazya kapati akunyonyookelwa zintu akaambo kankondo, kulesyegwa kwamulimo naa kupenzyegwa buya cigaminina. Mucikozyanyo, mumyaka yakuma 1960, Bakamboni ba Jehova bakapenzyegwa kapati ku Malawi. Maanda aa Bwami, maanda aabo, matala alimwi amakwebo, atwaambe kuti lubono lwabo loonse lwakanyonyoonwa. Bakali kuumwa akupenzyengwa kapati. Ino bakwesu aaba bakacita buti? Zyuulu zili mbozibede zyabantu zyakayiinda minzi yazyo. Ibamwi bakaakuyubila musyokwe, kakuli bamwi bakaunka kucisi cili afwaafwi ca Mozambique kabali bazangalisi kwakaindi kasyoonto buyo. Nokuba kuti bunji bwabaabo basyomeka bakafwa, ibamwi bakaccija kuzwa mubusena buli ntenda. Eeyi njenzila iiboneka kuti njiyakali kugwasya kapati mubukkale buli boobo. Kwiinda mukucita boobu, ibakwesu bakatobela cikozyanyo cakasiya Jesu a Paulo.

6. Ino ncinzi Bakamboni baku Malawi ncobatakaubya-ubya nokuba kuti bakali kupenzyegwa?

6 Nokuba kuti bakwesu ku Malawi bakalonga naa kuyuba, bakazumanana kutobela busolozi bwabubambe bwabweendelezi bwa Leza akuzumanana amilimo yabo ya Bunakristo cakusisikizya kweelana mbobakali kukonzya. Ncinzi cakatobela? Imulimo kautana lesyelwa limwi mu 1967, mweelwe waatala wabasikumwaya wakasika ku 18,519. Nokuba kuti mulimo wakalilesyedwe alimwi ibanji bakaccijila ku Mozambique, mu 1972 imweelwe mupya uusika ku 23,398 wabasikumwaya wakalipootwa. Mweelwe waakati-kati wamawoola aamumulimo amwezi wakali kwiinda ku 16. Kakunyina kudooneka, mbobakacita cakapa kuti Jehova atembaulwe alimwi zilongezyo zya Jehova zyakabasikila bakwesu aaba bakasyomeka muciindi eeco cikatazya. *

7, 8. Ino ntwaambo nzi ibamwi tubapa kuti batalongi nokuba kuti kupenzyegwa kuli mukuleta mapenzi?

7 Pele, muzisi zimwi ikupenzyegwa mokuletela mapenzi, ibakwesu bamwi basala kuti batalongi buyo, nokuba kuti balakonzya kucita oobo. Ikulonga kulakonzya kumana mapenzi aamwi, pele kulakonzya kubusya aambi. Mucikozyanyo, sena balakonzya kunooswaangana abakwesu Banakristo alimwi akutazanduka kumuuya? Sena balakonzya kuzumanana azintu zyakumuuya nobasoleka kukkalikana ooko nkobaya? Ambweni sena bayoozumanana azintu zyakumuuya mucisi civwubide naa mutakatazyi kujana zintu zyakumubili zinji?—1 Timoteo 6:9.

8 Ibamwi tabalongi pe akaambo kakubikkila maano kulubazu lwakumuuya ilwabanyina. Basala kukkala nobapenzyegwa ikutegwa bazumanane kukambauka mucilawo cakwabo akukulwaizya bakombinyina. (Ba-Filipi 1:14) Akaambo kakusala kucita boobu, ibamwi bagwasilizya kapati mukucita kuti bazibwe mumulawo mucisi cakwabo. *

9. Ino ntwaambo nzi muntu ntweelede kulanga-langa nayeeya zyakulonga naa kutalonga akaambo kakupenzyegwa?

9 Ikutalonga naa kulonga ncakulisalila camuntu umwi aumwi. Nokuba boobo, ikusala kuli boobu kweelede kucitwa notwamana kuyandaula busolozi bwa Jehova kwiinda mumupailo. Nokuba boobo, kufwumbwa naa twasala nzi, tweelede kwaayeeya majwi aamwaapostolo Paulo aakuti: “Toonse buyo tuleelede kulyaambilila makani esu kubusyu bwa-Leza.” (Ba-Roma 14:12) Kweelana ambotwabona kumatalikilo, Jehova ncayanda ncakuti umwi aumwi wababelesi bakwe azumanane kusyomeka mubukkale boonse kufwumbwa naa mbwamusyobo nzi. Babelesi bakwe bamwi sunu bali mumasukusyo amukupenzyegwa; ibamwi bacipenzyegwa aakale kumbele. Boonse buyo bayoopenzyegwa munzila imwi alimwi kunyina weelede kuyeeya kuti takapenzyegwi pe. (Johane 15:19, 20) Mbotuli babelesi ba Jehova balyaabide, tatukonzyi kukaleya kaambo kabweendelezi bwakoonse-koonse, ikakuzibisyigwa kwazina lya Jehova alimwi akusalazyigwa kwabweendelezi bwakwe.—Ezekieli 38:23; Matayo 6:9, 10.

“Mutabeenzyi Bubi Bamweenzya Bubi”

10. Ino ncikozyanyo nzi ciyandika kapati Jesu abaapostolo bakwe ncobakasiya cijatikizya makani aakupenzyegwa akukazyigwa?

10 Injiisyo aimbi njotukonzya kwiiya munzila Jesu abaapostolo mbubakacita nobakali kupenzyegwa njakutajolela cibi kuli basikupenzya. Mu Bbaibbele kunyina pe mpotuyoojana aali muzeezo iwakuti Jesu naa batobeli bakwe bakalibunga-bunga ikuti balwane babapenzya. Muciindi caboobo, imwaapostolo Paulo wakabalaya boobu Banakristo: “Mutabeenzyi bubi bamweenzya bubi.” “Mutaliyi inkoto, nubayandisi, pele amulekele bukali bwa-Leza busena, nkaambo kulilembedwe kuti, Lubeteko ndulwangu, mebo njoobweedezya, mbwaamba Jehova.” Kunze lyaboobo, “[m]utazundwi kububi pe, [m]uzunde bubi kukucita bubotu.”—Ba-Roma 12:17-21; Intembauzyo 37:1-4; Tusimpi 20:22.

11. Ino ncinzi sikwiiya zyansiku umwi ncaamba kujatikizya mbobakali kwiilanga mfwulumende Banakristo?

11 Banakristo bakusaanguna bakalubikka mumoyo lulayo oolu. Sikwiiya zyansiku Cecil J. Cadoux mubbuku lyakwe lyakuti, The Early Church and the World (Cikombelo Cakusaanguna a Nyika), wakapandulula Banakristo mbobakali kwiibona mfwulumende mumwaka wa 30-70 C.E. Wakalemba kuti: “Tatujisi bumboni bugaminina ibutondezya kuti Banakristo bamuciindi eeci bakasoleka kulivwuna mukupenzyegwa kwiinda mukulwana buya. Ncobakali kulangilwa kucita nkulwana bakali kubalela naa kubanyonganya kwiinda mukuccija. Pele, Banakristo beni-beni ncobakacita, bakakaka buyo cakusinizya ikutobela malailile aamfwulumende ngobakali kubona kuti akali kukazyanya akuswiilila Kristo kwabo.”

12. Ino nkaambo nzi ncecili cibotu kuliyumya mumapenzi muciindi cakujolela cibi?

12 Sena nzila eeyi yakulibombya njenzila yabusongo ncobeni? Sena muntu ucita boobo inga talibikki atuba kuli baabo ibakakanzide kubajaya? Sena kulivwuna inga tacigwasyi? Kweelana abantu mbobazibona zintu, eeci ncecintu ciyandika kucita. Nokuba boobo, mbotuli babelesi ba Jehova, tulisinizyide kuti kutobela busolozi bwa Jehova muzintu zyoonse njenzila mbotu. Tulaayeeya majwi aa Petro aakuti: “Na mwayumina kupenzegwa ciindi cakucita kabotu, eco ncecilumbika kuli-Leza.” (1 Petro 2:20) Tulisinizyide kuti Jehova ulibubwene bukkale oobu alimwi takabulekeli kuti buzumanane kukabe kutamani. Ino mbuti mbotukonzya kwaasinizya makani aaya? Jehova wakaamba boobu kubantu bakwe ibakali bazike ku Babuloni: “Woonse uumuguma ulaguma imboni yaliso lyakwe.” (Zekariya 2:8) Ino inga muntu wailekela ciindi cilamfwu buti mboni yaliso lyakwe kiigumidwe? Jehova uyooleta lukataluko kuciindi ceelede. Kujatikizya makani aaya, kunyina kudooneka kuli koonse.—2 Ba-Tesalonika 1:5-8.

13. Ino nkaambo nzi Jesu cakulibombya ncaakazumizyila basinkondonyina kuti bamujate?

13 Kujatikizya makani aaya, tulakonzya kulanga kucikozyanyo ca Jesu. Ciindi naakalekela basinkondonyina kuti bamujate mumuunda wa Getesemane, takuli kuti cakaala buya kulivwuna pe. Kayi wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Sa tamuyeeyi kuti nsikonzyi kukumbila kwa-Taata kuti anditumine lino lino malegioni aainda ikumi aabili aabaangelo. Pele kwaba boobo, alalondolwa buti magwalo aamba kuti kweelede kuba boobu?” (Matayo 26:53, 54) Ikuzuzikizya kuyanda kwa Jehova ncicakali cintu cipati kuli Jesu, nokuba kuti cakali kumuletela kupenga. Wakalijisi lusyomo mumajwi aa Davida aabusinsimi aakuti: “Tokooyoosia moyo wangu kucikalilo cabafu, tokooyooaba Uusalala wako kuti abone kubola.” (Intembauzyo 16:10) Nokwakainda myaka iili mbwiibede kumbele, imwaapostolo Paulo wakaamba boobu kujatikizya Jesu: “Nkaambo kalukondo ndwaakabikkilwa kumbele, wakaliyumya aacisamu cakupenzezya, taakaba ansoni alufwu luli boobu, lino sunu ulikkede kululyo lwacuuno ca-Leza.”—Ba-Hebrayo 12:2, NW.

Ilukkomano Luboola Akaambo Kakusalazya Zina lya Jehova

14. Ino ndukkomano nzi lwakagwasya Jesu mumasukusyo?

14 Ino ndukkomano nzi lwakagwasya Jesu kuliyumya mumusunko wiinda kuyuma? Akati kababelesi ba Jehova boonse, Saatani wakali kuyandisya kapati kulwana Jesu Mwanaa Leza. Aboobo, ikuzumanana kusyomeka kwa Jesu mumusunko kwakali kwiingula cacigaminina ikusampaula Jehova kucitwa a Saatani. (Tusimpi 27:11) Sena mulakonzya kuyeeyela lukkomano akukkalwa moyo Jesu nkwaakaba ankuko naakabusyigwa? Elo kaka weelede kuti wakakkomana naakabona kuti wawoonda mulimo ngwaakatumidwe kali muntu uulondokede mukusinizya bweendelezi bwa Jehova akusalazya zina lyakwe! Kunze lyaboobo, ‘kukkala kujanza lyalulyo lya Leza’ takudoonekwi buya kuti ncoolwe cibotu kapati alimwi ciletela lukkomano lupati kuli Jesu.—Intembauzyo 110:1, 2; 1 Timoteo 6:15, 16.

15, 16. Ino nkupenzyegwa kubyaabi kuli buti nkobakaliyumya Bakamboni ku Sachsenhausen, alimwi ino ncinzi cakabapa nguzu zyakucita boobo?

15 Ku Banakristo abalo, cilakkomanisya ikutola lubazu mukusalazya zina lya Jehova kwiinda mukuliyumya mumasukusyo amukupenzyegwa, ikutobela cikonzyanyo ca Jesu. Ncotwaamba aawa nceeco cakacitikila Bakamboni ibakapenga mucilabba cakupenzyezya cijisi mpuwo yakuti ibukkale bwakali buyumu kapati ooko icaku Sachsenhausen, pele bakafwutuka mulweendo lwakuya kukujaigwa kumamanino kwa Nkondo ya Nyika Yabili. Mulweendo oolu, zyuulu zili mbozibede zyabaange zyakafwa munzila akaambo kakutakwabililwa, kumalwazi, nzala naa kujaigwa calunya abaabo ibakali kubeendelezya (SS guards). Bakamboni boonse ibali 230 bakafwutuka akaambo kakukamantana akugwasyanya kwiinda mukulibikka muntenda.

16 Ino ncinzi cakagwasya Bakamboni aaba kuliyumya mukupenzyegwa calunya kuli boobu? Nobakazwa muntenda iili boobu, bakakkomana akulumba kuli Jehova mukabbuku kajisi mutwe wakuti, “Imakanze aa Bakamboni ba Jehova bali 230 ibazwa muzisi zili cisambomwi, ibabungene mucisaka cili afwaafwi a Schwerin ku Mecklenburg.” Mukabbuku aaka bakaamba kuti: “Ciindi cilamfwu cakusunkwa cainda, eelyo ibakafwutulwa bakakwempwa buya mubbibi lyamulimo munzila yacikozyanyo, kabatajisi kanunko kamulimo naaceya. (Amubone Daniele 3:27) Lino balijisi nguzu zyakazwa kuli Jehova alimwi balindila buyo malailile kuzwa ku Mwami aakutola ambele makani aa Bweendelezi bwa Leza.” *

17. Ino mmisunko iili buti bantu ba Jehova njobasikilwa mazubaano?

17 Mbubwenya mbuli baaba ibasyomeka ibali 230, andiswe tulakonzya kusunkwa akaambo kalusyomo lwesu nokuba kuti tatuna “kulwana kukutikaisya bulowa.” (Ba-Hebrayo 12:4) Pele, musunko ulakonzya kuboola munzila zyaandeene-andeene. Kulakonzya kuba kufwubaazyigwa ambotwiiya limwi antela kuyungwa abeenzuma kuti tutalike kutalilemeka kabotu naa kucita zibi zimwi. Kunze lyaboobo, imakanze eesu aakulilesya kubulowa, kukwatana buyo mu Mwami naa kukomezya bana mulusyomo muŋanda ibazyali mobatali bakamboni, ziindi zimwi kulakonzya kuletela kukatazyigwa akusukusigwa kupati.—Incito 15:29; 1 Ba-Korinto 7:39; Ba-Efeso 6:4; 1 Petro 3:1, 2.

18. Ino ncisyomezyo nzi ncotujisi cakuti tulakonzya kuliyumya nomuba mumasukusyo aakatazya kapati?

18 Nokuba boobo, kufwumbwa naa mmusunko nzi uukonzya kutusikila, tulizi kuti tulapenga nkaambo tubikka Jehova a Bwami bwakwe kumbele alimwi tucibona kuti ncoolwe cini-cini alimwi ncintu cikkomanisya kucita boobo. Tulakulwaizyigwa amajwi aa Petro aakusyomezya aakuti: “Na mwasampaulwa nkaambo kazina lya-Kristo, elyo muli basicoolwe, ikuti ndilyonya ndimukalilide Muuya wabulemu, nkokuti Muuya wa-Leza.” (1 Petro 4:14) Kwiinda munguzu zyamuuya wa Jehova, tulijisi nguzu zyakuliyumya nomuba mumasukusyo mayumu kapati, ikutegwa tumulemeke akumutembaula Leza.—2 Ba-Korinto 4:7; Ba-Efeso 3:16; Ba-Filipi 4:13.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 6 Izyakacitika kuma 1960 akali matalikilo buyo aakukatazyigwa akupenzyegwa kwiinda mukujaigwa, Bakamboni baku Malawi nkobakaliyumya kwamyaka iinda-inda kumakumi otatwe. Ikutegwa mujane makani oonse, amubone 1999 Yearbook of Jehovah’s Witnesses mapeeji 171-212.

^ munc. 8 Amubone cibalo cakuti, “High Court Upholds True Worship in ‘the Land of Ararat’” mu Ngazi Yamulindizi yamu Chingisi ya April 1, 2003 mapeeji 11-14.

^ munc. 16 Kutegwa mujane makani oonse, amubone 1974 Yearbook of Jehovah’s Witnesses mapeeji 208-9. Cibalo camuntu wakafwutuka mulweendo oolu cilajanika mu Ngazi Yamulindizi yamu Chichewa ya January 1, 1998 mapeeji 25-29.

Sena Inga Mwapandulula?

• Ino Banakristo bakubona buti kupenga alimwi akupenzyegwa?

• Ino ncinzi ncotwiiya munzila Jesu alimwi abamwi ibasyomeka mbobakacita nobakali mumasukusyo?

• Ino nkaambo nzi ncociyandika kutajolela cibi notupenzyegwa?

• Ino ndukkomano nzi lwakayumya Jesu mumasukusyo aakwe, alimwi ncinzi ncotwiiya kuli ceeci?

[Mibuzyo yaciiyo]

Kabbokesi/[Zifwanikiso izili apeeji 27]

Mbobakacita Nobakali Kupenzyegwa

• Basikalumamba ba Heroda kabatanasika ku Betelehemu ikuti bajaye bana bavwanda basankwa bajisi myaka iili yobilo kuya ansi, kwiinda mukusololelwa amungelo Josefa a Mariya bakabweza mwana muvwanda Jesu akuccijila ku Egepita.—Matayo 2:13-16.

• Kwaziindi zinji mumulimo wa Jesu, basinkondonyina bakali kuyanda kumujaya akaambo kabumboni bwakwe bumvwika. Jesu wakali kubatantamuka ziindi zinji.—Matayo 21:45, 46; Luka 4:28-30; Johane 8:57-59.

• Basikalumamba abamapulisa nobakasika mumuunda wa Getesemane kuti bajate Jesu, wakalyaamba caantangalala kwaziindi zyobilo kuti: “Ndime uno.” Alimwi wakabakasya basikwiiya bakwe kulwana, eelyo wakailekela nkamo eeyi kuti imujate.—Johane 18:3-12.

• Mu Jerusalemu, Petro abeenzinyina bakajatwa, bakakandaulwa akwaambilwa kuti bacileke kwaamba zya Jesu. Pele, mbobakalekezyegwa buyo “bakazwa. . . . Mazuba oonse tabakalekede kwiisya akukambauka muntempele amumaanda kuti Jesu ngo-Kristo.”—Incito 5:40-42.

• Saulo iwakazooba mwaapostolo Paulo naakaziba kuti iba Juda bayanda kumujaya ku Damasko, ibakwesu bakamubikka mucisuwo akuciselusya acipulo cakali kubwaanda masiku, eelyo wakaccija.—Incito 9:22-25.

• Kumbele aamazuba, Paulo wakasala kuti alisisye kuli Kaisara, nokuba kuti boonse bobilo Mweendelezi Festo alimwi a Mwami Agripa ‘tiibakajana cibi mulinguwe iceelede lufwu.’—Incito 25:10-12, 24-27; 26:30-32.

[Zifwanikiso izili apeeji 28, 29]

Nokuba kuti kupenzyegwa kapati kwakapa kuti balonge, zyuulu zya Bakamboni basyomeka zili mbozibede ku Malawi zyakazumanana mumulimo wa Bwami cakukondwa

[Zifwanikiso izili apeeji 29]

Ikuyanda kusalazya zina lya Jehova kwakayumya baaba basyomeka mulweendo lwaba Nazi lutola kulufwu alimwi amuzilabba zyakupenzyezya

[Kulumba]

Lweendo Lutola Kulufwu: KZ-Gedenkstätte Dachau, cakazumizyigwa a USHMM Photo Archives

[Zifwanikiso izili apeeji 31]

Masukusyo alimwi abuyumuyumu zilakonzya kuboola munzila zyaandeene-andeene