Skip to content

Skip to table of contents

‘Iziyanza Zyanyika Eeyi Zili Mukucinca’

‘Iziyanza Zyanyika Eeyi Zili Mukucinca’

‘Iziyanza Zyanyika Eeyi Zili Mukucinca’

“Ncendaamba, nobakwesu, ncakuti ciindi caceya.”—1 BAKOLINTO 7:29, Ci.

1, 2. Ino nkucinca kuli buti munyika kwacitika mubuumi bwanu?

INO nkucinca kuli buti munyika kwacitika mubuumi bwanu? Sena inga mwakwaamba kucinca kumwi? Mucikozyanyo, kuli kuyaambele kwacitwa musayaansi yabusilisi. Akaambo kabuvwuntauzi mucibeela eeco, mweelwe waakati-kati wamyaka njobalangila kupona bantu mumasi amwi wayungizyika kuzwa kumyaka iili 50 kumatalikilo amwaanda wa 20 kusikila kumyaka iinda ku 70 mazubaano. Alimwi amuyeeye buyo mbotwagwasyigwa kapati kwiinda mukwiibelesya kabotu sikapepele, zipekupeku, mafooni aakweenda angayo alimwi amincini ya fax. Kucinca kumbi kupati ndusumpuko mumakani aalwiiyo, zyakweendela, kukwabilila zyeelelo zyabantu, eezi zyoonse zyapa kuti bukkale bubote kubantu banji.

2 Ibwini mbwakuti, takuli kucinca koonse ikwali kugwasya. Tacikonzyeki pe ikutaamba zintu zibyaabi zicitika akaambo kakuyaambele kwamilandu, kuyaansi mukutobela zyeelelo zyakulilemeka, ikuyaambele mukubelesya misamu iikola, kulekana akubula nguzu kwamali alimwi akukonga kwazigwebenga kuvwulide. Kufwumbwa mbozibede zintu, cakutadooneka mulazumina ncaakalemba mwaapostolo Paulo kaindi kuti: ‘Ziyanza zyanyika eeyi zili mukucinca.’—1 Ba-Korinto 7:31.

3. Ino ncinzi Paulo ncaakapandulula naakalemba kuti ‘ziyanza zyanyika eeyi zili mukucinca’?

3 Paulo naakaamba kaambo aako, wakali kukozyanya nyika kucibumbili muŋanda yazisobano. Basizisobano acibumbili eeco, nkokuti bantu badumide mutwaambo twamapolitikisi, bukombi alimwi atwabukkale, balalibonya akusobana zibeela zyabo mpoonya bamana basiila bambi cibumbili aasobaninwa. Oobu mbocalibede kwaciindi cilamfwu. Ikaindi mulongo wabami wakali kukonzya kweendelezya kwamakumi aamyaka aali mbwabede, noiba myaanda yamyaka misyoonto, alimwi kucinca kwakali kucitika asyoonto-syoonto. Pele tacili boobo mazubaano, zintu nozikonzya kucinca mukulaba buyo kwaliso ciindi mweendelezi udumide naajaigwa. Masimpe, muziindi eezi zikatazya, tatuzyi zintu mboziyakuba juunza.

4. (a) Ino nkuzilanga munzila iili yeelede nkobeelede kuba ankuko Banakristo kujatikizya zintu zicitika munyika? (b) Ino mbumboni buli bobile butadoonekwi mbotutiilange-lange?

4 Ikuti naa nyika iimininwa acibumbili aasobaninwa alimwi abeendelezi bayo mbaasizisobano, nkokuti Banakristo baimininwa abasikulangilila. * Pele, akaambo kakuti “tabali banyika,” tabalikatazyi kapati kubikkila maano mbobasobana naa kuziba umwi aumwi uusobana. (Johane 17:16) Muciindi caboobo, balibikkilide maano kulanga zitondezyo zitondezya kuti cisobano ciya kukumana, mamanino mabyaabi kapati, mbwaanga balizi kuti bweende oobu bweelede kumana Jehova katana kuleta nyika mpya yabululami eeyo yali kulangilwa lyoonse. * Aboobo atulange-lange bumboni bobile butondezya kuti tupona kuciindi camamanino akuti nyika mpya ili afwaafwi. Oobo bumboni mboobu (1) mbozyakali kutobelana kucitika zintu mu Bbaibbele alimwi (2) bukkale buyaabwiindila kubija munyika.—Matayo 24:21; 2 Petro 3:13.

Maseseke Ayubununwa!

5. Ino “ciindi cabamasi” caamba nzi, alimwi nkaambo nzi ncociyandika kapati kulindiswe?

5 Kwiiya mbozyakali kutobelana kucitika zintu, nkwiiya kweendelana kuliko akati kaciindi azintu zyakali kucitika. Jesu wakaamba ciindi eelyo beendelezi banyika nobakali kuyoosobana kapati acibumbili kakunyina kunyonganizyigwa a Bwami bwa Leza. Ciindi eeco Jesu wakacaamba kuti “ciindi cabamasi.” (Luka 21:24) Camana “ciindi cabamasi” eeco, Bwami bwa Leza bwakujulu bwakali kuyootalika kulela, Jesu kali Muleli weelede. Kusaanguna, Jesu wakali kuyoolela ‘akati kabasinkondonyina.’ (Intembauzyo 110:2) Mpoonya kweelana a Daniele 2:44, Bwami bwakali ‘kuyoopwayaula akumanisya’ mfwulumende zyabantunsi zyoonse alimwi bwalo buyoobako kukabe kutamani.

6. Ino ndilili “ciindi cabamasi” nocakatalika, ino cakatola ciindi cilamfwu buti, alimwi ino cakamana lili?

6 Ino ndiilili “ciindi cabamasi” nocakali kuyoomana alimwi a Bwami bwa Leza nobwakali kuyootalika kulela? Ibwiinguzi oobo ‘bwakanamatikidwe mane ciindi cakumamanino,’ bujatikizya mbozyakali kutobelana kucitika zintu mu Bbaibbele. (Daniele 12:9) Eelyo “ciindi” eeco nocakali kuyaabuswena, Jehova wakabweza ntaamu kuyubununa bwiinguzi kukakamu kabasikwiiya Bbaibbele babombe. Kwiinda mukugwasyigwa amuuya wa Leza, bakaziba kuti “ciindi camasi” cakatalika noyakanyonyoonwa Jerusalemu mu 607 B.C.E. akuti “ciindi” eeco cakali kulampa myaka iili 2,520. Kuzwa kuliceeci, bakajana kuti “ciindi cabamasi” cakamana mu 1914. Alimwi bakazooziba kuti 1914 ngaakali matalikilo aamamanino aabweende bwazintu oobu. Mbomuli basikwiiya Bbaibbele, sena mulakonzya kupandulula kuzwa mu Magwalo mboijanwa 1914? *

7. Ino magwalo aali aatugwasya kujana matalikilo, bulamfwu alimwi amamanino aamyaka iili musanu aibili yaambidwe kubbuku lya Daniele?

7 Inzila imwi iigwasya ilisisidwe mubbuku lya Daniele. Mbwaanga Jehova wakabelesya Mwami Nebukadinezara wa Babuloni kunyonyoona Jerusalemu kumatalikilo aa “ciindi cabamasi,” nkokuti mu 607 B.C.E., Jehova wakayubununa kwiinda mumweendelezi ooyo kuti masi akali kuyoozumanana kulela kakunyina kunyonganizyigwa Leza kwamyaka iili musanu aibili yacikozyanyo. (Ezekiele 21:26, 27; Daniele 4:16, 23-25) Ino zyakali zilamfwu buti ziindi zili musamu aibili? Kweelana a Ciyubunuzyo 11:2, 3, alimwi a Ciyubunuzyo12:6, 14, ziindi zyotatwe acisela mazuba aali 1,260. Aboobo, ziindi zili musanu aibili zyeelede kuba myeelwe yobile yamweelwe ooyo, naa mazuba aali 2,520. Sena kwamana twagola aawo? Peepe, nkaambo Jehova wakapa musinsimi Ezekieli, ngocakapona limwi a Daniele, nzila yakeelede kutobelwa kupandulula mazuba aazikonzyanyo kuti: “Buzuba bumwi abumwi ngumwaka.” (Ezekiele 4:6) Aboobo, ziindi zili musanu aibili zyeelede kuba myaka iilampa 2,520. Kubelesya 607 B.C.E., kuba matalikilo alimwi myaka iili 2,520 kuba bulamfwu, tulakonzya kujana kuti ciindi cabamasi cakeelede kumana mu 1914.

“Ciindi Cakumamanino” Casinizyigwa

8. Ino mbumboni nzi mbomukonzya kwaamba kutondezya kuti bukkale bwaindila kubija kutalikila mu 1914?

8 Zintu zyali kucitika munyika kutalikila mu 1914 kuya kumbele zisinizya kuti ikuteelela zintu kwaambwa aatala ooko kuyeeme aa mbozyakali kutobela kucitika zintu mu Bbaibbele kuliluzi. Jesu kumugama wakaamba kuti “mamanino aaciindi” ayoolibonya kwiinda munkondo, nzala alimwi azilwazi. (Matayo 24:3-8; Ciyubunuzyo 6:2-8) Mbocalibede oobo kuzwa mu 1914. Imwaapostolo Paulo wakapa makani aambi, kwaamba kuti kwakali kuyoolibonya kutabikkilana maano kwabantu kuli umwi aumwi. Bupanduluzi bwakwe bwakucinca nkotuli mukulibonena kwakaliluzi kapati.—2 Timoteo 3:1-5.

9. Ino basikulangilila baamba nzi kujatikizya zintu zicitika munyika ikutalikila mu 1914?

9 Sena ‘iziyanza zyanyika eeyi’ zyacinca kapati ncobeni ikutalikila mu 1914? Mubbuku lyakuti The Generation of 1914, Haabupampu Robert Wohl wakati: “Aabo bakapona lyankondo tabaleki kusyoma kuti bukkale bwanyika bumwi bwakamana alimwi kwakatalika bumbi mu August 1914.” Kazuminizya kaambo aaka, Dr. Jorge A. Costa e Silva, mweendelezi mubusilisi bwamalwazi aamizeezo waku Mbunga Ilanga Buumi Bwabantu wakalemba kuti: “Tukkede muciindi zintu nozili mukucinca kapati, zyalo zipa kuti kube kulibilika akutyompokelwa kupati kwatalina buzuba kwacitika mubukkale bwabantu.” Sena andinywe mwalibonena zintu eezi?

10. Ino Bbaibbele lituzibya buti kujatikizya uupa kuti zintu ziindile kubija munyika ikutalikila mu 1914?

10 Ino nguni uupa kuti zintu ziindile kubija munyika? Ibbuku lya Ciyubunuzyo 12:7-9 lilamuyubununa muntu ooyu noliti: “Kwakali inkondo mujulu. Mikayeli [Jesu Kristo] abaangelo bakwe bakalwanisya Simwaaba [Saatani Diabolosi], alakwe Simwaaba wakalwa, abaangelo bakwe, pele teebakazunda pe, nkabela busena bwabo bwamujulu teebwakajanwa limbi. Lino Simwaaba mupati wakawisigwa, . . . nguuena bantu boonse baansi.” Aboobo Saatani Diabolosi nguuleta mapenzi, alimwi ikutandwa kwakwe kujulu mu 1914 caamba ‘mapenzi kunyika alwizi, ikuti Diabolosi wamuselukila abukali bupati, nkaambo ulizi kuti ciindi ncacijisi nciniini buyo.’—Ciyubunuzyo 12:10, 12.

Mboziya Kucitika Zintu Kumamanino

11. Ninzila zili buti nzyabelesya Saatani kweena “bantu boonse baansi”? (b) Nkusoleka kuli buti kwa Saatani kulibedelede mwaapostolo Paulo nkwakaamba?

11 Mbwaanga ulizi kuti mamanino aakwe ayaabuswena, kutalikila mu 1914 Saatani wazumanana kapati mukusoleka kwakwe kweena “bantu boonse baansi.” Lyoonse sikweena ooyu uucibwene kumutwe, Saatani ulabeleka cakutalibonya, ikubikka beendelezi bamunyika aacibumbili alimwi abasikuleta mizeezo mipya mububambe bwazintu kuti bacite zibeela zyabo. (2 Timoteo 3:13; 1 Johane 5:19) Imwi mbaakani yakwe njakucenga bantu kuti babone kuti mbweendelezya kulakonzya kubaletela luumuno lwini-lwini. Lweeno lwakwe lwazwidilila, akaambo kakuti bantu bazumanana kuba abulangizi nokuba kuti bumboni butalivwulili butondezya kuti zintu ziyaabwiindila kubija. Imwaapostolo Paulo wakasinsima kuti kabutana buyo kunyonyoonwa bweende bwazintu oobu, kuyoomvwika makani aakubeja alibedelede aa Saatani. Wakalemba kuti: “Bantu nobati, ‘Tulaaluumuno, twaliiba.’ Ndendilyo eelyo ndilyonya nobayoonyonyoonwa cakufwambaana mbuli kumyongwa kwamukaintu uuminsi nayanda kutumbuka. Eelyo tabakakonzyi kutija pe.”—1 Batesalonika 5:3, Ci; Ciyubunuzyo 16:13.

12. Ino nkusoleka kuli buti kwali kucitwa ikusola kuleta luumuno muciindi cesu?

12 Mumyaka yalino-lino, basitwaambo twacisi kanji-kanji bali kukabelesya kaambo kakuti ‘luumuno akuliiba’ ikupandulula makanze aasiyene-siyene aabantu. Mane bakaamba mwaka wa 1986 kuti International Year of Peace (Mwaka Waluumuno Akati Kamasi), nokuba kuti mumwaka ooyo kunyina nokwakaba luumuno akati kamasi. Sena kusoleka kuli boobo kucitwa abeendelezi banyika kwakaba kuzuzikizyigwa kuzwide kwabbuku lya 1 Ba-Tesalonika 5:3, naa sena Paulo wakali kwaamba cintu cimwi cigaminide cipati kapati cakuti bantu boonse munyika bayoociziba?

13. Ciindi Paulo naakasinsima koongolola kwa ‘luumuno akuliiba,’ ino wakali kukozyanya lunyonyooko luyootobela kunzi, alimwi ncinzi ncotukonzya kwiiya kuliceeci?

13 Mbwaanga businsimi bwamu Bbaibbele bulamvwugwa kapati lilikke eelyo nobwazuzikizyigwa naa nobuli mukuzuzikizyigwa, tweelede buyo kulindila kutegwa tukalibonene. Nokuba boobo, amubone kuti Paulo wakakozyanisya lunyonyooko luyoocitika aciindi citayeeyelwi kwaakumana kwaambwa kuti ‘luumuno akuliiba’ kukumyongwa kwamukaintu uuminsi. Kwaciindi cilampa myezi iili fwuka, mukaintu uuminsi ulazumanana kubikkila maano kumwana uuli mukukomena mwida. Ulakonzya kumvwa kuduntaana kwamoyo wakwe naa kumumvwa keenda mwida. Mwana ulakonzya kanyanyaala buya. Zitondezyo zilazumanana kulibonya kusikila buzuba bumwi, ulakonzya kumvwa kumyongwa, icitondezya kuti cintu cali kulangilwa, nkokuti kuzyalwa kwamwana lino casika. Aboobo, kufwumbwa nzila businsimi bwakoongolola kuti ‘luumuno akuliiba’ mbobuyoozuzikizyigwa, kuyoosololela kucintu cicisa ciyoocitika aciindi citayeeyelwi pele cikkomanisya. Eeci cintu nkugwisya bubi alimwi akutalisya bweende bupya bwanyika.

14. Ino muumulongo uuli buti zintu zilangilwa kumbele mboziyoocitika, alimwi ino eeci ciyoosololela kunzi?

14 Lunyonyooko luboola luyooyoosya kapati ku Banakristo basyomeka ibalangilila. Cakusaanguna, bami bamunyika (cibeela catwaambo twacisi cambunga ya Saatani) bayoolwana baabo bagwasilizya Babuloni Mupati (cibeela cabukombi) alimwi bayoomunyonyoona. (Ciyubunuzyo 17:1, 15-18) Aboobo, zintu ziyoocinca cakufwambaana, bwami bwa Saatani buyooandaana. Cibeela cimwi ciyoolwana ceenzyinyina, alimwi Saatani takabi anguzu zyakulesya. (Matayo 12:25, 26) Jehova uyoobikka mumyoyo yabami bamunyika “muyeeyo wakulomya bukanze bwakwe,” nkokuti kugwisya munyika basinkondonyina babukombi. Bwaakunyonyoonwa bukombi bwakubeja, Jesu Kristo uyoosololela basikalumamba bakwe bakujulu mukunyonyoona kufwumbwa ziyoosyaala zyambunga ya Saatani, nkokuti nkume-nkume mumakwebo amutwaambo twacisi. Kumamanino, Saatani kumugama uyooangwa. Eelyo cisobano catola ciindi cilamfwu ciyoomana.—Ciyubunuzyo 16:14-16; 19:11-21; 20:1-3.

15, 16. Ino kaambo kakutuyeezya kakuti “ciindi caceya” keelede kutujatikizya buti mubuumi bwesu?

15 Ino ndiilili zintu zyoonse eezi noziyoocitika? Tatuzi buzuba nociba ciindi. (Matayo 24:36) Pele tulizi kuti “ciindi caceya.” (1 Bakolinti 7:29, Ci) Aboobo, cilayandika kapati kuti tucibelesye kabotu ciindi cacaala. Munzila nzi? Kweelana ambwapandulula mwaapostolo Paulo, tweelede ‘kucijatisya loko ciindi’ ciyandika kucita zintu ziyandika kapati kuzwa kulizyeezyo zitayandiki kapati akububelesya kabotu buzuba bumwi abumwi. Nkaambo nzi? “Nkaambo kakuti mazuba aasunu mabi.” Alimwi mbwaanga ‘tulamvwisya mbulubede luyando lwa-Mwami,’ kulindiswe, tatukasowi ciindi ciyandika cifwaafwi eeco cisyeede.—Ba-Efeso 5:15-17; 1 Petro 4:1-4.

16 Mbwaanga tulizi kuti bweende boonse oobu bwazintu buyoomanisyigwa, ino mbuti aumwi wesu mbweelede kujatikizyigwa? Imwaapostolo Petro wakalemba boobo kutegwa tugwasyigwe: ‘Lino zintu ezi mbuziti kamaninine obo, nywebo muleelede kuba bantu beenda munzila iisalala amukulemeka Leza.’ (2 Petro 3:11) Masimpe oobo mbotweelede kuba! Kweelana alulayo lwabusongo lwa Petro, tweelede (1) kuzumanana kukulangisya kapati kulilemeka kwesu kutegwa tusinizye kuti kulasalala alimwi (2) akubona kuti milimo yesu njotubeleka cabusungu mumulimo wa Jehova lyoonse ilatondezya luyando lwesu lupati kulinguwe.

17. Nkuuzintu zili zya Saatani zyoongelezya Banakristo basyomeka nzyobeelede kuzumanana kutantamuka?

17 Luyando kuli Leza luyootugwasya kutajatikizyigwa kunyika eeyi akaambo kakuti ijisi zintu zyoongelezya. Akaambo kazintu ziyoocitikila bweende bwazintu oobu, inga catubikka muntenda koongelezyegwa azintu zyoongelezya zyamunyika eeyi iisumpula kusyoma mukulikkomanisya. Nokuba kuti tukkede munyika eeyi alimwi akubeleka mulinjiyo, tweelede kutobela lulayo lwabusongo lwakutabelesya nyika eeyi cakumaniina. (1 Ba-Korinto 7:31) Mubwini, tweelede kusolekesya kapati kutantamuka kucengwa abubeji buli munyika. Eeyi nyika taikazwidilili pe kumana mapenzi ngoijisi. Tiikazumanani kulikwabilila mane kukabe kutamani. Ino nkaambo nzi ncotukonzya kuba masimpe kapati? Nkaambo kakuti Jwi lya Leza lyakasololelwa mbolyaamba oobo noliti: “Nyika ilamana, azisusi zyayo, pele oyo uucita makanze aa-Taata ulakalilila kukabe kutamani.”—1 Johane 2:17.

Izintu Zibotu Zicili Kumbele!

18, 19. Ino nkucinca kuli buti nkomulangila munyika mpya, alimwi nkaambo nzi ncocitakooyooba cabuyo kulindila?

18 Jehova lino-lino uyoomunyonyoona Saatani alimwi abaabo bamugwasilizya. Mpoonya, kwiinda muzilongezyo zya Jehova, basikufwutuka bweende bwazintu oobu basyomeka bayootalika kubambulula zintu munyika eezyo ziyoobako mane kukabe kutamani. Inkondo taikazumanani kunyonyoona nyika; Leza ‘uyoolesya nkondo mane kusikila kumamanino aanyika.’ (Intembauzyo 46:9) Muciindi cakubula kwacakulya, ‘maila ayoovwula anyika; . . . ayoofwasuka.’ (Intembauzyo 72:16) Zimwi ziyoogwisyigwa nintolongo, masena aabelekela bamapulisa, malwazi aaboola kwiinda mukoonana, kusyoma misamu iikola, nkuta zyakulekanina, makani aakusweekelwa mali alimwi abugwebenga.—Intembauzyo 37:29; Isaya 33:24; Ciyubunuzyo 21:3-5.

19 Zyuumbwe ziyoojalulwa, alimwi ibanji ibayoobusyigwa bayookkala anyika. Elo ciyookondelezya kapati ciindi zyalani limwi noliyooswaangana alimbi alimwi abayandwa bakaandeene kwaciindi cilamfwu nobayookumbatana calukkomano! Mukuya kwaciindi, baumi boonse bayookomba Jehova. (Ciyubunuzyo 5:13) Kucinca kwaakumana, inyika yoonse inooli yaba paradaiso. Ino muyakulimvwa buti eelyo nomuyoolanga-langa nyika? Cakutadooneka, muyookulwaizyigwa koongolola kuti, ‘Elo kaka ndalindila kwaciindi cilamfwu kujatikizya cintu eeci, pele kulindila ooku tiikwaba kwabuyo pe!’

^ munc. 4 Mucibalo cimbi, Paulo wakaamba Banakristo bananike kuba “ceebelo kumeso aabalengwi boonse, nibaba baangelo nibaba bantu.”—1 Ba-Korinto 4:9.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 4 Mucikozyanyo, kujatikizya kuziba “mwami wakunyika,” waambidwe kuli Daniele 11:40, 44, 45, amubone bbuku lya Amububikkile Maanu Businsimi bwa Daniele!, mapeeji 280-1.

^ munc. 6 Ibbaibbele kuligama litondezya kuti noyakanyonyoonwa Jerusalemu kwakainda myaka iili 70 nobaya bapilusyigwe bama Juda bakali mubuzike mu 537 B.C.E. (Jeremiya 25:11, 12; Daniele 9:1-3) Kujatikizya makani aambi aamba “ciindi cabamasi,” amubone mapeeji 231-233 mubbuku lya Kukambitsirana za m’Malemba, lyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino mbuti majwi amwaapostolo Paulo aakuti ‘iziyanza zyanyika eeyi zili mukucinca’ mbwaali aamasimpe muciindi cesu?

• Mbuti mbozyakali kutobelana kucitika zintu mu Bbaibbele mbokutondezya mamanino aa “ciindi cabamasi”?

• Mbuti kucinca kwabukkale munyika mbokusinizya kuti mwaka wa 1914 akaba matalikilo aa “ciindi cakumamanino”?

• Mbuti kaambo kakuti “ciindi caceya” mbokeelede kutujatikizya?

[Cifwanikiso icili apeeji 30]

Maseseke ayubununwa!