Skip to content

Skip to table of contents

Bantu Ba Leza Baleelede Kuyandisya Buuya

Bantu Ba Leza Baleelede Kuyandisya Buuya

Bantu Ba Leza Baleelede Kuyandisya Buuya

“Taakwe cintu cimbi Jehova ncayanda kulinduwe, pele kucita bululami akuyanda [buuya] akweenda cakulibombya aaleza wako.”—MIKA 6:8.

1, 2. (a) Ino nkaambo nzi ncocitagambyi kuti Jehova uyanda kuti bantu bakwe kabatondezya buuya? (b) Ino mibuzyo nzi iijatikizya buuya njotweelede kulanga-langa?

JEHOVA ngu Leza sibuuya. (Ba-Roma 2:4; 11:22) Elo kaka banabukwetene bakusaanguna ba Adamu a Eva bakeelede kumulumba kapati Leza kubuuya bwakwe! Mumuunda wa Edeni, bakalizungulukidwe azilenge zilibonya zyalo zyakali kutondezya buuya bwa Leza kubantu, zyalo zyakali kukonzya kubabotela. Alimwi Leza wazumanana kuba sibuuya kubantu boonse nokuba kubantu batalumbi alimwi abasizibi.

2 Mbwaanga bantu bakalengwa mucinkozya ca Leza, balakonzya kutondezya bube mbwajisi Leza. (Matalikilo 1:26) Tacigambyi pe kuti Jehova uyanda kuti tutondezye buuya. Kweelana abbuku lya Mika 6:8 mbolyaamba, bantu ba Leza beelede ‘kuyanda buuya.’ Pele ino buuya ncinzi? Ino mbuti mbobuswaangene kubube bumwi bwa Leza? Mbwaanga bantu balakonzya kutondezya buuya, nkaambo nzi ncokuli lunya munyika? Ino nkambo nzi swebo mbotuli Banakristo ncotusola kutondezya buuya notweendelezya bamwi?

Ino Buuya Ncinzi?

3. Ino inga mwabupandulula buti buuya?

3 Buuya bulatondezyegwa kwiinda mukubabikkila maano kapati bantu. Bulatondezyegwa kwiinda mumilimo iigwasya alimwi amumajwi aalubomba. Ikuba sibuuya caamba kucita cintu cibotu muciindi cakucita cintu cili coonse cibyaabi. Muntu sibuuya mmulongwe, mmubombe alimwi ngusilweetelelo. Mwaabi alimwi ulabalanganya kabotu bantu bamwi. Mwaapostolo Paulo wakabalaya boobu Banakristo: “Amulisamike moyo waluzyalo, buuya, lulifwiinsyo, lubombo, abusicamba.” (Ba-Kolose 3:12) Aboobo, ibuuya ncibeela cacisani cacikozyanyo ica Munakristo wakasimpe woonse.

4. Ino mbuti Jehova mbwali kumbele mukutondezya buuya kubantu?

4 Jehova Leza nguuli kumbele mukutondezya buuya. Kweelana a Paulo mbwaakaamba, ‘ibuuya bwa Leza Mufwutuli wesu, aluyando lwakwe ndwayandisya bantu lwakatondezyegwa’ ciindi ‘naakatufwutula, kukusanzigwa kwakuzyalwa kwabili akubuumi bupya buzwa ku muuya uusalala.’ (Tito 3:4, 5) Leza ‘ulabasanzya’ naa kubasalazya Banakristo bananike mubulowa bwa Jesu kabelesya nguzu zyacipaizyo cacinunuzyo ca Kristo. Alimwi balaba bapya kwiinda mumuuya uusalala akuba “mulenge mupya” kabali bana ba Leza bazyedwe amuuya. (2 Ba-Korinto 5:17) Kunze lyaboobo, buuya bwa Leza alimwi aluyando lulasika ku “nkamu impati” balo “bakasanzya zikobela zyabo akuzitubya mubulowa bwa-Mwanambelele.”—Ciyubunuzyo 7:9, 14; 1 Johane 2:1, 2.

5. Ino nkaambo nzi aabo basololelwa amuuya wa Leza ncobeelede kutondezya buuya?

5 Buuya ncibeela camicelo yamuuya uusalala naa nguzu zibeleka izya Leza. Paulo wakaamba kuti: “Micelo ya-Muuya njeeyi:—luyandano, lukondo, luumuno, busicamba, buuya, bubotu, lusyomo, lubombo, kulyeendelela. Kulibaabo bacitaula zili boobo taakwe Mulao uubalwisya.” (Ba-Galatiya 5:22, 23) Mbwaanga cili boobo, sena aabo basololelwa amuuya wa Leza tabeelede kutondezya buuya kuli bamwi?

Buuya Bwini-Bwini Tabuli Butongo Pe

6. Ino ndilili buuya nobuba butongo, alimwi nkaambo nzi?

6 Bantu bamwi buuya babubona kuti mbutongo. Baamba kuti muntu weelede kuti katazungaani, nokuba kuba acimpangwe buya ziindi zimwi, ikutegwa bamwi bakonzye kubona nguzu nzyajisi. Nokuba boobo, mubwini kuyandika kuyuma ikutegwa mube bantu bajisi buuya bwini-bwini alimwi akutatondezya abuuya munzila iitaluzi. Mbwaanga buuya bwini-bwini ncibeela camicelo yamuuya wa Leza, tabuli butongo pe, naa ciimo cakulekelela kutalilemeka. Buuya butaluzi kubbazu limwi mbutongo ibupa kuti muntu kalekelela cintu cibyaabi.

7. (a) Ino mbuti Eli mbwaakaalilwa kulaya bana bakwe? (b) Ino nkaambo nzi ibaalu ncobateelede kutondezya buuya butaluzi?

7 Mucikozyanyo, amulange-lange kujatikizya mupaizi mupati wa Israyeli utegwa Eli. Wakaalilwa kulaya bana bakwe ba Hofeni a Pinehasi ibakali kubeleka kabali bapaizi kutente lyakubunganina. Akaambo kakutakkutila acibeela cacipaizyo ncobakapedwe kwiinda mu Mulawo wa Leza, bakaambila mukutausi kuti kalomba nyama iitajikidwe naa kuyokwa kuli sikuumpa zipaizyo imafwuta aakupaizya kaatanaumpwa acipaililo. Ibana basankwa ba Eli alimwi bakali koonana abamakaintu ibakali kubeleka amulyango watente lyakubunganina. Nokuba boobo, muciindi cakuti abalesye mulimo ba Hofeni a Pinehasi, Eli wakabalaya buyo cakutasinizya. (1 Samuele 2:12-29) Anu nkakaambo kaako “ijwi lya-Jehova lyakali kuyandika kuciindi eco”! (1 Samuele 3:1) Baalu Banakristo beelede kubikkila maano kapati ikutegwa batatondezyi buuya munzila iitaluzi kubantu bacita zibyaabi ibakonzya kunyonganya mbungano kumuuya. Buuya bwini-bwini tabupi kulekela majwi mabi alimwi akutatobela zyeelelo zya Leza.

8. Ino mbuti Jesu mbwaakatondezya buuya bwini-bwini?

8 Jesu Kristo uujisi Cikozyanyo ncotutobela kunyina naakajisi mulandu wakutondezya buuya munzila iitaluzi pe. Wakalijisi citondezyo cibotu cakuba abuuya bwini-bwini. Mucikozyanyo, ‘wakabafwida buuya bantu nkaambo bakalikatede akumwaika mbuli mbelele zitajisi mweembezi.’ Ibabombe myoyo bakalaangulukide kumusikila Jesu, nokuba kumutolela bana babo baniini. Amuyeeye buyo buuya aluse ndwaakatondezya ciindi “[twana na]akatubukata, watulongezya akutubikila maanza aakwe.” (Matayo 9:36; Marko 10:13-16) Nokuba kuti Jesu wakali sibuuya, wakalisungweede kucita cintu ciluzi mumeso aa Bawisi bakujulu. Jesu kunyina naakali kuzumizya bubi pe; wakalijisi nguzu nzyaakapegwa a Leza izyakusinsa basololi babukombi basikuupaupa ameso. Kweelana mbokulembedwe kuli Matayo 23:13-26, kwaziindi zili mbozibede wakainduluka-induluka kusinganya kati: “Mawe inywe nubalembi aba-Farisi nubasikuupaupa ameso.”

Buuya Alimwi Abube Bumbi Bwamuuya wa Leza

9. Ino mbuti buuya mbobuswaangene abusicamba alimwi abubotu?

9 Buuya buliswaangene abube bumwi ibwamuuya wa Leza. Mumulongo buuya bujanika akati ka “busicamba” alimwi a “bubotu.” Masimpe, imuntu uulaa buuya ulabutondezya bube oobu kwiinda mukuba sicamba. Ulakkazika moyo nokuba kubantu batajisi buuya. Buuya buliswaangene kapati abubotu mukuti bwalo kanji-kanji bulatondezyegwa amilimo iigwasya bamwi. Ziindi zimwi, ibbala lya Chigiliki libelesyedwe mu Bbaibbele kwaamba “buuya” lilakonzya kusandululwa kuti “bubotu.” Ikutondezya bube oobu kwa Banakristo bakusaanguna kwakabagambya kapati bantu batasyomi muli Leza cakuti kweelana ambwaakaamba Tertullian, batobeli ba Jesu aaba bakategwa ‘mbantu bajisi buuya kapati.’

10. Ino buuya aluyando ziswaangene buti?

10 Kuli kuswaangana kuliko akati kabuuya aluyando. Kujatikizya batobeli bakwe, Jesu wakati: “Kuliceeci bantu boonse bayoomuziba, kuti muli basikwiiya bangu, mwanooyandana umwi amweenzinyina.” (Johane 13:35) Alimwi kujatikizya luyando oolu, Paulo wakaamba kuti: “Luyandisyo lulakazika moyo akufwa [buuya].” (1 Ba-Korinto 13:4) Buuya buliswaangene kapati abbala lyakuti “luzyalo,” ziindi zinji libelesyegwa mu Magwalo. Oobu mbobuuya ibuzwa kuluyando lwini-lwini. Ibbala lyakuti “luzyalo” ilibelesyedwe mumulaka wa Chihebrayo talyaambi buyo kuyandisya pe. Mbuuya bwalo icaluyando ibulikumbatizya kucintu cijatikizyidwe kusikila limwi makanze aabuuya kucintu eeco azuzikizyigwa. Iluzyalo lwa Jehova lulatondezyegwa munzila ziindene-indene. Mucikozyanyo lulalibonya mumilimo yakwe yakufwutula akukwabilila.—Intembauzyo 6:4; 40:11; 143:12.

11. Ino ncisyomezyo nzi luzyalo lwa Leza ncolupa?

11 Iluzyalo lwa Jehova lulabakwelelezya bantu kulinguwe. (Jeremiya 31:3) Ibabelesi ba Leza basyomeka nobayanda kufwutulwa naa kugwasyigwa, balizi kuti uyootondezya luzyalo kuli mbabo. Balizi kuti luzyalo lwakwe talukabalekelezyi pe. Aboobo balakonzya kupaila calusyomo mbuli bwakacita sintembauzyo walo wakati: “Mebo ndasyoma luzyalo lwako, moyo wangu uyookondwa mulufutuko lwako.” (Intembauzyo 13:5) Mbwaanga luzyalo lwa Leza ndwini-lwini, babelesi bakwe balakonzya kusyoma mulinguwe cakumaniina. Balijisi cisyomezyo eeci: “Jehova takooyoosowa bantu bakwe, takooyoolekelezya lukono lwakwe.”—Intembauzyo 94:14.

Ino Nkaambo nzi Ncokuli Lunya Munyika?

12. Ino ndilili alimwi mbuti bulelo bwakudyaaminina mbubwakatalika?

12 Ibwiinguzi bwamubuzyo ooyu bujatikizya zyakacitika mumuunda wa Edeni. Nokwakainda ciindi cisyoonto kabalengedwe bantu, cilenge camuuya cimwi icakatalika kuliyanda kapati alimwi akulisumpula cakaba amakanze aakuti cibe ncico ceendelezya nyika. Akaambo kamakanze aaya, cakazwidilila ncobeni akuba “mwami wenyika,” uudyaaminina kapati. (Johane 12:31) Wakaba Diabolosi Saatani, sikukazya Leza alimwi abantu mupati. (Johane 8:44; Ciyubunuzyo 12:9) Imakanze aakwe aakuba muleli uukozyene akulela kwa Jehova kwabuuya akalibonya Eva naakazwaa kulengwa. Aboobo, bulelo bubyaabi bwakatalika Adamu naakasala nzila yalwaanguluko kubulelo bwa Leza, ikubukakilalyo buuya bwa Leza. (Matalikilo 3:1-6) Muciindi cakwaanguluka, ba Adamu a Eva bakatalika kweendelezyegwa a Diabolosi uuliyanda alimwi uulisumpula akuba balelwa bakwe.

13-15. (a) Ino nzintu nzi zimwi zyakatobela akaambo kakukaka bulelo bwa Jehova bululeme? (b) Ino nkaambo nzi munyika eeyi ncokuli lunya boobu?

13 Atulange-lange zimwi zyazintu zyakatobela. Ba Adamu a Eva bakatandwa kuzwa mukabeela kanyika kakali paradaiso. Bakazwa mubusena bubotu bwakajisi misamu amicelo mibotu akutalika kupona bukkale bukatazya kunze kwamuunda wa Edeni. Leza wakamwaambila boobu Adamu: “Mbowaswiilila ijwi lyamukaako akulya micelo njindakulailila kuti toelede kwiilya, nyika ilitukidwe nkaambo kanduwe. Uyoolya micelo yayo mumacise mazuba oonse aabuponi bwako. Iyokuzyalila [zincenya azisonso].” Ilutuko lwakacitwa kunyika cakapandulula kuti ikwiilima cakali kuzooba cintu cikatazya kapati. Icakatobela akaambo kanyika iitukidwe iijisi zincenya azisonso cakalupenzya kapati lunyungu lwa Adamu cakuti bawisi Nowa ba Lameki bakaamba kujatikizya ‘makatazyo maanza aabo ngaakajana akaambo kanyika Jehova njaakatuka.’—Matalikilo 3:17-19; 5:29.

14 Ba Adamu a Eva alimwi bakacincanya luumuno amapenzi. Leza wakaambila Eva kuti: “Njookuvuzizya macise aako akuminta kwako, uyoozyala bana amacise, alimwi uyoosukama mulumaako, ngonguwe uuti kakweendelezye.” Kumbele, Kaini mwana mutaanzi ngobakazyala ba Adamu a Eva calunya wakajaya munyina uutegwa Abelo.—Matalikilo 3:16; 4:8.

15 Mwaapostolo Johane wakaamba kuti: ‘Nyika yoonse yeendelezyegwa amubi.’ (1 Johane 5:19) Mbubwenya mbuli muleli wayo, munyika mazubaano kuli bube bubyaabi mbuli kuliyanda alimwi akulisumpula. Nkakaambo kaako ncokuli lunya. Pele, taikazumanani kuba boobo pe. Jehova uyoobona kuti buuya aluse zyaba mu Bwami bwakwe muciindi calunya.

Buuya Buyootondezyegwa mu Bwami bwa Leza

16. Ino nkaambo nzi bulelo bwa Leza kwiinda muli Kristo Jesu ncobujisi buuya, alimwi ino eeci ciyanda kuti swebo tucite buti?

16 Jehova a Mwami wa Bwami bwakwe uubikkidwe Kristo Jesu, bayanda kuti mbobalela kabajisi mpuwo yakuba basibuuya. (Mika 6:8) Jesu Kristo wakatutondezya mbuli bweendelezi bwakwe mbwaakapegwa a Bawisi mbobunoojisi buuya. (Ba-Hebrayo 1:3) Eeci cilakonzya kulibonya mumajwi aa Jesu aakuyubununa basololi babukombi bakubeja ibakali kulemezya bantu amikuli milemu. Wakaamba kuti: “Amuboole kulindime nyoonse nomukatede nomulemenwa, ndime enti kamulemunune. Amulikulike ijokwe lyangu, mwiiye kwangu, nkaambo ndilibombede, ndi mutete moyo, lino mulakatulukwa mumyoyo yanu, nkaambo ijokwe lyangu lilibulungusene, awalo mukuli wangu muuba.” (Matayo 11:28-30) Ibaleli banji naa ibali muciimo cabweendelezi balabalemya bantu amilawo iitamani alimwi amilimo njobatapegwi bulumbu. Pele, Jesu ncayanda kubatobeli bakwe cijatikizya nzyobayanda alimwi nzyobakonzya. Masimpe joko lyakwe talili lilemu alimwi lilibulunguseni! Sena tatukulwaizyigwi ikuba mbuli nguwe mukutondezya buuya kuli bamwi?—Johane 13:15.

17, 18. Ino nkaambo nzi ncotukonzya kusyoma kuti aabo ibayoolela a Kristo kujulu naa baiminizi bakwe anyika banootondezya buuya?

17 Imajwi aa Jesu kubaapostolo bakwe alatondezya mbuli bulelo bwa Bwami bwa Leza mbobwiindene kapati abulelo bwabantu. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Kwakaba kuzumanana akati kabo kwakuti, Ino nguuli akati kesu uuyeeyegwa kuti ngomupati? Walo wakabaambila wati, Bami babamasi balabalela, abo abali abwami kulimbabo baambwa kuti mbasimalelaabo. Pele nywebo mutabi obo, anu oyo uuli mupati akati kanu abe mbuli muniini, ayooyo uli mvwambalume abe mbuli muzike. Ino nguuli mupati, oyo uukede akulya na uubelekela? Sena tali nguwe uukede akulya? Kwalo mebo ndili akati kanu mbuli oyo uubelekela.”—Luka 22:24-27.

18 Baleli bantunsi balakkazikizya bupati bwabo kwiinda ‘mukulemezya’ bantu alimwi akuyandaula zyuuno mbuli kuti zilakonzya kubapa kuti babe babotu kwiinda baabo mbobalela. Pele Jesu wakaamba kuti ibupati bwini buzwa kukubelekela bamwi, ikusoleka kugwasya bamwi cabunkutwe alimwi cakuzumanana. Aabo boonse ibayoolela a Kristo kujulu naa kubeleka kabali baiminizi anyika beelede kusoleka kutobela cikozyanyo cakwe cakulibombya akuba abuuya.

19, 20. (a) Ino mbuti Jesu mbwaakaamba mpobutaana buuya bwa Jehova? (b) Ino mbuti mbotunga twamwiiya Jehova mukutondezya buuya?

19 Atulange-lange lulayo lwaluyando alumbi Jesu ndwaakapa. Katondezya mpobutaana buuya bwa Jehova, Jesu wakati: “Kuti mwayanda abamuyanda, ino mujisi kulumbwanzi? Abalo abacitazibi bayanda abo ababayanda. Alimwi kuti mwacita kabotu kulibaabo abamucitila kabotu, ino kai muli akulumbwanzi? Mbobacita abo abalo abacitazibi. Nakuti mwaabila abo mbomusyoma kuti balamupilusizya, mujisi kulumbwanzi ino? Abalo abacitazibi baabilana kuti bakapegwe mbubonya. Pele amuyande basinkondonyoko, mucite kabotu, mwaabile, mutaleki kulindila, nkokuya bulumbu bwanu bunooli bupati, anywebo munooli bana ba-Sijulu lyamajulu, nkaambo uli a[buuya] walo kulibatalumbi akubabi. Amweetelele mbuli Usowanu mbweetelela.”—Luka 6:32-36.

20 Ibuuya bwa Leza tabuli bwakuliyanda pe. Tabuyandi mpindu peepe. Cabuuya Jehova “ulapasuzya izuba lyakwe kubabi akubabotu, ulawisizya boonse imvula yakwe, baluleme abataluleme.” (Matayo 5:43-45; Incito 14:16, 17) Ikwiiya Taateesu wakujulu, tatuleki buyo kubacitila zintu zibyaabi batalumbi, pele tulacita zibotu nokuba kuli basinkondoma. Kwiinda mukutondezya buuya, tutondezya Jehova a Jesu kuti tulombozya kupona mubulelo bwa Bwami bwa Leza, ibuuya alimwi abube bumwi bwa Leza mobuyooba mukuyanzana kwabantu koonse.

Ino Nkaambo nzi Ncotweelede Kutondezya Buuya?

21, 22. Ino nkaambo nzi ncotweelede kutondezya buuya?

21 Ikutondezya buuya kulayandika kapati ku Munakristo mwini-mwini. Ncitondezyo cakuti tulijisi muuya wa Leza. Kunze lyaboobo, notutondezya buuya bwini-bwini, twiiya Jehova Leza alimwi a Kristo Jesu. Ibuuya alimwi ncintu ciyandika kapati kuli baabo ibayooba balelwa ba Bwami bwa Leza. Aboobo, tuyandika kwiiya kuyanda buuya akubutondezya.

22 Ino muunzila nzi zimwi zigwasya mbotukonzya kutondezya buuya mubukkale bwabuzuba abuzuba? Cibalo citobela ciyooalanga-langa makani aaya.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino buuya ncinzi?

• Ino nkaambo nzi ncokuli lunya munyika?

• Ino mbuti mbotuziba kuti buuya bunooliko mubulelo bwa Leza?

• Ino nkaambo nzi kutondezya buuya ncokuyandika kapati kuli baabo ibalombozya kuyoopona mu Bwami bwa Leza?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 8]

Baalu Banakristo balasoleka kuba basibuuya nobeendelezya butanga

[Cifwanikiso icili apeeji 9]

Luzyalo lwa Jehova kunyina noluyoobatyompya babelesi bakwe muziindi zikatazya

[Zifwanikiso izili apeeji 10]

Cabuuya Jehova ulapasuzya zuba akuwisizya mvwula bantu boonse