Skip to content

Skip to table of contents

Kuyandaula Buuya Munyika Yalunya

Kuyandaula Buuya Munyika Yalunya

Kuyandaula Buuya Munyika Yalunya

“[Buuya] nceciyandwa mumuntu.”—TUSIMPI 19:22.

1. Ino nkaambo nzi ncocikonzya kuyuma kapati kutondezya buuya?

SENA muli basibuuya? Ikuti kakuli boobo, ikupona munyika mazubaano cilakonzya kuyuma kapati. Masimpe, buuya mu Bbaibbele bwaambidwe kuti ncibeela “[ca]micelo ya-Muuya,” pele ino nkaambo nzi ncocili ciyumu kutondezya buuya nomuba mumasi aategwa nga Bunakristo? (Ba-Galatiya 5:22) Mbuli mbotwakabona mucibalo cainda, cibeela cimwi cabwiinguzi inga cajanwa mumajwi mwaapostolo Johane ngaakalemba aakuti: Nyika yoonse yeendelezyegwa amuntu wamuuya uuli alunya, Saatani Diabolosi. (1 Johane 5:19) Jesu Kristo wakaamba Saatani kuti “mwami wenyika.” (Johane 14:30) Aboobo, nyika eeyi kanji-kanji ikozya muleli wayo imuzangi, walo uujisi bukkale bubyaabi.—Ba-Efeso 2:2.

2. Zintu nzi zikonzya kutujatikizya mukutondezya bamwi buuya?

2 Buumi bwesu bulajatikizyigwa kapati ciindi bamwi nobatweendelezya munzila yalunya. Lunya oolu lulakonzya kutondezyegwa abasimukoboma babyaabi, bantu batajisi muuya wabulongwe, nobaba beenzuma abanamukwasyi aabo zimwi ziindi bakonzya kucita zintu cakutayeeya. Ikutyompwa akaambo kakuswaanganya bantu batalilemeki alimwi babwentelana kanji-kanji kuleta kutyompwa kupati. Ikubula buuya kuli boobo kwabantu bamwi kulakonzya kutupa kuba alunya swebo alimwi tulakonzya kuyeeya kujokezya cibi kucibi. Eeco cilakonzya kutupa kuciswa kumuuya akumubili.—Ba-Roma 12:17.

3. Ino mmapenzi nzi mapati bantu ngobajana aasunka kulyaaba kwabo kwakuba basibuuya?

3 Abwalo bukkale bwamunyika butyompya bulakonzya kupa kuti cituyumine kutondezya buuya. Mucikozyanyo, banji balimvwa kutyompwa akaambo kakukongwa amicito yazigwebenga, kubikkilizya abulangizi bwakuti zilwanyo zibelesya misamu atuzunda inga zyabelesyegwa amasi aaindene-indene. Kuyungizya waawo, bantu banji mbacete, baponena buyo acakulya cisyoonto, tabajisi aakoona aali kabotu, tabajisi zyakusama zinji alimwi tabajisi mali manji aakubelesya mukusilikwa. Ikuba sibuuya cilakatazya ciindi bukkale nobulibonya kuti tabukonzyi kucinca kuba kabotu.—Mukambausi 7:7.

4. Ino nkuyeeya kuli buti kulubide bamwi nkobakonzya kuba ankuko nobayeeya kujatikizya kutondezya buuya kuli bamwi?

4 Muntu ulakonzya kwaamba kuti, ikutondezya buuya tacili cintu ciyandika kapati akuti kulakonzya kuba citondezyo cakukompama. Ulakonzya kulimvwa kudyaamininwa, ikapati ciindi bamwi nobamweendelezya calunya. (Intembauzyo 73:2-9) Pele, Bbaibbele lilatupa busolozi bweelede nolyaamba kuti: “Kuvuwa kabotu kulalesya bukali, pele majwi mabi alabusya inkondo.” (Tusimpi 15:1) Bubotu alimwi abuuya nzibeela zyobile zyamicelo yamuuya iziswaangene kapati alimwi izigwasya notuli mubukkale bukatazya.

5. Ino nimbazu nzi zimwi zyamubuumi buuya mobuyandika?

5 Mbwaanga kutondezya micelo yamuuya uusalala wa Leza kulayandika kapati kulindiswe mbotuli Banakristo, tweelede kulanga-langa mbotunga twatondezya umwi wamicelo eeyo, nkokuti buuya. Sena cilakonzyeka kutondezya buuya munyika yalunya? Ikuti kakuli boobo, ino ninzila nzi zimwi motukonzya kutondezya kuti tatuli mukulekela kuyunga kwa Saatani kunyonganya buuya bwesu, ikapati mubukkale butyompya? Atulange-lange nzila zyakutondezya buuya mumukwasyi, kumulimo, kucikolo, kuli basimukoboma, mumulimo wesu alimwi akubasyomima.

Buuya Mumukwasyi

6. Ino nkaambo nzi ncobuyandika kapati buuya mumukwasyi alimwi mbuti mbobukonzya kutondezyegwa?

6 Ikutegwa tulongezyegwe alimwi akusololelwa a Jehova, micelo yamuuya ilayandika kapati alimwi yeelede kutondezyegwa kapati. (Ba-Efeso 4:32) Atubandike mbociyandika kubanamukwasyi kutondezya buuya kuli umwi amweenzinyina. Mubukkale bwabuzuba abuzuba, mulumi amukaintu beelede kutondezya buuya akubikkilana maano alimwi akubana babo. (Ba-Efeso 5:28-33; 6:1, 2) Buuya buli boobo bweelede kulibonya munzila banamukwasyi mbobakanana kuli umwi amweenzinyina, bana mbobalemeka bazyali alimwi abazyali mbobeendelezya bana munzila yeelede. Kamulumbaizyanya akutafwambaana kutongooka.

7, 8. (a) Nkulilemeka kuli buti nkotweelede kutantamuka ikuti katuyanda kutondezya buuya bwini-bwini mumukwasyi? (b) Ino mbuti kubandika kuli kabotu mbokugwasya kuyumya mukwasyi? (c) Mbuti mbomukonzya kutondezya buuya mumukwasyi wanu?

7 Ikuba sibuuya kubanamukwasyi kubikkilizya kutobela kucenjezya kwa mwaapostolo Paulo ooku: “Muleelede kuzileka zyoonse. Amuleke bukali, lunyemo, inkoyeko, kusanka, azisapi zizwa mukanwa.” Abuzuba, banamukwasyi Banakristo beelede kubandika munzila yabulemu. Ino nkaambo nzi ncociyandika kucita boobo? Nkaambo kakuti kubandika munzila iili kabotu ncintu ciyandika kapati kutegwa mikwasyi iyume. Ikuti kwaba kutamvwana, ikutegwa mucesye mazwanga, amusole kulwana penzi muciindi cakuyanda kuzunda mukaambo. Banamukwasyi bakkomene balasolekesya kutondezya buuya alimwi akubikkilana maano.—Ba-Kolose 3:8, 12-14.

8 Buuya bulakulwaizya akutupa kucitila bamwi milimo mibotu. Aboobo, tulasolekesya kuba bantu balanganya, bagwasya munzila iikulwaizya bamwi mumukwasyi. Kuyandika kuti umwi aumwi alimwi boonse caantoomwe babeleka canguzu kutondezya buuya oobo bupa mpuwo mbotu kumukwasyi. Aboobo, tabakajani buyo zilongezyo zya Leza pe, pele mumbungano alimwi amucilawo, bayoolemeka Leza sibuuya, Jehova.—1 Petro 2:12.

Buuya Kumulimo

9, 10. Amwaambe buyumu-yumu bukonzya kuba kumulimo akwaamba mbobukonzya kumanizyigwa munzila yabuuya.

9 Ku Munakristo, mulimo wakumubili uubelekwa lyoonse ulakonzya kumupa kuti ajane buyumu-yumu mukutondezya buuya kubabelesinyina. Ibbivwe akati kababelesi lilakonzya kupa kuti mulimo waumwi unyonganizyigwe ababelesinyina ibacita calweeno naa cabucenjezu, calo cibisya mpuwo mbotu njajisi muntu umwi kuli basikulemba mulimo. (Mukambausi 4:4) Tacili cuuba-uba kutondezya buuya muziindi zili boobo. Pele, ikuyeeya lyoonse kuti kuba sibuuya ikanji-kanji ncecintu ceelede kucita, mubelesi wa Jehova weelede kusolekesya kusikila mpagolela kutegwa abasandule aabo bakatazya kuyanzana limwi. Ikuba amuuya wakubikkila maano kulakonzya kugwasya kucita boobu. Ambweni mulakonzya kutondezya kubikkila maano ikuti mubelesinyoko waciswa naa ujisi bamwi mumukwasyi batalimvwide kabotu. Nokuba kubuzya buyo mbwalimvwide naa mukwasyi, kulakonzya kumukulwaizya kapati umbi. Masimpe Banakristo beelede kusolekesya kuti kabeendelana abamwi alimwi kabali aluumuno kusikila mpobagolela. Zimwi ziindi ijwi lyaambwa cabuuya litondezya kulanganya alimwi akubikkila maano lilakonzya kugwasya mubukkale.

10 Muziindi zimbi, sikulemba mulimo ulakonzya kusinikizya babelesi bakwe kucita mbwayeeya alimwi akuyanda kuti boonse batole lubazu muzintu zimwi zyacisi naa mukusekelela kumwi kutali kwa mumagwalo. Eelyo manjezyeezya aa Munakristo naatamuzumizyi kutola lubazu, eeci cilakonzya kuleta kutamvwana asikulemba mulimo. Aciindi eeco taciluzi pe kupandulula zyoonse kujatikizya mbocikonzya kulubila kucita ncayanda sikulemba mulimo. Kuli baabo batasyomi njiisyo zya Bunakristo nzyotusyoma, kutola lubazu muzintu zimwi naa kusekelela, cilakonzya kulibonya kuti cililuzi. (1 Petro 2:21-23) Ambweni mulakonzya kupandulula cakukkazika moyo cipa kuti nywebo kumugama mutatoli lubazu. Mutajokezyi majwi mabi. Cili kabotu ku Munakristo kutobela lulayo lubotu lujanika ku Ba-Roma 12:18 lwakuti: “Anooli kwakonzeka, nkukuti mbuli mbumukonzya nubeni, amukalane abantu boonse caluumuno.”

Buuya Kucikolo

11. Ino mapenzi nzi bana ngobajana mukutondezya buuya kuli basicikolonyina?

11 Cilakonzya kuyuma kapati kubana kutondezya buuya kuli basicikolonyina. Bakubusi kanji-kanji balombozya kuyandwa ambobaiya limwi. Basankwa bamwi balalitukumuna kutegwa bayandwe abasicikolonyina bambi, cakunga batalika kupenzya basicikolonyina. (Matayo 20:25) Bamwi bakubusi balayanda kulisumpula akaambo kabusongo bwabo, muzisobano naa zintu zimwi. Nobalitondezya busongo mbobajisi, kanji-kanji beendelezya mbobaiya limwi abasicikolo bambi calunya, kabalipeekezya kuti kucita boobo kubapa kuba bantu ncobeni. Munakristo uucili mwana weelede kucenjela kutegwa atabaiyi ibali boobo. (Matayo 20:26, 27) Imwaapostolo Paulo wakaamba kuti, “luyandisyo lulakazika moyo [akuba abuuya]” akuti luyando “talulikankaizyi, talulisumpuli.” Aboobo Munakristo teelede kutobela cikozyanyo cibyaabi cabaabo ibacita calunya, pele weelede kutobela lulayo lwamu Magwalo mukuyanzana kwakwe abasicikolonyina.—1 Ba-Korinto 13:4.

12. (a) Ino nkaambo nzi ncocikonzya kuyuma kubana kuba basibuuya kuli bamayi babo? (b) Nguni bana ngobeelede kusyoma kuti abagwasye nobasinikizyigwa kutondezya lunya?

12 Alimwi bana beelede kutondezya buuya kuli bamayi babo. Bana bacikolo banji balayanda kukalazya bamayi babo. Bayeeya kuti balicenjede ciindi nobatalemeki bamayi babo kwiinda mukucita milimo iiteendelani amilawo yacikolo. Kwiinda mukukonga, balakonzya kuyunga bamwi kuti babasangane. Eelyo Munakristo uucili mwana naakaka kutobela, ulakonzya kusampaulwa antela kupenzyegwa buya. Ikuba mubukkale buli boobo ciindi zikolo nozijaludwe cilamubeda sunko Munakristo mumakanze aakwe aakutondezya buuya. Pele kamuyeeya mbociyandika kapati ikuba mubelesi uusyomeka wa Jehova. Mulakonzya kuba masimpe kuti uya kumugwasya kwiinda mumuuya wakwe muciindi cikatazya eeci mubuumi.—Intembauzyo 37:28.

Buuya Kuli Basimukoboma

13-15. Nzintu nzi zikonzya kusinkilila umwi kutondezya buuya kuli basimukobonyina alimwi mbuti buyumu-yumu oobu mbobukonzya kuzundwa?

13 Kufwumbwa naa mukala muŋanda mpati, mukaanda kaniini, mungolovwani antela kumbi buyo, mulakonzya kulanga-langa nzila mbomukonzya kutondezya buuya alimwi akubikkila maano kubukkale bwabasimukobonyoko. Alimwi eeci acalo tacili cuuba-uba pe.

14 Ino kuti basimukobonyoko mbomubambene limwi kabamuyeeyela munzila iilubide akaambo kamubala wanu, cisi nkomuzwa naa bukombi bwanu? Ino kuti naa zimwi ziindi kabali acisapi naa kabatamubikkili maano? Mbomuli babelesi ba Jehova, ikutondezya buuya kusikila mpomugolela kuyoogwasya. Kwiimpana kwanu kuyoolombozyegwa calo iciyoopa kuti atembaulwe Jehova uujisi cikozyano citaliboteli mukutondezya buuya. Tamukonzyi kuziba simukobonyoko nakonzya kutalika kuzilanga munzila mbotu zintu akaambo kabuuya bwanu. Mane buya ulakonzya kutalika kutembaula Jehova.—1 Petro 2:12.

15 Ino mbuti buuya mbobukonzya kutondezyegwa? Inzila imwi, nkwiinda mubukkale bubotu mumukwasyi eelyo boonse nobatondezya micelo yamuuya. Nomucita obo basimukobonyoko balakonzya kubana ncomucita. Zimwi ziindi, mulakonzya kumucitila mulimo mubotu simukobonyoko. Kamuyeeya kuti buuya camba kubabikkila maano kapati bamwi.—1 Petro 3:8-12.

Buuya Mumulimo Wesu

16, 17. (a) Ino nkaambo nzi buuya ncobuyandika mumulimo wesu wakubuleya? (b) Mbuti buuya mbobukonzya kutondezyegwa muzibeela zisiyene-siyene zyamulimo wamumuunda?

16 Buuya bweelede kulibonya kapati mumulimo wesu wa Bunakristo mbotusolekesya calukamantano kubasikila bantu mumaanda aabo, nkobabelekela alimwi akumasena aabuleya. Tweelede kuyeeya kuti twiiminina Jehova, sibuuya lyoonse.—Kulonga 34:6.

17 Ino ncinzi cijatikizyidwe mukusolekesya kwanu kutondezya buuya mumulimo wanu? Mucikozyanyo, nomuli mubukambausi bwamumugwagwa mulakonzya kutondezya buuya kwiinda mukukanana mubufwaafwi akubalanganya bantu nomubasikila. Kanji-kanji mwiinda bantu banji mutuzila tuli mumbali amugwagwa mupati, aboobo amubone kuti tamubajalili nzila bamwi pe. Alimwi nomukambauka mucilawo mucitilwa makwebo, amutondezya buuya kwiinda mukukanana mubufwaafwi, kamuyeeyede kuti basimakwebo baleelede kusambala.

18. Ino bupampu bujisi lubazu nzi mukutondezya buuya mumulimo wesu?

18 Mumulimo wakuŋanda aŋanda, amubelesye bupampu. Mutakkalisyi aŋanda, ikapati kuti buzuba oobo tiibwaca kabotu. Sena mulakonzya kuziba ikuti muntu waleka kubikkila maano ambweni akucimwa buya akaambo kakumuswaya? Ambweni kubusena nkomukkala, Bakamboni ba Jehova balaswaya ciindi aciindi. Ikuti kacili boobo, amutondezye kubikkila maano kapati, lyoonse amube basibuuya alimwi bakkomene. (Tusimpi 17:14) Amusole kubona kaambo mwiniŋanda ncatayandili kuswiilila buzuba oobo. Mutalubi, umwi wa Banakristonyoko ulalangilwa kuyooswaya aŋanda eeyo kumbele. Ikuti mwajana muntu uutakwe bulemu, amusolekesye kutondezya buuya. Mutakanani cakutola jwi mujulu naa kunyema, pele amukanane cabubombe. Munakristo sibuuya, teelede kukalazya mwiniŋanda kutegwa batalike kukazyanya. (Matayo 10:11-14) Ambweni bumwi buzuba muntu ooyo uya kuswiilila kumulumbe mubotu.

Buuya Notuli Kumiswaangano ya Mbungano

19, 20. Nkaambo nzi buuya ncobuyandika mumbungano alimwi mbuti mbobukonzya kutondezyegwa?

19 Alimwi cilayandika kapati kutondezya buuya kubasyomima. (Ba-Hebrayo 13:1) Mbwaanga tuli cibeela cabunyina bwanyika yoonse, buuya bulayandika kapati mukuyanzana kwesu abamwi.

20 Ikuti Ŋanda ya Bwami kaibelesyegwa ambungano zyobile naa ziinda aawo, cilayandika kutondezya buuya kuli baabo ibali mumbungano zimbi. Beelede kupegwa bulemu bweelede nomuyanzana ambabo. Muuya wakuzundana upa kuti kutabi lukamantano caboola kukupangana ciindi cakuswaangana alimwi azintu zimwi ziyandika mbuli kusalazya akubambulula ŋanda. Amutondezye buuya alimwi akubalanganya bamwi nokuba kuti kulakonzya kuba kwiimpana kwamizeezo. Munzila eeyi buuya buyoozwidilila alimwi Jehova uyookulongezya ncobeni kubikkila maano nkomutondezya kuli bamwi.

Amuzumanane Kutondezya Buuya

21, 22. Kweelana a Ba-Kolose 3:12, makanze nzi ngotweelede kuba angawo?

21 Buuya mbube bujatikizya bukkale boonse bwabuumi bwesu. Aboobo tweelede kubucita kuba cibeela ciyandika kapati cabube bwesu bwa Bunakristo. Ikutondezya buuya kubantu bambi ceelede kuba cilengwa buya.

22 Toonse atube basibuuya kuli bamwi buzuba abuzuba aboobo aumwi kumugama atobele majwi aamwaapostolo Paulo aakuti: “Mbumuli basale ba-Leza, basalala akuyandika, amulisamike moyo waluzyalo, buuya, lulifwiinsyo, lubombo, abusicamba.”—Ba-Kolose 3:12.

Sena Muciyeeyede?

• Ino ncinzi cipa kuti ciyume ku Munakristo kutondezya buuya?

• Nkaambo nzi ncociyandika kapati kuli umwi kutondezya buuya mumukwasyi?

• Mbuyumu-yumu nzi bumwi bujanika mukutondezya buuya kucikolo, kumulimo alimwi akuli basimukoboma?

• Amupandulule Banakristo mbobakonzya kutondezya buuya mumulimo wabo wakubuleya.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 13]

Buuya butondezyegwa abanamukwasyi boonse bupa kuti kube lukamantano akubelekela antoomwe

[Cifwanikiso icili apeeji 14]

Mulakonzya kutondezya buuya ciindi mubelesinyoko naa wamumukwasyi wakwe naaciswa

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Jehova ulabagwasilizya aabo ibatondezya buuya cakusyomeka nokuba kuti balasampaulwa

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Ikugwasya simukobonyoko uupengede nkucita mulimo wabuuya