Skip to content

Skip to table of contents

Kulanganya Bacembede—Mukuli Wa Bunakristo

Kulanganya Bacembede—Mukuli Wa Bunakristo

Kulanganya Bacembede—Mukuli Wa Bunakristo

“Akusikila kubucembele bwanu ndime oyo nguwenya. Akusikila kuciindi camvwi noocimuyumwide.”—ISAYA 46:4.

1, 2. Ino mbuti ikulanganya kwa Tateesu wakujulu mbokwiindene akooko kucitwa abazyali bantunsi?

BAZYALI balyaabide balabalanganya bana babo kuzwa kubuvwanda, kubwana alimwi anobali bakubusi. Noliba leelyo bana nobakomena akuba amikwasyi yabo, ibausyi abanyina balazumanana ikubabikkila maano akubagwasya.

2 Nokuba kuti kuli mobalezya bantunsi muzintu nzyobakonzya kucitila bana babo, Tateesu wakujulu ulakonzya kubalanganya babelesi bakwe basyomeka alimwi akubagwasya lyoonse. Kaambila bantu bakwe basalidwe bansiku, Jehova wakati: “Akusikila kubucembele bwanu ndime oyo nguwenya. Akusikila kuciindi camvwi noocimuyumwide.” (Isaya 46:4) Alayumya-yumya kaka majwi aaya ku Banakristo bacembede! Jehova kunyina naleka kubalanganya aabo ibazumanana kusyomeka kulinguwe. Muciindi caboobo, usyomezya kubayumya, kubagwasya alimwi akubasololela mubuumi bwabo boonse, nokuba kubucembele bwabo.—Intembauzyo 48:14.

3. Ino ncinzi cilaalangwe-langwe mucibalo eeci?

3 Mbuti mbotunga twaiya luyando lwa Jehova ndwajisi kubacembede? (Ba-Efeso 5:1, 2) Atulange-lange nzila oomo bana, balangizi bamumbungano alimwi a Banakristo boonse mobakonzya kubikkila maano kuzintu nzyobayandika bacembede babunyina bwesu bwanyika yoonse.

Mukuli Wesu Tobana

4. Ino mmukuli nzi ngobajisi bana Banakristo kubazyali babo?

4 “Lemya uso abanyoko.” (Ba-Efeso 6:2; Kulonga 20:12) Kabelesya kaambo aaka kauba-uba pele ikayandika kapati kazubuludwe mu Magwalo aa Cihebrayo, imwaapostolo Paulo wakayeekezya bana zyamukuli ngobajisi kubazyali babo. Pele ino majwi aaya agwasya buti caboola kukulanganya bacembede? Icikozyanyo cikulwaizya kapati cakacitika ciindi Bunakristo kabutanatalika cilatugwasya kwiingula mubuzyo ooyu.

5. (a) Ncinzi citondezya kuti Josefa tanaakaliilubide mikuli njaakajisi kubazyali bakwe? (b) Ino caamba nzi ikulemeka bazyali besu alimwi ncikozyanyo nzi cibotu Josefa ncaakapa kumakani aaya?

5 Kwamyaka iinda ku 20, Josefa kunyina naakali kubonana abausyi bacembede, nkokuti syaanene Jakobo. Nokuba boobo, Josefa cakutadooneka kunyina naakalekede kubayanda bausyi ba Jakobo. Masimpe ngakuti, Josefa naakalizibya kubanyina, wakabuzya kuti: “Sa taata ucipona?” (Matalikilo 43:7, 27; 45:3) Kuciindi eeco, cisi ca Kanana cakali kununka nzala. Aboobo, Josefa wakatuma mulomo kuli bausyi wakuti: “Boola kulindime. Utaneeleli pe. Uzookala mucisi ca-Goseni aboobo uzooba kufwaafwi kulindime . . . Lino njookulela nkuko oko.” (Matalikilo 45:9-11; 47:12) Inzya, ikulemeka bazyali bacembede kulabikkilizya akubakwabilila alimwi akubajanina zintu zyakumubili ciindi nobatacikonzyi kulijanina zintu beni. (1 Samuele 22:1-4; Johane 19:25-27) Josefa cakukkomana wakauzumina mukuli ooyu.

6. Ino mbuti Josefa mbwaakatondezya luyando lwini-lwini kuli bausyi alimwi mbuti mbotunga twaiya cikozyanyo cakwe?

6 Kwiinda mukugwasyigwa a Jehova, Josefa wakaba umwi wabana Egepita bavwubide alimwi balaampuwo. (Matalikilo 41:40) Pele kunyina naakalisumpula naa kulibona kuti ujisi bubi cakuti takonzyi kulemeka bausyi bacembede bakali amyaka iili 130. Naakamvwa kuti Jakobo (naa Israyeli) walondelela, “Josefa wakabopa inkalaki yakwe, wainka kuyooswanaana a-Israyeli wisi ku-Goseni. Babonane biyo, wakawida ansingo yakwe, walila ansingo yakwe ciindi cilamfu-lamfu.” (Matalikilo 46:28, 29) Kubacinga ooku tiikwakali kutondezya buyo bulemu pe. Josefa wakali kubayanda kapati bausyi alimwi kunyina naakafwa nsoni ikutondezya luyando lwakwe. Ikuti katujisi bazyali bacembede, sena andiswe tulabatondezya kuti tulabayanda munzila eeyo?

7. Nkaambo nzi Jakobo ncaakayanda kuti akazikkilwe ku Kanana?

7 Ikulyaaba kwa Jakobo kuli Jehova kwakazumanana kusikila kumamanino aabuumi bwakwe. (Ba-Hebrayo 11:21) Akaambo kalusyomo lwakwe muzisyomezyo zya Leza, Jakobo wakalomba kuti aakufwa akazikkilwe ku Kanana. Josefa wakabalemeka bausyi kwiinda mukucita eeci ncobakamulomba, nokuba kuti cakali kuyandika mali manji alimwi aciindi.—Matalikilo 47:29-31; 50:7-14.

8. (a) Ncinzi icipati citukulwaizya kulanganya bazyali besu bacembede? (b) Ncinzi umwi mubelesi waciindi coonse ncaakacita kutegwa agwasye bazyali bakwe bacembede? (Amubone kabbokesi apeeji 15.)

8 Ncinzi cakamukulwaizya Josefa kulanganya bausyi? Nokuba kuti luyando amukuli ngwaakajisi kuli yooyo iwakamupa buumi akumukomezya twakali tumwi twatwaambo, Josefa cakutadooneka wakayandisisya kukkomanisya Jehova. Andiswe tweelede kuba aluyando ndulonya. Paulo wakalemba kuti: “Kuti umwi mukamufu kajisi bana na bazukulu, elyo kusaanguna aba abafunde kulemeka basazinyina akutontomeka baaba abakabazyala, nkaambo eci ncecikonda Leza.” (1 Timoteo 5:4) Masimpe, iluyando kuli Jehova kubikkilizya akuyoowa kumubisizya ziyootukulwaizya ikubalanganya bazyali bacembede, kunyina makani abuyumuyumu buliko mukucita oobo. *

Baalu Mbobatondezya Kuti Balabikkila Maano

9. Ino mbaani Jehova mbabikkide ikweembela butanga, kubikkilizya a Banakristo bacembede?

9 Kumamanino aabuumi bwakwe, Jakobo wakaamba Jehova kuti wakali ngo “Leza iwakandeembela kuzwa kubwanike bwangu akusikila sunu.” (Matalikilo 48:15) Mazubaano Jehova weembela babelesi bwakwe baanyika kwiinda mubalangizi Banakrsito, naa baalu ibeendelezyegwa a Mwanaakwe Jesu Kristo, “Mweembezi Simutwe.” (1 Petro 5:2-4) Ino mbuti balangizi mbobanga baiya Jehova nobalanganya mbelele zicembede mubutanga?

10. Ino ncinzi cacitwa mukubagwasya lwakumubili Banakristo bacembede? (Amubone kabbokesi apeeji 17.)

10 Nokwakainda kaindi kasyoonto kuzwa mbungano ya Bunakristo noyakatalisyigwa, ibaapostolo bakasala “baalumi abali musanu mubabili, abali empuwo mbotu abazwide Muuya Uusalala abusongo” kutegwa beendelezye “mwaabo wabuzuba bumwi bumwi” bwacakulya akati kabamukabafwu Banakristo. (Incito 6:1-6) Kumbele, Paulo wakalailila mulangizi Timoteo ikulemba bamukabafwu bacembede ibali ampuwo mbotu amulongo wabaabo ibakali kuyandika lugwasyo lwakumubili. (1 Timoteo 5:3, 9, 10) Ncimwi buyo, balangizi mumbungano mazubaano cakulyaaba baleendelezya mulimo wakugwasya Banakrsito bacembede nokuyandika kucita oobo. Pele nzinji zijatikizidwe mukulanganya bacembede basyomeka.

11. Ino ncinzi Jesu ncakaamba kujatikizya mukamufwu uupengede wakasanga mali masyoonto?

11 Kumamanino aamulimo wakwe waanyika, Jesu wakakkala mutempele “kweebelela bantu mbobakali kuwaala mali muciyobwedo.” Mpoonya umwi wakamukulwaizya kapati. Cibalo caamba kuti: “Kwakasika umwi mwanakazi mukamufu mucete, walo wakawaala buyo tudibilisi tobile, nkokuti ikobili lyomwe.” Jesu wakaita basikwiiya bakwe akubaambila kuti: “Ncobeni ndamwaambila kuti oyu mwanakazi mucete wabainda boonse bawaala mali muciyobwedo omu, nkaambo kakuti boonse bali kuwaala mbubonya mbuli bunji bwalubono lwabo, anu walo mubucete bwakwe wawaala zyoonse nzyajisi, mbubuumi bwakwe boonse.” (Marko 12:41-44) Ikwaamba mali aakasangwa, imali aamukamufwu akali masyoonto kapati, pele Jesu wakalizyi Bausyi bakujulu mbobaibikkila maano milimo iili boobo iicitwa cakulyaaba. Kunyina makani aciimo camukamufwu mucete, Jesu wakacibikkila maano ncaakacita.

12. Ino mbuti baalu mbobakonzya kutondezya kulumba kwabo kumilimo njobacita Banakristo bacembede?

12 Mbubwenya mbuli Jesu, balangizi Banakristo balabikkila maano nzyobacita bacembede mukutola ambele bukombi bwakasimpe. Baalu beelede kubalumba bacembede kukutola lubazu mumulimo wamumuunda nkobacita, kutola lubazu mumiswaangano, cikozyano cibotu ncobapa mumbungano alimwi akuliyumya kwabo. Ikulumba kucitwa camoyo woonse kulakonzya kubagwasya bacembede ikujana “cintu cakulikankaizizya” mumulimo wabo uusetekene. Eeci tacikabapi kutyompwa akaambo kakulikozyanisya a Banakristo bamwi muzintu nzyobakonzya kucita naa eezyo nzyobakali kukonzya kucita kaindi.—Ba-Galatiya 6:4.

13. Mmuunzila nzi baalu mobakonzya kugwasyigwa azintu nzyobakonzya kucita kabotu bacembede alimwi aluzibo ndobajisi?

13 Baalu balakonzya kutondezya kulumba kumilimo njobacita Banakristo bacembede kwiinda mukulomba maano kuli mbabo akubabelesya oomo mobacita kabotu. Bacembede ibapa cikozyanyo cibotu zimwi ziindi balakonzya kubelesyegwa muzitondezyo naa mukubuzyigwa-buzyigwa. Mwaalu umwi waamba kuti: “Ibaswiilizi balabikkila maano akuswiililisya ikuti kandibuzya-buzya mukwesu naa mucizyi ucembede iwakakomezya bana mukasimpe.” Baalu mumbungano imwi baamba kuti mucizyi mupainiya uuli amyaka yakuzyalwa 71 wazwidililila mukugwasya basikumwaya ba Bwami ikunootola lubazu lyoonse mumulimo wamumuunda. Alimwi ulabakulwaizya ikucita “zintu ziyandika” mbuli kubala Bbaibbele alugwalo lwabuzuba akuzinzibala ali zyeezyo nzyobabala.

14. Ino mbuti kabunga kabaalu kamwi mbokakatondezya kulumba kumulangizinyina uucembede?

14 Baalu balalumba kapati kumilimo njobacita balangizinyina bacembede. José walo uuli amyaka iibalilwa kuma 70 alimwi wali kubeleka kali mwaalu kwamakumi aamyaka, caino-ino wakaandulwa cilonda cipati. Akaambo kakuti wakali kuyandika ciindi cilamfwu cakuti cilonda cipone, wakayeeya kuti atule ansi mulimo wakubeleka kali mulangizi weendelezya. José waamba kuti: “Ndakanyandwa mbobakandivwiila ibaaluma. Muciindi cakuzumina muzeezo wangu, bakandibuzya mbobanga bandigwasya kutegwa ndizumanane kulanganya mukuli ngondijisi.” Kwiinda mukugwasyigwa amwaalu mwana-mwana, José wakacikonzya kuzumanana kubeleka cakukondwa kali mulangizi weendelezya alimwi imbungano yagwasyigwa aceeci. Mwaalunyina waamba kuti: “Ibakwesu balalumba kapati kumulimo José ngwabeleka kali mwaalu. Balamuyanda akumupa bulemu akaambo kaluzibo alimwi acikozyanyo cakwe mulusyomo. Ulaigwasya kapati mbungano yesu.”

Kubikkilana Maano

15. Nkaambo nzi Banakristo boonse ncobeelede kubikkila maano kubuponi bwabacembede mbocili limwi?

15 Tabali buyo bana bajisi bazyali bacembede alimwi ababelesi babikkidwe ibeelede kubabikkila maano bacembede. Kakozyanisya mbungano ya Bunakristo kumubili wamuntu, Paulo wakalemba kuti: “Leza nguwakalunganya mubili, nkabela zizo ezyo zitakwe bulemu, nzizyonya nzyaakalemeka cakwiinda, kuti kutabi mipampo kumubili pele kuti zizo zyoonse zigwasyanye.” (1 Ba-Korinto 12:24, 25) Ikutegwa mbungano ya Bunakristo yeendelezyegwe kabotu, aumwi weelede kubikkila maano kubuponi bwamusyominyina, kubikkilizya abacembede.—Ba-Galatiya 6:2.

16. Ino mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulababikkila maano bacembede notujanika kumiswaangano ya Bunakristo?

16 Miswaangano ya Bunakristo itupa coolwe cakutondezya luyando ndotujisi kubacembede. (Ba-Filipi 2:4; Ba-Hebrayo 10:24, 25) Sena tulajana ciindi cakubandika abacembede aziindi zili boobu? Nokuba kuti inga cili buyo kabotu ikuyanda kuziba mbobaliteelela, sena inga ‘twabaabila cipo cimwi cakumuuya,’ ambweni ikubaambila cimwi cakacitika icikulwaizya naa ikaambo kamu Magwalo? Mbwaanga bacembede bamwi cilabakatazya kweenda, inga cainda kubota kuti twabaunkila swebo muciindi cakuti balo batuboolele. Ikuti kacibakatazya kumvwa, ambweni inga twayandika kwaambaula asyoonto-syoonto amajwi kaamvwika. Alimwi ikutegwa kube ‘kukkazikwa moyo’ kwini-kwini, tweelede kuswiililisya eezyo muntu ucembede nzyaamba.—Ba-Roma 1:11, 12.

17. Ino mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulababikkila maano Banakristo bacembede aabo ibatazwi muŋanda?

17 Ino mbuti kuti bacembede bamwi kabatacikonzyi ikujanika kumiswaangano ya Bunakristo? Jakobo 1:27 itondezya kuti mmulimo wesu ‘kuswaya bamucaala abamukabafwu mumapenzi aabo.’ Bupanduluzi bumwi bwabbala cciti lya Cigiliki lisanduludwe kuti ‘kuswaya’ lyaamba ‘kulingula.’ (Incito 15:36) Alimwi balalumba kaka bacembede ikulingula nkotubalingula! Kaangidwe mu Roma kuma 65 C.E., Paulo “munene” wakali buyo alikke. Wakayandisya kubonana amubelesinyina Timoteo akumulembela kuti: “Sungwaala kufwambaana kuboola nkumbede.” (Filimona 9; 2 Timoteo 1:3, 4; 4:9) Nokuba kuti balo tabali baange, bamwi bacembede tabazwi muŋanda aakambo kakuciswa-ciswa. Mubwini inga kabaamba kuti, ‘Akaka, kosungwaala ufwambaane kuboola kundiswaya.’ Sena tulakutobela kulomba kuli boobu?

18. Nzilongezyo nzi zikonzya kuboola kwiinda mukuswaya bacembede?

18 Mutaubyi-ubyi ibubotu buboola mukulingula mukwesu naa mucizyi wakumuuya uucembede. Munakristo wazina lya Onesforo naakali mu Roma, cabusungu wakamuyandaula Paulo mane limwi wakamujana alimwi ‘kanji-kanji wakali kumubukulusizya moyo.’ (2 Timoteo 1:16, 17) Mucizyi uucembede waamba kuti: “Ndilayandisya kwiizya abana-bana. Icindikonda ncakuti bandibona mbuli umwi wamumukwasyi wabo. Cilandiyumya-yumya kapati eeci.” Aumwi Munakristo uucembede waamba kuti: “Ndilabotelwa kapati ikuti naa umwi wanditumina kakkadi, wanditumina luwaile kwamaminiti masyoonto naa kundiswaya kwakaindi buyo kasyoonto. Cilayumya-yumya eeci.”

Jehova Ulabapa Bulumbu Aabo Ibabikkila Maano

19. Nzilongezyo nzi ziboola kwiinda mukulanganya bacembede?

19 Ikulanganya bacembede kuleta zilongezyo zinji. Ikuyanzana abacembede akubelesya luzibo alimwi abusongo mbobajisi ncoolwe cipati kapati. Aabo balanganya bacembede balakkomana kapati akaambo kakupa alimwi cibapa kulimvwa kuti kuli ncobazuzikizya alimwi akuliiba mumizeezo kuboola kwiinda mukuzuzikizya mukuli wamu Magwalo. (Incito 20:35) Kunze lyaboobo, aabo ibalanganya bacembede tabeelede kulibilika kuti kunyina uyoobalanganya kumbele aamazuba. Ijwi lya Leza litusyomezya kuti: “Moyo wamwaabi ulanenesegwa, ayooyo uutilaila ulatilaililwa alakwe.”—Tusimpi 11:25.

20, 21. Ino mbuti Jehova mbwababona aabo ibalanganya bacembede alimwi ncinzi ncotweelede kuzumanana kucita?

20 Jehova ulabapa bulumbu bana, balangizi alimwi a Banakristo bambi bayoowa Leza balyaabide kugwasya basyominyina bacembede. Imuuya uuli boobu uleendelana akasimpi aaka kakuti: “Uufwida bacete luzyalo ulakolotya Jehova; ulamupa bulumbu bweelede milimo yakwe.” (Tusimpi 19:17) Ikuti naa luyando kalutukulwaizya kugwasya bacete, ikupa kuli boobo Leza ukubona kuti ncikwelete eeco ncapilusya muzilongezyo. Alimwi ulatubbadela akaambo kakubalanganya kabotu bakombima bacembede, balo ibunji bwabo bali “mbacete ansi ano, kuti bakabe bavubi kulusyomo.”—Jakobo 2:5.

21 Elo mbupati kaka bulumbu mbwaapa Leza! Bulabikkilizya abuumi butamani. Kubabelesi ba Jehova banji, bulumbu oobu bunooli buumi butamani muparadaiso anyika, aawo eezyo ziboola acibi mpoziyoogusyigwa mane bacembede basyomeka mpobayoopegwa inguzu zyabulombe bwabo. (Ciyubunuzyo 21:3-5) Notucilindila ciindi eeco cazilongezyo, atuzumanane kuzuzikizya mulimo wesu wa Bunakristo mukulanganya bacembede.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 8 Kutegwa mujane nzila zigwasya zyambomukonzya kulanganya bazyali bacembede, amubone Galamukani ya February 8, 1994, mapeeji 3-10.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino mbuti bana mbobakonzya kulemeka bazyali bacembede?

• Ino mbuti baalu mbobatondezya kulumba kubacembede bali mubutanga?

• Ino ncinzi Munakristo aumwi ncakonzya kucita kutondezya kuti ulababikkila maano bacembede?

• Ino nzilongezyo nzi ziboola kwiinda mukulanganya Banakristo bacembede?

[Mibuzyo yaciiyo]

Kabbokesi kali apeeji 15]

Ciindi Bazyali Bakwe Nibakali Kuyandika Kugwasyigwa

Philip wakali kubeleka kali sikugwasilizya uulisungude mukuyaka mu Liberia mu 1999, ciindi naakatambula mulumbe wakuti bausyi bakali cisidwe kapati. Wakalizi kuti banyina tiibakali kucikonzya kubalanganya kakuyina uubagwasya, aboobo wakayeeya kuti apilukile kumunzi kutegwa akaakusilisye bausyi.

Philip ulayeeya kuti: “Tiicakali cuubauba pe, ikupilukila kumunzi, pele ndakalimvwa kuti wakali mukuli wangu wakutaanguna kulanganya bazyali bangu.” Mumyaka iili yotatwe, wakabalonzya bazyali bakwe kuya kuŋanda yakali kabotu alimwi kwiinda mukugwasigwa a Banakristonyina banyenzi wakaibambulula ŋanda eeyo kutegwa abalanganye kabotu bausyi.

Banyina Philip lino balilibambide kulanganya balumi babo bacisidwe kapati. Calino-lino Philip wakazumina kuyoobelekela kuofesi yamutabi ya Bakamboni ba Jehova ku Macedonia kali sikugwasilizya uulisungude.

Kabbokesi kali apeeji 17]

Balabikkila Maano Kubapa Zintu Nzyobayandika

Ciindi ba Ada Banakristo baku Australia nibakali amyaka iili 85, bakaleka kuzwa aŋanda akaambo kakutapona kabotu, aboobo ibaalu bamumbungano yabo bakacita bubambe bwakubagwasya. Bakasala kabunga kabasyominyina bakali kukonzya kugwasya. Aaba bakwesu abacizyi bakali kkomene ikubeleka milimo mbuli yakusalazya, kuwasya, kujika akucita milimo imwi yakali kuyandika kucitilwa kule aŋanda.

Oobu bubambe bwakugwasya bwakatalika kucitwa myaka iitandila ku 10 yainda. Kusikila sunu Bakambonima ba Jehova ibainda ku 30 bali kubagwasya ba Ada. Alimwi bazumanana kubaswaya, kubabalila mabbuku aamba zya Bbaibbele, kubaambila twaambo tuyumya twakumuuya itucitika mumbungano alimwi akupaila ambabo lyoonse.

Imwaalu munyenzi Munakristo wakaamba boobu: “Aabo babalanganya ba Ada cilabakkomanisya kucita mulimo ooyo. Banji bagwasigwa akusyomeka kwabo mumulimo ngobacita kwamyaka minji, aboobo balabikkila maano kubapa zintu nzyobayandika.”

[Cifwanikiso icili apeeji 14]

Sena tulatondezya lyoonse kuti tulabayanda bazyali bacembede?

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Boonse mumbungano balakonzya kutondezya luyando lwabo kubasyominyina bacembede