Skip to content

Skip to table of contents

Amububikkile Maano Buumi Bwanu Munzila Iili Kabotu

Amububikkile Maano Buumi Bwanu Munzila Iili Kabotu

Amububikkile Maano Buumi Bwanu Munzila Iili Kabotu

‘Bulowa bwa-Kristo, buyooinda kusalazya meezeezyo anu akumugwisizya milimo iifwide kuti mumumanine milimo Leza muumi.’—BA-HEBRAYO 9:14.

1. Mbumboni nzi buliko butondezya kuti tulabuyandisya buumi?

IKUTI naa mwabuzyigwa ikwaamba mbomubuyanda buumi, ino inga mwaingula buti? Tulabuyanda kapati buumi, ibwesu alimwi abwabamwi. Kutondezya mbokali kamasimpe kaambo aaka, zimwi ziindi tulaunka kumusilisi kuyoolangwa-langwa twaciswa naa kuyoopimwa. Tulayanda kupona alimwi katuli kabotu. Nobaba baabo ibacembeede naa balemene kunyina nobakuyanda kufwa; bayanda kuzumanana kupona.

2, 3. (a) Mmukuli nzi iwaambwa ku Tusimpi 23:22? (b) Mbuti Leza mbwajatikizidwe mumukuli waambwa ku Tusimpi 23:22?

2 Mbomubuyanda buumi kulabajatikizya bamwi. Mucikozyanyo, Ijwi lya Leza lilailila kuti: “Swiilila uso iwakakuzyala, alimwi utasampauli banyoko na bacembaala.” (Tusimpi 23:22) ‘Kuswiilila’ tacaambi kwiile kumvwa majwi; aaka kasimpi kaamba kumvwa alimwi akutobela. (Kulonga 15:26; Deuteronomo 7:12; 13:18; 15:5; Joshua 22:2; Intembauzyo 81:13) Nkaambo nzi kapegwa mu Jwi lya Leza keelede kutupa kuswiilila? Takuli buyo kuti bauso abanyoko mbapati kulindinywe naa kuti bali aluzibo lunji pe. Ikaambo nkakuti ‘mbabakamuzyala.’ Kapango aaka mubusanduluzi bumwi kaamba kuti: “Swiilila bauso ibakakupa buumi.” Cakutadooneka, ikuti kamubuyanda kapati buumi, mulimvwa kuba amukuli kuli yooyo wakamupa buumi.

3 Masimpe, ikuti kamuli Banakristo beni-beni, mulizyi kuti Jehova ngo Sikumupa buumi mwini-mwini. Mulinguwe ‘momuponena’; momukonzya ‘kuputauka’ akucita zintu kamuli cilenge cuumi. Alimwi mulapona, aboobo mulakonzya kuyeeya naa kulibambila zyakumbele kubikkilizya abuumi butamani. (Incito 17:28; Intembauzyo 36:9; Mukambausi 3:11) Kweelana ambolyaamba bbuku lya Tusimpi 23:22, cililuzi ‘kuswiilila’ Leza cakulisungula, ikuyandisya kumvwa akutobela mbwabubona buumi muciindi cakutobela mizeezo imbi kujatikizya buumi.

Amububikkile Maano Buumi

4. Kumatalikilo aabuumi bwabantu, ino mbuti ikububikkila maano buumi mbokwakaba kaambo kayandika kapati?

4 Kumatalikilo aabuumi bwabantu, Jehova wakacisalazya kuti kunyina naakazumizya bantu ikubelesya buumi munzila iili yoonse. Akaambo kamunyono, Kaini wakajaya munyina Abelo wakanyina akaambo. Sena muyeeya kuti Kaini wakaliluzi ikucita boobo kujatikizya buumi? Leza tanaakayeeya boobo. Wakabuzya Kaini kuti apandulule ncaacitila boobo akumupa mulandu kati: “Ma! Wacitaanzi? Ijwi lyabulowa bwamwanike wako lilandikwiilila kuzwa muvu.” (Matalikilo 4:10) Amubone kuti bulowa bwa Abelo ibwakali muvwu bwakali kwiiminina buumi bwakwe, bwalo bwakamanizyigwa calunya alimwi bwakakwiilila Leza kutegwa amusubule Kaini.—Ba-Hebrayo 12:24.

5. (a) Ino mmulawo uuli buti Leza ngwaakapa kumazuba a Nowa, alimwi nkuuli bani nkwaakapa mulawo ooyu? (b) Muunzila nzi mulawo ooyu mbowakali ntaamu iiyandika kapati?

5 Nolyakainda Zambangulwe, bantu bakatalika buumi bupya kabali buyo lusele. Mumulawo ngwaakapa bantu boonse, Leza wakapa malailile aayungizidwe kujatikizya mbwabubona buumi abulowa. Wakaamba kuti bantu balakonzya kulya nyama, pele wakabikka mulawo ooyu wakuti: “Baumi boonse bayavula ansi bayoomubeda zilyo, mbubonya mbuli zisyu zisia-sia. Zyoonse biyo ndamupa nzizyo. Pele tamweelede kulya nyama antoomwe abuumi bwayo, nkokuti bulowa bwayo.” (Matalikilo 9:3, 4) Bama Juda bamwi baamba kuti eeco cakali kwaamba kuti bantu tiibakeelede kulya nyama naa bulowa bwamunyama wakacili kupona. Pele nokwakainda ciindi cakazikuzibwa kuti Leza ncaakali kukasya aawa nkulya bulowa kabuli cakulya. Kunze lyaboobo, mulawo Leza ngwaakapa kwiinda muli Nowa yakali ntaamu iiyandika kapati mukuzuzikizya makanze Aakwe aasumpukide kujatikizya bulowa—makanze alo aakali kuzyoogwasya bantu ikujana buumi butamani.

6. Kwiinda muli Nowa, ino mbuti Leza mbwaakakankaizya mbobuyandika buumi kulinguwe?

6 Leza wakaindilizya ategwa: “Bulowa bwanu, bulowa bwabuumi bwanu, njoobuyandaula. Kumaanza aabanyama boonse njoobuyandaula, akumaanza aamuntu njoobuyandaula. Muntu umwi aumwi, kumaanza aamweenzinyina njooyandaula buumi bwakwe. Kufumbwa muntu uutila bulowa bwamuntunyina, bulowa bwakwe alakwe buyootilwa kumaanza aamuntu, nkaambo muntu wakalengwa mucinkozya ca-Leza.” (Matalikilo 9:5, 6) Mulakonzya kubona kwiinda mumalailile aaya aakapegwa kubantu boonse kuti Leza bulowa bwamuntu ububona kuti bwiiminina muntu ooyo. Imulengi nguupa muntu buumi, aboobo kunyina muntu weelede kubumanizya buumi oobo bwalo bwiimininwa abulowa. Ikuti mbubwenya mbuli Kaini, umwi muntu wajaya muntunyina, Imulengi ulijisi nguzu ‘zyakuyandaula’ buumi bwasikujaya ooyo.

7. Ino nkaambo nzi ncotweelede kubikkila maano kumalailile Leza ngaakapa Nowa aajatikizya bulowa?

7 Kwiinda mumalailile aakwe, Leza wakali kulailila bantu boonse ikutabubelesya munzila mbi bulowa. Sena kuli nomwakalibuzyide ncaakalailila boobo? Ino Leza wakali amakanze nzi kujatikizya bulowa? Mubwini, ibwiinguzi bulabikkilizya anjiisyo yamu Bbaibbele iiyandika kapati. Injiisyo eeyi masimpe ngomulumbe uuyandika kapati wa Bunakristo, nokuba kuti zikombelo zinji taziyandi kwiitobela. Ino ninjiisyo nzi eeyo alimwi ino buumi bwanu, zintu nzyomusala alimwi anzyomucita zijatikizidwe buti?

Ino Bulowa Inga Bwabelesyegwa Buti?

8. Mu Mulawo, nkukasya kuli buti Jehova nkwaakabikka kujatikizya mbobwakeelede kubelesyegwa bulowa?

8 Jehova wakapa malailile aayungizidwe kujatikizya buumi abulowa naakapa Israyeli Mulawo. Kwiinda mukucita boobo, wakayaambele mukuzuzikizya makanze aakwe. Ambweni mulizyi kuti Mulawo wakali kuyanda kupa zituuzyo kuli Leza mbuli busu, mafwuta alimwi awaini. (Levitiko 2:1-4; 23:13; Myeelwe 15:1-5) Alimwi kwakali azituuzyo zyanyama. Kujatikizya mbabo, Leza wakaamba kuti: “Mubulowa mobubede buumi bwanyama, alimwi mbombubo mbondimupede acipaililo kuti bumanye milandu yanu, nkaambo bulowa mbobumanya milandu nkaambo kabuumi. Nciceeco ncindaambila bana-Israyeli kuti, Kutabi muntu naba omwe akati kanu uulya bulowa.” Jehova wakayungizya kuti, ikuti naa umwi mbuli muvwimi naa mulimi wajaya munyama kutegwa alye, wakaleelede kutila bulowa ansi akubuvwumbila mubulongo. Inyika ncecilyatilo camaulu aa Leza, aboobo kwiinda mukutila bulowa anyika, imuntu wakali kuzumina kuti buumi bwakali kupiluka kuli Sikubupa.—Levitiko 17:11-13; Isaya 66:1.

9. Kweelana ambowakali kwaamba Mulawo, ninzila nzi ilikke mobwakali kukonzya kubelesyegwa bulowa alimwi ino yakali amakanze nzi?

9 Mulawo ooyo tiiwakali buyo cilengwa cabukombi cinyina mpindu kulindiswe pe. Sena mwakabona kaambo bana Israyeli nkobatakali kuyandika kulida bulowa? Leza wakati: “Nciceeco ncindaambila bana-Israyeli kuti, Kutabi muntu naba omwe akati kanu uulya bulowa.” Ino kakali kaambo nzi? “Mbombubo mbondimupede acipaililo kuti bumanye milandu yanu.” Sena mwabona kuti eeci cilagwasya ikumvwisya Leza ncaakaambilida Nowa kuti bantu tiibakeelede kulya bulowa? Imulengi wakasala kubona bulowa kuba cintu cimwi cisumpukide, kubuyobola kuti bubelesyegwa buyo munzila iilibedelede eeyo iikonzya kufwutula bantu banji. Bwakali kuyoobelesyegwa munzila iiyandika kapati mukumanya milandu. Aboobo kweelana a Mulawo, inzila ilikke yakazumizigwa aa Leza kujatikizya mbobwakeelede kubelesyegwa bulowa mpaacipaililo kutegwa bumanye milandu yabana Israyeli aabo bakali kuyanda kulekelelwa a Jehova.

10. Ino nkaambo nzi bulowa bwabanyama ncobwatakali kukonzya kupa kuti bantu balekelelwe cakumaninina, alimwi ncinzi zipaizyo ncozyakali kubayeezya kweelana a Mulawo?

10 Aaka kaambo kakubelesya bulowa mukumanya milandu takali keenzu mu Bunakristo pe. Kaamba zyacibeela eeci ca Mulawo cakabambwa a Leza, imwaapostolo Munakristo Paulo wakalemba kuti: “Tulakonzya kwaamba kuti, mumakani aa-Mulao bulowa mbobusalazya zintu zyoonse buyo, alimwi takukwe kulekelelwa kwazibi mane do kukutila bulowa.” (Ba-Hebrayo 9:22) Paulo wakacisalazya kuti zipaizyo izyakali kuyandika kunyina nozyakapa bana Israyeli kuba bantu balondokede. Wakalemba kuti: “Zipaizyo eezyo zilijisi ciyeezyo buyo cazibi mumyaaka myaaka, nkaambo bulowa bwabacende abwampongo tabukonzyi kugwisya zibi.” (Ba-Hebrayo 10:1-4) Nokuba boobo, zipaizyo eezyo zyakali amulimo. Zyakali kuyeezya bana Israyeli kuti bakali basizibi akuti bakali kuyandika cintu cimwi ciyungizidwe kutegwa balekelelwe cakumaninina. Ikuti naa ibulowa bwakali kwiiminina buumi bwabanyama tiibwakali kukonzya kumanizya zibi zyabantunsi, sena kwaali bulowa buli boonse ibwakali kukonzya kucita boobo?

Inzila Njaakasala Sikupa Buumi

11. Ino tuzyi buti kuti zipaizyo zyabulowa bwabanyama zyakali kwiiminina cimwi cintu?

11 Imulawo mubwini wakali kwiiminina cintu cimwi cakali kuyandika kapati mukuzuzikizyigwa kwamakanze aa Leza. Paulo wakabuzya kuti: “Lino ngweenzi Mulao?” Wakaingula kuti: “Wakayungizizigwa nkaambo kansotoko, mane kusikila kuciindi nciyakasika eyo Imbuto iyakapegwa cisyomezyo. Wakatumikizigwa abaangelo kujanza lyasikwiimaakati [Musa].” (Ba-Galatiya 3:19) Mbubwenya buyo, Paulo wakalemba kuti: “Mulao uli cifwanisyo buyo cacoolwe ciza, tacili cinkozya cini cazintu ezyo.”—Ba-Hebrayo 10:1.

12. Kujatikizya bulowa, ino mbuti mbotukonzya kumvwisya bupanduluzi bwamakanze aa Leza?

12 Kweelana ambutwaiya, kamuyeeya kuti kuciindi ca Nowa, Leza wakalailila kuti bantu bakali kukonzya kulya nyama kacili cakulya pele tiibakeelede kulya bulowa. Mukuya kwaciindi Leza wakaamba kuti, “mubulowa mobubede buumi bwanyama.” Masimpe, wakasala kuti bulowa bube ncecintu ciiminina buumi alimwi wakaamba kuti: “Mbombubo mbondimupede acipaililo kuti bumanye milandu yanu.” Nokuba boobo, kwakali kuyooba bupanduluzi bukondelezya bwamakanze aa Leza. Imulawo wakali kwiiminina zintu zibotu zyakali kuzya kumbele. Ino zyakali zintu nzi eezyo?

13. Ino nkaambo nzi lufwu lwa Jesu ncolwakali kuyandika kapati?

13 Cinkozya cini cakali kwiiminina lufwu lwa Jesu Kristo. Mulizyi kuti Jesu wakapenzyegwa akubambulwa. Wakafwa mbuli cigwebenga. Paulo wakalemba kuti: “Nitwakacikompeme, kuciindi ceelede Kristo wakafwida basikasampusampu. . . . Leza, walo ulatondezya luyandisyo lwakwe kulindiswe boobo, nkaambo nitwakacili basizibi Kristo wakatufwida.” (Ba-Roma 5:6, 8) Kwiinda mukutufwida, Kristo wakapa cinunuzyo cakumanya zibi zyesu. Cinunuzyo eeco ngamakani mapati aamulumbe wa Bunakristo. (Matayo 20:28; Johane 3:16; 1 Ba-Korinto 15:3; 1 Timoteo 2:6) Ino nkweendelana nzi kuliko akati kamakani aaya abulowa kubikkilizya abuumi, alimwi ino mbuti buumi bwanu mbobujatikizyidwe?

14, 15. (a) Ino mbuti busanduluzi bumwi bwalugwalo lwa Ba-Efeso 1:7 mbolukankaizya lufwu lwa Jesu? (b) Nkaambo nzi kali mulugwalo lwa Ba-Efeso 1:7 katakonzyi kubonwa?

14 Zikombelo zimwi zikankaizya lufwu lwa Jesu, abasikunjila zikombelo eezyo balaamba ategwa “Jesu wakandifwida.” Amumvwe ma Bbaibbele amwi mbwaasandulula lugwalo lwa Ba-Efeso 1:7: “Nkwiinda mulinguwe alimwi amulufwu lwakwe motwakalubulwa, nkokuti ikumanizya milandu yesu.” (The American Bible, yakalembwa a Frank Scheil Ballentine, 1902) “Kwiinda mulufwu lwa Kristo twakalubulwa alimwi zibi zyesu zyakalekelelwa.” (Today’s English Version, 1966) “Mmuuli Kristo alimwi nkwiinda mulinguwe acituuzyo cabuumi bwakwe motwakalubulwa, ikulubulwa kwiinda mukulekelelwa kwazibi.” (The New Testament, yakalembwa a William Barclay, 1969) “Nkwiinda mulufwu lwa Kristo motulekelelwa zibi zyesu alimwi motulubulwa.” (The Translator’s New Testament, 1973) Inga mwabona kuti mubusanduluzi oobu icikankaizyigwa kapati ndufwu lwa Jesu. Ibamwi balakonzya kwaamba kuti ‘Tee kayi lufwu lwa Jesu ndoluyandika kapati. Ino kayi ncinzi cilubide abusanduluzi oobu?’

15 Masimpe, ikuti kamuli buyo abusanduluzi buli boobu, tamukonzyi kukabona kaambo kayandika kapati alimwi eeci cilakonzya kumupa kutaumvwisya mulumbe wamu Bbaibbele. Busanduluzi buli boobu buzimaazya kaambo kakuti mumagwalo aakasaanguna kusandululwa, mulugwalo lwa Ba-Efeso 1:7 kuli bbala lya Cigiliki lyalo lyaamba “bulowa.” Nkakaambo kaako ibunji bwama Bbaibbele mbuli lya New World Translation alimwi alya Chitonga lyamu 1963, asandulula lugwalo oolu munzila iiluzi kweelana ambolwakabede akusaanguna kuti: “Mulinguwe mumonya mutujene lunununo nkaambo kabulowa bwakwe, lulekelelo lwamilandu yesu, mbubonya mbuli buvubi bwaluzyalo lwakwe.”

16. Ino kaambo kakuti “bulowa bwakwe” keelede kutuyeezya nzi?

16 Ikaambo kakuti “bulowa bwakwe” kalayandika kapati alimwi keelede kutupa kuyeeya twaambo tunji tujatikizya bulowa. Nzinji zyakali kuyandika kunze buyo lyalufwu, noluba lufwu lwamuntu uulondokede Jesu. Wakazuzikizya ceeco cakali kwiimininwa a Mulawo, ikapati mu Buzuba Bwakumanya Milandu. Mubuzuba oobo bulibedelede, ibanyama bakali kuzuminwa kweelana a Mulawo bakali kutuulwa. Mpoonya mupaizi mupati wakali kubweza bumwi bwabulowa bwabo akunjila ambubo mucibeela ca Busena Busalalisya catempele. Kali moomo wakali kubupa kuli Leza mbuli kuti mupaizi mupati wali kubonana a Leza.—Kulonga 25:22; Levitiko 16:2-19.

17. Ino mbuti Jesu mbwaakazuzikizya eeco cakali kwiimininwa a Buzuba Bwakumanya Milandu?

17 Jesu wakazuzikizya eeco cakali kwiimininwa a Buzuba Bwakumanya Milandu kweelana abwakaamba Paulo. Kusaanguna wakaamba kuti mupaizi mupati mu Israyeli wakali kunjila mu Busena Busalalisya komwe amwaka abulowa mbwaakali kulituulila “mwini akutuulila indubyo zyabantu.” (Ba-Hebrayo 9:6, 7) Kweelana azyakali kwiimininwa a Buzuba Bwakumanya Milandu, naakabusyigwa kali muuya, Jesu wakaunka kujulu kwini. Kali muuya, katajisi mubili wanyama abulowa, wakali kukonzya kuunka “kubusyu bwa-Leza nkaambo kandiswe.” Ino ncinzi ncaakapa kuli Leza? Tiicakali cintu cikonzya kujatwa amaanza pele cakali cintu ciyandika kapati. Paulo wakazumanana kati: “Kristo wakasika mbuli Mupaizi Mupati . . . , nkabela taakwe naakatola bulowa bwampongo nobuba bwaŋombe, wakatola bulowa bwakwe mwini, eno wakaindilila akunjila komwe luzutu mu-Busena Busalalisya cakwiinda aboobo wakaleta lununuko lutamani. Ino kai obo, na bulowa bwampongo abwabasune . . . , inga zilabasalazya mumubili, sena inga bwalo bulowa bwa-Kristo, uwakalituula mwini kuli-Leza mu-Muuya Uutamani mbuli cipaizyo citakwe kampenda, tabukooinda kusalazya meezeezyo aanu akumugwisizya milimo mifu, kuti mumumanine milimo Leza muumi?” Masimpe, Jesu wakapa Leza impindu yabulowa bwakwe.—Ba-Hebrayo 9:11-14, 24, 28; 10:11-14; 1 Petro 3:18.

18. Ino nkaambo nzi twaambo twamu Bbaibbele twaamba zyabulowa ncotuyandika kapati ku Banakristo mazubaano?

18 Aaka kasimpe kazwa kuli Leza kalatugwasya ikumvwisya zintu zikankamanisya eezyo Bbaibbele nzyolyaamba kujatikizya bulowa—ikaambo Leza ncabubonena boobo, mbotweelede kububona swebo alimwi ancotweelede kwiitobela milawo Leza njabikkide kujatikizya mbobweelede kubelesyegwa bulowa. Nomubala mabbuku aa Magwalo aa Bunakristo aa Cigiliki, muyoojana twaambo tunji kapati twaamba zyabulowa bwa Kristo. (Amubone Kabbokesi.) Magwalo aaya alatondezya kabotu-kabotu kuti Munakristo uli woonse weelede kuba alusyomo “mubulowa bwakwe [Jesu].” (Ba-Roma 3:25) Ikulekelelwa kwesu alimwi akuba muluumuno a Leza kulakonzyeka lilikke kwiinda ‘mubulowa mbwaakatila Jesu.’ (Ba-Kolose 1:20) Eeci cili masimpe kuli baabo Jesu mbaakazuminana cizuminano cakuyoolela anguwe kujulu. (Luka 22:20, 28-30; 1 Ba-Korinto 11:25; Ba-Hebrayo 13:20) Cili masimpe akuli ba “nkamu impati” mazubaano aabo ibayoofwutuka “mapenzi . . . mapati” aazya kumbele akupona mane kukabe kutamani muparadaiso anyika. Munzila yacikozyanyo, ‘balasanzya zikobela zyabo mubulowa bwa-Mwanaambelele.’—Ciyubunuzyo 7:9, 14.

19, 20. (a) Ino nkaambo nzi Leza ncaakabikkila mulawo wambobweelede kubelesyegwa bulowa, alimwi ino tweelede kulimvwa buti kumakani aayo? (b) Ino ncinzi ncotweelede kuyandisya kuziba?

19 Cakutadooneka, bulowa buli amulimo uulibedelede kuli Leza. Akulindiswe bweelede kuba amulimo uulibedelede. Imulengi, walo uububikkila maano buumi, uli anguzu zyakubikka mulawo wambobeelede kububelesya bulowa bantu. Mukububikkila maano kapati buumi, wakasala kubelesya bulowa munzila yomwe buyo iiyandika kapati, inzila ilikke iipa kuti buumi butamani bukonzyeke. Inzila eeyo yakali kujatikizya bulowa ibuyandika kapati bwa Jesu. Eelo tulalumba kaka kuti Jehova Leza wakacita cintu cibotu citugwasya kwiinda mukubelesya bulowa—ibulowa bwa Jesu—munzila eeyi iifwutula bantu! Alimwi tweelede kumulumba Jesu akaambo kakutuula bulowa bwakwe cakulyaaba akaambo kandiswe! Masimpe, tulakonzya kwaamvwisya makani aakaambwa amwaapostolo Johane aakuti: “Kulinguwe iwakatuyanda, akutusanzya kuzibi zyesu mubulowa bwakwe mwini, akutubika kuba bami abapaizi kuli-Leza Wisi, kulinguwe akube bulemu abwami lyoonse kukabe kutamani. Ameni.”—Ciyubunuzyo 1:5, 6.

20 Leza wesu sibusongo alimwi a Sikupa Buumi kwaciindi cilamfwu wali amuzeezo ooyu wakuyanda kufwutula bantu. Aboobo inga twabuzya kuti, ‘Ino makani aaya ayelede kutujatikizya buti muzintu nzyotusala alimwi anzyotucita?’ Ooyu mubuzyo uyooingulwa mucibalo citobela.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kujatikizya mbwabubona Leza bulowa kuzwa kumakani aamba zya Abelo alimwi a Nowa?

• Mu Mulawo, mmulawo nzi Leza ngwaakabikka kujatikizya mbobweelede kubelesyegwa bulowa, alimwi nkaambo nzi?

• Ino mbuti Jesu mbwaakazuzikizya zyakali kwiimininwa a Buzuba Bwakumanya Milandu?

• Ino mbuti bulowa bwa Jesu mbobukonzya kutupa buumi?

[Mibuzyo yaciiyo]

Kabbokesi kali apeeji 12]

INO MBULOWA BULI IBUPA BUUMI?

“Amujatisye, lwanu nobeni, abutanga boonse mbuumubika Muuya Uusalala kuti mube balinguzi bambubo, mulele mbungano ya-Mwami njakaula abulowa bwakwe mwini.”—Incito 20:28.

“Nkabela lino mbutwalulamikwa kubulowa bwakwe, mulinguwe alimwi mututi inde loko kufutulwa kubukali.”—Ba-Roma 5:9.

“Katakwe cintu ncimwakakonzya kulangila, nkaambo kamutakwe Leza ansi. Pele sunu, mbuli mbumuli muli-Kristo Jesu, inywe nimwakali kule muliswenesezedwe afwiifwi nkaambo kabulowa bwa-Kristo.”—Ba-Efeso 2:12, 13.

“Cintu ncaakayanda Leza nceeci cakuti bu-Leza buzulide bukale mulinguwe. Alimwi wakabeleka kujanza lyakwe kukuliyanzanisizya zintu zyoonse . . . akucitya luumuno abulowa [bwaacisamu cakupenzyezya].”—Ba-Kolose 1:19, 20.

“Nobeenzuma, eno buya mbotujisi kulitakata kwakunjila mu-Busena Busalala Bwini nkaambo kabulowa bwa-Jesu.”—Ba-Hebrayo 10:19.

“Teensi zintu zikulumpala, mbuli insiliva niiba ingolida, nzimwakanunuzigwa kukweenda kwanu kwabuyo nkumwakasiilwa kumauso, pe, mwakanunuzigwa abulowa buyandisi mbuli bwamwanambelele uutajisi akampenda nanka kabala, nkokuti bulowa bwa-Kristo.”—1 Petro 1:18, 19.

“Na tuleenda mumumuni, mbubonya alakwe mbwali mumumuni, tulijisi luswanaano umwi aumwi, alimwi bulowa bwa-Jesu Kristo Mwana wakwe bulatusalazya kuzibi zyoonse.”—1 Johane 1:7.

“Nduwe uuelede kubweza ibbuku, akunamatula zinamatizyo zyalyo. Nkaambo nduwe wakayaswa akutufutula kuli-Leza abulowa bwako, swebo tobantu bamisyobo yoonse amilaka yoonse amikowa yoonse, azisi zyoonse.”—Ciyubunuzyo 5:9.

“Sikubejelezya bakwesu twaambo wawisigwa ansi . . . Lino bakamuzunda kubulowa bwa-Mwanambelele akujwi lyabumboni bwabo.”—Ciyubunuzyo 12:10, 11.

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Kwiinda mu Mulawo, Leza wakacisalazya kuti bulowa bwakali kuyooba amulimo mukulekelelwa kwazibi

[Cifwanikiso icili apeeji 11]

Kwiinda mubulowa bwa Jesu, bantu banji balakonzya kufwutulwa