Amwiiye Kulanga Bupati Mbwaakali Kubulanga Kristo

“Kufumbwa ooyo uuyanda kuba mupati akati kanu uleelede kuba mubelesi wanu”.—MATEYO 20:26, Ci.

1. Ino bantu bamunyika bakulanga buti kukomena?

MUNSI-MUNSI amunzi wa Egepita yansiku wa Thebes (lino uutegwa Karnak), imakkilomita aatandila ku 500 kumusanza kwa Cairo, kuli cikozyanyo cilampa mamita aali 18 ica Farao Amenhotep Watatu. Woonse uucilanga cikozyanyo eeco cipati ulibona kuti mmuniini kapati aalyeezyanisya kulincico. Icikozyanyo eeci, cakutadooneka icakabambilwa kuti bantu kabamuyoowa mweendelezi, ncitondezyo cambobakulanga kukomena bantu munyika—nkokuti ikulitukumuna akucita bambi kulimvwa kuti banyina mpindu.

2. Ncikozyanyo nzi ncaakatondezya basikumutobela Jesu, alimwi ino mmibuzyo nzi njotweelede kulibuzya?

² Amweezyanisye kulanga bupati ooku kuli kooko kwakayiisya Jesu Kristo. Nokuba kuti wakali “Mwami a-Mufundisi” wabasikumutobela, Jesu wakabayiisya kuti bupati bulajanwa kwiinda mukubelekela bamwi. Ibuzuba bwamamanino kali muumi anyika, Jesu wakatondezya ncocakali kwaamba ncaakayiisya kwiinda mukusanzya matende aabasikwiiya bakwe. Elo ooyu wakali mulimo wakulicesya kaka! (Johane 13:4, 5, 14) Ikubeleka naa kubelekelwa—ino nciicili ncomukkomanina kapati? Sena cikozyanyo ca Kristo cimukulwaizya kuyandisisya kulicesya mbubwenya walo mbwaakabede? Nkooko atulange-lange mbwaakali kubulanga bupati Kristo mukwiimpana ambobabubona bantu munyika.

Amukutantamuke Kulanga Bupati Kwabantu Munyika

3. Nzikozyanyo nzi zyamu Bbaibbele izitondezya zintu zibyaabi zicitikila baabo bayanda bulemu kubantu?

³ Kuli zikozyanyo zinji mu Bbaibbele  izitondezya kuti mbobabulanga bupati bantu munyika kusololela kulunyonyooko. Amuyeeye mwaalumi singuzu Hamani iwakajisi mpuwo munkuta yamwami ku Persia kuciindi ca Esita a Moodekai. Ikuyandisya bulemu kwa Hamani kwakamusololela kukuusigwa nsoni alufwu. (Esita 3:5; 6:10-12; 7:9, 10) Ino mbuti awalo Nebukadinezara sikulisumpula iwakasondosegwa aciindi naakali singuzu kwiinda boonse? Imuzeezo wakwe uunyongene wabupati wakatondezyegwa mumajwi aaya aakuti: “Sa teensi oyu munzi mupati, Babuloni, ngunjakide kunguzu zyangu zigambya kuti ube cikalilo cabwami aŋanda yabulemu bwangu?” (Daniele 4:30) Kumane kuli Heroda Agripa Wakusaanguna sikami-kami, iwakazumina kupegwa bulemu mbwaatakeelede muciindi cakulemya Leza. “Wakaligwa mvunyu, wafwa.” (Incito 12:21-23) Icakapa kuti baalumi aaba boonse bawe ceetezya nkukakilwa kuteelela mbwabulanga bupati Jehova.

4. Ino nguni uupa kuti kakuli muuya wakulisumpula munyika?

⁴ Cili kabotu ikuti naa twayanda kuba abukkale ibutupa kulemekwa. Nokuba boobo, Diabolosi usola kunyonganya luyandisisyo oolu kwiinda mukusumpula muuya wakulisumpula walo uuli ncitondezyo camakanze aakwe. (Matayo 4:8, 9) Mutalubi kuti “ngoleza waansi aano,” alimwi ulikanzide kusumpula kuyeeya kwakwe aano anyika. (2 Bakolinti 4:4, Ci; Ba-Efeso 2:2; Ciyubunuzyo 12:9) Mbwaanga balikuzyi nkokuzwa kuyeeya kuli boobo, Banakristo balakutantamuka kulanga bupati kujisi bantu bamunyika.

5. Sena kuzwidilila, impuwo alimwi ambono ziletela kukkutila kutamani? Amupandulule.

⁵ Imuzeezo umwi ngwasumpula Diabolosi ngwakuti ikuba ampuwo munyika, ikutembaulwa akulemekwa abantu alimwi akuba amali manji ziletela buumi bwalukkomano. Sena aaya mmasimpe? Sena kuzwidilila, ikuba ampuwo alimwi ambono caamba kuti tunookkomene akukkutila mubuumi? Ibbaibbele litucenjezya kuti tatweelede kweenwa akuyeeya kuli boobo. Mwami musongo Solomoni wakalemba kuti: “Ndakabona milimo yoonse amaanu oonse aakubelesya, zyoonse buyo zilazwa kubbivwe muntu ndyafwida mweenzinyina. Eci acalo ncabuyo, tacikutyi moyo.” (Mukambausi 4:4) Ibantu banji ibabeleka canguzu munyika kuti bajane mpuwo balakonzya kupa bumboni bwakuti ndwancobeni lulayo oolu lwamu Bbaibbele lwakazwa kuli Leza. Icikozyanyo cimwi ncamwaalumi iwakagwasilizya kwaanza, kuyaka alimwi akusozya ndeke yakabelesyegwa kuya kumwezi. Wakati: “Ndakabeleka canguzu alimwi ndakaba haazibwene muzintu nzyondakacita. Nokuba boobo kwakali kwabuyo, ikunyina mpindu mukundigwasya kuzumanana kuba alukkomano aluumuno mumizeezo.” * Mbobabulanga bantu bamunyika bupati, kunyina makani naa mbwamumakwebo, muzisobano naa mukulikondelezya kunyina nokupa kukkutila kutamani.

Bupati Bulajanwa Kwiinda Mumulimo Uukulwaizyigwa Aluyando

6. Ncinzi citondezya kuti Jakobo a Johane bakali kulanga bupati munzila italuzi?

⁶ Icakacitika cimwi mubuumi bwa Jesu citondezya  ncobujatikizya ncobeni bupati. Jesu abasikwiiya bakwe bakali mulweendo kabaya ku Jerusalemu kupobwe lya Kwiindilila lyamu 33 C.E. Kabali munzila Jakobo a Johane, ibana bokwabo bakatondezya kuti bakali kubulanga munzila iteelede bupati. Kwiinda muli banyina, bakalomba Jesu ategwa: ‘Lailila kuti swebo tobile tukakkale, umwi kululyo lwako, aumwi kulumwensyi lwako mu Bwami bwako.’ (Matayo 20:21) Akati kaba Juda, ikukkala kululyo naa kulumwensyi lwamuntu kwakali kubonwa kuti mbulemu bupati. (1 Bami 2:19) Jakobo a Johane bakalomba kupegwa zyuuno zipati kwiinda bamwi. Bakayanda kuti bapegwe zyuuno eezyi zyabweendelezi. Jesu wakalicizyi ncobakali kuyeeya alimwi wakabelesya ciindi eeco kubalulamika mukulanga bupati kuteelede nkobakajisi.

7. Mbuti Jesu mbwaakapandulula citondezya bupati bwini-bwini bwa Bunakristo?

⁷ Jesu wakalizyi kuti munyika eeyi bantu mobalisumpula, imuntu uubonwa kuti mupati ngooyo weendelezya akutuma bamwi alimwi uunga mbwaambila buyo, ncayanda coonse cilakonzya kucitwa ndilyonya. Pele akati kabasikutobela Jesu, mmulimo uucitwa cakulibombya uutondezya bupati. Jesu wakati: “Kufumbwa ooyo uuyanda kuba mupati akati kanu uleelede kuba mubelesi wanu. Kufumbwa ooyo uuyanda kuba mutaanzi uleelede kuba mutwanga wanu.”—Mateyo 20:26, 27, Ci.

8. Ino caamba nzi ikuba mubelesi, alimwi mmibuzyo nzi njotunga twalibuzya?

⁸ Ibbala lya Cigiliki lyakasandululwa kuti “mubelesi” mu Bbaibbele lyaamba muntu uusoleka cabusungu alimwi cakuzumanana kubelekela bamwi. Jesu wakali kuyiisya basikwiiya bakwe ciiyo ciyandika kapati cakuti: Ikwiile kulailila bantu kutegwa bacite zintu teensyi nceciletela bupati pe; pele iciletela bupati nkubelekela bamwi katukulwaizyigwa aluyando. Amulibuzye kuti: ‘Ino nindakacita buti nindakali Jakobo naa Johane? Sena nindakakateelela kaambo kakuti ibupati bwini-bwini bulajanwa eelyo notubeleka akaambo kakukulwaizyigwa aluyando?’—1 Ba-Korinto 13:3.

9. Ncikozyanyo nzi Jesu ncaakatusiila mukweendelezya bamwi?

⁹ Jesu wakatondezya basikwiiya bakwe kuti mbobabulanga bupati bantu bamunyika teensyi nceceelezyo cabupati mbwaakatondezya walo. Kunyina naakalitondezya kuba uusumpukide kwiinda baabo mbaakali kubelekela nokuba kubapa kulimvwa kuti banyina mpindu. Ibantu boonse—ibaalumi, ibanakazi alimwi  abana, ibavwubi, ibacete, basinguzu alimwi abakadumide kuti mbaasizibi—bakalaangulukide kulinguwe. (Marko 10:13-16; Luka 7:37-50) Ibantu banji bunji bwaziindi tababakkazikili moyo ibalezya muli zimwi. Jesu wakaliimpene. Nokuba kuti zimwi ziindi basikwiiya bakwe bakali kucita zintu ziteelede alimwi akukazyanya, cakukkazika moyo wakabayiisya, wakabatondezya kuti wakali kulibombya akuti wakali mutete moyo ncobeni.—Zekariya 9:9; Matayo 11:29; Luka 22:24-27.

10. Mbuti buumi bwa Jesu boonse mbobwakatondezya kuti wakali kubikkila maanu kukubelekela bamwi caluyando?

¹⁰ Icikozyanyo cakutalibikka ateelede ncaakasiya ooyu Mwana a Leza uusumpukide cakatondezya bwini ncobwaamba bupati. Jesu tanaakaboola anyika kuzyoobelekelwa, pele kuzoobelekela bamwi, wakaponya “malwazi aamisyobo misyobo” alimwi akugusya madaimona mubantu bakanjidwe. Nokuba kuti wakali kulema alimwi wakali kuyandika kulyookezya, lyoonse wakali kubikka ziyandika zyabamwi kumbele lyazyakwe, kasolekesya kubaumbulizya. (Marko 1:32-34; 6:30-34; Johane 11:11, 17, 33) Iluyando ndwaakajisi kubantu lwakamukulwaizya kubagwasya munzila yakumuuya, wakeenda misinzo milamfwu mumigwagwa yalusuko kutegwa akambauke makani mabotu aa Bwami. (Marko 1:38, 39) Cakutadooneka, ikubelekela bamwi Jesu wakakubona kuti ncintu ciyandika kapati.

Amwiiye Kulibombya kwa Kristo

11. Mbube nzi ibuyandika mubakwesu ibabikkwa kubeleka kabali balangizi mumbungano?

¹¹ Kumamanino kwamyaka yakuma 1800, mbobakeelede kuba ibalangizi Banakristo kwakatondezyegwa nokwakali kusalwa baalumi kuba basikwiiminina beendeenda ibalanganya ziyandika zyabantu ba Leza. Ibakali kuyandika, kweelana acakaambwa mu Zion’s Watch Tower yamu September 1, 1894 bakali baalumi “babombe moyo—ikutegwa batalitukumuni . . . , ibalicesya alimwi ibayandisya kwaamba zya Kristo ikutali kulidukaizya beni—ibataambi zyamumutwe wabo, pele zili mu Jwi lya Leza munzila nguba-uba alimwi iinjila.” Cilasalala kuti Banakristo bakasimpe tabeelede kulombozya mikuli ikutegwa bazuzikizye makanze aabo naa kuba ampuwo, inguzu naa kutegwa beendelezye bamwi. Mulangizi uulibombya lyoonse ulayeeya kuti imikuli yakwe ijatikizya “mulimo mubotu,” ikutali cuuno caatala kutegwa aliletele bulemu mwini. (1 Timoteo 3:1, 2) Ibaalu abakutausi boonse beelede kulitakata kubelekela bamwi cakulibombya alimwi akuzulula mumulimo uusalala, kabali zikozyanyo nzyobalombozya kutobela bamwi.—1 Ba-Korinto 9:19; Ba-Galatiya 5:13; 2 Timoteo 4:5.

12. Mmibuzyo nzi aabo ibayanda kuba amikuli mumbungano njobeelede kulibuzya?

¹² Imukwesu uuli woonse uuyanda kubeleka weelede kulibuzya kuti: ‘Sena ndiyandaula nzila mbondinga ndabelekela bamwi naa ndijisi cilengwa cakuyanda kubelekelwa? Sena  ndililisungwide ikucita milimo iigwasya iitakonzyi kufwambaana kubonwa abamwi?’ Mucikozyanyo, imulombwana umwi inga kalisungwide kukanana makani mumbungano ya Bunakristo, pele inga kawayawaya kugwasya bacembeede. Ulakonzya kukukkomanina kuyanzana abaalumi bajisi mikuli mumbungano, pele kawayawaya kutola lubazu mumulimo wakukambauka. Imulombwana uuli boobo weelede kulibuzya kuti: ‘Sena ndibikkila maanu kapati aamilimo imwi mumulimo wa Leza iipa mpuwo alimwi akutembaulwa? Sena ndiyandisya kutondezya kuti ndilabainda bamwi?’ Ikuti katuliyandawida mpuwo tobeni, nkokuti mmasimpe tatuli mukwiiya Kristo pe.—Johane 5:41.

13. (a) Mbuti cikozyanyo cakulibombya camulangizi mbocinga cabajatikizya bambi? (b) Nkaambo nzi ncocinga caambwa kuti ikulibombya naa kubomba moyo taali makani aakulisalila ku Munakristo?

¹³ Notubeleka canguzu ikwiiya kulibombya kwa Kristo, tukulwaizyigwa kubelekela bamwi. Amulange-lange cikozyanyo camulangizi wacilawo umwi iwakali kulingaula bweende bwaofesi lyamutabi limwi lya Bakamboni ba Jehova. Nokuba kuti wakajisi bubi kapati alimwi wakajisi mukuli mupati, imulangizi ooyu wakagwasya mukwesu mwana-mwana iwakakatazyidwe kuubikka mpoubeleka kabotu muncini uubikka tuwaya kutubbuku. Imukwesu uluula kuti: “Ndakagambwa! Wakandaambila kuti wakali kubelesya muncini ngweena naakacili mulombwana kabelekela ku Beteli alimwi wakayeeya mbocakali kukatazya ikuubikka mpoubeleka kabotu muncini. Wakabeleka andime aamuncini ooyo kwaciindi cili mbocibede nokuba kuti wakajisi zintu zinji ziyandika zyakucita. Eeci cakandinjila kapati.” Imukwesu ooyo, lino uubeleka kali mulangizi aaofesi lyamutabi lya Bakamboni ba Jehova limwi ucikuyeeya ikulibombya kwakatondezyegwa ciindi eeco. Tutabi notulimvwa kuti tuli abulemu kapati eelyo tatukonzyi kucita milimo-limo buyo naa kulimvwa kuti tulayandika kapati, eelyo inga tatuciti milimo iitapi bulemu. Muciindi caboobo, tweelede ‘kulibombya mumoyo.’ Ikucita boobo taali makani aakulisalila pe. Ncibeela “[ca]buntu bupya” mbwayelede kuba ambubo Munakristo.—Ba-Filipi 2:3; Ba-Kolose 3:10, 12; Ba-Roma 12:16.

Mbotunga Twalanga Bupati Mbwaakali Kubulanga Kristo

14. Mbuti ikuzinzibala kuyeeya cilongwe ncotujisi a Leza alimwi abantuma mbokunga kwatugwasya kububona munzila yeelede bupati?

¹⁴ Ino mbuti mbotunga twalanga bupati munzila yeelede? Nzila imwi njakuzinzibala kuyeeya cilongwe ncotujisi a Jehova Leza. Ibulemu bwakwe, inguzu alimwi abusongo zilamusumpula kubantunsi boonse ibatakwe ambobabede. (Isaya 40:22) Ikuzinzibala kuyeeya cilongwe cesu abantuma akwalo inga kwatugwasya kubomba mumoyo. Mucikozyanyo, tulakonzya katucita kabotu muzintu zimwi kwiinda bamwi, pele abalo balakonzya kabatwiinda mumbazu zimwi zyamubuumi iziyandika kapati naa bakwesu Banakristo balakonzya kabajisi bube bumwi mbotutajisi swebo. Imasimpe ngakuti, ibantu banji mbayanda kapati Leza banyina mpuwo nkaambo kakubomba moyo akulibombya kwabo.—Tusimpi 3:34; Jakobo 4:6.

15. Mbuti kusyomeka kwabantu ba Leza mbokutondezya kuti kunyina muntu weelede kulimvwa kuti ulisumpukide kwiinda bamwi?

¹⁵ Izyakacitikila Bakamboni ba Jehova nobakali kupenzyegwa akaambo kalusyomo lwabo zilakasinizya kaambo aaka. Iziindi zinji, mbaabo ibantu bamunyika mbobabona kuti mbabuyo ibazumanana kusyomeka kuli Leza nomuba mumasunko mapati. Ikuzinzibala kuyeeya zikozyanyo zili boobo kulakonzya kutupa kuzumanana kulibombya alimwi kutuyiisya  ‘kutaliyeeya cakulisumpula kwiinda mbukweelede.’—Ba-Roma 12:3. *

16. Mbuti boonse mumbungano mbobanga balanga bupati kweelana acitondezyo ncaakasiya Jesu?

¹⁶ Banakristo boonse, ibaniini abapati beelede kusoleka kulanga bupati mbuli mbwabulanga Kristo. Mumbungano, kucitwa milimo yiindene-indene. Mutacimwi nomulombwa kucita zintu izikonzya kulibonya kuti tazipi bulemu. (1 Samuele 25:41; 2 Bami 3:11) Nobazyali, sena mulabakulwaizya bana banu bacili baniini abapati-pati ikubeleka calukkomano amulimo uuli woonse ngobapegwa kube ku Ŋanda ya Bwami, kumuswaangano musyoonto naa kubusena bucitilwa muswaangano mupati? Sena balamubona kamubeleka milimo iibonwa kuti tiipi bulemu? Imukwesu umwi, lino uubelekela kuofesi lipati anyika yoonse lya Bakamboni ba Jehova ulaciyeeya kabotu-kabotu cikozyanyo cabazyali bakwe. Wakati: “Mbobakali kuulanga mulimo wakusalazya Ŋanda ya Bwami naa busena bwakuswaanganina muswaangano mupati kwakandiyiisya kuti bakali kukubona kuti ncintu ciyandika kapati. Lyoonse bakali kulisungula kucita milimo yakali kugwasya mbungano naa bukwesu boonse, kunyina makani naa mulimo ooyo ulibonya kuti tuupi bulemu. Ikuzilanga boobu zintu kwandigwasya kuzumina mulimo uuli woonse muno mu Beteli cakulisungula.”

17. Mmuunzila nzi banakazi balibombya mbobanga baba cilongezyo kumbungano?

¹⁷ Caboola kukubikka ziyanda bamwi kumbele lyazyesu, tujisi cikozyanyo cibotu ca Esita iwakaba mwami mwanakazi mu Bulelo bwaku Persia mumwaanda wamyaka wasanu B.C.E. Nokuba kuti wakali kukkala muŋanda yabwami, wakalibikka muntenda nkaambo kabantu ba Leza, kacita kweelana akuyanda kwakwe. (Esita 1:5, 6; 4:14-16) Kunyina makani abukkale bwabo bwamali, ibanakazi Banakristo sunu balakonzya kutondezya muuya wakajisi Esita kwiinda mukukulwaizya batyompedwe, ikuswaya bacisidwe, ikutola lubazu mumulimo wakukambauka alimwi akubelekela antoomwe abaalu. Mmasimpe ibacizyi balibombya boobo ncilongezyo kumbugano!

Izilongezyo Zyakulanga Bupati Mbwaakali Kubulanga Kristo

18. Nzilongezyo nzi ziboola akaambo kakutondezya mbwaakali kubulanga bupati Kristo?

¹⁸ Kuli zilongezyo zinji nzyomujana nomuzumanana kulanga bupati mbwaakali kubulanga Kristo. Ikubelekela bamwi caluyando kuletela lukkomano kuli mbabo akulindinywe. (Incito 20:35) Mbomulitakata kubelekela ibanyoko cakulisungula, mulayandwa kapati kuli mbabo. (Incito 20:37) Ikwiinda zyoonse, nzyomucita kusumpula bukkale bwa Banakristonyoko Jehova uzibona kuti ncipaizyo cakutembaula nguwe.—Ba-Filipi 2:17.

19. Mmakanze nzi ngotweelede kuba angawo kujatikizya mbwaakali kubulanga bupati Kristo?

¹⁹ Umwi aumwi wandiswe weelede kulingaula moyo wakwe akulibuzya kuti: ‘Sena ikulanga bupati kwakajisi Kristo ndinookwaamba buyo naa ndilabeleka canguzu kutegwa kandikujisi?’ Mbwalimvwa Jehova kujatikizya bantu balisumpula kulisalede. (Tusimpi 16:5; 1 Petro 5:5) Nzyotucita kazitondezya kuti tulakukkomanina kulanga bupati mbwaakali kubulanga Kristo, kunyina makani naa muumbungano ya Bunakristo, muumukwasyi naa muuzintu nzyotucitilana abantuma abuzuba—katucita zyoonse kutegwa Leza alemekwe akutembaulwa.—1 Ba-Korinto 10:31.

Bupanduluzi buyungizidwe

Sena Inga Mwapandulula?

• Nkaambo nzi ncotweelede kukutantamuka kulanga bupati mbobabulanga bantu bamunyika?

• Ino mbuti Jesu mbwaakatondezya mbobubede bupati?

• Mbuti balangizi mbobanga bakwiiya kulibombya kwa Kristo?

• Ncinzi cinga catugwasya kulanga bupati mbwaakali kubulanga Kristo?

[Mibuzyo yaciiyo]

Kabbokesi kali apeeji 27]

Nguni Uulanga Bupati Mbuli Mbwaakali Kubulanga Kristo?

Sena ngooyo uuyanda kubelekelwa naa ngooyo uulisungwide kubeleka?

Sena ngooyo uuyanda kubonwa abambi naa ooyo uuzumina kucita milimo iibonwa kuti tiipi bulemu?

Sena ngooyo uulisumpula naa uusumpula bambi?

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Cikozyanyo cipati ca Farao Amenhotep Watatu

[Cifwanikiso icili apeeji 25]

Sena mulicizyi cakapa kuti Hamani awe?

[Cifwanikiso icili apeeji 26]

Sena muyandaula nzila zyakubelekela bamwi?