Skip to content

Skip to table of contents

Jehova Ulayubununa Bulemu Bwakwe Kubantu Balibombya

Jehova Ulayubununa Bulemu Bwakwe Kubantu Balibombya

Jehova Ulayubununa Bulemu Bwakwe Kubantu Balibombya

“Kulibombya akuyoowa Jehova kulaleta buvubi abulemu abuumi.”—TUSIMPI 22:4.

1, 2. (a) Ino mbuti bbuku lya Incito mbolitondezya kuti Stefano wakali ‘mwaalumi wakazwide lusyomo amuuya uusalala’? (b) Mbumboni nzi buliko bwakuti Stefano wakali kulibombya?

STEFANO wakali ‘mwaalumi wakazwide lusyomo amuuya uusalala.’ Alimwi ‘wakalizwide luzyalo anguzu.’ Mbwaakali umwi wabasikwiiya ba Jesu bakusaanguna, wakali kucita maleele mapati azitondezyo akati kabantu. Aciindi cimwi, baalumi bamwi bakamubukila kuti bakazyanye anguwe, ‘pele teebakali anguzu zyakukazya busongo amuuya ngwaakali kwaambya.’ (Incito 6:5, 8-10) Cakutadooneka Stefano wakali sikwiiya wa Jwi lya Leza musungu alimwi wakalibelesya caluzibo kapati kubasololi bazikombelo ba Juda bakuciindi cakwe. Ibumboni bwakwe bujatikizya makani manji ibulembedwe ku Incito caandaano 7 businizya kuti wakali kuyandisya kapati kulibonena kuyubununwa kwamakanze aa Leza.

2 Mukwiimpana abasololi bazikombelo, aabo ibakali kulibona kuti bakalisumpukide kubantu buyo akaambo kazyuuno aluzibo ndobakajisi, Stefano wakali kulibombya. (Matayo 23:2-7; Johane 7:49) Nokuba kuti wakalaazyi kapati Magwalo, wakakukkomanina kupegwa mulimo ‘wakwaaba zilyo’ ikutegwa baapostolo bagame ‘kujatisya kukukomba akumulimo wajwi.’ Stefano wakalijisi mpuwo mbotu akati kabakwesu, aboobo wakasalwa kuti abe umwi wabaalumi bali ciloba beelela ibakali kuyoolanganya mulimo wakwaaba zilyo abuzuba. Cakulibombya wakauzumina mulimo ooyo.—Incito 6:1-6.

3. Ino ncitondezyo nzi cilibedelede caluzyalo lwa Leza cakacitikila Stefano?

3 Ikulibombya kwa Stefano antoomwe akuyandisisya zintu zyakumuuya alimwi akusyomeka wakakubona Jehova. Stefano naakali kukambaukila nkamu yabasololi bacikombelo ba Juda mu Nkuta Mpati, basikumukazya bakabona “busyu bwakwe bwaba mbuli busyu bwaangelo.” (Incito 6:15) Kumeso wakalibonya kuti wakali mutumwa wa Leza, kajisi luumuno lwakazwa kuli Leza wabulemu, Jehova. Naakamana kupa bumboni cabusicamba kuli Basinkuta Mpati, Stefano wakacitikilwa citondezyo caluzyalo lwa Leza cigambya. “Mbwaakazywide Muuya Uusalala, wakalangisisya kujulu, wabona bulemu bwa-Leza, a-Jesu uliimvwi kululyo lwa-Leza.” (Incito 7:55) Kuli Stefano, icilengaano eeci cigambya cakasinizya cuuno ca Jesu kali Mwana a Leza alimwi Mesiya. Cakamuyumya Stefano uulibombya alimwi cakamupa kusinizya kuti wakali kukkomaninwa a Jehova.

4. Ino nkuuli bani nkwayubununa bulemu bwakwe Jehova?

4 Mbubwenya cilengaano cakapegwa Stefano mbocitondezya, Jehova Leza ulayubununa bulemu bwakwe alimwi amakanze kubantu bamuyoowa ibalibombya alimwi ibacibikkila maanu cilongwe ncobajisi anguwe. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Kulibombya akuyoowa Jehova kulaleta buvubi abulemu abuumi.” (Tusimpi 22:4) Aboobo cilayandika kuti tukumvwisye ikulibombya kwini-kwini mbukubede, mbotunga twaba abube oobu buyandika kapati alimwi ambotugwasyigwa kwiinda mukubutondezya mumbazu zyabuumi bwesu zyoonse.

Kulibombya—Ulakutondezya Leza

5, 6. (a) Ino kulibombya ninzi? (b) Ino mbuti Jehova mbwaakutondezya kulibombya? (c) Ino kulibombya kwa Jehova kweelede kutupa kutyani?

5 Cilakonzya kubalamya bamwi kuti Jehova Leza, uusumpukide kwiinda boonse alimwi mulemu kapati kujulu aansi, ncikozyanyo ciinda cakulibombya. Mwami Davida wakaambila Jehova kuti: “Wandipa intobo yalufutuko lwako; ijanza lyako lyalulyo ndelyanditabilila, kulibombya kwako kwandisumpula.” (Intembauzyo 18:35) Naakali kupandulula kuti Jehova ulalibombya, Davida wakabelesya bbala lya Chihebrayo ikuzwa majwi aambi manji ilyaamba “kulifwiinsya.” Kunze lyabbala lyakuti “kulibombya,” imabala aambi aaswaangene abbala eelyo ikuzwa aambi oonse abikkilizya “kubomba moyo” alimwi a “kulicesya.” Aboobo Jehova wakalibombya naakalicesya kutegwa acite zintu amwaalumi uutalondokede Davida akumubelesya kali mwami wiiminina Nguwe. Mbubwenya majwi aatondezya wakalemba zili ku Intembauzyo 18 mbwaatondezya, Jehova wakamukwabilila akumugwasya Davida, wakamuvwuna “kumaanza aabasinkondonyina boonse akumaanza aa-Saulo.” Awalo Davida wakalizyi kuti bupati naa bulemu mbwaakali kuyoojana kali mwami bwakayeeme aakucita zintu cakulibombya nkwaakali kuyoomucitila Jehova. Ikuzyiba kaambo aaka kwakagwasya Davida ikuzumanana kulibombya.

6 Ino mbuti swebo? Jehova wacibona kuti cileelela kutuyiisya kasimpe alimwi ambweni watupa azyoolwe zyamulimo zyaalubazu mumbunga yakwe nokuba kutubelesya munzila imwi kuti tucite kuyanda kwakwe. Ino tweelede kulimvwa buti azyoonse eezyi? Sena tatweelede kulibombya? Sena tatweelede kulumba kuti Jehova ulalibombya akweeleba kulisumpula ikunga kwatusololela kulunyonyooko?—Tusimpi 16:18; 29:23.

7, 8. (a) Ino kulibombya kwa Jehova kwakatondezyegwa buti kweelana ambwaakamucitila Manase? (b) Muunzila nzi Jehova alimwi a Manase mobali zikozyanyo nzyotweelede kutobela mukutondezya kulibombya?

7 Jehova tanaatondezya buyo kulibombya kwakwe kupati kwiinda muzintu nzyacitila bantu batalondokede, pele alimwi walisungula kubeetelela bacete mane akubasumpula aabo balibombya. (Intembauzyo 113:4-7) Mucikozyanyo, amubone cakacitikila Mwami Manase wa Juda. Wakacibelesya bubi cuuno cakwe cabulemu kali mwami ikusumpula bukombi bwakubeja alimwi “wakacita bubi bunji mumeso aa-Jehova akumukalazya.” (2 Makani 33:6) Eelyo Jehova wakamusubula Manase kwiinda mukuzumizya mwami wa Asuri kumwaatula abwami. Kali muntolongo, Manase “wakabika moyo wakwe kuli-Jehova Leza wakwe, walibombya loko,” cakuti Jehova wakamupilusya ku Jerusalemu kubwami bwakwe alimwi Manase “wakaziba kuti Jehova ngu-Leza [wakasimpe].” (2 Makani 33:11-13) Ee, kumamanino ikulibombya kwa Manase kwakamukkomanisya Jehova walo iwakatondezya kulibombya kwiinda mukumulekelela akumuzumizya kuba mwami alimwi.

8 Ikulisungula kumulekelela kwa Jehova alimwi akweempwa kwa Manase nziiyo zipati zyakulibombya kulindiswe. Lyoonse tweelede kuyeeya kuti mbotubeendelezya aabo ibakatubisizya alimwi ambotucita notwabisya kuli mbokuswaangene ambwatweendelezya Jehova. Ikuti cakulisungula katubalekelela aabo batubisizya alimwi cakulibombya katuzumina kulubizya kwesu, tulakonzya kusyoma kuti Jehova uyootweetelela.—Matayo 5:23, 24; 6:12.

Bulemu bwa Leza Buyubununwa Kubantu Balibombya

9. Sena kulibombya ncitondezyo cakukompama? Amupandulule.

9 Pele kulibombya abube bumbi bukozyenye takweelede kuteelelwa kuti ncitondezyo cakukompama naa kalengwa kakulekelela cibi. Mbubwenya Magwalo Aasalala mbwaatondezya, Jehova ulalibombya, pele ulanyema cabululami akutondezya nguzu zigambya nokuyandika kucita boobo. Akaambo kakulibombya kwakwe, Jehova ulababikkila maanu naa kubalanganya munzila yaalubazu ibalibombya, pele ulabatantamuka aabo balisumpula. (Intembauzyo 138:6) Mbuti Jehova mbwaabalanganya caalubazu babelesi bakwe balibombya?

10. Ino ncinzi Jehova ncayubununa kubantu balibombya kweelana ambokutondezyedwe ku 1 Ba-Korinto 2:6-10?

10 Aciindi ncabikkide mwini alimwi kwiinda munzila njasalide, Jehova wayubunwida bantu balibombya twaambo tujatikizya mbwayoozuzikizya makanze aakwe. Izintu eezyi zyabulemu zilisisidwe kuli baabo cakulisumpula ibasyoma alimwi cakuyumya moyo ibatobela busongo akuyeeya kwabantunsi. (1 Ba-Korinto 2:6-10) Pele babombe myoyo akaambo kakuti bapegwa kuteelela kwini-kwini kwamakanze aa Jehova, bakulwaizyigwa kulemeka Jehova nkaambo ibulemu bwakwe bupati balabukkomanina lyoonse.

11. Mbuti bamwi mbobakatondezya kuti tabalibombyi mumwaanda wamyaka wakusaanguna, alimwi ino mbuti eeci mbocakali cibyaabi kuli mbabo?

11 Mumwaanda wamyaka wakusaanguna, ibanji kubikkilizya abamwi ibakali kulyaamba kuti Mbanakristo tiibakalibombya alimwi bakafwumpulwa azintu mwaapostolo Paulo nzyaakabayubunwida kujatikizya makanze aa Leza. Paulo wakaba “apostolo wabamasi,” pele tanaakaba boobo akaambo kacisi nkwaakali kuzwa, lwiiyo, ciimo naa myaka minji yampuwo yakucita milimo mibotu. (Ba-Roma 11:13) Ibunji bwaziindi, ibantu batabikkili maanu kuzintu zyakumuuya zintu eezyi bazibona kuba nzyezintu zitondezya baabo Jehova mbabelesya mumulimo wakwe. (1 Ba-Korinto 1:26-29; 3:1; Ba-Kolose 2:18) Nokuba boobo, Paulo wakasalwa a Jehova kweelana aluzyalo alimwi amakanze Aakwe aaluleme. (1 Ba-Korinto 15:8-10) Aabo Paulo mbaakaamba kuti “baapostolo bapati cakwiinda” alimwi abasikukazya bambi tiibakamutambula Paulo alimwi tiibakazumina mbwaakali kupandulula Magwalo. Ikutalibombya kwabo kwakabasinkilila kukujana luzibo akuteelela nzila yabulemu Jehova mbwazuzikizya makanze aakwe. Tutabatengi pe nokuba kubabetekela limwi aabo mbasala kuzuzikizya makanze aakwe Jehova.—2 Ba-Korinto 11:4-6.

12. Mbuti cikozyanyo ca Musa mbocitondezya kuti Jehova ulabalongezya balibombya?

12 Kulubazu lumbi, kuli zikozyanyo zinji mu Bbaibbele izitondezya mbobagwasyigwa abulemu bwa Leza bantu balibombya. Musa, “mubombemoyo kwiinda bantu boonse” wakabona bulemu bwa Leza alimwi wakaba acilongwe ciyumu anguwe. (Myeelwe 12:3) Imwaalumi ooyu uulibombya iwakabeleka kwamyaka iili 40 kali mweembeli, ibunji bwamyaka eeyo kali kubusena bubulide kaniini kuba nsumbu bwa Arabiya wakakkomaninwa kapati a Mulengi munzila zinjaanji. (Kulonga 6:12, 30) Kwiinda mukugwasyigwa a Jehova, Musa wakaba ngowakali kumwaambauda alimwi asikweendelezya uucibwene wacisi cabana Israyeli. Wakali kubandika a Leza alimwi awalo Leza wakali kubandika anguwe. Kwiinda mucilengaano, wakabona ‘ciwa ca Jehova.’ (Myeelwe 12:7, 8; Kulonga 24:10, 11) Aabo ibakamuzumina ooyu mubelesi uulibombya alimwi sikwiiminina Leza bakalongezyegwa. Mbubwenya buyo, tuyoolongezyegwa ikuti twamuzumina akumumvwida musinsimi wiinda Musa, Jesu, kubikkilizya a “muzike musyomesi uucenjede” ngwaakabikka.—Matayo 24:45, 46; Incito 3:22.

13. Ino mbuti bulemu bwa Jehova mbobwakayubununwa kubeembezi balibombya mumwaanda wamyaka wakusaanguna?

13 Ino mbaani ‘ibakamunikilwa bulemu bwa Jehova’ akumvwa kwaambilizya kwakacitwa abangelo kwamakani mabotu aakuzyalwa kwa “Mufutuli, . . . [uuli] ngu-Kristo Mwami”? Tiikwakali kubasololi bazikombelo naa kunkumekume zyamucisi, pele kubeembezi balibombya “bakali musokwe, beembela butanga bwabo masiku.” (Luka 2:8-11) Ibantu aabo kunyina nobakali kulemekwa nkaambo kamulimo wabo. Nokuba boobo, mbembabo Jehova mbaakabikkila maanu alimwi akusala kubazyibya ciindi cakusaanguna kujatikizya kuzyalwa kwa Mesiya. Inzya, Jehova ulayubununa bulemu bwakwe kubantu balibombya alimwi abamuyoowa.

14. Mbulumbu nzi mbwabapa Leza aabo balibombya?

14 Ino zikozyanyo eezyi zituyiisya nzi? Zitutondezya kuti Jehova ulabalongezya akubayubunwida luzibo akuteelela makanze aakwe ibantu balibombya. Usala bantu batakonzyi kuzuzikizya zyeelelo zimwi nzyobayanda bantunsi alimwi ulababelesya kaili nzila mwaambawida makanze aakwe aabulemu kuli bambi. Eeci ceelede kutukulwaizya kuzumanana kusyoma Jehova, Ijwi lyakwe lyabusinsimi alimwi ambunga yakwe kujatikizya busolozi. Tulisinizizye kuti Jehova ulazumanana kubazyibya babelesi bakwe balibombya kujatikizya kuyubunuka kwamakanze aakwe aabulemu. Imusinsimi Amosi wakati: “Mwami Jehova taciti cintu, atana kuyubunwida balanda bakwe basinsimi maseseke aakwe.”—Amosi 3:7.

Amuzumanane Kulibombya Akutambula Bulumbu Kuli Leza

15. Nkaambo nzi ncotweelede kubelekela kuba bantu balibombya lyoonse, alimwi ino eeci citondezyedwe buti mumakani aajatikizya Mwami Saulo wa Israyeli?

15 Ikutegwa katukkomaninwa lyoonse a Leza, tweelede kuzumanana kulibombya. Tacaambi kuti naa tulalibombya lino, nkokuti tunoolibombya lyoonse. Cilakonzyeka kumuntu wakali kulibombya ikucileka akuba muntu uulisumpula akulipa kami-kami izisololela kukwiintila alunyonyooko. Saulo, iwakusaanguna kunanikwa kali mwami wa Israyeli mbwaakacita oobo. Naakasalwa ciindi cakusaanguna, wakalimvwa kuti ‘wakali muniini mumeso aakwe mwini.’ (1 Samuele 15:17) Pele naakeendelezya kwamyaka yobile buyo, wakacita cakwiintila. Wakaunduluzya bubambe bwa Jehova bwakutuula zipaizyo kwiinda mumusinsimi Samuele, alimwi wakajana twaambo twakulibotya-botya twakapa kuti acite cintu ncaatakeelede. (1 Samuele 13:1, 8-14) Aaya ngaakali matalikilo aazintu zyakatondezya kutalibombya kwakwe caantangalala. Icakatobela ncakuti muuya wa Leza azilongezyo zyakwe zyakamusiya calo kumbele cakasololela kulufwu lwakwe luusisya nsoni. (1 Samuele 15:3-19, 26; 28:6; 31:4) Iciiyo cilisalede: Tweelede kubelekela aakuzumanana kulibombya alimwi tweelede kuzunda mizeezo yakulisumpula, iciyootupa kweeleba micito iili yoonse yakwiintila iipa kuti Jehova akalale.

16. Ino mbuti kuzinzibala kuyeeya cilongwe cesu a Jehova alimwi abantuma mbokunga kwatugwasya kuba bantu balibombya?

16 Nokuba kuti kulibombya takubikkidwe amulongo wamicelo yamuuya wa Leza, mbube mbwayanda Leza mbotweelede kuba ambubo. (Ba-Galatiya 5:22, 23; Ba-Kolose 3:10, 12) Mbwaanga bubikkilizya mbotulibona ambotubabona bambi—ikulibombya kuyandika kubelekela canguzu. Ikuyeeyesya alimwi akuzinzibala kuyeeya cilongwe cesu a Jehova alimwi abantuma inga kwatugwasya kunoolibombya lyoonse. Kuli Leza, ibantu batalondokede boonse bali mbuli mweemvwe uufwefwema kwaciindi cisyoonto, mpoona uupusama akuyuma. Bantunsi bali mbuli nsozi zili mumuunda. (Isaya 40:6, 7, 22) Sena tuvwu lyamweemvwe lyomwe lyeelede kulisumpula akaambo kakuti ndilamfwu kwiinda meenzinyina? Sena nsozi ileelede kulitukumuna akaambo kakuti ilakonzya kusotokesya kwiinda nsozi zimbi? Tacigwasyi pe ikuyeeya boobo. Aboobo, imwaapostolo Paulo wakayeezya Banakristonyina kuti: “Nguni wakamucita kuti mwiindane abamwi? Ani ncinzi ncomujisi ncimwatakapegwa? Naa mwakapegwa buya, nkaambo nzi ncomulisumpula anga tiimwakapegwa buyo?” (1 Bakolinti 4:7, Ci) Ikuzinzibala kuyeeya zibalo zyamu Bbaibbele mbuli zyeezyi kulakonzya kutugwasya kuba bantu batondezya kulibombya kwesu.

17. Ino ncinzi cakagwasya musinsimi Daniele kuba muntu uulibombya, alimwi ino ncinzi cinga catugwasya kucita mbubwenya?

17 Imusinsimi muna Hebrayo Daniele wakaambwa kuti wakali “muntu uuyandwa loko” a Leza nkaambo ‘kakulibombya’ kwakwe. (Daniele 10:11, 12) Ino ncinzi cakamugwasya Daniele kuba muntu uulibombya? Cakusaanguna, wakazumanana kusyoma Jehova, wakali kupaila kulinguwe lyoonse. (Daniele 6:10, 11) Kunze lyaboobo, Daniele wakali munkutwe alimwi sikwiiya Jwi lya Leza wakajisi makanze mabotu, calo cakamugwasya kunooyeeya bulemu bwa Leza lyoonse. Alimwi wakalilisungwide kuzumina kulubizya kwakwe, ikutali buyo kulubizya kwabantu bakwe. Alimwi wakabikkilide buyo maanu kukusumpula bululami bwa Leza ikutali bwakwe mwini. (Daniele 9:2, 5, 7) Sena inga twaiya kucikozyanyo ca Daniele cilibedelede akusoleka kuba bantu balibombya alimwi ibakutondezya mumbazu zyoonse zyabuumi bwesu?

18. Mbulemu nzi mbobalangila aabo balibombya sunu?

18 Ibbuku lya Tusimpi 22:4 lyaamba kuti: “Kulibombya akuyoowa Jehova kulaleta buvubi abulemu abuumi.” Inzya, Jehova ulabalongezya aabo ibalibombya alimwi bajana bulemu abuumi. Naakali afwaafwi kucileka mulimo wakwe kuli Leza, pele Jehova naakamugwasya kucinca kuyeeya, sintembauzyo Asafu cakulibombya wakati: “Unoondeenzya alulayo lwako, lino kumamanino uyoonditambula mubulemu.” (Intembauzyo 73:24) Ino mbuti sunu? Mbulemu nzi mbobalangila ibalibombya? Kunze lyakuba acilongwe cibotu a Jehova, balakonzya kulangila kulibonena kuzuzikizyigwa kwamajwi aa Mwami Davida aakasololelwa amuuya wa Leza aakuti: “Babombemyoyo bayoovuba nyika, bayookondwa muluumuno lunji.” Elo tabuliboteli kaka bukkale oobo bulangilwa!—Intembauzyo 37:11.

Sena Muciyeeyede?

• Mbuti Stefano mbwali cikozyanyo camuntu uulibombya Jehova ngwaakayubunwida bulemu Bwakwe?

• Muunzila nzi Jehova Leza mwaatondezya kulibombya?

• Nzikozyanyo nzi zitondezya kuti Jehova ulabuyubununa bulemu bwakwe kubalibombya?

• Mbuti cikozyanyo ca Daniele mbocinga catugwasya kuba bantu balibombya?

[Mibuzyo yaciiyo]

Kabbokesi kali apeeji 22]

Munkutwe Mulusyomo Pele Uulibombya

Kumuswaangano wamu 1919 wa Basikwiiya Bbaibbele (Bakamboni ba Jehova) ku Cedar Point, Ohio, mu U.S.A., J. F. Rutherfold iwakajisi myaka yakuzyalwa iili 50 alimwi kuciindi eeco iwakali kulanganya mulimo, calukkomano wakalisungula kuba sikubweza mabbeeke asikusindikila basimuswaangano kumaanda aakoona. Mubuzuba bwamamanino bwamuswaangano, wakeenzya masusu aabaswiilizi bali 7,000 amajwi aakuti: “Muli baiminizi ba Mwami wabami a Simalelo wabasimalelo ibaambilizya . . . bwami bulemu bwa Mwami wesu kubantu.” Nokuba kuti Mukwesu Rutherford wakali mwaalumi munkutwe mulusyomo, iwakazyibidwe kwaambaula canguzu alimwi cakutajokoloka muzintu nzyaakali kusyoma kuti nkasimpe, wakali muntu uulibombya ncobeni kuli Leza, iwakali kukutondezya lyoonse mumipailo yakwe ciindi cakukomba mafwumofwumo mu Beteli.

[Cifwanikiso icili apeeji 19]

Stefano, iwakaazyi kapati Magwalo, cakulibombya wakaaba cakulya

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Ikulibombya kwa Manase kwakamukkomanisya Jehova

[Cifwanikiso icili apeeji 22]

Ino ncinzi cakapa kuti Daniele abe “muntu uuyandwa loko”?