Skip to content

Skip to table of contents

Ikuyandaula Lukkomano

Ikuyandaula Lukkomano

Ikuyandaula Lukkomano

IMYAKA misyoonto yainda, bantu baku France, Germany, Great Britain alimwi aku United States bakabuzyigwa kuti, “Ino ncinzi ciyandika kutegwa mukkomane?” Kuli baabo bakabuzyigwa, 89 pasenti bakati kuba abuumi bubotu; 79 pasenti bakaamba kuba alukwatano lubotu; 62 pasenti bakaamba mpindu zijanika kwiinda mukuba bazyali; alimwi ibali 51 pasenti bakaamba mulimo uuletela mali manji kuti ncintu ciyandika mukuba aalukkomano. Alimwi nokuba kuti bantu banji bayiisyigwa kuti mali taaleteli lukkomano, 47 pasenti bakazuminizya kuti alaletela. Ino twaambo ootu tutondezya nzi?

Cakusaanguna, amulange kweendelana kuliko amali alimwi alukkomano. Bantu bavwubide kapati ibali mwaanda ibakabuzyigwa mukuvwuntauzya kwakacitwa ku United States, bakaamba kuti tiibakakkomene kwiinda bantu bamwi. Kuyungizya waawo, nokuba kuti banji baku United States bayungizya lubono lwabo ziindi zyobile mumyaka iili makumi otatwe yainda, tabakkomene kwiinda mbobakabede musyule, mbubakaamba oobo bahaazibwene mubusilisi bwamalwazi aamizeezo. Mane buya ilipooti imwi yakati: “Kwaciindi ncimunya eeci, mweelwe wabantu batyompedwe waayaambele kapati. Mweelwe wabakubusi balijaya wayaambele ziindi zyotatwe. Mweelwe wabantu balekana wayungizyigwa ziindi zyobile.” Mumasi amwi aindene-indene aatandila ku 50, basikuvwuntauzya ibakaiya ikuswaangana kuliko amali alimwi alukkomano bakajana kuti mali taakonzyi kuletela lukkomano pe.

Citobela ciletela mubuzyo wakuti, ino ziyandika kapati buti zintu mbuli buumi bubotu, lukwatano alimwi amulimo uuletela mali manji mukuba alukkomano? Mubwini, ikuti zintu eezyi nozyali kuyandika mukuleta lukkomano, ino mbuti kujatikizya bantu banji ibaciswa-ciswa alimwi abaabo ibali mumapenzi aalukwatano? Ino mbuti kujatikizya banabukwetene ibatajisi bana alimwi abaalumi boonse abanakazi batajisi milimo mibotu? Sena bantu boonse aabo bakalengelwa kuti kabapona abuumi bwakutakkomana? Alimwi sena lukkomano lwaambwa kuli baabo ibajisi buumi bubotu lino alimwi alukwatano luli kabotu lulakonzya kumana ikuti bukkale bwabo bwacinca?

Sena Tuli Mukuluyandaula Mumasena Aayelede?

Muntu aumwi ulakuyanda kukkomana. Eeci tacigambi pe nkaambo Mulengi wabantu upanduludwe kuti ngu ‘Leza uukkomene’ alimwi muntu wakalengwa mucinkozya ca Leza. (1 Timoteo 1:11; Matalikilo 1:26, 27) Aboobo cileelela kubantu kuyandaula lukkomano. Nokuba boobo, kuba alukkomano cili mbuli kujata mubondo utezemuka—zyoonse buyo zilapuzyuka.

Pele, sena inga caambwa kuti bamwi balaciindilizya mukusolekesya kwabo ikuyandaula lukkomano? Mbwaakayeeya oobo syaabusongo mumakani aabukkale Eric Hoffer. Wakati: “Ikuyandaula lukkomano nkekaambo kamwi kapati kaletela kutakkomana.” Aaya masimpe kuti katuyandaula lukkomano mumasena aateelede. Mubukkale buli boobo, masimpe tulakonzya kutyompwa alimwi akukopana. Ikuyandaula buvwubi; kuyanda kuba ampuwo; kuba acuuno mutwaambo twacisi, kuba amakanze mubukkale naa mumakwebo; antela kuyanda buyo kulikkomanisya tobeni alimwi akuzuzikizya kulombozya kwesu cakufwambaana, zyoonse tazileteli lukkomano pe. Nkakaambo kaako bamwi ncobalanga zintu munzila iimpene yakaambwa amulembi umwi ooyo wakati: “Ikuti twacileka kusolekesya kuyandaula lukkomano, tulakonzya kuba bantu bakkomene kapati”!

Ikuvwuntauzya kwaambidwe kumatalikilo aacibalo eeci alimwi kwakatondezya kuti bantu bali 4 akati kabantu bali 10 bakabona kuti lukkomano lulaboola kwiinda mukucitila bantu zintu zibotu alimwi akubagwasya. Alimwi muntu omwe akati kabantu bali 4 bakakankaizya kuti lusyomo akuba uusinizyide mubukombi kujisi cibeela cipati mukuba bantu bakkomene. Masimpe, tweelede kubikkila maano kapati kubona ciyandika kuti umwi abe muntu uukkomene ncobeni. Icibalo citobela cilatugwasya mbotukonzya kucita boobo.

[Zifwanikiso izili apeeji 3]

Banji bayeeya kuti mali, bukkale bwamumukwasyi bukkomanisya antela kuba amulimo uuletela mali manji zyezintu ziletela lukkomano. Sena mulaazumininzya makani aaya?