Skip to content

Skip to table of contents

Amwaambe Jwi Lya Leza Cabusicamba

Amwaambe Jwi Lya Leza Cabusicamba

Amwaambe Jwi Lya Leza Cabusicamba

“Koya ukasinsimine bantu bangu.”—AMOSI 7:15.

1, 2. Ino Amosi nguni, alimwi ncinzi ncoliyubununa Ibbaibbele kujatikizya nguwe?

MUBELESI wa Jehova umwi naakali mumulimo wamumuunda, wakayaanya mupaizi wakamukasya kukambauka. Mupaizi wakoongolola kati: ‘Kuzwa sunu uleke kukambauka! Kozwa mucilawo cino!’ Ino ncinzi ncaakacita mubelesi ooyo? Sena wakacileka naa wakazumanana kwaamba jwi lya Leza cabusicamba? Mulakonzya kuzyiba akaambo kakuti mubelesi ooyo wakalemba zyakamucitikila mubbuku lyazina lyakwe. Ndibbuku lyamu Bbaibbele lya Amosi. Tulamvwa zinji zyakacitika Amosi naakayaanya mupaizi, pele cakusaanguna atulange-lange makani aajatikizya mbwaakakomena Amosi.

2 Ino Amosi nguni? Ndiilili naakapona anyika? Ino wakali kukkala kuli? Ibwiinguzi bwamibuzyo eeyi tubujana mubbuku lya Amosi 1:1 ooko nkotubala kuti: “Ngaaya majwi aa-Amosi, umwi wabeembeli baku-Tekowa . . . kuciindi ca-Uziya mwami wa-Juda, akuciindi ca-Jeroboamu mwana wa-Joasi mwami wa-Israyeli.” Amosi wakali kukkala mucisi ca Juda, mumunzi wa Tekowa, imakkilomita aali 16 kumusanza kwa Jerusalemu. Wakapona kumamanino aamwaanda wamyaka wafwuka B.C.E., iciindi Mwami Uziya naakali kulela mu Juda amwami Jeroboamu Wabili naakali kulela bwami bwamisyobo iili kkumi ya Israyeli. Amosi wakali mweembezi wambelele. Ibbuku lya Amosi 7:14 lyaamba kuti tanaakali “mweembeli” buyo, pele alimwi wakali “sikucela inkuyu.” Aboobo wakali kucinca mulimo kuciindi cakutebula. Wakali kuyasa nkuyu. Ooyu mulimo wakali kucitwa ikutegwa nkuyu zifwambaane kubizwa. Wakali mulimo uuminya.

‘Koya Ukasinsime’

3. Ino mbuti kwiiya makani aajatikizya Amosi mbokutugwasya ikuti katulimvwa kuti tatweeleli kukambauka?

3 Cakutasisa Amosi wakati: “Ime teendakali musinsimi nanka mwana wamusinsimi, pe.” (Amosi 7:14) Tanaakali mwana wamusinsimi alimwi tanaakayiisyigwa mulimo wabusinsimi. Nokuba kuti Jehova wakali kukonzya kusala muntu uuli woonse mu Juda, wakasala Amosi kuti amubelekele mulimo. Aciindi eeco, Leza kunyina naakasala mwami singuzu, mupaizi uuyiide naa silutwe muvwubi. Eeci cituyiisya ciiyo cikulwaizya. Tulakonzya katuli bantu buyo naa batayiide kapati. Pele sena eeci ceelede kutupa kulimvwa kuti tatweeleli kukambauka jwi lya Leza? Peepe. Jehova ulakonzya kutugwasya kwaambilizya mulumbe wakwe, nomuba muzilawo zikatazya. Mbwaanga Jehova wakamugwasya Amosi, cilakatalusya kapati kuli baabo boonse ibayanda kwaamba jwi lya Leza cabusicamba ikubikkila maanu kucikozyanyo ncaakasiya musinsimi sicamba ooyu.

4. Ino nkaambo nzi ncocakali ciyumu kuli Amosi kusinsima mu Israyeli?

4 Jehova wakalailila Amosi kuti: “Koya ukasinsimine bantu bangu ba-Israyeli.” (Amosi 7:15) Wakali muyumu mulimo ooyu! Mubwami bwa Israyeli bwamisyobo iili kkumi, ibantu bakalilikwayide. Alimwi bakali kupukide. Ibanji bakalijisi ‘maanda aamumupeyo alimwi aamainza’ ngobakayakide ikutali aazitina pe, pele “aamabwe aabezedwe.” Ibamwi bakalijisi zyuuno zyakajisi madeekko aaminyanga yanzovwu alimwi bakali kunywa waini wakakumbidwe mu “myuunda yamasaansa.” (Amosi 3:15; 5:11) Aboobo eeci cakapa kuti bantu banji kabatabikkili maanu. Masimpe, mucilawo mwaakali kubelekela Amosi tamwiindene pe azyeezyo tobamwi motubelekela mazubaano.

5. Ino nzintu nzi zitaluzi nzyobakali kucita bamwi bana Israyeli?

5 Ibana Israyeli kunyina nobakalubizya ikuba alubono. Nokuba boobo, ibana Israyeli bamwi lubono oolo bakalujana kwiinda mumilimo yamamvwunze. Ibavwubi bakali ‘kupenzya bacete’ mane ‘akubadyaaminina bacete.’ (Amosi 4:1, BT) Ibasambazi bavwubi, babetesi alimwi abapaizi bakali kupangana kulida bacete masuku amutwe. Lino atujokele munsi akubona nzyobakali kucita bantu aaba.

Mulawo wa Leza Watyolwa

6. Ino mbuti basambazi bana Israyeli mbobakali kulida bamwi masuku amutwe?

6 Tulasaanguna kuunka kumusika. Ooko ibasambazi batasyomeki nkobakali ‘kucesya cisuwo cakweelesya’ alimwi “akukomezya ili lyasekeli lyakuula,” nokuba kuulisya “busenga” kabaamba kuti mbulotwe. (Amosi 8:5, 6) Ibasambazi bakali kubacenga basikuula muzintu nzyobakali kuulisya, muulo wakali atala kapati anzyobakali kuulisya tiizyakali kabotu pe. Basambazi nobakamana kubabbida bacete, ibacete bakali kulisambala mubuzike. Mpoonya, ibasambazi bakali ‘kubaula ansangu’ naa mpato. (Amosi 8:6) Amuciyeeyele buyo! Basambazi balyato aaba bakali kubona bana Israyelinyina mbuli kuti banyina mpindu, ibali buyo mbuli mpato! Elo bakasampaulwa kaka bacete! Alimwi ooku kwakali kutyola Mulawo wa Leza cini-cini! Pele basambazi mbamunya aaba bakali kubutobela kabotu “buzuba bwa-Sabata.” (Amosi 8:5) Inzya, bakali bakombi basikuupaupa buyo ameso.

7. Ino ncinzi cakali kupa kuti basambazi bana Israyeli kabatyola Mulawo wa Leza?

7 Ino nkaambo nzi ncobatakali kusubulwa basambazi aaba bakali kutyola Mulawo wa Leza waamba kuti: “Yanda mweenzinyoko mbubonya mboliyanda omwini”? (Levitiko 19:18) Kunyina nobakali kusubulwa akaambo kakuti babetesi aabo ibakeelede kubona kuti Mulawo ulatobelwa mbocakali kuutyola limwi mulawo. Kumulyango wamunzi, ooko kwakali kubetekelwa milandu, babetesi bakali “kutambula makulo akuleesya imbeta zyabacete.” Muciindi cakukwabilila bacete, ibabetesi bakali kubeena kwiinda mukubapa cisinka mulomo. (Amosi 5:10, 12) Aboobo babetesi aaba tiibakali kuubikkila maanu Mulawo wa Leza.

8. Ino mbukkale buli buti mbobatakali kubikkila maanu bapaizi babyaabi?

8 Pele ino balo bapaizi bana Israyeli bakali kucita nzi? Ikutegwa tuzyibe, atubikkile maanu kubusena bumbi. Amubone zibi bapaizi nzyobakali kulekelela “muŋanda ya-Leza wabo”! Kwiinda muli Amosi, Leza wakati: “Mwaalumi awisi balanjila mubuvuule amusimbi omwe, aboobo balasampaula izina lyangu lisalala.” (Amosi 2:7, 8) Amuciyeeyele buyo eeco! Wisi muna Israyeli amwana wakwe mulombe bakali kucita bwaamu amuvwuule omwe wajanika mutempele. Alimwi ibapaizi babyaabi aabo bakali kulekela bwaamu buli boobo kucitika!—Levitiko 19:29; Deuteronomo 5:18; 23:17.

9, 10. Ino bana Israyeli bakajisi mulandu nzi wakutyola Mulawo wa Leza, alimwi nkukozyanya kuli buti kuliko imazubaano?

9 Kaamba bukkale bubyaabi abumbi, Jehova wakati: “Baloona angubo zisyomezyedwe kumbali azipaililo zyoonse, amwalo muŋanda ya-Leza wabo balanywa waini wabapenzedwe.” (Amosi 2:8) Inzya, ibapaizi alimwi abantu buyo kubagama boonse tiibakaubikkila maanu mulawo uulembedwe ku Kulonga 22:26, 27, walo waamba kuti naa umwi watola cikobela camuntu kacili cikonke, wakeelede kucipilusya kulinguwe kalitanabbila izuba. Muciindi caboobo, cakali ndepayi ndyobakali koonena baba apobwe kuli baleza bakubeja. Alimwi imali ngobakali kunyanga bacete, bakali kwaawuzya waini wakunywa mumapobwe aabukombi bwakubeja. Elo kaka bakaleya kuzwa kubukombi bwakasimpe!

10 Bana Israyeli bakali kutyola milawo iiyandika kapati yobile ya Mulawo—wakuyanda Jehova abantunyina. Aboobo Leza wakatuma Amosi kuyoobasinsa akaambo kakutasyomeka kwabo. Mazubaano, muzisi zyamunyika kubikkilizya azya Bunakristo bwanyika kuzwide buyo micito iisofweede yalo yakaliko mu Israyeli yansiku. Nokuba kuti bantu bamwi balakupuka, ibanji balidwa masuku amutwe alimwi balakatazyigwa amicito mibyaabi iicitwa abeendelezi batasyomeki bamakkampani mapati, basitwaambo twacisi abasololi babukombi bwakubeja. Nokuba boobo, Jehova ulababikkila maanu aabo ibapenzyegwa alimwi ibamuyandaula. Aboobo wapa babelesi bakwe bamazubaano mulimo nguwenya ngwaakapede Amosi wakukambauka jwi Lyakwe cabusicamba.

11. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kucikozyanyo ca Amosi?

11 Mbwaanga mulimo wesu uleelene amulimo ngwaakacita Amosi, cilatugwasya kapati kucibikkila maanu cikozyanyo cakwe. Mubwini, Amosi ulatutondezya (1) mulumbe ngotweelede kukambauka, (2) mbotweelede kuukambauka alimwi (3) abasikukazya ncobatakonzyi kuulesya mulimo wesu wakukambauka. Atutulange-lange twaambo ootu kamwi akamwi.

Mbotukonzya Kumwiiya Amosi

12, 13. Ino mbuti Jehova mbwaakatondezya kuti wakacimwa kuzintu nzyobakali kucita bana Israyeli, alimwi ino balo bakacita buti?

12 Mbotuli Bakamboni ba Jehova, mulimo wesu wa Bunakristo ngotubikkila maanu kapati nkukambauka makani aa Bwami akugwasya bantu kuba basikwiiya. (Matayo 28:19, 20; Marko 13:10) Nokuba boobo, alimwi tulakambauka ncenjezyo zya Leza mbubwenya mbuli Amosi mbwaakaambilizya kuti Jehova uyooleta lubeta kubantu babyaabi. Mucikozyanyo, ibbuku lya Amosi 4:6-11 litondezya mbuli Jehova mbwaakazyibya bana Israyeli cakwiinduluka-induluka kuti wakacimwa. Ibantu ‘wakabaima zilyo alimwi amvwula,’ wakabaletela ‘ciyumayuma amalwazi kuzisyango.’ Wakabatumina a “bulwazi.” Sena eezyi zyakacitika zyakapa kuti bana Israyeli beempwe? Leza wakati: “Tamuna kuboola kulindime.” Masimpe, bana Israyeli bakamukaka Jehova cakwiinduluka-induluka.

13 Jehova wakabasubula bana Israyeli ibatakeempwa. Pele kusaanguna, bakacenjezyegwa kwiinda mubusinsimi. Ikweelana amakani aaya, Leza wakaambilizya kuti: “Mwami Jehova taciti cintu, atana kuyubunwida balanda bakwe basinsimi maseseke aakwe.” (Amosi 3:7) Leza wakamuzyibya Nowa izya Zambangulwe lyakali kuzoocitika akumwaambila kuti acenjezye bantu. Mbubwenya buyo, Jehova wakaambila Amosi kuti abacenjezye camamanino. Cilausisya kuti bana Israyeli tiibakauswiilila mulumbe wa Leza ooyo, aboobo tiibakabweza ntaamu yakali kuyandika.

14. Ino nkukozyanya kuli buti kuliko akati kaciindi ncaakapona Amosi alimwi ancotupona?

14 Kakunyina akudooneka, mulazumina kuti kuli kukozyanya kuliko nkotweelede kubikkila maanu akati kamazuba aa Amosi alimwi amazubaano. Jesu Kristo wakasinsima kuti mapenzi manji akali kuyoocitika kuciindi camamanino. Alimwi wakasinsima kuti kwakali kuyoocitwa mulimo wakukambauka nyika yoonse. (Matayo 24:3-14) Pele mbubwenya mbuli kuciindi ca Amosi, ibantu mazubaano tababikkili maanu kuzitondezyo zyaciindi ncotupona alimwi amulumbe wa Bwami. Kubantu bali boobu, iziyoobacitikila ziyooba mbubonya mbuli zeezyo zyakacitikila bana Israyeli batakeempwa. Jehova wakabacenjezya kuti: “Kolibamba kuswanaana a-Leza wako.” (Amosi 4:12) Bana Israyeli bakaswaana a Leza ciindi nobakazundwa ampi yabana Asuri. Nyika iino mbyaabi ‘iyooswaana a Leza’ lya Harmagedoni! (Ciyubunuzyo 16:14, 16) Pele kufwumbwa kuti kacikkazyika moyo Jehova, tulazumanana kukulwaizya bantu kusikila mpotugolela kuti: “Amuyandaule Jehova, mube abuumi.”—Amosi 5:6.

Kuliyumya Notukazyigwa Mbubwenya Mbuli Amosi

15-17. (a) Ino Amaziya nguni, alimwi ino wakalimvwa buti kumulumbe wa Amosi? (a) Ino ntwaambo nzi Amaziya ntwaakamutamikizya Amosi?

15 Tulakonzya kumwiiya Amosi ikutali buyo kujatikizya makani ngotweelede kukambauka, pele ambotweelede kukambauka. Ikaambo aaka kalakankaizyigwa mucaandaano 7, ooko nkotwaambilwa zyamupaizi iwaambwa kumatalikilo aamubandi wesu. Wakali “Amaziya mupaizi waku-Beteli.” (Amosi 7:10) Bbeteli wakali munzi mupati wabukombi bwabuzangi mu Israyeli bwalo bwakali kubikkilizya akukomba moombe. Aboobo Amaziya wakali mupaizi wacikombelo ca Cisi. Ino wakacita buti naakamvwa mulumbe Amosi ngwaakaambilizya cabusicamba?

16 Amaziya wakaambila Amosi kuti: “Uwe sicilengano, koya ukacije kucisi ca-Juda, ukalye insima akusinsima nkuko. Pele utabooli limbi kusinsima ku-Beteli, nkaambo ndikuta lyamwami, alimwi mbukalilo bwamwami.” (Amosi 7:12, 13) Mubwini Amaziya wakali kwaamba kuti: ‘Koya kwenu! Tulijisi cikombelo cesu.’ Alimwi mane wakaambila bamfwulumende kuti bamukasye Amosi mulimo ngwaakajisi. Wakaambila Mwami Jeroboamu Wabili kuti: “Amosi wakuvwiya mukati kamukowa wa-Israyeli.” (Amosi 7:10) Amaziya wakatamikizya Amosi kuti wakabukila bulelo! Wakaambila mwami kuti: “Mbuboobu mbwaamba Amosi. Wati, Jeroboamu uyoojayigwa apanga, abalo ba-Israyeli bayootolwa mubuzike kuzwa kucisi cabo.”—Amosi 7:11.

17 Mumajwi aaya, Amaziya wakaamba twaambo totatwe twakubeja. Wakati: “Mbuboobu mbwaamba Amosi.” Pele Amosi kunyina naakaamba kuti nguwakali mwini wabusinsimi oobo. Pele lyoonse wakali kwaamba kuti: “Mbuboobu mbwaamba Jehova.” (Amosi 1:3) Alimwi Amosi wakatamikizyigwa kwaamba kuti: “Jeroboamu uyoojayigwa apanga.” Pele kweelana ambokulembedwe kuli Amosi 7:9, Amosi wakasinsima kuti: “Njoobuka [nde Jehova] apanga lyakulwisya mukowa wa-Jeroboamu.” Leza wakapa mulandu “mukowa” wa Jeroboamu ikutali nguwe pe. Kuyungizya waawo, Amaziya wakatamikizya Amosi kuti wakaambide kuti: “Ba-Israyeli bayootolwa mubuzike.” Pele Amosi alimwi wakasinsimide kuti kufwumbwa muna Israyeli wakali kuyoopilukila kuli Leza wakali kuyoolongezyegwa. Masimpe, Amaziya wakatupilinganya twaambo ikutegwa mwami amukasye Amosi kucita mulimo wakwe wakukambauka.

18. Ino nkukozyanya kuli buti kuliko akati kanzila nzyaakabelesya Amaziya alimwi azyibelesya basololi babukombi mazubaano?

18 Sena mwazibona kuti nzila nzyaakabelesya Amaziya zilikozyenye anzyobabelesya mazubaano aabo bakazya bantu ba Jehova? Mbubwenya Amaziya mbwaakacita mukukasya Amosi kukambauka, abalo bapaizi abasololi bazikombelo mazubaano balasola kusinkilila mulimo wakukambauka ngobacita babelesi ba Jehova. Amaziya wakatamikizya Amosi kuti wakali kubukila bulelo. Amazubaano basololi bazikombelo bamwi balabatamikizya Bakamboni ba Jehova kuti ninkamu iikonzya kuleta manyongwe mucisi. Mbubwenya buyo Amaziya mbwaakaunka kumwami ikutegwa amujanine kaambo Amosi kakumukasyila mpawo, abalo basololi bazikombelo balaunka kubeenzinyina basitwaambo twacisi ikutegwa babagwasye mukupenzya Bakamboni ba Jehova.

Basikukazya Tabakonzyi Kuulesya Mulimo Wesu Wakukambauka

19, 20. Ino Amosi wakacita buti naakakazyigwa a Amaziya?

19 Ino Amosi wakacita nzi naakali kukazyigwa a Amaziya? Cakusaanguna, Amosi wakaambila mupaizi kuti: “Uwe ulaamba kuti, Utasinsimi cakutapatila mukowa wa-Israyeli.” Kakunyina akuyoowa, musinsimi wa Leza sicamba wakaamba majwi Amaziya ngaatakali kuyanda kumvwa. (Amosi 7:16, 17) Kunyina Amosi naakakongwa pe. Elo ncikozyanyo cibotu kaka ncotweelede kutobela! Caboola kukukanana jwi lya Leza, kunyina notuyoocileka pe nomuba mumasi oomo mazubaano mobajisi bubi kutupenzya mbuli Amaziya. Mbubwenya mbuli Amosi, tulazumanana kwaambilizya kuti: “Jehova wati.” Alimwi basikukazya tabakonzyi kuulesya mulimo wesu wakukambauka nkaambo “ijanza lya-Mwami” Jehova lili andiswe.—Incito 11:19-21.

20 Amaziya weelede kuti wakalizyi kuti tanaakali kukonzya kuzwidilila amakanze aakwe. Amosi wakalaambide kale ikaambo ncokwatakali muntu naba omwe anyika iwakali kukonzya kumukasya kwaambaula—alimwi aaka nkakaambo katatu nkotuyanda kulanga-langa. Ikweelana acaambwa kuli Amosi 3:3-8, Amosi wakabelesya mibuzyo minji azitondezyo ikutondezya kuti kunyina cintu cilicitikila calikke. Mpoonya wakapandulula ncaakali kwaamba kati: “Mulavu naalila, nguni uutayoowi? Mwami Jehova naamba, nguni uukonzya kutasinsima?” Munzila imwi, Amosi wakali kwaambila baabo bakali kumuswiilila kuti: ‘Mbubwenya mbomutaleki kuyoowa ciindi mulavwu nalila, andime tandikonzyi kuleka kukambauka jwi lya Leza nkaambo ndamvwa Jehova kandilailila kuti ndeelede kucita boobo.’ Ikuyoowa Leza naa ikumulemeka kapati Jehova, nkokwakapa Amosi kwaambaula cabusicamba.

21. Ino tucita buti kumulawo wa Leza wakuti tweelede kukambauka?

21 Andiswe tulamumvwa Jehova natulailila kuti tukambauke. Ino mbuti mbotwaatambula malailile aaya? Mbuli Amosi alimwi abasikwiiya bakusaanguna ba Jesu, ikwiinda mukugwasyigwa a Jehova tulaamba jwi Lyakwe cabusicamba. (Incito 4:23-31) Ikupenzyegwa kwalo kucitwa abasikutukazya naa ikutabikkila maanu nkobatabikkili aabo mbotukambaukila, kunyina nokuyootutyompya pe. Kabajisi busungu mbuli bwa Amosi, Bakamboni ba Jehova nyika yoonse balakulwaizyigwa kuzumanana kwaambilizya makani mabotu cabusicamba. Tulijisi mukuli wakucenjezya bantu kujatikizya lubeta lwa Jehova luboola. Ino lubeta oolo lubikkilizya nzi? Mubuzyo ooyu ulalangwa-langwa mucibalo citobela.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino muubukkale buli buti Amosi mwaakabeleka mulimo ngwaakapegwa a Leza?

• Mbubwenya mbuli Amosi, ino ncinzi ncotweelede kukambauka?

• Ino mulimo wesu wakukambauka tweelede kuucita katujisi makanze ali buti?

• Ino nkaambo nzi basikukazya ncobatakonzyi kuulesya mulimo wesu wakukambauka?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 6]

Leza wakasala Amosi wakali kubeleka mulimo wakucela nkuyu kuti acite mulimo Wakwe

[Zifwanikiso izili apeeji 9]

Mbubwenya mbuli Amosi, sena mulakambauka mulumbe wa Jehova cabusicamba?