Skip to content

Skip to table of contents

Ikwaalanga Bweelede Makani Aajatikizya Kunywa Bukoko

Ikwaalanga Bweelede Makani Aajatikizya Kunywa Bukoko

Ikwaalanga Bweelede Makani Aajatikizya Kunywa Bukoko

“Bukoko bulasampaula, zyakunywa zikola zilapilinganya; kufwumbwa uuenwa kulinzizyo tali musongo.”—TUSIMPI 20:1.

1. Ino mbuti sintembauzyo mbwaakatondezya kulumba akaambo kazipego zimwi zibotu izizwa kuli Jehova?

SIKWIIYA Jakobo wakalemba kuti: “Zipego zibotu zyoonse azyoolwe zyoonse zilondokede zilazwa kujulu, zilaseluka kuzwa kuli-Wisi wamimuni.” (Jakobo 1:17) Kakulwaizyigwa akulumba kuzipego zibotu zitabaliki zyakazwa kuli Leza, sintembauzyo wakaimba kuti: “Ulamenekela iŋombe bwizu, azisyu zigwasya bantu, kuti kujanwe zilyo muvu, awaini uubotezya moyo wamuntu, amafuta aakusyukizya busyu bwakwe, acilyo cipa moyo wamuntu inguzu.” (Intembauzyo 104:14, 15) Waini alimwi amisyobo imwi yabukoko, mbubwenya mbuli zisyu, cilyo amafuta nzipego zibotu kuzwa kuli Leza. Ino tweelede kuzibelesya buti?

2. Ino mibuzyo nzi njotutiilange-lange iijatikizya makani aabukoko?

2 Cipego cibotu cilakonzya kukkomanisya ikuti cabelesyegwa kabotu. Mucikozyanyo, buci “mbubotu,” pele “tacili cibotu kulya buci bunji.” (Tusimpi 24:13; 25:27) Nokuba kuti ‘kunywa tuwaini’ kulakonzya kakukondelezya, ikunywa bukoko cakwiindilizya ndipenzi pati. (1 Timoteo 5:23) Ibbaibbele licenjezya kuti: “Bukoko bulasampaula, zyakunywa zikola zilapilinganya; kufwumbwa uuenwa kulinzizyo tali musongo.” (Tusimpi 20:1) Aboobo, ino inga mwakupandulula buti kweenwa abukoko? * Ino kuciindilizya kunywa, nkunywa kusika aali? Ino kwaalanga bweelede makani aaya nkucita buti?

‘Kweenwa’ Abukoko—Munzila Nzi?

3, 4. (a) Ino ncinzi citondezya kuti ikunywa kusikila aciimo cakukolwa kulakasigwa mu Bbaibbele? (b) Ino nzitondezyo nzi zimwi zyakukolwa?

3 Mu Israyeli yansiku, mwana musankwa uulya cakwiindilizya uuteempwi alimwi mukolwi wakeelede kupwayigwa mabwe mane wafwa. (Deuteronomo 21:18-21) Imwaapostolo Paulo wakakulwaizya Banakristo kuti: “Kuti kuli muntu naba umwi uuambwa kuti sibunyina bwa-Kristo, pele uli sibwaamu na sikulikumbuzya na sikukomba mituni na simatusi na mukolwi na silunyanzyo, mutavwelani ayooyo pe nikuba kulya awe.” Cakutadooneka, kunywa kusikila akukolwa kulakasyigwa mu Magwalo.—1 Ba-Korinto 5:11; 6:9, 10.

4 Kalipandulula zitondezyo zyakukolwa, Ibbaibbele lyaamba boobu: “Utalangi waini ciindi naasalala, naanjoloma munkomeki, naatelemuka kabotu. Kumamanino ulaluma mbuli inzoka, ulazapula mbuli cipile. Meso aako alabona zintu ziyoosya, amoyo wako ulaamba makani aapilingene.” (Tusimpi 23:31-33) Kunywa cakwiindilizya kulaluma mbuli inzoka, kulapa kuciswa, kupilingana mumizeezo nokuba kunetuka buya. Muntu uukoledwe ulakonzya kutalika kubona “zintu ziyoosya” mukuti unakuyeeyela naa kubona zintu zitako. Alimwi takonzyi kulikasya kwaambaula zintu zitali kabotu akulombozya zintu zitondwa.

5. Ino mmuunzila nzi kunywa bukoko cakwiindilizya mmokuletela mapenzi?

5 Ino mbuti ikuti muntu kanywa bukoko, pele katanywi cakuti bamwi balakonzya kumubona kuti ulikoledwe? Bamwi bantu tababoneki kuti bakolwa nokuba kuti banywa bukoko bunji. Nokuba boobo, kuyeeya kuti cilengwa cili boobu tacinyonganyi nkulyeena. (Jeremiya 17:9) Asyoonto-syoonto inga watalika kulizibizya buyo bukoko ‘akwiindilizya kunywa imbote.’ (Tito 2:3) Mulembi Caroline Knapp waamba kuti: “Ikuba muntu uusyoma bukoko kulatalika asyoonto-syoonto akuzumanana.” Bucakolwa nkakole kabyaabi kapati!

6. Ino nkaambo nzi muntu ncateelede kunywa bukoko cakwiindilizya mbubwenya mbuli cakulya?

6 Alimwi amulange kucenjezya kwa Jesu: “Amukalilangisye, kuti ambweni myoyo yanu ilalengaala nkaambo kabulyatu, abukolwi, amakataazyo aabuumi buno, abuzuba obuya nobuyoomutilimuna mbuli kooze. Nkaambo buyoobasikila boonse abakala ansi.” (Luka 21:34, 35) Ikunywa bukoko takweelede kusika antaamu yakukolwa cakuti mane ccita atalike kuuzila naa kuba mutolo, nkokuti kumubili alimwi akumuuya. Ino mbuti kuti buzuba bwa Jehova bwamujana kali muciimo eeco?

Bucakolwa Ncobukonzya Kuleta

7. Ino nkaambo nzi kuciindilizya kunywa bukoko ncokuteendelani amalailile aambwa ku 2 Ba-Korinto 7:1?

7 Kuciindilizya kunywa bukoko kusololela kuntenda zinji—zyakumubili alimwi azyakumuuya. Malwazi amwi aboola akaambo kabucakolwa nkunyoonyooka kwamuni, kuzimba muni alimwi akukankama. Kwiindilizya kunywa bukoko inga kulapa malwazi mbuli kkansa, bulwazi bwakuvwula naa kuceya kwaccuka mumubili alimwi amalwazi amoyo amwida. Ikunywa bukoko cakwiindilizya takweendelani amalailile aamu Magwalo aakuti: “Atulisonzole busofwaazi boonse nibuba bwamubili nibuba bwamoyo, atulondole busalazi bwesu cakuyoowa Leza.”—2 Ba-Korinto 7:1.

8. Kweelana a Tusimpi 23:20, 21, ino kuciindilizya kunywa bukoko ncinzi ncokukonzya kuleta?

8 Kunywa cakwiindilizya kulakonzya kupa kuti mali kaabelesyegwa cabuyamba, nokuba kutandwa milimo buya. Mwami Solomoni iwa Israyeli yansinku wakacenjezya kuti: “Utakali akati kabacakolwa, nanka akati kamadyanyama.” Nkaambo nzi? Wakapandulula kuti: “Nkaambo mukolwi asindya bayoosikilwa bucete, alimwi butolo bulasamika muntu madeludelu.”—Tusimpi 23:20, 21.

9. Ino nkaambo nzi ncocili camaano kumuntu uuyanda kweenzya mootokala kulikasya kunywa bukoko?

9 Kutondezya ntenda aimwi, ibbuku litegwa The Encyclopedia of Alcoholism lyakati: “Ikuvuntauzya kujatikizya bukoko kwatondezya kuti bukoko bulatola ansi iluzibo lwakweenzya kabotu mootokala kubikkilizya aciindi cakubweza ntaamo, kubikkila maano, alimwi abupampu.” Zitobela akaambo kakweenzya mootokala kamunywide zibi kapati. Mu United States mulikke, zyuulu zyabantu balafwa alimwi zyuulu zimwi balalicisa amwaka muntenda zyamumugwagwa ziboola akaambo kabukoko. Ikapati banyina lukwabililo mbakubusi, batako luzibo mukweenzya alimwi amukunywa. Muntu takonzyi kwaamba kuti ulabulemeka buumi mbuli cipego cizwa kuli Jehova Leza ikuti keenzya mootokala kanywide. (Intembauzyo 36:9) Akaambo kakusetekana kwabuumi, cili kabotu kumuntu kutanywa bukoko naaceya ikuti kayanda kweenzya mootokala.

10. Ino mbuti bukoko mbobukonzya kwiicita mizeezo yesu, alimwi ino nkaambo nzi eeyi ncoili ntenda?

10 Ikuciindilizya kunywa kulabacisa bantu kutali buyo kumubili, pele akumuuya. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Bumambe abukoko akukolwa nzezibuzya maanu.” (Hosea 4:11) Bukoko bulanyonganya mizeezo. Ibbuku lyaku U.S. litegwa National Institute on Drug Abuse lyakapandulula kuti, “muntu anywa bukoko, bulaunka mwida akunjila mubulowa akusika kubongo cakufwaambana. Bulatalika kucelesya zibeela zyabongo zyeendelezya kuyeeya ambwalimvwa muntu. Muntu ulatalika kwaalilwa kulyeendelezya.” Muciimo cili boobu, tulangilwa ‘kweenwa,’ kutalika kutalilemeka kabotu kuli bamwi alimwi akulibikka atuba kumasunko manji.—Tusimpe 20:1.

11, 12. Ino ndipenzi nzi lyakumuuya likonzya kuboola akaambo kakunywa bukoko cakwiindilizya?

11 Kuyungizya, Ibbaibbele lilailila kuti: “Kufumbwa zintu nzimucita, nikuba kulya nikuba kunywa niciba cintu cimwi, amuzicite zyoonse cakuti kube bulemu kwa-Leza.” (1 Ba-Korinto 10:31) Sena kunywa kapati bukoko kulaleta bulemu kuli Leza? Munakristo tayelede kuba ampuwo yakunywa bukoko kapati. Mpuwo ili boobo inga yaleta masampu, kutali bulemu kuzina lya Jehova.

12 Ino mbuti kuti Munakristo akaambo kakutanywa cansaizi watyompya musyominyina, ambweni sikwiiya mupya? (Ba-Roma 14:21) Jesu wakacenjezya kuti: “Umwi aumwi uulebya naba omwe akati kabaniini aba basyoma ndime, kulabota kulinguwe kuti aangwe iziyo ipati kunsingo yakwe akubbizigwa mumaanzi malamfu aamulwizi.” (Matayo 18:6) Kunywa bukoko cakwiindilizya inga kwapa kuti umwi anyangwe mikuli mumbungano. (1 Timoteo 3:1-3, 8) Acimwi ciboola akaambo kakunywa bukoko cakwiindilizya mmazwanga mumukwasyi.

Amuzyeelebe Ntenda—Munzila Nzi?

13. Ino ncinzi ciyandika kapati mukuleka kunywa bukoko cakwiindilizya?

13 Cintu ciyandika mukweeleba ntenda zyakunywa bukoko nkuzyiba mpotweelede kusika, ikutali akati kakwiindilizya kunywa bukoko alimwi akuba mukolwi, pele akati kakunywa cansaizi alimwi akuciindilizya kunywa. Ino nguni weelede kutwaambila mpotweelede kusika notunywa bukoko? Mbwaanga kuli twaambo tunji tujatikizyidwe, kunyina mulawo uukonzya kutuzibya kuti twaindilizya amweelwe weelede. Aumwi weelede kuziba mpasika akuzumanana mpoona aawo. Ino ncinzi ciyoomugwasya kuziba kuti mwaindilizya kunywa? Sena kuli njiisyo iikonzya kumusololela?

14. Ino ninjiisyo nzi iisololela iikonzya kumugwasya kuziba ncocaamba kunywa cansaizi akuciindilizya?

14 Ibbaibbele lyaamba kuti: “Jatisya maanu abusongo. Ziyookubeda buumi, amunkonde kunsingo yako.” (Tusimpi 3:21, 22) Njiisyo yeelede kutobelwa njeeyi: Kufwumbwa bukoko mbomwanywa kuti kabumupa kutayeeya kabotu, nkokuti bwaindilila ansaizi kulindinywe kumugama. Pele mweelede kuba masimpe nobeni kuti mulaazi mpomweelede kusika!

15. Ino ndilili bbodela naa nkapu yomwe yabukoko noitayandiki kunywa?

15 Mubukkale bumwi noliba bbodela naa nkapu yomwe tamweelede kunywa pe. Ikulanga ntenda ikonzya kuba kumwana uli mwida, mukaintu umitide ulakonzya kulekelalyo kunywa bukoko. Alimwi cilakonzya kubota kutanywa bukoko ikuti kaliko muntu wakajisi penzi lyakukolwa naa muntu uujisi manjezeezya aakasya kunywa. Jehova wakalailila baabo bakali kucita milimo yabupaizi kutente lyambunganino kuti: “Utanywi waini neciba cikola cimwi . . . ciindi cakunjila mutente lyambunganino, kuti mutafwi.” (Levitiko 10:8, 9) Aboobo, mutani kunywi zikola kamutanaunka kumiswaangano ya Banakristo, nomuli mumulimo alimwi anomulanganya mikuli imwi yakumuuya. Ikuyungizya, mumasi mwalo kunywa bukoko mokukasyigwa naa kuzumizya buyo baabo bajisi myaka ili mbwiibede, Banakristo beelede kubikkila maano kumilawo yamucisi.—Ba-Roma 13:1.

16. Ino mbuti mbomukonzya kusala ikuti naa mwapegwa bukoko?

16 Nomwapegwa bukoko, mubuzyo wakusaanguna ngomweelede kulibuzya ngwakuti: ‘Sena ndinywe?’ Ikuti mwasala kunywa, mweelede kuyeeya mpomusika alimwi tamweelede kwiindilizya aawo. Mutoongelezyegwi abwaabi bwamuntu wamutamba. Amucenjele eelyo nomuli apobwe lyabwiinga ikuli bukoko bunji bwakwiile kulibwezela aumwi. Mumasena manji, bana balazumizyigwa kunywa bukoko. Mmukuli wabazyali kwiisya bana babo kujatikizya bukoko alimwi akubeendelezya muzintu nzyobacita mumakani aaya.—Tusimpi 22:6.

Mulakonzya Kulimana Penzi

17. Ino ncinzi cikonzya kumugwasya ikuziba kuti mulijisi penzi lyakuciindilizya kunywa bukoko?

17 Sena kunywa kapati waini alimwi azyakunywa zikola ndipenzi kuli ndinywe? Ikuti kunywa cakwiindilizya kacili ncecibi ncomucita cakusisikizya, mutalubi kuti ciyoosika ciindi nociya kulibonya. Aboobo amulilange-lange cakulomya. Amulibuzye mibuzyo yakulilingula mbuli bwayeeyi: ‘Sena ndilanywaa-nywa kwiinda mbundakali kucita kaindi? Sena bukoko mbondinywa mazubaano mbukali kapati kwiinda mbundakali kunywa kaindi? Sena ndinywida kuti ndilube mapenzi ngondijisi? Sena umwi wamumukwasyi wangu naa mweenzuma ulilibilikide akaambo kakunywa kwangu? Sena kunywa kwangu kwapa kuti kube mapenzi mumukwasyi wangu? Sena cilandikatazya kukkala kwamvwiki, kwamwezi naa myezi kakunyina kunywa bukoko? Sena ndilabasisa bamwi waini naa zikola zimwi nzyondinywa?’ Ino mbuti kuti bwiinguzi kumibuzyo imwi yayeeyi kabuli bwakuti inzya? Mutabi mbuli muntu uulilanga ‘mucimbonimboni kubusyu mbwaakalengwa uufwambana kuluba mbwabede.’ (Jakobo 1:22-24) Amubweze ntaamo yakumana penzi eeli. Ncinzi ncomukonzya kucita?

18, 19. Ino mbuti mbomukonzya kucileka kunywa bukoko cakwiindilizya?

18 Imwaapostolo Paulo wakakulwaizya Banakristo kuti: “Mutakolwi bukoko buleta budakwi, pele amuzule Muuya.” (Ba-Efeso 5:18) Amuzibe bunji bwabukoko bumukola alimwi ampomweelede kusika. Amukanze kutaindilila mpomweelede kusika; amulyeendelezye. (Ba-Galatiya 5:22, 23) Sena mulijisi beenzinyoko bamuyunga kuciindizya kunywa bukoko? Amucenjele. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Uuenda abasongo ulasongwaala, pele muzwalani wabafubafuba ulabisizigwa.”—Tusimpi 13:20.

19 Kuti kamunywa bukoko akaambo kakuyanda kuluba mapenzi amwi ngomujisi, amulilange-lange penzi kuligama. Mapenzi alakonzya kumanwa kwiinda mukubelesya lulayo luzwa mu Jwi lya Leza. (Intembauzyo 119:105) Mutalengaani kulomba lugwasyo kumwaalu Munakristo usyomeka. Amububelesye kabotu bubambe bwa Jehova ikubamba bukkale bwanu bwakumuuya. Amuyumye cilongwe canu a Leza. Amupaile kuli nguwe lyoonse—ikapati kujatikizya kukompama kwanu. Amulombe kuli Leza kuti ‘asunke mizeezo amoyo wanu.’ (Intembauzyo 26:2) Mbuli mbokwabandikwa mucibalo cainda, amusungwaale kweenda munzila yabululami.

20. Ino nintaamo nzi nzyomweelede kubweza ikutegwa mukonzye kumana penzi lyakuciindilizya kunywa bukoko?

20 Ino mbuti kuti penzi lyakukolwa lyazumanana nokuba kuti mwasola-sola? Mweelede kutobela lulayo lwa Jesu lwakuti: “Ijanza lyako na lyakulebya, likosole. Mpaanga cilabota kuti unjile mubuumi ecibumpu kwiinda kunjila ku-Gehena.” (Marko 9:43) Bwiinguzi mbwakuti: Kutabi nomunywida limwi. Eeci ncaakasala kucita mukaintu umwi ngotunga twaita kuti Irene. Waamba kuti: “Nokwakainda myaka iitandila kuli yobile acisela kanditanywi bukoko, ndakatalika kuyeeya kuti ambweni bbodela lomwe buyo lili kabotu, ndibone buyo cikonzya kucitika. Pele mbondatalikila buyo kumvwa boobo, cakufwaambana ndilamwaambila Jehova mumupailo. Ndilikanzide kutanywa bukoko kusikila mubukkale bwazintu bupya, ambweni amwalo tandikanywi pe.” Kucilekelalyo kunywa tacili cintu cipati cikonzya kweelana abuumi munyika ya Leza impya iluleme.—2 Petro 3:13.

“Amuzuze Inywe Kuti Mukajane Bulumbu”

21, 22. Ino ncilebyo nzi cikonzya kutukasya kusika kumamanino mumuzundano wesu wabuumi, alimwi ino mbuti mbotukonzya kuceeleba?

21 Imwaapostolo Paulo keelanya buumi bwa Bunakristo kukubalika naa muzundano wakati: “Sa tamuzi kuti abo [babbejelana] kuzuza, balazuza boonse, pele uujana imbeji ngumwi buyo? Amuzuze inywe kuti mukajane bulumbu. Lino umwi aumwi uulwa muzisobano ulalikasya muziyanza zyoonse. Pele balo balacita obo kuti batambule musini uununsauka, anukuti swebo musini ngututi tambule tuununsauki pe. Nkaambo kaako mebo ndazuza boobo, nsizuzi cakulengaana pe. Ndadinka mbubonya, nsiumi muuwo buyo pe. Ndaumisya loko mubili wangu, ube muzike wangu, kutabi kuti, ndamana kukambaukila bamwi, ime ndemwini ndaba musowe.”—1 Ba-Korinto 9:24-27.

22 Bulumbu bupegwa buyo baabo bamanizya kubalika cakuzwidilila. Mumuzundano wabuumi, kunywa bukoko inga kwatulesya kusika kumamanino. Tweelede kwiiya kulikasya. Kubalika calusyomo takuzumizyi kulinjizya “mukukolwa.” (1 Petro 4:3) Mukwiimpana, tweelede kwiiya kulikasya muzintu zyoonse. Caboola kumakani akunywa bukoko, tuli basongo “kukazya kasampusampu azisusi zibi zyaansi ano, tuleelede kukala cakulibatamika acakululama acakulemeka Leza.”—Tito 2:12.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 2 Mucibalo eeci, “zyakunywa zikola” caamba bukoko bwini, waini alimwi amisyobo iimbi.

Sena Muciyeeyede?

• Ino kwiindilizya kunywa bukoko caamba nzi?

• Ino zibi nzi ziboola akaambo kakuciindilizya kunywa bukoko?

• Ino mbuti mbomukonzya kweeleba ntenda yakuciindilizya kunywa bukoko?

• Ino mbuti muntu mbwakonzya kulimana penzi lyakuciindilizya kunywa bukoko?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 29]

Tweelede kuziba mpotweelede kusika

[Cifwanikiso icili apeeji 30]

Amupaile lyoonse kuli Jehova kujatikizya kukompama kwanu