Skip to content

Skip to table of contents

Lubeta Lwa Jehova Luyoobasikila Basizibi

Lubeta Lwa Jehova Luyoobasikila Basizibi

Lubeta Lwa Jehova Luyoobasikila Basizibi

“Kolibamba kuswanaana a-Leza wako.”—AMOSI 4:12.

1, 2. Ino nkaambo nzi ncotukonzya kusyoma kuti Leza uyoobumanizya bubi?

SENA kuli ciindi Jehova nayoomanizya bubi akupenga kuliko anyika? Ooyu mubuzyo ulayandika kapati kuciindi ncotupona ecino. Kufwumbwa nkotukonzya kulanga, tubona lunya ndwacita muntu kumuntunyina. Elo kaka tuliipengede nyika eeyo iinyina lupyopyongano, zyigwebenga alimwi abumpelenge!

2 Pele icikkomainisya ncakuti, tulakonzya kusyoma kuti Jehova uyoobumanizya bubi boonse. Ibube bwa Leza bulatusyomezya kuti masimpe uyoobweza ntaamu kubantu babi. Jehova uliluleme alimwi mmubotu. Kubbuku lya Intembauzyo 33:5, Ijwi lyakwe litwaambila kuti: “Ulayandisya bululami akubotya.” Alimwi Intembauzyo 11:5 yaamba kuti: “Moyo [wa Jehova] ulisulide basikufumpa.” Masimpe, Jehova Leza singuzuzyoonse walo uuyandisya bululami abubotu, takooyoolekela nzyasulide kuti zizumanane kucitika kukabe kutamani.

3. Ino ncinzi cikankaizyigwa twazumanana kulanga-langa businsimi bwa Amosi?

3 Amulange akamwi kaambo ikatupa lusyomo lwakuti Jehova uya kugusya bubi boonse. Izintu nzyaakacita musyule zilatusyomezya oobo. Izikozyanyo zikondelezya zyambwaakali kubeendelezya basizibi Jehova zilajanika mubbuku lyamu Bbaibbele lya Amosi. Ikuzumanana kulingula businsimi bwa Amosi kukankaizya zintu zyotatwe kujatikizya lubeta lwa Leza. Cakusaanguna ncakuti lyoonse luleelede kucitika. Cabili, kunyina nolukonzya kweelebwa pe. Alimwi catatu, taluli lwacijaye-jaye pe, nkaambo Jehova unyonyoona basizibi pele ulabafwida luzyalo aabo ibeempwa alimwi ababombe myoyo.—Ba-Roma 9:17-26.

Lubeta lwa Leza Luleelede Lyoonse

4. Ino nkuukuli Jehova nkwaakatuma Amosi, alimwi ino wakamutuma kuyoocita nzi?

4 Kuciindi ca Amosi, icisi ca Israyeli cakalicimbaudwe kale mumami obile. Bumwi bwakali bwami bwa Juda bwamisyobo yobile kumusanza. Ibumbi bwakali bwami bwa Israyeli bwamisyobo iili kkumi kunyika. Jehova wakatuma Amosi kuzwa kumunzi wakwabo mu Juda kuya ku Israyeli. Ooko Amosi wakali kuyoobelesyegwa a Leza kwaambilizya lubeta lwa Leza.

5. Ino nkuumasi aali Amosi nkwaakasaanguna kusinsima, alimwi ino nkaambo nzi komwe masi ncaakeelede lubeta lwa Leza lupati?

5 Amosi tanaakatalika mulimo wakwe kwiinda mukwaambilizya lubeta lwa Jehova kubwami bwa Israyeli bwakunyika bwakazangide. Muciindi caboobo, wakatalika kwaambilizya lubeta lwakali kuyoosikila masi aali cisambomwi aakali munsi-munsi. Masi aaya akali kubikkilizya cisi ca Aramu, Filisitiya, Turo, Edomu, Amoni alimwi a Moabu. Pele sena ncobeni zisi eezyi zyakaleelede ncobeni kusikilwa lubeta lwa Leza lutalikomeneni? Inzya zyakaleelede. Ikaambo kamwi ncozyakeelede nkakuti zyakakanzide kulwana bantu ba Jehova cakutajoka munsi.

6. Ino nkaambo nzi Leza ncaakali kuyooleta mapenzi kucisi ca Aramu, Filisitiya a Turo?

6 Mucikozyanyo, Jehova wakabajanina mulandu bana Aramu “nkaambo bakavwimbula Gileadi azipozyo.” (Amosi 1:3) Bana Aramu bakabweza cibaka ca Gileadi—icibaka ca Israyeli nkocili kujwe aa Mulonga wa Jordano—mpoonya bakabapenzya kapati bantu ba Leza ibakali kukkala nkuko. Ino mbuti calo cisi ca Filisitiya a Turo? Bana Filisitiya bakajisi mulandu wakubweza bana Israyeli baange akubasambala kubana Edomu alimwi bana Israyeli bamwi bakali kweendelezyegwa abana Turo ibakali kuula akusambala bazike. (Amosi 1:6, 9) Amuciyeeyele buyo eeco—ikusambala bantu ba Leza mubuzike! Tacigambyi pe kuti Jehova wakali kuyooletela cisi ca Aramu, Filisitiya a Turo mapenzi.

7. Ino bana Edomu, Amoni alimwi a Moabu bakaswaangene buti abana Israyeli, pele ino bakabeendelezya buti bana Israyeli?

7 Kuli twaambo tumwi tuswaanganya bana Edomu, Amoni a Moabu kubana Israyeli alimwi akucisi cimwi acimwi. Masi aaya oonse otatwe akali aabanabunyina abana Israyeli. Bana Edomu lwakali lunyungu lwa Abrahamu kwiinda muli Esau simaanganyina a Jakobo. Aboobo, inga twaamba kuti bakali banabunyina abana Israyeli. Bana Amoni abana Moabu lwakali lunyungu lwa Loti, imwana wamunyina wa Abrahamu. Pele sena bana Edomu, Amoni a Moabu bakali kulibona kuti mbanabunyina abana Israyeli? Peepe. Edomu calunya wakali kuya butobela “munyina” apanga alimwi bana Amoni bakali basilunya kapati mukweendelezya bana Israyeli baange. (Amosi 1:11, 13) Nokuba kuti Amosi tatwaambili mbuli bana Moabu mbobakali kubapenzya bantu ba Leza, bana Moabu kuzwa kaindi bakali kubakazya bana Israyeli. Masi otatwe aaya aabunyina akali kuyoosubulwa cini-cini. Jehova wakali kuyooanyonyoona amulilo.

Lubeta lwa Leza Talukonzyi Kweelebwa

8. Ino nkaambo nzi lubeta lwa Leza ncolwatakali kukonzya kweelebwa kumasi aali cisambomwi aakali munsi-munsi a Israyeli?

8 Cakutadooneka, imasi aali cisambomwi aambidwe kumatalikilo aabusinsimi bwa Amosi akaleelede lubeta lwa Leza lupati. Alimwi kunyina ncobakali kukonzya kucita kutegwa balweelebe lubeta. Kutalikila kuli Amosi caandaano 1 kapango 3 kusikila kucaandaano 2 kapango 1, kwaziindi zili cisambomwi Jehova wakaamba kuti: ‘Nsikooyooleka kubapilusizya luumo.’ Kweelana amajwi aakwe, kunyina naakaleka kwaabeteka masi aayo. Imakani aakaindi aalembedwe alacisinizya kuti cisi acimwi cakazyikupenga kumbele. Kayi imasi aabalilwa kuli one—nkokuti Filisitiya, Moabu, Amoni a Edomu kumbele akafwidilila!

9. Ino ncinzi ncobakeelede kucitikilwa bantu bamu Juda, alimwi ino nkaambo nzi?

9 Lino businsimi bwa Amosi bwakabikkila maanu kucisi caciloba, nkokuti cisi cokwabo ca Juda. Ibakali kuswiilila Amosi mubwami bwa Israyeli bwakunyika kulibonya kuti bakagambwa kumumvwa kaamba zyalubeta lwakali kuyoosikila bwami bwa Juda. Nkaambo nzi bana Juda ncobakeelede kubetekwa kapati? Ibbuku lya Amosi 2:4 lyaamba kuti: “Nkaambo basampaula mulao wa-Jehova.” Jehova tanaakaleka buyo kakunyina kubabeteka aabo basikutyola Mulawo wakwe acaali. Ikweelana a Amosi 2:5, wakasinsima kuti: “Njootuma mulilo mucisi ca-Juda, ulye maanda aabwami aamu-Jerusalemu.”

10. Ino nkaambo nzi cisi ca Juda ncocatakali kukonzya kweeleba mapenzi?

10 Icisi ca Juda citasyomeki kunyina mbocakali kukonzya kweeleba mapenzi aakali kuboola. Kwaciindi caciloba Jehova wakati: ‘Nsikooyooleka kubapilusizya luumo.’ (Amosi 2:4) Juda wakasikilwa cisubulo cakasinsimwa naakanyonyoonwa abana Babuloni mu 607 B.C.E. Alimwi aawa twabona kuti, basizibi tabakonzyi kulweeleba lubeta lwa Leza.

11-13. Ino ncisi nzi kapati Amosi ncaakasinsimina, alimwi nkupenzya kuli buti kwiindene-indene kwakaliko ooko?

11 Imusinsimi Amosi wakamanizyide buyo kwaambilizya lubeta lwa Jehova kumasi aali ciloba. Pele boonse bakali kuyeeya kuti wakalimanizyide kusinsima, bakalicenga. Amosi wakacijisi zinji zyakusinsima. Amosi ikapati wakatumidwe kuya kwaambilizya mulumbe walubeta uucisizya moyo kubwami bwa Israyeli bwakunyika. Alimwi bana Israyeli bakeelede lubeta lwa Leza lupati nkaambo kakuti ibukkale abukombi bwacisi bwakaindilila kubija.

12 Businsimi bwa Amosi bwakayubununa bukkale bubyaabi abumbi bwakupenzya bwakadumide mubwami bwa Israyeli. Kujatikizya makani aaya, mboobu mbolyaamba bbuku lya Amosi 2:6, 7: “Mbuboobu mbwaamba Jehova. Nkaambo kamilandu yotatwe ya-Israyeli, ee ncobeni yone, nsikooyoo[leka] [ku]bapilusizya luumo. Nkaambo bacete babauzya mali aansiliva, abalo batengwana babauzya insangu. Balalyata mutwe wamucete kulusuko lwanyika, ayalo inzila yabaubaansidwe balaileesya.”

13 Balulami bakali kusambalwa “[a]mali aansiliva,” ambweni icaamba kuti babetesi ibakali kutambula nsiliva kaali makulo bakali kubasubula aabo batakajisi amulandu. Aabo ibakali kukweletesya mali bakali kuuzya babombe myoyo mubuzike a “nsangu” ambweni akaambo kamali masyoonto buyo ngobakakweleta. Ibaalumi basilunya bakali ‘kubalyatauka’ naa kubayandaula “bacete” akubapenzya cakuti mane bakali kulibikka mavwu amitwe kutondezya kupenga, kuusa naa kunyansigwa. Ibumpelenge bwakaliindilide cakuti ‘ibaubansidwe’ bakanyina bulangizi bwakucitilwa ziluleme.

14. Ino mbaani ibakali kupenzyegwa mubwami bwa Israyeli bwamisyobo iili kkumi?

14 Amubone bantu aabo ibakali kupenzyegwa. Bakali bantu balulami, bacete, babombe myoyo alimwi baubausidwe mucisi. Mulawo wa Jehova ngwaakapangana acisi ca Israyeli wakali kwaamba kuti bakompeme abacete bakali kuyandika kufwidwa luzyalo. Pele izintu zyakabija kapati kubantu aaba mubwami bwa Israyeli bwamisyobo iili kkumi.

“Kolibamba Kuswanaana a-Leza Wako”

15, 16. (a) Ino nkaambo nzi bana Israyeli ncobakacenjezyelwa kuti: “Kolibamba kuswanaana a-Leza wako”? (b) Ino mbuti ibbuku lya Amosi 9:1, 2 mbolitondezya kuti basizibi tabakonzyi kulweeleba lubeta lwa Leza? (c) Ino ncinzi cakacitikila bwami bwa Israyeli bwamisyobo iili kkumi mu 740 B.C.E.?

15 Mbwaanga bwaamu amicito iimbi mibyaabi yakalidumide mu Israyeli, cakali kweelela kuti musinsimi Amosi acenjezye musyobo muzangi kuti: “Kolibamba kuswanaana a-Leza wako.” (Amosi 4:12) Bana Israyeli batasyomeki tiibakali kukonzya kulweeleba lubeta lwa Leza lwakali kuboola akaambo kakuti kwaciindi calusele, Jehova wakaambilizya kuti: ‘Nsikooyooleka kubapilusizya luumo.’ (Amosi 2:6) Kujatikizya basizibi aabo ibakali kuyoosola kuyuba, Leza wakati: “Takukooyooba naba omwe akati kabo uucija, takukooyooba naba omwe uuvunwa. Nekuba kuti basya munyika mane kusikila kucikalilo cabafu, njoobagwisya mumonya omo. Nekuba kuti batanta kujulu, njoobaselusya oko akwalo.”—Amosi 9:1, 2.

16 Basizibi kunyina nobakali kukonzya kulweeleba lubeta lwa Jehova kwiinda mukusya “munyika mane kusikila kucikalilo cabafu,” ikwaamba baabo ibakali kuyoosola kuyuba munyika. Kunyina nobakali kukonzya kuccija lubeta lwa Leza nekuba kuti “batanta kujulu,” nkokwaamba kuti ikutanta atala lyamalundu ikusola kuyuba. Ikucenjezya kwa Jehova kwakalisalede: Kunyina nkwaakali kukonzya kuccijila muntu ooko nkwatakonzyi kusika. Ceelelo ca Leza cabululami cakali kuyanda kuti ibwami bwa Israyeli bubetekwe kumicito mibyaabi njobwakacita. Alimwi ciindi eeco cakasika. Mu 740 B.C.E., kakwiindide myaka iitandila ku 60 kuzwa ciindi Amosi naakalemba businsimi bwakwe, ibwami bwa Israyeli bwakazundwa abana Asuri.

Lubeta lwa Leza Taluli Lwacijaye-Jaye Pe

17, 18. Ino ncinzi ibbuku lya Amosi caandaano 9 ncoliyubununa kujatikizya lweetelelo lwa Leza?

17 Ibusinsimi bwa Amosi bwatugwasya kubona kuti lubeta lwa Leza lyoonse luleelede akuti talukonzyi kweelebwa. Pele ibbuku lya Amosi alimwi litondezya kuti lubeta lwa Jehova taluli lwacijaye-jaye pe. Leza ulakonzya kubabona basizibi akubabeteka kufwumbwa nkobakonzya kuyuba. Alimwi ulakonzya kujana bantu beempedwe alimwi ibaluleme, nkokuti aabo mbasala kutondezya lweetelelo. Ciiyo eeci cakankaizyigwa kabotu mucaandaano camamanino cabbuku lya Amosi.

18 Kweelana abbuku lya Amosi caandaano 9 kapango 8, Jehova wakati: “Nsikooyoofwidilizya mukowa wa-Jakobo cakutabuka.” Ikweelana akapango 13 kusika ku 15, Jehova wakasyomezya kuti wakali ‘kuyoolesya buzike’ bwabantu bakwe. Ibantu aaba wakali kuyoobafwida luzyalo akubacingilila akubavwubya. Jehova wakasyomezya kuti: “Sikupanda muunda nazooenzya sikutebula.” Kamuciyeeyela buyo eeco—izilyo zyakali kuzyooba mbwelekete cakuti zyakali kuyoosika amumwaka umwi wakulima kaziciliko mumumyuunda!

19. Ino ncinzi cakacitika kubantu bakasyeede mu Israyeli a Juda?

19 Cilakonzya kwaambwa kuti lubeta lwa Jehova kuli basizibi mucisi ca Juda alimwi a Israyeli tiilwakali lwacijaye-jaye pe, nkaambo bantu beempedwe abaabo babombe myoyo bakatondezyegwa lweetelelo. Mukuzuzikizya businsimi oobu bwakupilusyigwa bulembedwe kubbuku lya Amosi caandaano 9, ibantu bakeempwa bakasyeede mu Israyeli a Juda bakazwa mubuzike ku Babuloni mu 537 B.C.E. Nobakasika kumunzi wabo uuyandwa, bakatalisya bukombi busalala alimwi. Mane bakayakulula maanda aabo akusyanga masaansa amyuunda kabali muluumuno.

Lubeta lwa Jehova Lupati Luyoosika!

20. Ino kulanga-langa milumbe yalubeta njaakaambilizya Amosi kweelede kutukkazyika moyo kujatikizya nzi?

20 Ikulanga-langa milumbe yalubeta lwa Leza njaakaambilizya Amosi kweelede kutukkazyika moyo kuti masimpe Jehova uya kumanizya bubi boonse buliko mazubaano. Nkaambo nzi ncotusyomena boobo? Cakusaanguna, zikozyanyo eezyi izitondezya Leza mbwaakabacita basizibi zitondezya mbwayoocita mumazubaano ngotupona. Cabili, lunyonyooko lwa Leza kubwami bwabasiluleyo bwa Israyeli bupa cisinizyo cakuti Leza uya kuzinyonyoona zikombelo zya Bunakristo bwanyika, icibeela cijisi mulandu mupati kwiinda ca “Babuloni Mupati,” ibwami bwabukombi bwakubeja bwanyika yoonse.—Ciyubunuzyo 18:2.

21. Ino nkaambo nzi Bunakristo bwanyika ncobweelede kubetekwa a Leza?

21 Kunyina akudooneka buya, Bunakristo bwanyika buleelede kubetekwa a Leza. Ibukombi abukkale bwa Bunakristo bwanyika busofweede zilizyibidwe abantu boonse. Lubeta lwa Jehova ku Bunakristo bwanyika alimwi anyika ya Saatani yoonse luleelede. Alimwi taluccijiki nkaambo casika ciindi cakubeteka, imajwi aali kuli Amosi caandaano 9 kapango 1 ayoozuzikizyigwa aakuti: “Takukooyooba naba omwe akati kabo uucija, takukooyooba naba omwe uuvunwa.” Masimpe, kufwumbwa nkobakonzya kuyuba basizibi, Jehova uyakubabona.

22. Ino ntwaambo nzi tujatikizya lunyonyooko lwa Leza tusalazyidwe kulugwalo lwa 2 Ba-Tesalonika 1:6-8?

22 Lubeta lwa Leza lyoonse luleelede, talukonzyi kweelebwa alimwi taluli lwacijaye-jaye. Eeci cilakonzya kubonwa mumajwi aamwaapostolo Paulo aakuti: “Kumeso aa-Leza kuliluleme kubweedezya mapenzi kulibaabo abamupenzya, pele nywebo nomupenzegwa uyoomupa kulyookezya, antoomwe aswebo kuciindi cakuyubunuka kwa-Mwami Jesu kuzwa kujulu. Uyooyubunuka antoomwe abaangelo bakwe basinguzu, abbalabala lyamulilo, nkabela uyoobwedezya muliyano kulibaabo abatamuzi Leza akutaswiilila Makani Mabotu aa-Mwami wesu Jesu.” (2 Ba-Tesalonika 1:6-8) “Kumeso aa-Leza kuliluleme” kunyonyoona baabo beelede lunyonyooko akaambo kakuleta mapenzi kubananike bakwe. Lunyonyooko oolo talukakonzyeki kweeleba, nkaambo basizibi tabakafwutuki ‘kuciindi cakuyubunuka kwa Jesu antoomwe abaangelo bakwe basinguzu mubbalabala lyamulilo.’ Alimwi lunyonyooko lwa Leza talukabi lwacijaye-jaye mukuti Jesu uyoonyonyoona “baabo abatamuzi Leza akutaswiilila Makani Mabotu.” Alimwi lunyonyooko lwa Leza luyooleta luumbulizyo kubantu bayoowa Leza ibali mumapenzi.

Bulangizi Kubantu Baluleme

23. Ino mbulangizi nzi alimwi aluumbulizyo zikonzya kujanwa kubbuku lya Amosi?

23 Ibusinsimi bwa Amosi bulijisi mulumbe mubotu wabulangizi alimwi uumbulizya kubantu babombe myoyo. Kweelana ambokwakasinsimwa mubbuku lya Amosi, Jehova tanaakabajaya bantu bakwe boonse bakaindi. Wakabayobolola bana Israyeli alimwi abana Juda bakali mubuzike akubapilusya kumunzi wabo akubalongezya akuliiba alubono lunji. Ino eeci cituyiisya nzi mazubaano? Tulakonzya kuba alusyomo lwakuti ilubeta lwa Leza lwaakucitwa, Jehova uyoobabona basizibi kufwumbwa nkobakonzya kuyuba alimwi ulakonzya kubabona abaabo ibeelede kulekelelwa kufwumbwa nkobakonzya kuba anyika.

24. Ino muunzila nzi babelesi ba Jehova bamazubaano mobalongezyegwa?

24 Notulindila ciindi Jehova nayooleta lunyonyooko kuli basizibi, ino ncinzi cacitika kulindiswe mbotuli babelesi bakwe basyomeka? Jehova watupa lubono lunji lwakumuuya! Bukombi bwesu tabuvwelengenyi anjiisyo zyakubeja zyalo ziyiisyigwa a Bunakristo bwanyika. Alimwi Jehova watupa cakulya cakumuuya cinji kapati. Pele kamuyeeya kuti zipego eezyi nzyatupa Jehova zituletela mukuli mupati. Leza uyanda kuti tubaambile bantu zyalubeta luboola. Tulombozya kubeleka kusikila mpotugolela mukuyandaula baabo “basalidwe buumi butamani.” (Incito 13:48) Masimpe, tuyanda kugwasya bantu banji ikutegwa abalo bagwasyigwe alubono lwakumuuya ndotujisi lino. Alimwi tuyanda kuti bakafwutuke lubeta lwa Leza luboola ndwayooletela basizibi. Ikutegwa tugwasyigwe azilongezyo eezyi, tweelede kuba amoyo mubotu. Mbubonya mbotutiibone mucibalo citobela, acalo eeci cikankaizya ibusinsimi bwa Amosi.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino mbuti businsimi bwa Amosi mbobutondezya kuti mbeta zya Jehova lyoonse zileelede?

• Ino mbumboni nzi mbwapa Amosi kutondezya kuti lubeta lwa Leza talukonzyi kweelebwa?

• Ino mbuti ibbuku lya Amosi mbolitondezya kuti lubeta lwa Leza taluli lwacijaye-jaye?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 13]

Bwami bwa Israyeli kunyina nobwakalweeleba lubeta lwa Leza

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Mu 537 B.C.E., bana Israyeli alimwi abana Juda basyeede bakapiluka kuzwa mubuzike ku Babuloni