Skip to content

Skip to table of contents

Amuccilile Citondezyo Ncaakapa Jesu

Amuccilile Citondezyo Ncaakapa Jesu

Amuccilile Citondezyo Ncaakapa Jesu

“Nkaambo ndamupa citondezyo, kuti anywebo mucite mbuli mbwendamucitila.”—JOHANE 13:15.

1. Nkaambo nzi Jesu ncali citondezyo cibotu Banakristo ncobeelede kwiiya?

KUZWA nobakatalika kupona bantu, kuli buyo muntu omwe wakapona kakunyina kubisya mubuumi bwakwe. Muntu ooyo ngu Jesu. Kunze lya Jesu, “taakwe muntu naba omwe [uutabisyi].” (1 Bami 8:46; Ba-Roma 3:23) Akaambo kaceeco, ku Banakristo beni-beni Jesu ncecikozyanyo cibotu ceelede kuyiigwa. Masimpe, mu Nisani 14, 33 C.E., katanafwa Jesu wakaambila basikumutobela kuti bamwiiye. Wakati: “Ndamupa citondezyo, kuti anywebo mucite mbuli mbwendamucitila.” (Johane 13:15) Masiku ngeena aayo, Jesu wakaamba nzila zinji oomo Banakristo mobeelede kusoleka kuba mbuli nguwe. Mucibalo ecino, tulalanga-langa zimwi zyanzila eezyo.

Mbokuyandika Kulibombya

2, 3. Muunzila nzi Jesu mwaakali citondezyo cibotu mukulibombya?

2 Jesu naakakulwaizya basikwiiya bakwe kutobela citondezyo ncaakapa, ikaambo keni nkaakali kwaamba nkulibombya. Ziindi zinji wakabalaya basikumutobela kuba bantu babombede alimwi masiku mu Nisani 14, wakatondezya kulibombya kwakwe kwiinda mukusanzya matende abaapostolo bakwe. Mpoonya Jesu wakati: “Ndanooli Mwami a-Mufundisi nendasanzya matende aanu, anywebo mulyeelede kusanzyanya matende aanu.” (Johane 13:14) Mpoonya wakaambila baapostolo bakwe kutobela citondezyo ncaakapa. Elo kaka wakali citondezyo cibotu mukulibombya!

3 Imwaapostolo Paulo utwaambila kuti katana boola anyika, Jesu wakali “aciimo ca-Leza.” Nokuba boobo, wakalilonzya akuba muntu uubombede. Kunze lyaboobo, “wakalibombya akuzumina nikuba kufwa, nkukuti kufwa kwakubambulwa [acisamu cakupenzyezya].” (Ba-Filipi 2:6-8) Amuciyeeyele buyo eeco. Jesu, iwabili mububumbo boonse wakazumina kucesyegwa kwiinda bangelo, ikuzyalwa kali muvwanda, kukomena akulibombya kubazyali batalondokede mane akufwa mbuli cigwebenga cibyaabi kapati. (Ba-Kolose 1:15, 16; Ba-Hebrayo 2:6, 7) Elo nkulibombya kaka ooku! Sena cilakonzyeka ikwiiya ‘moyo nguwenya’ ooyu akuba muntu ‘uulibombya mumoyo’? (Ba-Filipi 2:3-5) Inzya, pele tacili cuuba-uba pe.

4. Nzintu zili buti zipa bantu kulisumpula, pele nkaambo nzi kulisumpula ncokutali kabotu?

4 Icintu ciimpene akulibombya nkulisumpula. (Tusimpi 6:16-19) Kulisumpula nkokwakapa kuti Saatani awe. (1 Timoteo 3:6) Kutalikila mumoyo wamuntu alimwi ikuti naa kwanjila kale, kulakatazya kuzwisya. Bantu balalisumpula akaambo kacisi cokwabo, mubala, nzyobajisi, lwiiyo lwabo, nzyobazuzikizya mubuumi, impuwo njobajisi, mbobaboneka, luzibo muzisobano azimwi buyo zinji. Pele, zyoonse eezyi zinyina mulimo kuli Jehova. (1 Ba-Korinto 4:7) Alimwi ikuti kazitupa kulisumpula, zilanyonganya cilongwe ncotujisi anguwe. “Jehova ulisumpukide, nekubaboobo ulibabwene abaniini, pele basikamikami ulibezi nibacili kule.”—Intembauzyo 138:6; Tusimpi 8:13.

Kulicesya Akati ka Bakwesu

5. Nkaambo nzi baalu ncobayandika kulibombya?

5 Lugwasyo ndotupa alimwi anzyotucita mumulimo wa Jehova tazyeelede kutupa kulisumpula; ayalo mikuli mumbungano tayeelede kutupa kulisumpula. (1 Makani 29:14; 1 Timoteo 6:17, 18) Masimpe, ikukomena kwamikuli njotujisi kweelede kutupa kuba bantu balibombya kapati. Imwaapostolo Petro wakakulwaizya baalu kuti “mutabaciti kamikami abeembelwa ndinywe, pele amubabede citondezyo cakutobela.” (1 Petro 5:3) Baalu balasalwa kuba babelesi alimwi azitondezyo, ikutali bami pe.—Luka 22:24-26; 2 Ba-Korinto 1:24.

6. Muumbazu zili buti zyabukkale bwa Bunakristo motuyandika kulibombya?

6 Tabali baalu balikke bayandika kulibombya. Kubalombwana aabo ibanga balisumpula akaambo kakufwambaana kuyeeya alimwi bajisi mibili miyumu kwiimpana abapati, Petro wakalemba kuti: “Amusame myoyo mitete akugwasyanya, nkaambo Leza ulabakazya basikulisumpula, pele batete-myoyo ulabapa luzyalo.” (1 Petro 5:5) Inzya, ikulibombya mbuli bwakalibombya Kristo kulayandika kuli boonse. Kuyandika kulibombya ikutegwa tukambauke makani mabotu, ikapati nokujanika bantu ibatayandi kuswiilila alimwi bakazya. Kuyandika kulibombya ikutegwa tutambule lulayo naa kupona buumi buuba-uba kutegwa katutola lubazu lyoonse mumulimo wamumuunda. Kunze lyaboobo, tuyandika kulibombya, kuba acamba alimwi alusyomo mukuliyumya notutamikizyigwa, notukazyigwa amulawo naa kupenzyegwa kapati.—1 Petro 5:6.

7, 8. Muunzila nzi zimwi motukonzya kulibombya?

7 Ino mbuti muntu mbwakonzya kuleka kulisumpula ‘akulibombya mumoyo akuyeeya kuti mweenzinyina mubotu kwiinda’ nguwe? (Ba-Filipi 2:3) Weelede kulibona mbwamubona Jehova. Jesu wakapandulula muntu mbwayelede kulibona naakati: “Anywebo, mwamana kucita zyoonse nzomwalaililwa, amukaambe, Tuli bazike buyo, twacita ncotwali kweelede kucita.” (Luka 17:10) Kamuzyiba kuti Jesu wakacita zinji kwiinda zyoonse nzyotukonzya kucita. Pele Jesu wakali kulibombya.

8 Kunze lyaboobo, tulakonzya kulomba Jehova kuti atugwasye kulibona munzila iili kabotu. Mbubwenya mbuli sintembauzyo, tulakonzya kupaila kuti: “Undiiyisye kumvwa akuziba kabotu, nkaambo ndizumide milazyo yako.” (Intembauzyo 119:66) Jehova uyootugwasya ikulibona munzila iiluzi, iili kabotu alimwi uyootulongezya akaambo kakulibombya kwesu. (Tusimpe 18:12) Jesu wakati: “Umwi aumwi uulisumpula uzoobombezegwa, pele umwi aumwi uulibombya uzoosumpulwa.”—Matayo 23:12.

Kucibona Bweelede Cibotu a Cibi

9. Mbuti Jesu mbwaakali kucibona cibotu a cibi?

9 Nokuba kuti wakakkala myaka iili 33 abantu batalondokede, Jesu taakwe “naakacita cibi.” (Ba-Hebrayo 4:15) Masimpe, naakasinsima kujatikizya Mesiya, sintembauzyo wakaamba kuti: “Ulayandisya bululami, ulisulide bubi.” (Intembauzyo 45:7; Ba-Hebrayo 1:9) Mukaambo aaka abalo Banakristo balasoleka kumwiiya Jesu. Tabazyi buyo kwaandaanya cibotu a cibi; balacisula cibi akuyandisya cibotu. (Amosi 5:15) Eeci cilabagwasya kulwana mizeezo mibi njobakazyalwa anjiyo.—Matalikilo 8:21; Ba-Roma 7:21-25.

10. Ikuti katucita “cibi” cakuteempwa, nkuyeeya kuli buti nkotutondezya?

10 Jesu wakaambila mu Farisi Nikodemo kuti: “Muntu umwi umwi uucita cibi uluusulide mumuni, tasiki kumumuni, kuti ambweni milimo yakwe yatopwa. Pele oyo uucita zyabwini nguuza kumumuni, kuti milimo yakwe iboneke kuti yacitwa muli-Leza.” (Johane 3:20, 21) Amuyeeye buyo: Johane wakaamba Jesu kuti “ngo-Mumuni mwinimwini uumunikila bantu boonse.” (Johane 1:9, 10) Nokuba boobo, Jesu wakaamba kuti ikuti katucita “cibi”—zintu zitaluzi zitazumizidwe a Leza—nkokuti tuluusulide mumuni. Amuciyeeyele buyo, ikusula Jesu azyeelelo zyakwe. Pele oobo mbobacita bantu ibacita cibi cakuteempwa. Ambweni tabayeeyi kuti basula Jesu azyeelelo zyakwe, pele Jesu mbwababona oobo.

Mbotukonzya Kwiiya Jesu Mbwacibona Cibotu a Cibi

11. Ncinzi ciyandika ikutegwa katubona cibotu a cibi mbwacibona Jesu?

11 Tweelede kucimvwisya kabotu cibotu a cibi kweelana ambwacibona Jehova. Tulacimvwisya munzila iili boobo lilikke notwiiya Jwi lya Leza, Ibbaibbele. Notuzumanana aciiyo cili boobu, tweelede kupaila mbuli bwakapaila sintembauzyo kuti: “Kondizibya inzila zyako, O Jehova; kondiiyisya myeendelo yako.” (Intembauzyo 25:4) Pele mutalubi kuti Saatani ngusilweeno. (2 Ba-Korinto 11:14) Ulakonzya kupa kuti cibi ciboneke mbuli kuti ncibotu ku Banakristo batacenjeli. Aboobo, tuyandika kuzinzibala kuyeeya azintu nzyotwiiya akutobela lulayo lwa “muzike musyomesi uucenjede.” (Matayo 24:45-47) Kwiiya, mupailo alimwi akuzinzibala kuyeeya azintu nzyotwiiya kuyootugwasya kuba bantu basimide akuba akati kabaabo “abali amiyeeyo iyakaiisigwa kusala cibotu ecibi.” (Ba-Hebrayo 5:14) Mpoonya tunooyandisya kusula cibi akuyanda cibotu.

12. Ndulayo luli lwamu Bbaibbele lutukwabilila kukutacita cibi?

12 Ikuti katusula cibi, tatukabi amiyeeyo mibi mumyoyo yesu. Nokwakainda myaka minji kuzwa lyakafwa Jesu, mwaapostolo Johane wakalemba kuti: “Mutayandi nyika, neziba zintu zyamunyika. Kuti muntu wayanda nyika, luyando lwa-Taata taluli mulinguwe. Nkaambo zintu zyoonse zili munyika, niziba zisusi zyanyama niziba zisusi zyameso nikuba kulisumpula kwabuumi, tazili zya-Taata, pe, nzyenyika.”—1 Johane 2:15, 16.

13, 14. (a) Nkaambo nzi ikuyandisya zintu zyamunyika ncokutali kabotu ku Banakristo? (b) Mbuti mbotukonzya kweeleba kuyandisya zintu zyamunyika?

13 Ibamwi balakonzya kuyeeya kuti tazili zintu zyoonse zyamunyika izilubide. Nokuba kuti masimpe aayo, inyika azisusi zyayo ilakonzya kutunyonganya mukubelekela Jehova. Alimwi kunyina cintu cipegwa anyika cibambidwe kutugwasya kuba acilongwe a Leza. Aboobo, ikuti naa twayandisya zintu zyamunyika, nokuba zintu eezyo zili kabotu, nkokuti tuliletela manyongwe. (1 Timoteo 6:9, 10) Kunze lyaboobo, imasimpe ngakuti zinji munyika tazili kabotu alimwi zilakonzya kutusofwaazya. Ikuti katweebela zintu zimwi acipekupeku zyalo zikulwaizya lunya, kuba alubono lunji naa ikutalilemeka kumakani akoonana, zintu eezyo zilakonzya kulibonya kuti zili buyo kabotu—mane akutoongelezya. Ikuti katusangana abantu bagamide buyo kusumpula bukkale bwabo naa ikuyandaula makwebo, zintu eezyo zilakonzya kuba nzyezintu nzyotubikkila kapati maano andiswe.—Matayo 6:24; 1 Ba-Korinto 15:33.

14 Kulubazu lumwi, ikuti katulikkomanina Jwi lya Jehova, “zisusi zyanyama niziba zisusi zyameso nikuba kulisumpula kwabuumi” tazikatoongelezyi abuniini. Kunze lyaboobo, ikuti katusangana abaabo ibabikka Bwami bwa Leza ambele, tuyooba mbuli mbabo, ikuyanda nzyobayanda akutantamuka nzyobatantamuka.—Intembauzyo 15:4; Tusimpi 13:20.

15. Mbuli mbocakabede kuli Jesu, mbuti ikuyanda bululami akusula cibi mbokukonzya kutuyumya?

15 Ikusula cibi alimwi akuyanda bululami kwakamugwasya Jesu kugamika meso aakwe ku “lukondo ndwaakabikilwa kunembo.” (Ba-Hebrayo 12:2) Andiswe eeci tulakonzya kucicita. Tulizyi kuti “nyika ilamana, azisusi zyayo.” Bubotu buli boonse nyika eeyi mboipa mbwakaindi buyo kasyoonto. Pele, “oyo uucita makanze aa-Taata ulakalilila kukabe kutamani.” (1 Johane 2:17) Akaambo kakuti Jesu wakacita kuyanda kwa Leza, wakapa kuti cikonzyeke kubantu kujana buumi butamani. (1 Johane 5:13) Atumwiiye toonse akugwasyigwa akusyomeka kwakwe.

Kuliyumya Notupenzyegwa

16. Nkaambo nzi Jesu ncaakakulwaizya basikumutobela kuti kabayandana?

16 Jesu wakatondezya aimbi nzila basikwiiya bakwe mobakali kuyoomwiiya kati: “Ngooyu mulao wangu kuti muyandane, mbubonya mbwendamuyanda.” (Johane 15:12, 13, 17) Ntunji twaambo tupa Banakristo kuyanda banyina. Aciindi eeci, Jesu ikapati wakali kuyeeya mbobakali kuyoosulwa anyika. Wakati: “Na inyika yamusula, mulizi kuti yali kundisulide kale. . . . Muzike tali mupati kwiinda simalelaakwe. Kuti bakandipenzya mebo, bayoomupenzya anywebo.” (Johane 15:18, 20) Inzya, nokuba mukupenzyegwa, Banakristo bali mbuli Jesu. Bayandika kuba aluyando luyumu kutegwa bazunde lusulo oolo.

17. Nkaambo nzi nyika ncoibasulide Banakristo beni-beni?

17 Nkaambo nzi nyika ncoibasulila Banakristo? Nkaambo kakuti mbubwenya mbuli Jesu, “tabali banyika.” (Johane 17:14, 16) Tabatoli lubazu mukulwana nkondo amumakani aatwaambo twacisi alimwi balazitobela njiisyo zyamu Bbaibbele zijatikizya kulemeka buumi akutobela zyeelelo zisumpukide zyabukkale. (Incito 15:28, 29; 1 Ba-Korinto 6:9-11) Makanze aabo mapati ngakumuuya, ikutali akumubili. Bakkala munyika, pele kweelana ambwaakalemba Paulo, ‘tabapangiki moyo kukwiibelesya.’ (1 Ba-Korinto 7:31) Masimpe, ibamwi bazilombozya zyeelelo zisumpukide zya Bakamboni ba Jehova. Pele Bakamboni ba Jehova kunyina nobaubya-ubya zyeelelo eezyi kutegwa balombozyegwe naa kuyandwa abamwi. Aboobo, ibanji munyika tababamvwisyi pe, alimwi ibanji bali basulide.

18, 19. Kwiinda mukutobela cikozyanyo ca Jesu, mbuti Banakristo mbobakubona kukazyigwa akupenzyegwa?

18 Ibaapostolo ba Jesu bakalibonena lusulo lwanyika lutaambiki Jesu naakajatwa akujaigwa alimwi bakalibonena Jesu mbwaakalubona lusulo oolo. Mumuunda wa Getesemane, bacikombelo cabasinkondo ba Jesu bakaboola kuzyikumujata. Petro wakasoleka kumukwabilila apanga, pele Jesu wakaambila Petro kuti: “Bwedezya ipanga lyako mucikanda calyo, nkaambo boonse babweza ipanga bazoovwinyaunwa kupanga.” (Matayo 26:52; Luka 22:50, 51) Musyule, bana Israyeli bakalwana basinkondonyina apanga. Pele lino zintu zyakalibumbi. Bwami bwa Leza tiibwakali “bwaansi ano” alimwi bwakanyina migano yacisi njobwakeelede kukwabilila. (Johane 18:36) Lino-lino Petro wakali kuyooba umwi wamusyobo wakumuuya oomo ibajanika mumo mobakali kuyookkala kujulu. (Ba-Galatiya 6:16; Ba-Filipi 3:20, 21) Aboobo, kuzwa ciindi eeco, basikumutobela Jesu ikusulwa akupenzyegwa bakali kuyookubona mbubwenya mbwaakakubona walo—cakutayoowa pele caluumuno. Kabali alusyomo bakali kuyoosiya twaambo toonse mumaanza a Jehova alimwi akusyoma mulinguwe kuti abape nguzu zyakuliyumya.—Luka 22:42.

19 Nokwakainda myaka, Petro wakalemba kuti: “Kristo alakwe wakamucisilwa, wakamusiila cibonesyo, kuti mukatobele mumikondo yakwe. . . . Wakatukilwa pele takakabweedezya matusi. Naakapenzegwa takakabbodola, pe, pele makani aakwe wakaasia mumaanza aamubetesi mubotu.” (1 Petro 2:21-23) Mbubwenya Jesu mbwaakacenjezya, Banakristo bainda mumapenzi aataambiki mukuya kwaciindi. Mumwaanda wamyaka wakusaanguna alimwi akumazubeesu, batobela cikozyanyo ca Jesu akuba ampuwo mbotu yakuliyumya cakusyomeka, ikutondezya kuti mbaasiluumuno basyomeka. (Ciyubunuzyo 2:9, 10) Umwi aumwi wesu weelede kucita mbubwenya notuli mubukkale buli boobo.—2 Timoteo 3:12.

“Amulisamike Ziyanza zya-Mwami Jesu Kristo”

20-22. Muunzila nzi Banakristo ‘mobalisamika ziyanza zya Mwami Jesu Kristo’?

20 Paulo wakalembela mbungano ku Roma kuti: “Amulisamike ziyanza zya-Mwami Jesu Kristo, alimwi mutayeeyi kucita zisusi zyanyama.” (Ba-Roma 13:14) Banakristo balasama ziyanza zya Jesu mbuli kuti ncisani. Balasoleka kwiiya bube amilimo yakwe cakuti balaba citondezyo ca Simalelaabo—nokuba kuti tabalondokede.—1 Ba-Tesalonika 1:6.

21 Tulakonzya ‘kulisamika ziyanza zya-Mwami Jesu Kristo’ cakuzwidilila ikuti twalizibizya buumi bwa Simaleleesu akusoleka kupona mbwaakapona. Tulayiiya mbwaakali kulicesya, kuyandisya bululami, kusula kucita cibi, luyando lwakwe kubanyina, ikutaba wanyika alimwi akuliyumya kwakwe mumapenzi. Kunyina ‘notuyeeya kucita zisusi zyanyama’—nkokuti, kunyina notubikka mbaakani zyakuzuzikizya zintu zyanyika naa zisusi zyanyama kuba ncecintu cipati mubuumi bwesu. Pele notusala zintu naa kulanganya penzi, tulalibuzya kuti: ‘Ncinzi ncaanga wacita Jesu mubukkale oobu? Ncinzi ncaanga wayanda kuti ndicite?’

22 Camamanino, tulamwiiya Jesu mukujata bubi “kukambauka makani mabotu.” (Matayo 4:23; 1 Ba-Korinto 15:58) Munzila eeyo ayalo, Banakristo balatobela citondezyo ncaakapa Jesu alimwi cibalo citobela cilabandika mbobacita oobo.

Sena Inga Mwapandulula?

• Nkaambo nzi kulibombya ncokuyandika ku Munakristo?

• Mbuti mbotukonzya kucibona munzila iili kabotu cibotu a cibi?

• Muunzila nzi Banakristo mobayiiya Jesu nobakazyigwa akupenzyegwa?

• Ino inga cakonzyeka buti ‘ikulisamika ziyanza zya Mwami Jesu Kristo’?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 19]

Jesu wakapa citondezyo cibotu cijatikizya kulibombya

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Bukkale buli boonse mubuumi bwa Munakristo, kubikkilizya akukambauka, buyanda kulibombya

[Cifwanikiso icili apeeji 21]

Saatani ulakonzya kupa zintu zikondelezya zitali kabotu kuboneka ikubaanga nzibotu ku Munakristo