Skip to content

Skip to table of contents

Jehova Lyoonse Ucita Ciluleme

Jehova Lyoonse Ucita Ciluleme

Jehova Lyoonse Ucita Ciluleme

“Jehova uliluleme munzila zyakwe zyoonse.”—INTEMBAUZYO 145:17.

1. Mbuti mbomulimvwa ikuti muntu umwi wamuyeeyela bumbi, alimwi nciiyo nzi ncotukonzya kwiiya kuli ceeci?

SENA kuli muntu wakamuyeyela kale bumbi, ambweni kudooneka nzyomucita naa makanze aanu katajisi abumboni buzwide? Ikuti naa mboobo, mweelede kuti mwakamvwa bubi, alimwi kalalimvwisya kaambo ncomwakamvwida boobo. Kuzwa kuli ceeci, tulakonzya kwiiya ciiyo ciyandika kapati: Tatweelede kufwambaana kumuyeeyela bumbi muntu ikuti katutajisi twaambo toonse.

2, 3. Mbuti bamwi mbobalimvwa kuzibalo zyamu Bbaibbele zitabikkilizyi makani manji kwiingula mibuzyo yoonse, pele ino ncinzi Bbaibbele ncolitwaambila kujatikizya Jehova?

2 Tweelede kuciyeeya ciiyo eeci caboola kukukosola twaambo tujatikizya Jehova Leza. Nkaambo nzi ncocili boobo? Nkaambo kakuti kuli zibalo zimwi zyamu Bbaibbele zikonzya kulibonya kuti zilanyonganya kukusaanguna. Zibalo eezi antela micito imwi yabakombi ba Leza naa mbeta zya Leza zyakaindi, zilakonzya kazitabikkilizyi makani oonse aayingula mibuzyo yoonse njotujisi. Cuusisya ncakuti, bamwi balakazya izyaambwa muzibalo eezi nokuba kudooneka kululama kwa Leza. Pele, Ibbaibbele litwaambila kuti “Jehova uliluleme munzila zyakwe zyoonse.” (Intembauzyo 145:17) Ijwi lyakwe alyalo litusyomezya kuti “takooyoocita cibi.” (Jobu 34:12; Intembauzyo 37:28;) Amuyeeyele buyo mbwalimvwa bamwi nobamuyeeyela bumbi!

3 Atulange-lange twaambo tosanwe ncotweelede kuzumina mbeta zya Jehova. Twamana, katutuyeeyede twaambo ooto, katulalanga-langa zibalo zyamu Bbaibbele zyobilo eezyo zikonzya kubakatazya bamwi kumvwisya.

Nkaambo nzi Ncotweelede Kuzumina Mbeta zya Jehova?

4. Nkaambo nzi ncotweelede kulicesya notulanga-langa milimo ya Leza? Amupe cikonzyanyo.

4 Kakusaanguna, nkaambo kakuti Jehova ulituzyi twaambo toonse tujatikizyidwe kakuli iswe tatuzyi. Aboobo tweelede kulicesya notulanga-langa milimo ya Leza. Mucikozyanyo: Amuyeeye mubetesi uujisi mpuwo mbotu yakutasala nakosola mulandu munkuta. Ncinzi ncomukonzya kuyeeya kujatikizya muntu umwi uutatuzyi twaambo toonse naa uutaizyi milawo iijatikizyidwe uukazya kukosola makani amubetesi? Nkubula maano ikuti muntu kakazya kaambo kakunyina akuzyiba makani woonse mbwaabede. (Tusimpi 18:13) Elo inga kwaba kubula maano kaka kubantu balya maila kukazya “mubetesi wanyika yoonse”!—Matalikilo 18:25, BT.

5. Ncinzi ncotuteelede kuluba notubala zibalo zyamu Bbaibbele zijatikizya mbeta zya Leza zimwi zyakacitwa kubantu bamwi?

5 Ikaambo kabili ncotweelede kuzumina mbeta zya Leza nkakuti mukwiindana abantu, Leza ulabona zili mumyoyo yesu. (1 Samuele 16:7) Ijwi lyakwe lyaamba kuti: “Mebo nde-Jehova ndilalingula moyo, ndilasunka-sunka insa, kuti mbweedezye muntu bulumbu bweelede inzila zyakwe, bweelede micelo yamilimo yakwe.” (Jeremiya 17:10) Aboobo, notubala zibalo zyamu Bbaibbele zijatikizya mbeta zya Leza kubantu bamwi, tutalubi kuti akaambo kakuti ulabona zyoonse, ulabikkila maano kumizeezo yabo iili mumoyo alimwi azintu ezyo zyatakaambwa mu Jwi lyakwe.—1 Makani 28:9.

6, 7. (a) Mbuti Jehova mbwaatondezya kuti ulazibikkila maano zyeelelo zyakwe ziluleme nociba ciindi nayandika kusowekelwa kapati? (b) Ncinzi ncotweelede kuyeeya ikuti twabala cintu cimwi mu Bbaibbele cipa kudooneka ikuti Leza ucita munzila iluleme?

6 Amubone kaambo katatu ncotweelede kuzumina mbeta zya Jehova: Ulasyomeka kuzyeelelo zyakwe ziluleme nociba ciindi nayandika kusowekelwa kupati. Amulange-lange cikozyanyo citobela. Naakapa Mwanaakwe kacili cinunuzyo cakufwutula bantu bamvwa kuzwa kucibi alimwi akulufwu, Jehova wakazuzikizya zyeelelo zyakwe ziluleme. (Ba-Roma 5:18, 19) Pele, ikubona Mwana wakwe uuyandwa kapenga akufwa acisamu cakupenzyezya cakapa kuti Jehova apenge mumoyo kapati. Ino eeci citwaambila nzi kujatikizya Leza? Kujatikizya ‘cinunuzyo ca Jesu Kristo,’ Ibbaibbele lyaamba kuti: “Ncitondezyo cabululami bwakwe.” (Ba-Roma 3:24-26) Busanduluzi bumwi bwa Ba-Roma 3:25 bwaamba kuti: “Eeci cakatondezya kuti lyoonse Leza ucita ziluleme.” (New Century Version) Izya, kusika waawo Jehova mpaakataana naakali sungula kupa cinunuzyo, citondezya kuti ulabikkila maano kapati kuzintu ‘ziluleme.’

7 Aboobo, ikuti twabala makani amwi mu Bbaibbele aapa bamwi kudooneka ikuti naa Leza wakacita munzila iluzi, tweelede kuyeeya kuti: Akaambo kakusyomeka kuzyeelelo zyakwe ziluleme, Jehova wakalekela Mwana wakwe kufwa lufwu lucisa. Sena wakatyola zyeelelo eezyo mumakani aamwi? Masimpe ngakuti, Jehova kunyina natyola zyeelelo zyakwe ziluleme. Aboobo tulijisi kaambo kakusyomena kuti lyoonse ucita ziluleme.—Jobu 37:23.

8. Ino nkaambo nzi ncocitali camaano kubantu kuyeeya kuti bululami tabukonzyi kujanwa muli Jehova?

8 Amulange-lange kaambo kane kapa kuti katuzumina mbeta zya Jehova: Jehova wakalenga muntu mucikozyanyo cakwe. (Matalikilo 1:27) Aboobo bantu bapedwe bube buli mbuli bwa Leza, kubikkilizya amuzeezo wabululami. Tacikonzyi kuba kabotu ikuti muzeezo wesu wabululami wapa kuti katuyeeya kuti bube mbobonya oobu tabuko muli Jehova. Ikuti twanyonganisyigwa acibalo cimwi camu Bbaibbele, tweelede kuyeeya kuti akaambo kacibi ncotwakakona, muzeezo wesu wazintu ziluleme taulondokede. Mbwaanga twakalegwa mucikozyanyo Jehova Leza, walo ulilondokede mubululami alimwi uliluzi. (Deuteronomo 32:4) Tacikonzyi kuba kabotu nokuba kuyeeya kuti bantu balakonzya kabaluzi kwiinda Leza!—Ba-Roma 3:4, 5; 9:14.

9, 10. Nkaambo nzi Jehova ncatayandiki kupandulula naa kulilekelela muzintu nzyacitila bantu?

9 Kaambo kasanu ncotweelede kuzumina mbeta zya Jehova kakuti ngo “Mupatikampatila atala anyika yoonse.” (Intembauzyo 83:18) Akaambo kaceeci, tayeelede kusinikizyigwa kupandulula micito yakwe kubantu. Mmubumbi Mupati, alimwi tuli mbuli bulongo bwapangwa mbuli cilongo cakubelesya kutegwa acibelesye kweelana ambwayanda. (Ba-Roma 9:19-21) Ndiswe bani—iswebo notwakabumbwa buyo amaanza aakwe, kutalika kudooneka nzyasala alimwi amilimo yakwe? Jobu sikale naatakamvwisya nzila Leza mbwaakali kweendelezya bantu, Jehova wakamululamika akumubuzya kuti: “Sa uyoosola kuubausya kukosola kwangu kuluzi? Uyoondibikila mulandu kuti ulilomye na?” Naakaziba kuti wakaambaula kakunyina kumvwisya, Jobu wakazyi kweempwa. (Jobu 40:8; 42:6) Tatweelede kumujanina mulandu Leza!

10 Cakutadooneka, tulijisi twaambo tumvwika tutupa kuba alusyomo lwakuti Jehova lyoonse ucita ciluleme. Aluzibo oolu ndotujisi mukumvwisya nzila zya Jehova, atulange-lange zibalo zyobilo zyamu Bbaibbele zikopanya bantu bamwi. Icakusaanguna cijatikizya nzyaakacita umwi wabakombi ba Leza alimwi icimbi cijatikizya lubeta lwa Leza mwini.

Nkaambo nzi Loti Ncaakapeda Bana Bakwe Basimbi Kunkamu ya Bantu Banyemede?

11, 12. (a) Amwaambe cakacitika Leza naakatuma bangelo bajisi mibili yabuntu ku Sodoma. (b) Mmibuzyo nzi njobalibuzya bamwi kumakani aaya?

11 Ku Matalikilo caandaano 19, tujana makani aamba zyakacitika Leza naakatuma bangelo bobilo ibakajisi mibili yabuntu ku Sodoma. Loti wakakombelezya beenzu kuti boone kuŋanda yakwe. Pele masiku aayo, inkamu yabaalumi bamumunzi bakazinguluka ŋanda akwaambila Loti kuti abagusye beenzu kutegwa bacite zyitondwa ambabo. Loti wakasoleka kwaambaula ankamu eeyi, pele tanaakazwidilila. Mukusoleka kukwabilila beenzu bakwe, Loti wakati: “Wence bakwesu, mutabisyi obo. Amubone! Ndijisi bana basimbi bobile batana kuziba mwaalumi. Ndabaleta kulindinywe, lino mulabacitila kufumbwa cibotu mumeso aanu. Pele bantu aba, mutabacitili cintu pe, nkaambo mbeenzu bamuŋanda yangu.” Inkamu eeyo kunyina noyakaswiilila mane yakatiipwaye cijazyo. Mpoonya beenzu ibangelo bakoofwaazya nkamu eeyo iintide.—Matalikilo 19:1-11.

12 Masimpe, makani aaya apa kuti bamwi babe amibuzyo. Balalibuzya kuti: ‘Mbuti Loti mbwaakali kuyanda kukwabilila beenzu bakwe kwiinda mukupa bana bakwe basimbi kunkamu yabantu bakali kuyandisya koonana? Sena tanaakalilemeka kabotu, naa kucita cakuyoowa?’ Kweelana amakani aaya, nkaambo nzi Leza ncaakasololela Petro ikwaamba Loti kuti wakali “muntu uululeme”? Sena ncaakacita Loti wakacizumizya Leza? (2 Petro 2:7, 8) Atukalange-lange kaambo aaka kutegwa tutakakosoli munzila iitaluzi.

13, 14. (a) Ncinzi ceelede kubikkilwa maano kumakani aamu Bbaibbele aamba nzyaakacita Loti? (b) Ncinzi citondezya kuti Loti kunyina naakacita zintu cakuyoowa?

13 Kusaanguna, kweelede kuzyibwa kuti muciindi cakuzumizya naa kukazya ncaakacita Loti, Ibbaibbele lyaamba buyo cakatola busena. Alimwi Ibbaibbele talitwaambili ncaakali kuyeeya Loti naa cakamukulwaizya kucita ncaakacita. Aakubuka “[mu]kubuka kwabafu, . . . baluleme,” ambweni uyakuyubununa makani aambi.—Incito 24:15.

14 Loti tanaakali muyoofwu. Wakali muciimo cikatazya. Kwiinda mukwaamba kuti “beenzu bamuŋanda” yakwe, Loti wakatondezya kuti ngowakajisi mukuli wakubakwabilila bantu aaba naa kuba maccijilo aabo. Pele eeci tiicakali cuubauba. Sikulemba makani aansiku mu Juda wazina lya Josephus waamba kuti bana Sodoma bakali “alunya kubaalumi alimwi tibakali jisi bulemu kuli Leza . . . Bakali basulide beenzu alimwi bakali kubapenzya amicito Yabunasodoma.” Pele Loti kunyina naakayoowa nkamu yalunya eeyo. Mukwiimpana aceeco, wakaunka kuyakubandika abaalumi aabo bakanyemede. Mane “wa[ka]jala ikoma kusule lyakwe.”—Matalikilo 19:6.

15. Nkaambo nzi ncokukonzya kwaambwa kuti Loti ulakonzya wakacita oobo kajisi lusyomo?

15 Pele ibamwi inga babuzya kuti ‘ino nkaambo nzi Loti ncaakapa bana bakwe basimbi kunkamu eeyo?’ Muciindi cakutalika kuyeeya kuti wakali amuzeezo mubi, sena tacigwasya kulanga-langa zintu zimwi izyeelede kuti nzezyakapa kuti acite boobo? Kusaanguna, Loti ulakonzya wakacita oobo akaambo kalusyomo. Munzila nzi? Cakutadooneka Loti wakalizyi Jehova mbwaakakwabilila Sara, imukaintu wa Abrahamu, bausyi bapati. Kamuyeeya kuti akaambo kakuti Sara wakali mubotu kapati, Abrahamu wakamwaambila kuti kaamba kuti munyinandumi buya akaambo kakuyoowa kuti ibamwi inga bamujaya kutegwa babweze mukaintu. * Kuzwa waawo, Sara wakatolwa kuŋanda ya Farao. Pele Jehova wakanjililila akukasya Farao kubisya Sara. (Matalikilo 12:11-20) Cilakonzyeka kuti Loti wakali alusyomo lwakuti bana bakwe basimbi bakali kuyookwabililwa mbubwenya. Munzila iigambya, Jehova kwiinda mubangelo wakanjililila, aboobo basimbi bakakwabililwa.

16, 17. (a) Muunzila nzi Loti mwaakali kusoleka kunyonganya baalumi bamu Sodoma? (b) Kufwumbwa zyaakali kuyeeya Loti, ncinzi ncotukonzya kusinizya?

16 Amubone acimwi ciyeeyelwa kuti ncecakapa kuti acite boobo. Loti ambweni awalo wakali kusoleka kunyonganya baalumi aaba. Ambweni wakali kuyeeya kuti bana bakwe basimbi kunyina nobakali kunooyandwa ankamu eeyo, akaambo kakuti bana Sodoma bakali kuyandisya koonana abaalumi balikke-likke. (Juda 7) Kunze lyaboobo, ibasimbi aaba bakali kuyanda kukwatwa abaalumi bamumunzi, aboobo basazinyina, beenzinyina naa mbocakali kucita limwi makwebo abaabo ibakali kuyooba bakwe ba Loti ambweni abalo bakaliko munkamu eeyo. (Matalikilo 19:14) Loti ambweni wakayeeya kuti akaambo kabalongwe aaba, ibaalumi bamwi munkamu eeyo bakali kuyoobakwabilila bana bakwe basimbi. Aboobo ikuti nkamu eeyo yatalika kukazyanya, tiiyakali kukonzya kucita cili coonse. *

17 Kufwumbwa nzyaakali kuyeeya Loti alimwi amakanze aakwe, tulakonzya kusinizya kuti: Mbwaanga Jehova lyoonse ucita ciluleme, weelede kuti wakali akaambo kabotu kakamupa kubona Loti kuba “muntu uululeme.” Alimwi twabona micito yabana Sodoma baintide, sena inga kuli kudooneka kuli koonse kwakuti Jehova tanaakaluzi mukubeteka bantu bamumunzi mubi ooyo?—Matalikilo 19:23-25.

Nkaambo nzi Jehova Ncakamujaila Uza?

18. (a) Ncinzi cakacitika ciindi Davida naakayanda kutola Bbokesi ku Jerusalemu? (b) Mibuzyo nzi iibuzyigwa akaambo kacibalo eeci?

18 Cibalo acimwi ciboneka kunyonganya cijatikizya ciindi Davida naakali kuyanda kutola bbokesi lyacizuminano ku Jerusalemu. Ibbokesi lyakabikkidwe muŋola, yakasololelwa a Uza amunyina. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Nibakasika kucipolelo ca-Nakoni, Uza wakatandabika ijanza lyakwe akujata ibbokesi lya-Leza, nkaambo basune bakati lilosye. Mpoonya awo bukali bwa-Jehova bwakabukila Uza, nkabela Leza wakamuuma nkaambo kakuluba kwakwe, wakafwa nkukonya oko kubbokesi lya-Leza.” Nokwakainda myezi, kusoleka kwabili kwakazwiindilila ciindi Bbokesi nolyakanyamunwa munzila Jehova njakali kuyanda, kunyamunwa aba Levi ba Kohati agwezyo. (2 Samuele 6:6, 7; Myeelwe 4:15; 7:9; 1 Makani 15:1-14) Bamwi balakonzya kubuzya kuti: ‘Nkaambo nzi Jehova ncaakacitila boobu cabukali? Kayi Uza wakali kusola buyo kukwabilila bbokesi.’ Kuli makani aamwi mucibalo ngotweelede kulanga-langa alimwi kucita boobu kuyootugwasya kutaakosola munzila iimbi makani.

19. Nkaambo nzi ncocitakonzyeki kuli Jehova kulubizya?

19 Tweelede kuyeeya kuti Jehova talubizyi. (Jobu 34:10) Kucita boobu kulinguwe inga caamba kuti unyina luyando, alimwi tulizyi kuzwa kuciiyo cesu coonse ca Bbaibbele kuti “Leza nduluyando.” (1 Johane 4:8) Mukuyungizya waawo, Imagwalo atwaambila kuti “Bululami alusinizyo nintalisyo yacuuno [ca Leza].” (Intembauzyo 89:14) Aboobo, ino mbuti Jehova mbwakonzya kulubizya? Ikuti wacita boobo, inga wanyonganya bweendelezi bwakwe busumpukide.

20. Ntwaambo tuli Uza twakeelede kuti wakali tuzyi kujatikizya Bbokesi?

20 Amuyeeye kuti Uza wakaluuzi kabotu Mulawo. Ibbokesi lyakali kwiiminina kubako kwa Jehova. Mulawo wakalaambide kuti tilyakeelede kujatwa amuntu utazuminizyidwe alimwi wakacenjezyela limwi kuti batyola mulawo beelede kusubulwa kwiinda mukujaigwa. (Myeelwe 4:18-20; 7:89) Aboobo, kulonzyegwa kwabbokesi tiwakali mulimo wakeelede kuubya-ubya. Uza cilibonya kuti wakali mu Levi (nokuba kuti tanaakali mupaizi), aboobo weelede kuti wakaluuzi kabotu Mulawo. Kunze lyaboobo, mumyaka yamusyule, Ibbokesi lyakalitoledwe kuŋanda yabausyi kutegwa libambwe kabotu. (1 Samuele 6:20–7:1) Lyakakkala okuya kwamyaka iili 70, kusikila Davida naakasala kulilonzya. Kuzwa kubwana, Uza weelede kuti wakaliizyi milawo iijatikizya Ibbokesi.

21. Kumakani aajatikizya Uza, nkaambo nzi ncociyandika kuyeeya kuti Jehova ulabona makanze aamoyo?

21 Mbuli mbokwaambwa kale, Jehova ulabona zili mumyoyo. Mbwaanga Ijwi lyakwe lyaamba kuti Uza “wakajata bbokesi” Jehova weelede kuti wakabona makanze akuliyanda aatayubunuwa cakugaminina mucibalo. Sena Uza wakali muntu uulisumpula, wakali kuyandisya kutyola milawo? (Tusimpi 11:2) Sena kweenda a Bbokesi mubuleya ndyobakayobode bamukwasyi wakwe kwakamupa kuti atalike kulisumpula? (Tusimpi 8:13) Sena Uza tanaakajisi lusyomo, cakuti wakali kuyeeya kuti janza lya Jehova lyakali lifwaafwi kubambilila bbokesi lisetekene lyakali kwiiminina kubako kwakwe? Kufwumbwa mbocakalibede, tulakonzya kusyoma kuti Jehova wakacita ciluleme. Weelede kuti wakabona cintu cimwi mumoyo wa Uza cakamupa kuti amubeteke mpoonya-mpoonya.—Tusimpi 21:2.

Eeni Ayeeme Lusyomo

22. Ino mbuti busongo bwa Jehova mbobulibonya mukuti ziindi zimwi Ijwi lyakwe lilasiya makani amwi?

22 Busongo bwa Jehova butayeelanizyigwi bulaboneka mukuti, ziindi zimwi Ijwi lyakwe lilasiya makani amwi. Aboobo Jehova ulatupa coolwe cakutondezya kuti tulamusyoma. Kuzwa kuzintu nzyotwalanga-langa, sena tacisalali kuti tulijisi twaambo tulimvwisya twakuzumina mbeta zya Jehova? Masimpe, notwiiya Ijwi lya Leza amoyo omwe, twiiya zinji kujatikizya Jehova akusinizya kuti lyoonse uucita ziluleme. Aboobo, ikuti zibalo zimwi zyamu Bbaibbele kazibusya mibuzyo itajisi bwiinguzi bugaminina, atube alusyomo lwakuti Jehova wakacita ciluleme.

23. Ndusyomo nzi ndotukonzya kuba andulo kujatikizya milimo ya Jehova yakumbele?

23 Tulakonzya kuba alusyomo lukonzyenyi kujatikizya milimo ya Jehova yakumbele. Aboobo, tulakonzya kusyoma kuti nayooleta lubeta amapenzi mapati ali afwiifwi, ‘takanyonyooni baluleme antoomwe abasizibi.’ (Matalikilo 18:23) Kuyanda kwakwe kwabululami takukamupi kucita ceeco. Tulakonzya kuba alusyomo lwakuti munyika impya iiboola, uyootupa nzyotuyanda munzila mbotu.—Intembauzyo 145:16.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 15 Abrahamu wakali akaambo kamvwika kakamupa kuyoowa, nkaambo mumabbuku aansiku kuli majwi aamba zya Farao iwakajisi impi yabaalumi bakali kubweza mwanakazi mubotu akujaya mulumaakwe.

^ munc. 16 Kutegwa mujane makani aayungizyidwe, amubone Ngazi Yamulindizi yamu Chingisi ya December 1, 1979, peeji 31.

Sena Muciyeeyede?

• Ino ntwaambo nzi tweelede kutupa kuzumina mbeta zya Jehova?

• Ncinzi cikonzya kutugwasya kutaakosola bumbi makani aajatikizya cakapa kuti Loti ape bana bakwe kubantu banyemede?

• Ino ntwaambo tuli tukonzya kutugwasya kumvwisya kaambo Jehova ncaakamujaila Uza?

• Ndusyomo nzi ndotukonzya kuba andulo kujatikizya milimo ya Jehova yakumbele?

[Mibuzyo yaciiyo]