Skip to content

Skip to table of contents

Lukwatano Lulakonzya Kuzwidilila Mubukkale Bwamazubaano

Lukwatano Lulakonzya Kuzwidilila Mubukkale Bwamazubaano

Lukwatano Lulakonzya Kuzwidilila Mubukkale Bwamazubaano

“Amube aluyandano, ikuti luyandano ncecaanzyo cabuumi bulondokede.”—Ba-kolose 3:14.

1, 2. (a) Ino ncinzi cikulwaizya mumbungano ya Bunakristo? (b) Ino lukwatano luzwidilide ncinzi?

NOTULANGA mumbungano ya Bunakristo, sena tacikondelezyi ikubona banabukwetene banji ibali kusyomeka kuli baabo mbobakwetene limwi kwamyaka iili 10, 20, 30 naa kwiinda aawo? Bazumanana kusyomeka kuli baabo mbobakwetene limwi nokuba kuti bainda mumapenzi aakatazya kapati.—Matalikilo 2:24.

2 Banji inga bazumina kuti lukwatano lwabo lwainda mumapenzi manji. Mukaintu umwi sikulangilila wakalemba kuti: “Lukwatano lwalukkomano lunyina kuti sunu kwaca bubi pe. Kuli ziindi zyakukkomana aziindi zyakuusa . . . Pele munzila imwi . . . ibali mulukwatano lukkomanisya tabaandaani nokuba kuti buumi bwamazubaano [mbwamapenzi].” Banabukwetene bazwidilila baiya mbokumanwa mapenzi mapati alimwi akutyompwa kuboola akaambo kamakataazyo mubuumi, ikapati kuti kabajisi bana. Banabukwetene aaba babona kuti luyando lwini-lwini “talweeli.”—1 Ba-Korinto 13:8.

3. Ino mweelwe utondezya nzi kujatikizya makwatano alimwi akulekana, ino eeci cibusya mibuzyo nzi?

3 Kwiindana aceeci, makwatano manji amana cabuyamba. Kuluula kumwi kwakati: “Cisela camakwatano oonse ali mu U.S. alangilwa kumana. Alimwi cisela cabaabo [balekana] bayoolekana mumyaka yakusaanguna iitandila ku 8 yalukwatano lwabo . . . Aakati ka 75 pasenti yabaabo bakwata alimwi, 60 pasenti bayoolekana alimwi.” Kwaba kucinca kapati nomuba muzisi imweelwe wakulekana mowakali aansi. Mucikozyanyo, mucisi ca Japan, mweelwe wabaabo balekana utandila kuziindi zyobilo mumyaka misyoonto yainda. Ino mmapenzi nzi aapa kuti kube bukkale buli boobu, alo ziindi zimwi aajanika nomuba mumbungano ya Bunakristo? Ino ncinzi ciyandika kutegwa lukwatano luzwidilile nokuba kuti Saatani uli mukusoleka kulwana bubambe oobu?

Tumpenda Tutayandiki

4. Ino ntwaambo nzi tumwi tukonzya kunyonganya lukwatano?

4 Ijwi lya Leza lilatugwasya kumvwisya twaambo itukonzya kupa kuti lukwatano lunyongane. Mucikozyanyo, amulange-lange imajwi aa mwaapostolo Paulo aajatikizya bukkale bwamumazubaano aakumamanino. Wakati: “Kumazuba aakumamanino kuyooba ziindi zikataazya. Nkaambo bantu bayooba basikuliyanda, basimuyanda mali, basimantumbwaambwa, basikakomokomo, basikasankusanku, batamvwi bamawisi, batalumbi, batakombi, basikancimwa, basimfundiilili, abasiluvuya lwakutaminizya, batalyeendeleli, basitunyetunyetu, batayandi bubotu, basimusuzyanya, basikainya, basikulisumpula, bayandisya misalo yaansi kwiinda Leza, balijisi ciwa cabukombi pele inguzu zyambubo balazikazya. Eno kobafutatila bali bobuya.”—2 Timoteo 3:1-5.

5. Ino nkaambo nzi ‘sikuliyanda’ ncakonzya kunyonganya lukwatano lwakwe, alimwi ino Ibbaibbele lijisi lulayo nzi kumakani aaya?

5 Ikuti naa twaalanga-langa majwi aa Paulo, tujana kuti bunji bwazintu nzyaakandandamika zilakonzya kupa kuti lukwatano lumane. Mucikozyanyo, “basikuliyanda” tabababikkili maano bamwi. Baalumi naa bamakaintu ibaliyanda bakanzide buyo kujana ncobayanda. Mbabasinyonwi. Sena bukkale buli boobu bulakonzya kupa kuti lukwatano lukkomanisye? Eeci tacilangilwi pe. Cabusongo mwaapostolo Paulo wakalaya Banakristo, kubikkilizya abanabukwetene kuti: “Mutaciti cintu niciba comwe cabbivwe nanka cakulisumpula, pele umwi aumwi akati kanu alibombye mumoyo, akuyeeya kuti mweenzuma mubotu kwiinda ndime. Tamweelede kuyeeya kuligwasya nubeni luzutu, pe, umwi aumwi uleelede kwiingasila kugwasya mweenzinyina.”—Ba-Filipi 2:3, 4.

6. Ino mbuti kuyandisya mali mbokukonzya kunyonganya lukwatano?

6 Ikuyandisya mali kulakonzya kubapa kwaandaana banabukwetene. Paulo wakacenjezya kuti: “Abo bayandisya kuvuba balawida mukutepaulwa amukuteegwa amuzisusi zibi zinji zyabufubafuba zibisizya buumi akubbizya bantu mukunyonyauka amukusweeka. Nkaambo kuyandisya lubono ngomuyanda wabubi boonse, eno nkaambo kakuluyandisya bamwi ncobaleela kulusyomo, elyo zyabajaya insoni zinjizinji.” (1 Timoteo 6:9, 10) Cilausisya kuti zintu zipenzya nzyaakacenjezya Paulo zili mukubacitikila banabukwetene banji mazubaano. Akaambo kakuyandaula lubono, banabukwetene banji tababikkili maano kuzintu nzyobayandika aabo mbobakwetene limwi, kubikkilizya azintu zimwi ziyandika mbuli kukulwaizyigwa alimwi akuba antoomwe lyoonse.

7. Ziindi zimwi, ino nkulilemeka kuli buti ikukonzya kupa kutasyomeka mulukwatano?

7 Alimwi Paulo wakaamba kuti ibamwi mumazuba aano aamamanino banooli bantu “batakombi, basikancimwa, basimfundiilili.” Icikonke calukwatano ncisyomezyo cisetekene iceelede kusololela kukukamantana kutamani, taceelede kuba calweeno pe. (Malaki 2:14-16) Nokuba boobo, ibamwi luyando lwabo balutondezya kubantu bambi muciindi cabaabo mbobakwetene limwi. Mukaintu umwi uujisi myaka iili akati ka 31 a 39 iwakalekwa wakapandulula kuti nociba ciindi katanamuleka, mulumi wakwe wakali kulya nkwela bamakaintu bamwi. Tanaakali kulilemeka mbuli muntu uukwete. Mukaintu wakacimwa kapati naakabona mbwaakali kucita. Aboobo cabusongo wakasola kumucenjezya kuti kulilemeka kwakwe kwakali kumutola kumapenzi. Nokuba boobo, wakazoocita bumambi. Nokuba kuti kucenjezya kwakapegwa, sikusunda kunyina naakakubikkila maano. Wakacegwa mukakole cabuyamba.—Tusimpi 6:27-29.

8. Ino ncinzi cikonzya kupa kucita bumambi?

8 Ibbaibbele lilacenjezya kabotu-kabotu kujatikizya bumambi. “Uulalika mwanakazi tajisi maanu, uucita obo ulalinyonyoona.” (Tusimpi 6:32) Ziindi zinji, bumambi tabucitiki buyo muntu mbwaabuka pe. Kweelana amulembi wa Bbaibbele Jakobo mbwaakaamba, icibi mbuli bumambi cilacitwa ikuti naa muzeezo wakucita bumambi wakomena. (Jakobo 1:14, 15) Sikusunda mulukwatano ulaleka kusyomeka kumweenzinyina nkwaakakonkezya kuti unoosyomeka lyoonse. Jesu wakati: “Mwakamvwa mbukwakaambwa kuti, Utaciti bumambi. Pele mebo ndamwaambila kuti umwi aumwi uulangilila mwanakazi cakumusukama ulimucitide kale bumambi mumoyo wakwe.”—Matayo 5:27, 28.

9. Ino mmalailile nzi aagwasya aajanika ku Tusimpi 5:18-20?

9 Aboobo, nzila yabusongo alimwi iisyomeka njeeyo iijanika mubbuku lya Tusimpi yakuti: “Kasensa kako kalongezegwe; sekelela amwanakazi wabulombe bwako. Abe mbuli insya iiyandika na mwana wanjelele uubotezya. Inkolo zyakwe zikukutye ciindi coonse; luyando lwakwe [lukutolele] moyo wako lyoonse. Sa ncibotu [kuti muvwuule akutolele moyo, BT], O mwanaangu? Sa ncibotu kukumbatana amuzwakule?”—Tusimpi 5:18-20.

Mutakulundukili Kukwatana

10. Ino nkaambo nzi ncociyandika kuba aciindi cili mbocibede cakumuziba kabotu ngomuyanda kuyookwatana limwi?

10 Imapenzi alakonzya kuba mulukwatano ikuti kakuli banabukwetene bakabinda kukwatana. Balakonzya kuti kabacili bana alimwi batajisi luzibo. Ambweni inga nkaambo kakuti tabatoli ciindi cilamfwu cakuzyibana kabotu, nkokuti kuziba nzyayanda naa nzyatayandi aumwi, mbaakani zyabo mubuumi alimwi ambwaakakomena umwi. Cilagwasya kulindila, ikutegwa mumuzibe kabotu ngomuyanda kukwatana limwi. Amuyeeye kujatikizya Jakobo, imwana wa Izaka. Wakabelekela basizyala kwamyaka iili ciloba katanazumizigwa kukwata Rakele. Wakalilisungude kucita oobo nkaambo wakajisi luyando lwini-lwini, ikutali kubona buyo ciwa camuntu.—Matalikilo 29:20-30.

11. (a) Ino kukamantana mulukwatano ncinzi ncokuswaanganya antoomwe? (b) Nkaambo nzi kuciziba kwaambaula ncokuyandika mulukwatano?

11 Lukwatano tacili buyo cilongwe ciba akati kamusimbi amusankwa pe. Ilukwatano nkwaangililwa antoomwe kwabantu bobilo ibakakomenena mubukkale bwiindene, ibajisi bube nsini, miyeeyo iindene alimwi alwiiyo. Ziindi zimwi nkuswaanganya zilengwa noiba milaka yobilo buya. Nokuba kuti zintu ambweni tazikonzyi kuba mbuli mbokwaambidwe atala aawa, nkuswaanganya bantu bobilo ibajisi mizeezo iindene mutwaambo toonse. Imizeezo eeyi yobilo ngomusemo walukamantano lwamulukwatano. Ikutondezya aumwi mbwayeeya kulakonzya kuba munzila iikatazya alimwi yakutongooka lyoonse naa kukkomanisya kapati alimwi akuyaka. Masimpe, kwiinda mumajwi, tulakonzya kumunyemya naa kumukkomanisya ngotukwetene limwi. Ikwaambaula cakutalijata kulakonzya kupa kuti lukwatano lunyongane.—Tusimpi 12:18; 15:1, 2; 16:24; 21:9; 31:26.

12, 13. Ino ninzila ili buti iikulwaizigwa mbotweelede kulanga lukwatano?

12 Aboobo, cilayandika kapati kuba aciindi cili mbocibede cakumuziba kabotu ngomuyanda kuyookwatana limwi. Mucizi umwi Munakristo wakkala myaka minji mulukwatano wakaamba kuti: “Nolanga-langa muntu ngoyanda kuyookwatana limwi, weelede kuyeeya bube buyandika kapati ambweni ibuli kkumi mboyanda kuti ubone mumuntu ooyo. Ikuti naa wajana buli ciloba, ulibuzye kuti: ‘Sena ndililibambide kutabubikkila maano oobu botatwe mbwatajisi? Sena ndinookulanga buyo kulezya ooku abuzuba?’ Ikuti naa uladooneka, nkokuti weelede kwiima anzyina akuyeeya.” Pele mweelede kuzilanga mbozibede ncobeni zintu. Ikuti naa muyanda kukwatwa naa kukwata, ncomweelede kuziba ncakuti kunyina nomuyoomujana muntu uujisi zyoonse nzyomuyanda. Alimwi awalo ngomuyookwatana limwi takuli kuti uyoojana zyoonse nzyayanda mulindunywe pe.—Luka 6:41.

13 Lukwatano lulabikkilizya akulyaaba. Paulo wakakatonkomeka kaambo aaka naakati: “Ndayanda kuti mutabi amapakasyo. Oyo uutakwete ulalipakasizya kumakani aa-Mwami, kuti abotezye Mwami. Anukuti oyo uukwete ulalipakasizya kumakani aansi, kuti abotezye mukaakwe. Awalo mwanakazi uukwetwe amusimbi uutakwetwe balaandene mbubonya. Oyo uutakwetwe ulalipakasizya kumakani aa-Mwami, kuti asalale nikuba kumubili nikuba kumoyo. Anukuti oyo uukwetwe ulalipakasizya kumakani aansi kuti abotezye mulumaakwe.”—1 Ba-Korinto 7:32-34.

Ncozimanina Zikwati Zimwi

14, 15. Ino ncinzi cikonzya kupa kuti lukamantano mulukwatano luunke aansi?

14 Mukaintu umwi Munakristo ino-ino wakapenga kapati mulumaakwe naakamuleka kabakwetene kwamyaka iili 12 akutalika kweenda amukaintu umbi. Sena kuli zitondezyo nzyaakabona kabatanalekana? Upandulula kuti: “Wakasika aciimo ncaatakacili kupaila. Tanaakajisi twaambo tuya komoonga itwakali kumupa kutajanika kumiswaangano ya Bunakristo alimwi amumulimo wakukambauka. Wakali kulitamizya kuti wakajisi bubi naa kuti wakali kukatala kapati cakuti tanaakali kukonzya kuba aciindi cakukkala andime. Wakali cilekede kundaambauzya. Kunyina naakacili kubandika zintu zyakumuuya andime. Cakali kujazya nsoni kubona mbwaakacinca. Tanaakacili yooyo ngotwakakwetene limwi.”

15 Abamwi balaamba kuti bakabona zitondezyo zikozyene azeezyo, kubikkilizya akutabikkila maano muzintu zyakumuuya, kwalo kulibonya kwiinda mukuleka kucita ciiyo ca Bbaibbele, kupaila naa kucileka kujanika kumiswaangano ya Bunakristo. Munzila imwi, ibunji bwabaabo ibaleka mbobakwetene limwi bakalekela cilongwe cabo a Jehova kuti ciye aansi. Aboobo, balaleka kubikkila maano kuzintu zyakumuuya. Kuli mbabo Jehova tanaakacili Leza uupona. Inyika mpya yakasyomezyegwa yakaleka kuba cintu ciyoocitika ncobeni. Ziindi zimwi, ikuya ansi kumuuya kwakacitika neliba leelo ooyo uutasyomeki katanajana mukaintu wamusyokwe.—Ba-Hebrayo 10:38, 39; 11:6; 2 Petro 3:13, 14.

16. Ino ncinzi ciyumya lukwatano?

16 Kwiindana azeezyi, banabukwetene bamwi bakkomene baamba kuti cipa kuti lukwatano lwabo luzwidilile nkuyuma kumuuya. Balapaila antoomwe alimwi akwiiya antoomwe. Imulumi waamba kuti: “Tubalila antoomwe Bbaibbele. Tweenda antoomwe mumulimo. Tulayandisya kucita zintu antoomwe.” Iciiyo aawa cilalibonya: Ikubamba cilongwe cibotu a Jehova ciyoogwasya kapati kutegwa lukwatano luyume.

Amuzilange Mbozibede Ncobeni Zintu Alimwi Akwaambauzyanya

17. (a) Ino nzintu nzi zyobilo izikonzya kugwasya kutegwa lukwatano luzwidilile? (b) Ino Paulo ulupandulula buti luyando lwa Bunakristo?

17 Izintu zyobilo azimbi zigwasyilizya kuti lukwatano luzwidilile nzeezyi: luyando lwa Bunakristo alimwi akwaambauzyanya. Ikuti naa bantu bayandana, balijisi kalengwa kakutabikkila maano kukulubizya kwaumwi. Ibantu balakonzya kukwatana kabajisi bulangizi butali kabotu, ambweni ibuyeeme aali zyeezyo nzyobakabala mukabbuku katwaano twakuyandana naa nzyobakalangilila acipeku-peku. Nokuba boobo, cilasika ciindi banabukwetene nobabona mbozibede ncobeni zintu. Eelyo kulubizya kusyoonto buyo naa kucita tuntu tunyemya kulakonzya kuba mapenzi mapati. Ikuti naa cili boobo cacitika, Banakristo beelede kutondezya mucelo wamuuya, iluyando. (Ba-Galatiya 5:22, 23) Masimpe luyando lulijisi nguzu kapati—ikutali luyando lwaakati kamusimbi amusankwa pe, pele iluyando lwa Bunakristo. Paulo wakapandulula luyando lwa Bunakristo kuti: “Luyandisyo lulakazika moyo akufwa luzyalo . . . talulilangilili cintu, talufwambi kujata bukali, taluyeeyi inkoto yabubi. . . . Lulakolela makani oonse akuba alusyomo lyoonse, lulijisi bulangilizi lyoonse akuba acamba kumapenzi oonse.” (1 Ba-Korinto 13:4-7) Cilasalala kuti iluyando lwini-lwini talupi kubikkilila kulubizya kwamuntu kusyoonto pe. Akaambo kakuzilanga mbozibede ncobeni zintu, talulangili zintu zilondokede.—Tusimpi 10:12.

18. Ino mbuti kwaambauzyanya mbokuyumya lukwatano?

18 Ikwaambauzyanya akwalo kulayandika kapati. Kufwumbwa naa banabukwetene bakkala myaka yongaye mulukwatano, beelede kuti kabaambauzyanya alimwi akuswiilila umwi naambaula. Mulumi umwi wakaamba kuti: “Tulaamba aumwi mbwalimvwide, pele tulacita oobo munzila yabulongwe.” Kwiinda mukukkala kwaciindi cilamfwu mulukwatano, mulumi naa mukaintu ulakonzya kutalika kuswiilila zintu mweenzinyina nzyaamba alimwi azyeezyo nzyaatayanda kwaamba. Munzila imwi, myaka mboiyaabuya, banabukwetene bakkede kabotu balaiya ikuzyiba zintu mweenzinyina nzyayeeya. Bamakaintu bamwi baamba kuti balumi babo tababaswiilili. Balumi bamwi balatongooka kuti bamakaintu baabo baboneka kuti balayandisya kwaambaula muziindi ziteelede. Ikwaambauzyanya kulabikkilizya akuba aluse alimwi akumvwisya. Ikwaambauzyanya kuli kabotu kulagwasya kapati kuli banabukwetene.—Jakobo 1:19.

19. (a) Nkaambo nzi kulilekelela ncokukonzya kukatazya? (b) Ino ncinzi ciyootukulwaizya kulilekelela?

19 Ziindi zimwi kwaambauzyanya kulabikkilizya akulilekelela. Eeci tacili cuuba-uba lyoonse pe. Kuyandika kulibombya kutegwa muntu azumine kuti walubizya. Pele mulukwatano kulayandika ikutegwa luyume. Kulilekelela camoyo woonse kulakonzya kulesya penzi likonzya kuyoopa kuti mukatalike kukazyanya kumbele. Alimwi kupa kulekelelwa kwini-kwini alimwi ilaba njenzila yakumana penzi. Paulo wakaamba kuti: “Amukazikilane myoyo yanu akulekelelana, na umwi ulijisi kaambo kumweenzinyina. Mbuli Mwami mbwaakamulekelela milandu yanu, anywebo amucite mbubonya obo. Nkabela kwiinda zyoonse amube aluyandano, ikuti luyandano ncecaanzyo cabuumi bulondokede.”—Ba-Kolose 3:13, 14.

20. Ino mbuti Munakristo mbweelede kumulemeka ngobakwetene limwi nobali balike alimwi anobali abantu bambi?

20 Acimbi ciyandika mulukwatano nkugwasyanya. Banabukwetene Banakristo beelede kuti kabasyomana. Kwiina weelede kunyonganya mweenzinyina naaceya naa kumusampaula. Swebo tulabalumbaizya mbotukwetene limwi; tatubatongooki pe. (Tusimpi 31:28b) Tatubafwubaazyi kwiinda mukupa kuti bagunwe alimwi akucita masesya aanyemya. (Ba-Kolose 4:6) Ikugwasyanya kuli boobu kulayuma kwiinda mukwaamba majwi aaluyando lyoonse. Ikujata naa kwaamba majwi aaluyando kulakonzya kupandulula kuti: “Ndicikuyanda. Ndilikkomenyi kuba anduwe.” Ootu ntotwaambo tumwi itukonzya kugwasya mukuyumya lukwatano alimwi akupa kuti luzwidilile mazubaano. Nkotuli atumbi. Aboobo cibalo citobela ciyoopa malailile aamu Magwalo aatondezya mbolukonzya kuzwidilila lukwatano. *

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 20 Ikuti kamuyanda twaambo atumbi, amubone mubbuku lyakuti, Inzila Yakujana Lukkomano Mumukwasyi, lyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

Sena Inga Mwapandulula?

• Ino ntwaambo nzi tumwi tukonzya kunyonganya lukwatano?

• Ino nkaambo nzi kulundukila kukwatana ncocitagwasyi?

• Mbuti kubikkila maano kuzintu zyakumuuya mbokukonzya kuyumya lukwatano?

• Ino ntwaambo nzi tukonzya kugwasya kutegwa lukwatano luyume?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 26]

Icilongwe ciyumu a Jehova cilabagwasya banabukwetene kuzwidilila mulukwatano