Skip to content

Skip to table of contents

“Mwakaulwa Muulo”

“Mwakaulwa Muulo”

“Mwakaulwa Muulo”

“Mwakaulwa muulo. Nkaambo kaako, amulemye Leza.”—1 BA-KORINTO 6:20.

1, 2. (a) Kweelana a Mulawo wa Musa, mbuti bana Israyeli bazike mbobakeelede kweendelezyegwa? (b) Nkusala kuli buti imuzike nkwaakajisi iwakali kuyanda simalelaakwe?

IBBUKU lipandulula mabala aamu Bbaibbele litegwa Holman Illustrated Bible Dictionary lyaamba kuti: “Buzike bwakalidumide kaindi alimwi bwakali kubonwa kuti ncintu cili buyo kabotu.” Liyungizya kuti: “Ibuvwubi bwakali mu Egepita, mucisi caba Giliki alimwi amu Roma bwakayeeme amulimo ngobakali kubeleka bazike. Mumwaanda wamyaka wakusaanguna wa Bunakristo, omwe akati kabantu botatwe ku Italy wakali muzike, alimwi omwe akati kabantu bosanwe mumasi aambi wakali muzike.”

2 Nokuba kuti buzike bwakaliko amu Israyeli yansiku, kwakali malailile mu Mulawo wa Musa aakukwabilila bazike. Mucikozyanyo, Mulawo wakaamba kuti muna Israyeli wakali kukonzya kubeleka kali muzike kwamyaka iitaindilili kucisambomwi. Mumwaka waciloba, wakaleelede “kwaangunuka, alyeendele.” Pele milawo iijatikizya mbobakeelede kweendelezyegwa bazike yakali mibotu kapati alimwi yakali yaluzyalo cakuti Mulawo wa Musa wakabikka bubambe oobu bwakuti: “Oyo muzike aamba kuti, Ndayandisya simalelaangu amukaangu, abana bangu nsikonzyi kwaangunuka, elyo simalelaakwe uleelede kumutola kuli-Leza, amuswenye kumulyango na kumunsende; lino simalelaakwe adonkole kutwi kwakwe ansunda, amubelekele milimo lyoonse.”—Kulonga 21:2-6; Levitiko 25:42, 43; Deuteronomo 15:12-18.

3. (a) Ino mbuzike buli buti Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna mbobakazumina? (b) Ncinzi citukulwaizya kubelekela Leza?

3 Ibubambe bwabuzike bwakuliyandila bwakali kwiiminina buzike Banakristo bakasimpe mobabede. Mucikozyanyo, balembi ba Bbaibbele ba Paulo, Jakobo, Petro alimwi a Juda bakalyaamba kuti mbazike ba Leza alimwi a Kristo. (Tito 1:1; Jakobo 1:1; 2 Petro 1:1; Juda 1) Paulo wakayeezya Banakristo bana Tesalonika kuti ‘bakafwutatila mizimo akulanga kuli Leza, kuti bakombe [kuti babe bazike, NW] ba Leza uupona alimwi mwini-mwini.’ (1 Ba-Tesalonika 1:9) Ncinzi cakakulwaizya Banakristo aabo kuba bazike ba Leza balisungude? Ino ncinzi cakali kukulwaizya muna Israyeli muzike ikutayanda lwaangunuko? Sena taluli luyando kuli simalelaakwe? Buzike bwa Bunakristo buyeeme aluyando kuli Leza. Notuzyiba alimwi akuyanda Leza wakasimpe alimwi uupona, tulakulwaizyigwa kumubelekela “camoyo woonse acamuuya woonse.” (Deuteronomo 10:12, 13) Pele ino ncinzi cibikkilizyidwe mukuba bazike ba Leza alimwi aba Kristo? Mbuti eeci mbocibujatikizya bukkale bwesu bwabuzuba abuzuba?

“Amuzicite Zyoonse Cakuti Kube Bulemu kwa-Leza”

4. Mbuti mbotuba bazike ba Leza alimwi aba Kristo?

4 Muzike upandululwa kuti “muntu uuvwubidwe amuntu naa abantu bambi mumulawo, alimwi weelede kutobela coonse ncaambilwa.” Tuba bantu bavwubidwe a Jehova mumulawo ciindi notulyaaba kulinguwe alimwi akubbapatizyigwa. Imwaapostolo Paulo upandulula kuti: “Tamulivubi nubeni pe, nkaambo mwakaulwa muulo.” (1 Ba-Korinto 6:19, 20) Muulo ooyo ncipaizyo cacinunuzyo ca Jesu Kristo, mbwaanga kwiinda muli ncico Leza ulatutambula kuba babelesi bakwe, kufwumbwa naa tuli Banakristo bananike antela tuli beenzyinyina ibajisi bulangizi bwaanyika. (Ba-Efeso 1:7; 2:13; Ciyubunuzyo 5:9) Aboobo, kuzwa ciindi notwakabbapatizyigwa, “tuli bakwe [Jehova].” (Ba-Roma 14:8) Mbwaanga twakaulwa abulowa buyandisi bwa Jesu Kristo, aswebo tuba bazike bakwe alimwi akuba amukuli wakutobela malailile aakwe.—1 Petro 1:18, 19.

5. Mmukuli nzi mupati ngotujisi mbotuli babelesi ba Jehova, alimwi ino mbuti mbotunga twauzuzikizya?

5 Bazike beelede kuswiilila simalelo wabo. Ibuzike bwesu mbwakulisungula alimwi bukulwaizyigwa aluyando ndotujisi kuli Simaleleesu. Lugwalo lwa 1 Johane 5:3 lwaamba kuti: “Oku nkokuyanda Leza, kuti twabamba milazyo yakwe, alimwi milazyo yakwe tiili miyumu.” Aboobo kulindiswe, ikumumvwida ncisinizyo caluyando lwesu alimwi akulibombya. Kulalibonya muzintu zyoonse nzyotucita. Paulo wakati: “Kufumbwa zintu nzimucita, nikuba kulya nikuba kunywa niciba cintu cimwi, amuzicite zyoonse cakuti kube bulemu kwa-Leza.” (1 Ba-Korinto 10:31) Mubukkale bwesu bwabuzuba abuzuba, nomuba mutuntu tusyoonto, tweelede kutondezya kuti ‘tumanina Jehova milimo.’—Ba-Roma 12:11.

6. Mbuti kuba bazike ba Leza mbokujatikizya zintu nzyotusala mubuumi? Amucipandulule eeci kwiinda mukubelesya cikozyanyo.

6 Mucikozyanyo, notuyanda kusala tweelede kubikkila maano kapati kukuyanda kwa Simaleleesu uuli kujulu, Jehova. (Malaki 1:6) Zintu zikatazya kusala zilakonzya kusunka mbotumumvwida Leza. Tuyooyandika kubikkila maano kululayo lwakwe muciindi cakutobela moyo wesu ‘weena’ alimwi ‘uujisi bulwazi butakonzyi kupona.’ (Jeremiya 17:9) Kwakaindide buyo ciindi cisyoonto kuzwa ciindi naakabbapatizyigwa Melisa, Munakristo umwi uutakwetwe eelyo mwaalumi umwi mwana-mwana naakatalika kutondezya kuti ulamuyanda. Wakali kulibonya kuba muntu uuli buyo kabotu alimwi wakalitalikide kale kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova. Nokuba boobo, imwaalu umwi wakabandika a Melisa kujatikizya busongo bwakutobela mulawo wa Jehova wakukwatwa buyo ku “muna-Kristo.” (1 Ba-Korinto 7:39; 2 Ba-Korinto 6:14) Melisa ulazuminizya kuti: “Tiicakali cuuba-uba pe kulindime kulutobela lulayo oolu. Pele ndakasala kuti mbwaanga ndakalyaaba kuli Leza kucita kuyanda kwakwe, ndilaatobela malailile aakwe aasalede.” Kayeeya zyakazoocitika kumbele, Melisa waamba kuti: “Ndilikkomene kapati kuti ndakalutobela lulayo. Muciindi buyo cisyoonto mwaalumi ooyu wakacileka kwiiya. Nondakamuzumina, naanga lino ndikwetwe kumuntu uutasyomi.”

7, 8. (a) Nkaambo nzi ncotuteelede kubikkila maano kapati kukukkomanisya bantu? (b) Kwiinda mukubelesya cikozyanyo, amupandulule kuyoowa bantu mbokukonzya kuzundwa.

7 Mbotuli bazike ba Leza, tatweelede kuba bazike babantu pe. (1 Ba-Korinto 7:23) Masimpe, kunyina wesu uutayandi kuzuminwa abantu bamwi pe, pele tweelede kuyeeya alimwi akubikkila maano kuti Banakristo balijisi zyeelelo ziindene kuli zeezyo zili munyika. Paulo wakabuzya kuti: “Sa njanda kubotezya bantu?” Bwiinguzi bwakwe bwakali bwakuti: “Nindacili kubotezya bantu nintali muzike wa-Kristo pe.” (Ba-Galatiya 1:10) Tatweelede kuzumina kuyungwa abantu bamwi alimwi akuba basikukkomanisya bantu. Aboobo ino ncinzi ncotukonzya kucita nobayanda kutuyunga bamwi?

8 Amulange cikozyanyo ca Elena, Imunakristo mwana-mwana ku Spain. Wakalijisi basicikolonyina banji mbaakali kwiiya limwi ibakali kusanga bulowa. Bakalizyi kuti Elena ngumwi wa Bakamboni ba Jehova, alimwi tanaakali kunga wasanga bulowa antela kuzumina kubikkwa bulowa. Naakaba acoolwe cakupandulula kuli basicikolonyina mukkilasi kujatikizya mbwaakali kwaalanga makani aaya, Elena wakalisungula kubapanduluda. Elena upandulula kuti: “Kwaamba masimpe, ndakalibilika kapati kucita boobo. Pele ndakalibambila kabotu alimwi zintu zyakatobela zyakali kugambya. Banji mbotwakali kwiiya limwi bakatalika kundilemeka alimwi bayi bakandaambila kuti bakaukkomanina kapati mulimo ngondakali kucita. Ikwiinda zyoonse, ndakakkomana kuti ndakaliiminina izina lya Jehova alimwi ndakacikonzya kupandulula cakusalazya makani ngondisyoma aamu Magwalo.” (Matalikilo 9:3, 4; Incito 15:28, 29) Masimpe, mbotuli bazike ba Leza alimwi a Kristo, tulalibonya kuti tuliindene kunyika. Pele, ibunji bwaziindi tulakonzya kulijanina bulemu kubantu ikuti katulibambilide kwiiminina nzyotusyoma cabulemu.—1 Petro 3:15.

9. Ncinzi ncotwiiya kumungelo iwakalibonya kumwaapostolo Johane?

9 Alimwi ikutaluba kuti tuli bazike ba Leza kulakonzya kutugwasya kuba bantu balicesya. Aciindi cimwi, imwaapostolo Johane wakabotelwa kapati akaambo kacilengaano cikondelezya ca Jerusalemu wakujulu cakuti wakafwugama kumatende amungelo iwakali mwaambilizi wa Leza kutegwa amukombe. Mungelo wakamwaambila kuti: “Pe, utaciti obo, nkaambo ndi muzikenyoko buyo, ndi umwi wabanabakwanu basinsimi, ndi umwi wabaabo bajatisya makani aabbuku elino. Komba Leza.” (Ciyubunuzyo 22:8, 9) Elo kaka taciliboteli cikozyanyo imungelo ncaakapa kubazike ba Leza boonse! Banakristo bamwi balakonzya kabajisi mikuli iilibedelede mumbungano. Pele Jesu wakati: “Umwi aumwi uuyanda kuba mupati akati kanu uzooba mulanda wanu, alimwi umwi aumwi uuyanda kuba mutaanzi akati kanu uzooba muzike wanu.” (Matayo 20:26, 27) Mbotuli basikutobela Jesu, swebo toonse tuli bazike.

“Twacita Ncotwali Kweelede Kucita”

10. Amupe zikozyanyo zyamu Magwalo izitondezya kuti babelesi basyomeka ba Leza talili lyoonse nocakali cuuba-uba kuli mbabo kucita kuyanda kwakwe.

10 Kucita kuyanda kwa Leza tacili cuuba-uba lyoonse kubantu batalondokede. Imusinsimi Musa wakawayawaya kutobela Jehova naakamwaambila kuunka kuyoogusya bana Israyeli mubuzike ku Egepita. (Kulonga 3:10, 11; 4:1, 10) Naakatambula mukuli wakwaambilizya mulumbe walubeta kubantu baku Nineve, Jona “wakanyamuka, wakati, Ndobokele ku-Tarisi kuzwa kubusyu bwa-Jehova.” (Jona 1:2, 3) Baruki, imulembi wamusinsimi Jeremiya wakatongooka kuti wakakatala. (Jeremiya 45:2, 3) Ino tweelede kucita buti eelyo zintu nzyotulombozya naa nzyotuyandisya noziteendelani akuyanda kwa Leza? Icikozyanyo ncaakapa Jesu cilapa bwiinguzi.

11, 12. (a) Amwaambe mubufwaafwi cikozyanyo ca Jesu cilembedwe kuli Luka 17:7-10. (b) Nciiyo nzi ncotwiiya kucikozyanyo ca Jesu?

11 Jesu wakaamba zyamuzike iwakali kulanganya butanga bwasimalelaakwe buzuba boonse musyokwe. Muzike naakasika kuŋanda, kakatede akaambo kakubeleka canguzu kwamawoola aali 12, simalelaakwe tanaakamwiita kuti akkale ansi anguwe akulya cakulya cinono cakumangolezya. Pele simalelaakwe wakati: “Ndilulamikila ndilalile, libambe undipampwide, nsaangune kulya akunywa, nkokuya ayebo noti kalye akunywa.” Muzike wakali kukonzya kucita nzyaakali kuyanda lilikke naakali kuyoomanizya kukutaukila simalelaakwe. Jesu wakamanizya cikozyanyo kwiinda mukwaamba kuti: “Mbubonya obo anywebo, mwamana kucita zyoonse nzomwalaililwa, amukaambe, Tuli bazike buyo, twacita ncotwali kweelede kucita.”—Luka 17:7-10.

12 Jesu tanaakapa cikozyanyo eeci kutegwa atondezye kuti Jehova talumbi kuzintu nzyotumucitila mumulimo wakwe. Ibbaibbele lilacisalazya noliti: “Leza tali sikampenda, takonzya kuluba milimo yanu akuyanda nkomwatondezya nkaambo kezina lyakwe.” (Ba-Hebrayo 6:10) Pele, iciiyo ncotwiiya kucikozyanyo ca Jesu ncakuti muzike takonzyi kulikondelezya mwini antela kubikkila maano kuzintu nzyayandisya walo mwini. Notwakalyaaba kuli Leza akusala kuba bazike bakwe, twakazumina kubikka nzyayanda kumbele lyazintu nzyotuyanda. Tweelede kubikka zintu nzyayanda Leza mubusena bwakusaanguna.

13, 14. (a) Ino muubukkale buli buti motukonzya kucita zintu nzyotutazyibide? (b) Nkaambo nzi ncotweelede kucita ncayanda Leza?

13 Lyoonse ikuliiya Jwi lya Leza alimwi amabbuku aa “muzike musyomesi uucenjede” inga kwayandika kuti katusolekesya kapati. (Matayo 24:45) Eeci cilakonzya kuba boobo ikapati kuti naa kubala lyali penzi kulindiswe lyoonse antela ibbuku ndyotubala kalibandika ‘makani aasisidwe aabulondo bwa Leza.’ (1 Ba-Korinto 2:10) Pele, sena tatweelede kubikka ciindi ambali cakucita ciiyo cesu tobeni? Inga twayandika kwiiya kulyeendelezya kukkala ansi akuba aciindi cili mbocibede cakwiiya makani cakukkazyika moyo. Ccita kuti twalyeendelezya munzila eeyi, tatukonzyi kuba aluyandisyo ‘kuzilyo ziyumu zyabantu bakakomena.’—Ba-Hebrayo 5:14.

14 Ino mbuti kujatikizya ziindi notusika kuŋanda katukatede akaambo kakubeleka buzuba boonse? Inga twayandika kulisungilizya kujanika kumiswaangano ya Bunakristo. Ambweni kukambaukila bantu mbotutazyi cilakonzya kuba cintu ncotutazyibide. Paulo kumugama wakazumina kuti kulakonzya kuba ziindi notukonzya kwaambilizya makani mabotu ‘cakusinikizyigwa.’ (1 Ba-Korinto 9:17) Pele tulacita zintu eezyi akaambo kakuti Jehova, Simaleleesu uuli kujulu, ooyo ngotuyanda ulatwaambila kuti tweelede kucita oobo. Alimwi sena tatulimvwi kukkutila lyoonse antela kukatalusyigwa notwasoleka kapati kwiiya, kujanika kumiswaangano alimwi akukambauka?—Intembauzyo 1:1, 2; 122:1; 145:10-13.

‘Mutacebukili Zintu Zili Munsi’

15. Mbuti Jesu mbwaakapa cikozyanyo cakulibombya kuli Leza?

15 Jesu Kristo wakatondezya kulibombya kwakwe kuli Bausyi bakujulu munzila iilondokede. Jesu wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Ndaseluka kuzwa kujulu, takuli kucita ncenjanda ndemwini, pele nkucita luyando lwayooyo uwakandituma.” (Johane 6:38) Naakapengede kapati mumoyo mumuunda wa Getesemane, wakapaila kuti: “Ta, kuti kwakonzeka, kanywido aka kandiindilile. Nekubaboobo kutabi kuyanda kwangu pe, akube kuyanda kwako.”—Matayo 26:39.

16, 17. (a) Mbuti mbotweelede kuzibona zintu nzyotwakasiya munsi? (b) Amutondezye Paulo mbwaakazilanga munzila yeelede zintu mukwaamba zyoolwe nzyaakajisi munyika kuti “masifwisifwi buyo.”

16 Jesu Kristo uyanda kuti tuzumanane kusyomeka kukusala kwesu kwakuba bazike ba Leza. Wakati: “Taakwe muntu uwakajata jamba ejanza lyakwe akucebukila munsi, uuelede Bwami bwa-Leza.” (Luka 9:62) Ikuzumanana kuyeeya zintu nzyotwakasiya munsi masimpe tacili cintu ncotweelede kucita notubelekela Leza katuli bazike bakwe. Muciindi caboobo, tweelede kuzibikkila maano zintu nzyotwakajana kwiinda mukusala kuba bazike ba Leza. Paulo wakalembela bana Filipi kuti: “Zintu zyoonse ndaziyeeya mbuli zintu zyabuyo nkaambo kacintu eci ciinda loko kubota cakuziba Jesu Kristo Mwami wangu. Nkaambo kanguwe nkindakalekela zintu zyoonse, ndaziyeeya kuti masifwisifwi buyo mukuyanda kuti njane Kristo.”—Ba-Filipi 3:8.

17 Amuyeeye buyo zintu zyoonse eezyo Paulo nzyaakabona kuti masifwisifwi buyo alimwi akuzileka akaambo kabulumbu bwakumuuya kali muzike wa Leza. Tanaakasiya buyo bubotu bwamunyika pele acoolwe cakuba mweendelezi wabukombi bwaba Juda kumbele. Ikuti Paulo naakazumanana mubukombi bwaci Juda, naakakonzya kusika acuuno ceelene aceeco cakajisi Simeoni, imwana wamwiiyi wa Paulo, Gamaliyeli. (Incito 22:3; Ba-Galatiya 1:14) Simeoni wakaba mweendelezi waba Farisi alimwi wakajisi lubazu lupati—nokuba kuti wakali kudooneka mubuzangi bwaba Juda kubana Roma ikwakacitika mu 66-70 C.E. Wakajaigwa mumazwanga aayo, ambweni aba Juda bazangi antela abasikalumamba bana Roma.

18. Amupe cikozyanyo ikutondezya ikuzwidilila kumuuya mbokuletela zilongezyo.

18 Bakamboni ba Jehova banji bacitobela cikozyanyo ca Paulo. Jean waamba kuti: “Mumyaka buyo misyoonto kuzwa ciindi nondakamanizya cikolo, ndakajana mulimo wakuba mulembi mupati kuli similawo umwi uudumide mu London. Ndakali kuuyandisya mulimo wangu alimwi ndakali kuvwola mali manji, pele mumoyo ndakalizyi kuti ndilakonzya kucita zintu zinji mukubelekela Jehova. Kumamanino, ndakalemba lugwalo lwakucileka mulimo, aboobo ndakatalika bupainiya. Ndilalumba kapati kuti ndakabweza ntaamu eeyo myaka iitandila ku 20 yainda! Mulimo wangu waciindi coonse wapa kuti buumi bwangu bube ampindu ikwiinda mpindu iili yoonse mulimo wabulembi njowakali kunga wandiletela. Kunyina cintu cikkomanisya kwiinda kubona Jwi lya Jehova kalicinca bukkale bwamuntu. Ikuba acibeela mububambe oobo cilakondelezya. Tulatambula zintu zinji kapati kuli Jehova kwiinda eezyo swebo nzyotumupa.”

19. Mmakanze nzi ngotweelede kuba angayo, alimwi nkaambo nzi?

19 Mukuya kwaciindi bukkale bwesu bulakonzya kucinca. Pele ikulyaaba kwesu kuli Leza takucinci pe. Tucili bazike ba Jehova alimwi ulatuzuminzya kulisalila inzila mbotu mbotukonzya kucibelesya ciindi cesu, inguzu, zintu nzyotuzyi alimwi azintu zimwi. Aboobo izintu nzyotusala mumakani aaya zilakonzya kutondezya luyando lwesu kuli Leza. Alimwi zilatondezya mbotulisungude kulyaaba kucita zintu zimwi. (Matayo 6:33) Tacikwe makani abukkale motubede, sena tatweelede kuba amakanze aakupa Jehova zintu ziinda kubota? Paulo wakalemba kuti: “Ncibotu kuti muntu asungwaale kupa mbuli buvubi bwakwe mbwajisi, takonzyi kupa ncatajisi pe.”—2 Ba-Korinto 8:12.

“Mulijisi Cilumbo Canu”

20, 21. (a) Mmicelo nzi iizyalwa abazike ba Leza? (b) Mbuti Jehova mbwabalongezya aabo ibamupa zintu ziinda kubota?

20 Ikuba bazike ba Leza tacili cintu ciminya pe. Muciindi caboobo, kulatulemununa kubuzike oobo butupa kuti katutakkomene. Paulo wakalemba kuti: “Sunu mbumulubukide kuzibi akuba bazike ba-Leza, mulijisi cilumbo canu cabusalazi, nkabela mamanino aaco mbuumi butamani.” (Ba-Roma 6:22) Ikuba bazike ba Leza kutupa kuzyala micelo munzila yabusalazi mukuti tujana zilongezyo akaambo kakuba abukkale busalala. Kuyungizya waawo, kusololela kubuumi butamani kumbele.

21 Jehova mwaabi kubazike bakwe. Notubeleka kusikila mpotugolela mumulimo wakwe, ulatujaluda “zipulo zyakujulu” alimwi akututilila “coolwe cakufwasuka loko.” (Malaki 3:10) Elo lyoonse cinooli cintu cikondelezya kapati kaka kubeleka katuli bazike ba Jehova mane kukabe kutamani!

Sena Muciyeeyede?

• Nkaambo nzi ncotuba bazike ba Leza?

• Mbuti mbotutondezya kuti tulalibombya kukuyanda kwa Leza?

• Nkaambo nzi ncotweelede kulibambila kubikka kuyanda kwa Jehova kumbele kwazintu nzyotuyanda?

• Nkaambo nzi ncotuteelede ‘kucebukila zintu zili munsi’?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 14]

Ibubambe bwabuzike bwakuliyandila mu Israyeli bwakali kwiiminina buzike bwa Bunakristo

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Tuba bazike ba Leza ciindi notubbapatizyigwa

[Zifwanikiso izili apeeji 15]

Banakristo babikka kuyanda kwa Leza mubusena bwakusaanguna