Skip to content

Skip to table of contents

Ino Mbaani Bayoobusyigwa?

Ino Mbaani Bayoobusyigwa?

Ino Mbaani Bayoobusyigwa?

“Mutagambwi aliyeeyi nkani, nkaambo ciindi ciyoosika ncobati kamvwe ijwi lyakwe boonse abali muzyuumbwe, bayoozwa mpoonya.”—JOHANE 5:28, 29.

1. Ino nkwaambilizya kuli kwaalubazu nkwaakamvwa Musa muciteyo cakali kuyaka, alimwi ino nguni iwakazyi kwiinduluka majwi aayo kumbele?

CINTU cigambya cakacitika mumyaka yainda iinda ku 3,500. Musa wakali kweembela mbelele zya Jetero sinsiku. Kali munsi a Mulundu wa Horebu, mungelo wa Jehova wakaboneka kuli Musa mumulilo wakali muciteyo. Cibalo mubbuku lya Kulonga ciluula kuti: “Lino wakabona kuti citeo kaciyaka amulilo, nekubaboobo citeo kacitapyi.” Eelyo ijwi lyakaita kuzwa muciteyo. Ijwi elo lyakati: “Ndime Leza wabamauso, Leza wa-Abrahamu a-Leza wa-Isaka, a-Leza wa-Jakobo.” (Kulonga 3:1-6) Kumbele, mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., majwi aayo akazooibalukwa a Jesu Mwana wa Leza.

2, 3. (a) Ino mbulangizi nzi mbwajisi Abrahamu, Izaka alimwi a Jakobo? (b) Ino mmibuzyo nzi iibuka?

2 Jesu wakabandika aba Saduki bamwi balo ibatakali kusyoma mububuke. Jesu wakati: “Kuti bafu balabusigwa, awalo Musa wakaakutondezya mwaakalembela makani aacivuna, awo naakali kwaamba Jehova kuti, ngu-Leza wa-Abrahamu, Leza wa-Izaka, Leza wa-Jakobo. Leza tali Leza wabafu, pele ngwabaumi, nkaambo boonse balapona kulinguwe.” (Luka 20:27, 37, 38) Kwiinda mukwaamba majwi aaya, Jesu wakasinizya kuti kweelana ambwazilanga zintu Leza, Abrahamu, Izaka alimwi a Jakobo ibakafwa kaindi bacipona mumizeezo ya Leza. Mbubwenya mbuli Jobu, balindila mamanino aa “mulimo” wabo, ikoona mulufwu. (Jobo 14:14, BT) Munyika ya Leza mpya, bayoobusigwa.

3 Pele ino mbuti zyuulu-zyuulu zyabamwi bakafwa musyule oomu? Sena abalo bayoobusigwa? Katutanapa bwiinguzi bukkazika moyo kumubuzyo ooyu, atulange mu Jwi lya Leza tubone bantu nkobaunka nobafwa.

Ino Bafwide Bali Kuli?

4. (a) Ino nkuli bantu nkobaunka nobafwa? (b) Ino Mukabanda ncinzi?

4 Ibbaibbele lyaamba kuti bafwide “tabezi cintu niciba comwe.” Muntu nafwa, taunki kumulilo wahelo naa kulindila mubusena bukatazya bukkala myuuya yabaabo batakatambulwa kujulu akaambo kakutazumina lubbapatizyo lwa Bunakristo kweelana anjiisyo ya Bakatolika, pele ujokela buyo kubulongo. Aboobo Jwi lya Leza lilaya bacipona kuti: “Kufumbwa milimo njaajana maanza aako, kocita canguzu, nkaambo taakwe milimo niiba miyeeyo neluba luzibo nebuba busongo mukabanda moyoonjila.” (Mukambausi 9:5, 10; Matalikilo 3:19) Ibbala lyakuti Mukabanda lyakazwa kubbala lya Chihebrayo lyakuti “Sheol” ibanji ndyobatazi kabotu. Ndibbala lya Chihebrayo litazyibidwe kabotu nkolyakazwa. Zikombelo zinji ziyiisya kuti bafwide bacipona, pele kweelana a Jwi lya Leza lyakasololelwa amuuya mbolitondezya, aabo ibali Mukabanda balifwide, kunyina ncobazi. Mukabanda caamba mucuumbwe muzikkilwa bantu.

5, 6. Ino nkuli nkwaakaya Jakobo naakafwa, alimwi ino mbaani mbaakazikkwa limwi?

5 Mu Bbaibbele, ibbala lyakuti “Mukabanda” lilajanika ciindi cakusaanguna ku Matalikilo 37:35. Imwanaakwe musankwa Josefa ngwaakali kuyandisya naakayeeyelwa kuti wafwa, Jakobo sinsiku wakakaka kuumbulizyigwa kaamba kuti: “Njooselukila mukabanda mwaabede mwanaangu cakulila.” Mbwaakasyoma kuti mwanaakwe musankwa wakalifwide, Jakobo wakalombozya kufwa akuba Mukabanda. Nokwakainda mazuba, bana ba Jakobo bapati bakali kuyanda kutoleezya Benjamini mwana musankwa muniini ku Egepita kutegwa bakalete cakulya. Nokuba boobo, Jakobo wakakaka ulaamba: “Mwanaangu takooyoinka anywebo, nkaambo mupati wakwe wakafwa, lino wasyaala alike. Na wasikilwa bubi mulweendo ndomutola, muyoselusya imvwi zyangu cabuusu mukabanda.” (Matalikilo 42:36, 38) Eezi zibeela zyobilo ziswaanganya lufwu a Kabanda, ikutali buumi bwamuntu buzumanana afwa.

6 Cibalo icili mubbuku lya Matalikilo caamba kuti Josefa wakaba mweendelezi wazyakulya ku Egepita. Aboobo, Jakobo wakakonzya kubweza lweendo kuya kooko ikutegwa akaswaangane alimwi a Josefa mwanaakwe calukkomano. Kumane boobo, Jakobo wakakkala munyika eeyo kusikila ciindi naakafwa kacembeede kajisi myaka iili 147. Kweelana ambwaakaamba naakali kuyanda kufwa, bana bakwe bakaubweza mutumba akuyoouzikka musempo lyaku Makipela munyika ya Kanana. (Matalikilo 47:28; 49:29-31; 50:12, 13) Aboobo, Jakobo wakazikkwa a Izaka bausyi alimwi a Abrahamu basyaanyinakulu.

‘Kuya Kuli Bamawisi’

7, 8. (a) Ino nkuli nkwaakaunka Abrahamu naakafwa? Amupandulule. (b) Ino ncinzi citondezya kuti bantu abamwi bakaunka Mukabanda nobakafwa?

7 Musyule Jehova naakasinizya cizuminano cakwe kuli Abrahamu akumusyomezya kuti lunyungu lwakwe luyoovwula, wakaamba icakali kuyoocitikila Abrahamu. Jehova wakati: “Ayebo, uyoosika kulibamauso caluumuno, uyoozikwa muboongozi bubotu.” (Matalikilo 15:15) Alimwi eeci ncecakacitika. Matalikilo 25:8 yaamba kuti: “Nkabela kumamanino, Abrahamu naakafwa, kali abucekulu bubotu, kacembeede loko. Elyo wakaya kulibasinsiku bakwe.” Ino basinsiku aaba bakali bani? Matalikilo 11:10-26 ilijisi mulongo wabamasyaanyinakulu kutalikila kuli Semu mwanaa Nowa. Aboobo nkuuli baaba bali kale Mukabanda Abrahamu nkwaakaya naakafwa.

8 Imabala aakuti ‘kuya kuli basinsiku bakwe’ alajanika-janika mu Magwalo aa Chihebrayo. Aboobo cileelela kukosola kuti Ismayeli mwana musankwa wa Abrahamu alimwi a Aroni munyina Musa bakaunka Mukabanda nobakafwa ikutegwa balindile kubusyigwa. (Matalikilo 25:17; Myeelwe 20:23-29) Kweelede kuti awalo Musa wakaunka Mukabanda, nokuba kuti kunyina wakazi cuumbwe cakwe nkocakabede. (Myeelwe 27:13; Deuteronomo 34:5, 6) Mbubwenya buyo, Joshua iwakabweza busena bwa Musa kali musololi wabana Israyeli kubikkilizya azyalani lyabantu lyoonse, abalo bakaunka Mukabanda nobakafwa.—Babetesi 2:8-10.

9. (a) Ino mbuti Ibbaibbele mbolitondezya kuti ibbala lya Chihebrayo lisanduludwe kuti “Mukabanda” alimwi abbala lya Chigiliki lisanduludwe kuti “Cikalilo cabafwa” aamba busena bomwe? (b) Ino aabo ibali Mukabanda naa mu Cikkalilo cabafwu bajisi bulangizi nzi?

9 Nokwakainda myaanda yamyaka iili mbwiibede, Davida wakaba mwami wamisyobo ya Israyeli iili 12. Naakafwa, “wakoona abamawisi.” (1 Bami 2:10) Sena awalo uli Mukabanda? Imakani aakondelezya ngakuti, mubuzuba bwa Pentekoste 33 C.E., mwaapostolo Petro wakalwaamba lufwu lwa Davida kwiinda mukuzubulula Intembauzyo 16:10 kuti: “Tokooyoosia moyo wangu kucikalilo cabafu.” Naakamana kwaamba kuti Davida ucili mucuumbwe, Petro wakaabelesya majwi aayo kwaamba Jesu alimwi akutondezya kuti Davida “mbwaakabona obo, wakaamba aakubuka kwa-Kristo kuti muuya wakwe tuukasiidwe kucikalilo cabafwa, mubili wakwe tuukabolede. Oyu Jesu Leza wakamubusya, swebo toonse tuli bakamboni bamakani aya.” (Incito 2:29-32) Aawa Petro wakabelesya mabala aakuti “cikalilo cabafwa,” alo ali mabala aasanduludwe kuzwa kubala lya Chigiliki lyaamba cintu comwe abbala lya Chihebrayo lisanduludwe kuti “Mukabanda.” Aboobo, aabo ibali mu Cikkalilo cabafwu bali muciimo icili mbuli cabaabo ibali Mukabanda. Balilede kabalindila kubusigwa.

Sena Kuli Bataluleme Mukabanda?

10, 11. Ino nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti bataluleme bamwi baunka Mukabanda naa ku Cikkalilo cabafwu nobafwa?

10 Musa naakamana kugusya musyobo wabana Israyeli mu Egepita, ibamwi bakazanga munkanda. Musa wakaambila bantu kuti balyaandaanye kubasololi bazangi, nkokuti Kora, Datani alimwi a Abiramu. Bakeelede kufwa lufwu lutafwi bantu boonse. Musa wakapandulula kuti: “Na bantu aba bafwa mbubonya mbubafwa bantu boonse, alimwi na basikilwa makani ayo ngaonya aasikila bantu boonse, teensi Jehova wandituma. Pele na Jehova wacita cintu cipya, na nyika yaasama akubamena ambono zyabo zyoonse, na baselukila kwacimvumwe kabalanga, lino muyooziba kuti aba bantu basampaula Jehova.” (Myeelwe 16:29, 30) Aboobo, kufwumbwa naa nkwiinda mukumenwa anyika naa kuumpwa amulilo mbuli bwakacitwa Kora alimwi aba Levi ibali 250 ibakali kulubazu lwakwe, boonse bazangi aaba bakaunka Mukabanda naa ku Cikkalilo cabafwu.—Myeelwe 26:10.

11 Simeyi iwakasinganya Mwami Davida wakapegwa cisubulo ayooyo wakakkala acuuno cabwami ca Davida nkokuti Solomoni. Davida wakalailila kuti: “Utamulekeleli mulandu, nkaambo ulicenjede, ulizi mboelede kumucitila. Imvwi zyakwe ziwide mukabanda abulowa.” Solomoni wakaambila Benaya kuti abeleke mulimo ooyu. (1 Bami 2:8, 9, 44-46) Aumbi ngwaakajaya Benaya apanga nguyooyo iwakali mupati wabasikalumamba wabana Israyeli uutegwa Joabu. Imvwi zyakwe ‘tiizyakawida Mukabanda caluumuno.’ (1 Bami 2:5, 6, 28-34) Zikozyanyo eezi zyobilo zisinizya mboluli lwamasimpe lwiimbo lwa Davida lwakasololelwa amuuya lwakuti: “Basizibi bayoopilusigwa kubusangu, abamasi oonse baluba Leza.”—Intembauzyo 9:17.

12. Ino Ahitofeli wakali ni, alimwi ino nkuli nkwaakaya naakafwa?

12 Ahitofeli ngowakali kulaya Davida. Ilulayo lwakwe lwakali kulemekwa kapati mbuli kuti lwakali kuzwa kuli Jehova. (2 Samuele 16:23) Cuusisya ncakuti mubelesi ooyu uusyomeka wakasanduka akuba sikwaaba. Wakaba akati kabazangi bakali kusololelwa a mwana musankwa wa Davida uutegwa Abisalomu. Kuboneka kuti Davida wakabelesya maambila mbali naakalemba kuti: “Nkaambo tali sinkondoma uundisampaula; kwaakuli boobo natakwe kaambo. Teensi oyo uundisulide uulisumpula kundilwisya; nekwali boobo, nendamuyuba.” Davida wazumanana ategwa: “Lufu lubajate, baye mbaumi [Mukabanda], nkaambo zibi muzili mumaanda aabo amukati kabo.” (Intembauzyo 55:12-15) Ahitofeli alimwi abeenzinyina nobakafwa, bakaunka Mukabanda.

Ino Mbaani Ibali mu Gehena?

13. Ino nkaambo nzi Judasi ncategwa “mwana uuingaila”?

13 Amweezyanisye bukkale bwa Davida aceeco cakacitikila Davida Mupati, Jesu. Umwi wabaapostolo ba Kristo ibali 12 uutegwa Judasi Iskariote wakaba mwaabi mbubwenya mbuli Ahitofeli. Ibumpelenge bwa Judasi bwakaindilila kapati ali bwa Ahitofeli. Judasi wakalwana Mwanaa Leza mutaanzi kuzyalwa. Mumupailo wakwe wakumamanino aamulimo wakwe waanyika, Mwanaa Leza wakaamba kujatikizya batobeli bakwe ategwa: “Nendacili ambabo, ndali kubabamba muzina lyako ndookandipa. Ndali kubatabilila, eno taakwe omwe wabo uusweekede pele mwana uuingaila walo, kuti Magwalo azyulile.” (Johane 17:12) Kwiinda mukwaamba kuti “mwana uuingaila,” Jesu wakatondezya kuti Judasi naakafwa wakanyina bulangizi bwabubuke pe. Tanaakazumanana kuyeeyegwa a Leza pe. Tanaakaya Mukabanda pe, pele wakaya ku Gehena. Ino Gehena ncinzi?

14. Ino Gehena iiminina nzi?

14 Jesu wakabatongooka basololi bazikombelo bamumazuba aakwe nkaambo bakali kucita umwi aumwi wabasikwiiya bakwe kuba “muna-Gehena.” (Matayo 23:15) Muciindi eeco, bantu bakaluuzi kabotu Mumpata wa Hinomu, ibusena bwakali kubelesyegwa kusowela tombe amafwuse amitumba yazigwebenga zyatakeelede kuzikkwa kabotu. Musyule, Jesu lwakwe wakaamba kujatikizya Gehena mu Mulumbe wakwe waa Cilundu. (Matayo 5:29, 30) Bupanduluzi bwacikozyanyo bwabbala eeli tiibwakali kukatazya kumvwa kubaswiilizi bakwe. Gehena yakali kwiiminina kunyonyookela limwi kakunyina bulangizi bwabubuke. Kunze lya Judasi Iskariote wamumazuba aa Jesu, sena kuli bamwi bakaunka ku Gehena muciindi cakuya Mukabanda naa ku Cikkalilo cabafwu nobakafwa?

15, 16. Ino mbaani bakaya ku Gehena nobakafwa, alimwi ino nkaambo nzi ncobakaunkila nkuko?

15 Bantu bakusaanguna, nkokuti Adamu a Eva bakalengwa kabalondokede. Bakabisya caali. Bakeelede kulisalila buumi butamani naa lufwu. Tiibakamumvwida Leza eelyo bakaba kulubazu lwa Saatani. Nobakafwa bakanyina bulangizi bwakugwasyigwa acipaizyo cacinunuzyo ca Kristo. Muciindi caboobo, bakaunka ku Gehena.

16 Mwana mutaanzi kuli Adamu uutegwa Kaini wakajaya musyoonto wakwe Abelo, eelyo wakaba simutuntuli. Mwaapostolo Johane wakapandulula Kaini kuti “wakali wa-Mubi.” (1 Johane 3:12) Cileelela kwaamba kuti mbubwenya mbuli bazyali bakwe, wakaya ku Gehena naakafwa. (Matayo 23:33, 35) Elo kaka kuli lwiindano abukkale bwa Abelo mululami! Paulo wakapandulula kuti: “Lusyomo ndolwakatuuzya Abelo cituuzyo ciinda ca-Kaini. Mulincico mwaakalungulwidwa kuti uliluzi (mbwaakalungulula Leza kukutambula cituuzyo cakwe).” Wakayungizya kuti: “Aboobo nekuba kuti wakafwa, ucaamba asunu.” (Ba-Hebrayo 11:4) Inzya, Abelo lino uli Mukabanda kalindila bubuke.

Bubuke “Butaanzi” Alimwi “Bwiinda”

17. (a) “Kumamanino aaciindi” kuno, ino mbaani baunka Mukabanda? (b) Ino aabo ibali Mukabanda alimwi abaabo ibali mu Gehena bajisi bulangizi nzi?

17 Ibanji babala makani aaya baleezeezya kujatikizya bukkale bwabaabo ibafwa “kumamanino aaciindi.” (Daniele 8:19) Ciyubunuzyo caandaano 6 cipandulula basimabbiza bone bamuciindi eeci. Cigambya ncakuti sibbiza wamamanino wiitwa kuti Lufwu alimwi utobelwa a Cikkalilo cabafwu. Aboobo, aabo bakafwa akaambo kazintu zicita basimabbiza bali kumbele, baya ku Cikkalilo cabafwu kabalindila kubusyilwa munyika ya Leza mpya. (Ciyubunuzyo 6:8) Pele ino aabo ibali Mukabanda (Cikkalilo cabafwu) abaabo ibali mu Gehena bajisi bulangizi nzi? Inga twati, ibali Mukabanda bayoobusyigwa; pele bali mu Gehena bayoonyonyoodwa limwi—tabakabi kabili.

18. Ino mbulangizi nzi bujanika ‘mububuke butaanzi’?

18 Mwaapostolo Johane wakalemba kuti: “Uli acoolwe, alimwi ulasalala, kufumbwa muntu uubuka mububuke obu butaanzi. Kuli baabo bali boobo lufu lwabili talukwe inguzu, pele bayooba bapaizi ba-Leza aba-Kristo, bayooendelezya awe myaaka iili cuulu.” Aabo mbayoolela limwi Kristo babuka ‘mububuke butaanzi,’ pele ino mbulangizi nzi buliko kubunji bwa bantu?—Ciyubunuzyo 20:6.

19. Ino mbuti bamwi mbobagwasyigwa ‘abubuke bwiinda’?

19 Kuzwa kumazuba aababelesi ba Leza ba Eliya alimwi a Elisha, maleele aabubuke akapa kuti bantu bapone alimwi. Paulo uluula kuti: “Bamwi banakazi abakafwidwa bakwabo bakabusizigwa kuzwa kulufu. Bamwi bantu bakacitwa ipenzya-bulanga nobakayeeya kufwa, bakakaka kuvunwa, kuti bakajane buumi bwiinda buciza.” Inzya, aaba basilusyomo bakali kulangila bubuke akupona buumi butamani ikutali bwakaindi buyo kasyoonto akufwa pe. Masimpe oobo buyooba ‘bubuke bwiinda.’—Ba-Hebrayo 11:35.

20. Ino ncinzi cibalo citobela ncociyoolanga-langa?

20 Ikuti naa twafwa katusyomeka Jehova katanaleta mamanino kubweende oobu bubyaabi, tulijisi bulangizi bwini-bwini bwa ‘bubuke bwiinda,’ mukuti bwalo mbwabulangizi bwabuumi butamani. Jesu wakasyomezya kuti: “Mutagambwi aliyeeyi nkani, nkaambo ciindi ciyoosika ncobati kamvwe ijwi lyakwe boonse abali muzyuumbwe, bayoozwa mpoonya.” (Johane 5:28, 29) Cibalo citobela cilazumanana kwaalanga-langa imakanze aabubuke. Ciyootondezya mbuli bulangizi bwabubuke mbobutuyumya kuba basilusyomo akutugwasya kukomezya muuya wakulyaaba.

Sena Muciyeeyede?

• Ino nkaambo nzi Jehova ncapandululwa kuti ‘ngu Leza wabaumi?’

• Ino ibali Mukabanda bali muciimo nzi?

• Ino aabo ibali mu Gehena bajisi bulangizi nzi?

• Ino mbuti bamwi mbobayoogwasyigwa ‘abubuke bwiinda?’

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 21]

Mbubwenya mbuli Abrahamu, aabo baya Mukabanda baleelela kubusyigwa

[Zifwanikiso izili apeeji 23]

Ino nkaambo nzi Adamu a Eva, Kaini alimwi a Judasi Iskariote ncobakaya ku Gehena?