Skip to content

Skip to table of contents

‘Amubosye Moyo’

‘Amubosye Moyo’

‘Amubosye Moyo’

“Muna-Mwami teelede kulwana pe, uleelede kuba mutete-moyo kubantu boonse, . . . akubosya moyo.”—2 TIMOTEO 2:24.

1. Notuli mumulimo wa Bunakristo, nkaambo nzi ziindi zimwi ncotujana bantu baambaula cabukali?

INO mucita buti eelyo bantu ibatamuyandi naa ibataciyandi ncomucita nobamukazya? Naakali kupandulula mazuba aakumamanino, mwaapostolo Paulo wakasinsima kuti bantu bayooba “basikasankusanku, . . . abasiluvuya lwakutaminizya, batalyeendeleli, basitunyetunyetu.” (2 Timoteo 3:1-5, 12) Mulakonzya kubajana bantu bali boobo mumulimo wanu wa Bunakristo naa milimo imwi.

2. Ino mmagwalo nzi aakonzya kutugwasya kweendelezya bantu baambaula cabukali kulindiswe?

2 Tacipandululi kuti muntu woonse waambaula cabukali tazibikkili maano naaceya muzintu ziluzi. Imapenzi mapati naa kunyongana kulakonzya kupa kuti bantu kabaambaula cabukali kumuntu woonse ngobali limwi. (Mukambausi 7:7) Ibanji balacita oobu akaambo kakuti balakkala alimwi akubelekela mubusena oomo bantu ziindi zinji mobaambaula cabukali. Eeci tacipandululi kuti aswebo mbotuli Banakristo mbotweelede kwaambaula oobo pe, pele citugwasya kuzyiba kaambo bantu ncobaambauda boobo. Ino tweelede kucita buti kuti twaambilwa cabukali? Tusimpi 19:11 yaamba kuti: “Busongo bwamuntu bulamuumusya kukalala.” Alimwi ilugwalo lwa Ba-Roma 12:17, 18 lutulaya kuti: “Mutabeenzyi bubi bamweenzya bubi. . . . Anooli kwakonzeka, nkukuti mbuli mbumukonzya nubeni, amukalane abantu boonse caluumuno.”

3. Ino mbuti kusumpula luumuno mbokujatikizyidwe mumulumbe ngotukambauka?

3 Ikuti katuli basiluumuno ncobeni, eeci ciyoolibonya muciimo ncotutondezya. Ciyoolibonya muzintu nzyotwaamba akucita kubikkilizya ambotuboneka kubusyu alimwi amujwi lyesu. (Tusimpi 17:27) Naakatuma baapostolo bakwe kuti bakakambauke, Jesu wakabalaya kuti: “Ciindi ncomunjila muŋanda, amubajuzye bali mumo [“mukati ‘Amube aluumuno,’” Cizuminano Cipya]. Lino bantu bali mumo kuti beelede luumuno lwanu alube alimbabo. Pele kuti tabeelede, luumuno lwanu aluboole kulindinywe.” (Matayo 10:12, 13) Imulumbe ngotujisi mmakani mabotu. Ibbaibbele liwaamba kuti “Makani Mabotu aaluumuno,” “Makani Mabotu aaluzyalo lwa-Leza” alimwi akuti “aya Makani Mabotu aa-Bwami.” (Ba-Efeso 6:15; Incito 20:24; Matayo 24:14) Imakanze eesu taali aakutongooka nzyasyoma muntu umwi naa kukazya mbwazibona zintu pe, pele ngakumwaambila makani mabotu aazwa mu Jwi lya Leza.

4. Ino ncinzi ncomunga mwaamba nomwaambilwa kuti “Tandaakkomanini makani aaya” kamutana akukapandulula kaambo ncomwaswaila?

4 Kakunyina kuswiilila ncobeni, mwini ŋanda ulakonzya kwiile kwaamba kuti, “Tandaakkomanini makani aaya.” Ziindi zinji, cilakonzyeka kwaamba buyo kuti, “Ndalikuyanda buyo kubala lugwalo oolu lomwe lufwaafwi kuzwa mu Bbaibbele.” Ulakonzya kuzumina kubalilwa buyo lugwalo lomwe. Ziindi zimwi, cilakonzya kuyandika kwaamba kuti: “Ndali kuyanda kumwaambila kujatikizya ciindi nokutakabi kutalulama alimwi bantu boonse nobayooyiya kuyandana.” Ikuti naa mwini ŋanda tatondezyi kuti uliyandide kuzyiba ziyungizyidwe, mulakonzya kuyungizya kuti: “Pele kuboneka kuti eeci tacili ciindi cibotu kulindinywe.” Nokuba kuti kwiingula kwamwini ŋanda takuli kwaluumuno, sena tweelede kumubona kuti ‘teelede’? Kufwumbwa mbwanga walimvwa, amuyeeye lulayo lwamu Bbaibbele lwakuba “mutete-moyo kubantu boonse, . . . akubosya moyo.”—2 Timoteo 2:24.

Uulisumpula Pele Uusweekede

5, 6. Ino mbuti Saulo mbwaakabacita batobeli ba Jesu, alimwi nkaambo nzi ncaakacitila boobo?

5 Mumwaanda wamyaka wakusaanguna, mwaalumi umwi wakali kutegwa Saulo wakajisi mpuwo yakwaambaula cakudaula alimwi mane sikakondo-kondo. Ibbaibbele lyaamba kuti ‘wakalifwundilide kupenzya akujaya basikwiiya ba-Mwami.’ (Incito 9:1, 2) Kumbele wakazuminizya kuti wakali “sikasankusanku asikakomokomo asikazundozundo.” (1 Timoteo 1:13) Nokuba kuti basazinyina bamwi bakali Banakristo kale, ikujatikizya batobeli ba Kristo wakati: “Mbwendakali kubakalalilisya ndakabatanda mane muminzi yamasi.” (Incito 23:16; 26:11; Ba-Roma 16:7, 11) Kunyina citondezyo cakuti basikwiiya bakatalika kukazyanya a Saulo naakali kubacitila boobu.

6 Ino nkaambo nzi Saulo ncaakacitila boobo? Kumbele wakazyi kwaamba kuti: “Teendakazi ncendakali kucita cakutazumina.” (1 Timoteo 1:13) Wakali mu Farisi, wakayiisyidwe “mumulao wa[bamausyi] cakumaninina.” (Incito 22:3) Nokuba kuti Gamaliyeli mwiiyi wa Saulo tanaakali kuciindilizya kusula bamwi, mupaizi mupati Kayafa, walo Saulo ngwaakazyi kuyanzana limwi, wakali kuciindilizya. Kayafa ngowakali musololi mububambe bwakapa kuti Jesu Kristo ajayigwe. (Matayo 26:3, 4, 63-66; Incito 5:34-39) Kumane boobo, Kayafa wakabona kwaamba kuti baapostolo ba Jesu bakwibbaulwa, alimwi cakusinizya wakabalailila kuti bacileke kukambauka muzina lya Jesu. Kayafa ngowakali sicuuno mu Nkuta Mpati nokwakabandikwa makani aakabayasa kumoyo bantu, calo cakapa kuti Stefano agusyigwe anze kuti akajayigwe. (Incito 5:27, 28, 40; 7:1-60) Saulo wakali kulangilila Stefano naakali kupwayigwa mabwe, alimwi Kayafa wakazumizya Saulo kuti akayandaule batobeli ba Jesu bambi akubelesya mulimo wabo kwiinda mukubajata akubaanga ku Damasko. (Incito 8:1; 9:1, 2) Kwiinda mukuyungwa a Kayafa, Saulo wakayeeya kuti kucita boobu kwakatondezya busungu mbwaakajisi kuli Leza, pele tanaakajisi lusyomo lwini-lwini. (Incito 22:3-5) Akaambo kaboobo, Saulo tanaakazyiba kuti Jesu ngowakali Mesiya mwini-mwini. Pele Saulo wakazyiba kuti nzyaakali kucita zyakali zibi ciindi Jesu wakabusyigwa munzila yamaleele naakaambaula anguwe mumugwagwa uutozya ku Damasko.—Incito 9:3-6.

7. Ncinzi cakamucitikila Saulo akaambo kakuswaangana a Jesu naakali kuya ku Damasko?

7 Tiikwakainda ciindi cilamfwu pe, sikwiiya Hananiya wakatumwa kutegwa amukambaukile Saulo. Sena nomwakalisungula kumukambaukila Saulo? Hananiya wakaliyoowede, pele wakaambaula a Saulo calubomba. Iciimo ca Saulo cakali cincide akaambo kakuswaangana munzila yamaleele a Jesu naakali kuya ku Damasko. (Incito 9:10-22) Kumbele wakazyi kwiitwa kuti imwaapostolo Paulo, mmisyinali Munakristo imusungu.

Mubombe Pele Sicamba

8. Ino mbuti Jesu mbwaakatondezya ciimo ca Bausyi kubantu bakacitide zibi?

8 Jesu wakali mwaambilizi wa Bwami musungu walo iwakali mubombe pele sicamba mukweendelezya bantu. (Matayo 11:29) Wakatondezya muuya wa Bausyi bakujulu, balo ibakulwaizya bantu babyaabi kuti baleke nzila zyabo zibi. (Isaya 55:6, 7) Naakali kweendelezya basizibi, Jesu wakali kukubona kucinca kwabantu alimwi wakali kubakulwaizya bakali kucita boobo. (Luka 7:37-50; 19:2-10) Muciindi cakubeteka bamwi kweelana ambobalibonya, Jesu wakayiya lubomba alimwi akukkazyika moyo kwa Bausyi kalangila kuti inga wabagwasya kweempwa. (Ba-Roma 2:4) Jehova uyanda kuti bantu boonse beempwe akufwutulwa.—1 Timoteo 2:3, 4.

9. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya mukuzuzikizyigwa kwabbuku lya Isaya 42:1-4 kujatikizya Jesu?

9 Kaamba Jehova mbwaakali kumubona Jesu Kristo, mulembi wa Makani Mabotu Matayo wakazubulula majwi aabusinsimi aaya aakuti: “Ngooyu Mwanaangu ngundasala, muyandwi wangu, ngunkondelwa moyo wangu. Nzoobika Muuya wangu mulinguwe, akaambile masi lubeta. Takakazyanyi, takoongololi, taakwe muntu uuzoomvwa ijwi lyakwe mumigwagwa. Itete lifuyukide takalityoli, kamuni kasuka takakazimyi, mane akazundye lubeta. Nkabela bamasi bazoosyoma muzina lyakwe.” (Matayo 12:17-21; Isaya 42:1-4) Kweendelana amajwi aaya aabusinsimi, Jesu kunyina naakajatikizyigwa mukukazyanya pe. Nociba ciindi naakali mumapenzi, wakaamba zyakasimpe munzila yakali kukkomanisya babombe myoyo.—Johane 7:32, 40, 45, 46.

10, 11. (a) Nokuba kuti ba Farisi mbabakaindilide kumukazya, nkaambo nzi ncaakabakambaukila bamwi babo? (b) Ino mbwiinguzi nzi Jesu mbwaakali kupa ziindi zimwi kuli basikukazya, pele ino ncinzi ncaatakacita?

10 Naakali mumulimo wakwe, Jesu wakaambaula aba Farisi banji. Nokuba kuti bamwi bakasoleka kuti bamujanine mulandu kwiinda mumajwi aakwe, Jesu kunyina naakayeeya kuti boonse bakajisi makanze mabyaabi pe. Imu Farisi Simoni walo iwakali kuciindilizya, kuboneka kuti wakali kuyanda kuti amuzyibe kabotu Jesu, aboobo wakamutamba kucakulya. Jesu wakazumina alimwi wakakambauka kuli baabo ibakajanika. (Luka 7:36-50) Aciindi cimwi, mu Farisi uudumide uutegwa Nikodemo wakamuswaya Jesu cakuyubaila ciindi camasiku. Jesu kunyina naakamutongooka akaambo kakuti wakalindila kuti mane kusiye. Muciindi caboobo, wakakambaukila Nikodemo kujatikizya luyando Leza ndwaakatondezya lwakutuma Mwanaakwe ikutegwa aabo batondezya lusyomo bakonzye kufwutuka. Alimwi Jesu calubomba wakaamba mbociyandika kulibombya kububambe bwa Leza. (Johane 3:1-21) Kumbele Nikodemo wakazyi kumwiiminina Jesu ciindi makani mabotu aajatikizya Jesu naatakabikkilwa maano aba Farisi bambi.—Johane 7:46-51.

11 Jesu wakali kukonzya kukuzyiba kuupaupa ameso kwabaabo ibakali kuyanda kumujanina mulandu. Kunyina naakazumina kuti basikukazya bamupe kutalika kukazyanya kutakwe mpindu pe. Pele nokwakali kuyandika, wakali kupa bwiinguzi buzula mubufwaafwi kwiinda mukwaamba njiisyo, kubelesya cikozyanyo naa kuzubulula lugwalo. (Matayo 12:38-42; 15:1-9; 16:1-4) Ziindi zimwi, Jesu wakali kwiide kuumuna buyo ikuti naa kwakali kuboneka kuti kunyina cakali kunoogwasya kwiinda mukwiingula.—Marko 15:2-5; Luka 22:67-70.

12. Nociba ciindi naakali kubwentelwa, ino mbuti Jesu mbwaakali kukonzya kugwasya bantu?

12 Ziindi zimwi, Jesu wakali kubwentelwa abantu bakali kweendelezyegwa amadaimona. Nokwakali kucitika zili boobu, wakali kulijata mane akubelesya nguzu nzyaakamupa Leza kwaangulula bakanjidwe madaimona. (Marko 1:23-28; 5:2-8, 15) Ikuti naa bantu banyema akutubwentela notuli mumulimo, andiswe tweelede kubosya moyo naa kulijata alimwi tweelede kweendelezya makani aayo calubomba alimwi cabupampu.—Ba-Kolose 4:6.

Kubosya Moyo Mumukwasyi

13. Ino nkaambo nzi ziindi zimwi bantu ncobakazya umwi wamumukwasyi iwatalika kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova?

13 Mbokuyandika kubosya moyo naa kulijata kubatobeli ba Jesu ziindi zinji kulalibonya mumukwasyi. Imuntu uuyandisya kasimpe kamu Bbaibbele amoyo woonse ulombozya kuti mukwasyi wakwe kuucita mbubonya. Pele kweelana ambwaakaamba Jesu, ibanamukwasyi balakonzya kutondezya businkondo. (Matayo 10:32-37; Johane 15:20, 21) Kuli twaambo tunji tupa kucita boobu. Mucikozyanyo, nokuba kuti ziyiisyigwa mu Bbaibbele zilakonzya kutugwasya kuba bantu basyomeka, ibabikkila maano alimwi bajisi bulemu, Magwalo alimwi ayiisya kuti mubukkale boonse, imukuli wesu mupati ujatikizya Mulengi wesu. (Mukambausi 12:1, 13; Incito 5:29) Umwi mumukwasyi uuyeeya kuti bweendelezi bwakwe munzila imwi tabucitobelwi kapati akaambo kalusyomo lwesu muli Jehova ulakonzya kunyema. Notuli mubukkale buli boobu, cilayandika kapati kutobela cikozyanyo ca Jesu cakubosya moyo.—1 Petro 2:21-23; 3:1, 2.

14-16. Ino ncinzi cakabapa kucinca bamwi ibakali kukazya banamukwasyi kaindi?

14 Ibamwi lino babelekela Jehova bakalikwetene naa kuba aumwi mumukwasyi iwakali kukazya akaambo kakucinca nkobakacita nobakatalika kwiiya Bbaibbele. Basikukazya antela bakamvwa twaambo tutaluzi tujatikizya Bakamboni ba Jehova, alimwi ambweni bakalibilika kuti kulaba bukkale bumwi mbobatayandi mumukwasyi. Ino ncinzi cakabapa kuti bacince ciimo cabo? Ziindi zinji, cikozyanyo cibotu casikusyoma ncicakabagwasya kapati. Akaambo kakuti ooyu uusyoma wakabelesya lulayo lwamu Bbaibbele cakusitikila, ikujanika lyoonse kumiswaangano ya Bunakristo alimwi akutola lubazu mumulimo kumwi kabikkila maano kumikuli yamukwasyi alimwi akubosya moyo nokwaambwa majwi mabi, ziindi zimwi kukazyigwa amukwasyi kwakamana.—1 Petro 2:12.

15 Sikukazya alimwi ulakonzya wakali kukaka kuswiilila bupanduluzi buzwa mu Bbaibbele akaambo kakuyeeya kubyaabi nkwaakajisi naa kulisumpula. Mbwaakabede oobu mwaalumi umwi ku United States iwakaamba kuti wakali kuciyandisya cisi cakwe. Buzuba bumwi, mukaintu wakwe naakaunka kumuswaangano wacooko, wakabweza zisani zyakwe zyoonse akulonga. Abumbi buzuba wakazwa aŋanda kajisi ntobolo akwaamba kuti wakali kuyanda kulijaya. Wakatongooka cikombelo camukaintu kuti ncicakapa kucita kufwumbwa ceeco ncaakali kucita cakutayeeya. Pele mukaintu wakasoleka kubelesya lulayo lwamu Bbaibbele lyoonse. Nokwakainda myaka iili 20 kuzwa ciindi mukaintu naakaba umwi wa Bakamboni ba Jehova, mulumi awalo wakaba Kamboni. Ku Albania, mukaintu umwi wakanyema kapati akaambo kakuti mwanaakwe musimbi wakayiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova akubbapatizyigwa. Banyina bakazapaula akunyonyoona ma Bbaibbele aamwanaabo musimbi ziindi zili 12. Mpoonya buzuba bumwi bakajalula Bbaibbele lyamwanaabo lipya ndyaakasiide atafwule. Cakutayeeyela bakavwununa kubbuku lya Matayo 10:36, alimwi batumbu aabo bakazyiba kuti cakali kwaambwa aawa cakali kujatikizya mbabo. Nokuba boobo, akaambo kakulibilika kujatikizya buumi bwamwanaabo, bakamusindikila kubwato ciindi walo a Bakamboni bambi nobakali kuunka kumuswaangano wacooko ku Italy. Banyina nobakabona luyando, kukumbatilana alimwi alumwemwe lwakajisi nkamu eeyi alimwi akumvwa mbobakali kuseka cakukkomana, bakatalika kucinca mizeezo. Tiilyakatanta pe kuzwa leelyo, bakazumina kwiiya Bbaibbele. Mazubaano, balasoleka kugwasya bamwi ibakazya kumatalikilo.

16 Aciindi cimwi imulumi umwi wakalutide kajisi acipeni kumaanza wakatobela mukaintu wakwe akutalika kumusampaula amakani aakutamikizya mabyaabi naakasika afwaafwi a Ŋanda ya Bwami. Mukaintu wakavwiila cakulibombya kuti: “Amunjile mu Ŋanda ya Bwami mulibonene.” Wakacita oobo, eelyo nokwakainda ciindi wakaba mwaalu Munakristo.

17. Ikuti naa ziindi zimwi bukkale bwakatazya mumukwasyi wa Bunakristo, ino ndulayo nzi lwamu Magwalo lukonzya kugwasya?

17 Nociba ciindi boonse bamumukwasyi wanu nobali Banakristo, kulakonzya kuba ziindi bukkale nobukonzya kukatazya alimwi amajwi aabelesyegwa naakonzya kuba aabukali akaambo kakutalondoka kwabantu. Kalalibonya kaambo Banakristo baku Efeso ncobakapegwa lulayo lwakuti: “Azizwe kulindinywe zintu ezi zyoonse—ndutiluti zili buti, alunyemo, abukali, amaambani, akutuka, alusulo loonse.” (Ba-Efeso 4:31) Kuboneka kuti bukkale bwabantu mbobakakkede limwi Banakristo baku Efeso, ikutalondoka kwabo alimwi ziindi zimwi ibukkale bwabo bwakaindi nzyezyakali kubeendelezya. Ino ncinzi cakali kukonzya kubagwasya kucinca? ‘Bakeelede kubukuluka mumuuya wakuyeeya kwabo.’ (Ba-Efeso 4:23) Mbobakali kunooyiya Jwi lya Leza, kuzinzibala kuyeeya mbuli mbolyeelede kubajatikizya, kuswaangana a Banakristonyina alimwi akupaila cakusitikila, micelo yamuuya wa Leza yakali kukonzya kulibonya kapati muli mbabo. Bakali kunookonzya ‘kuusilana buuya, kuba batete moyo, akuba aluzyalo lwakulekelelana milandu, mbubonya mbuli Leza mbwaakabalekelela muli Kristo.’ (Ba-Efeso 4:32) Kufwumbwa naa ncinzi bamwi ncobakonzya kucita, tweelede kubosya moyo, kubomba, kuba basibuuya alimwi akulekelela. Masimpe tatweelede ‘kubeenzya bubi batweenzya bubi.’ (Ba-Roma 12:17, 18) Ikutondezya luyando lwini-lwini kwiinda mukwiiya Leza lyoonse ncecintu cibotu kucita.—1 Johane 4:8.

Ndulayo ku Banakristo Boonse

18. Nkaambo nzi lulayo lujanika kuli 2 Timoteo 2:24 ncolwakali kuyandika kumwaalu wakali ku Efeso yansiku, alimwi ino mbuti mbolukonzya kugwasya Banakristo boonse?

18 Ilulayo lwakuti tweelede “kubosya moyo” lulabeleka ku Banakristo boonse. (2 Timoteo 2:24) Pele kumatalikilo lwakagamikidwe Timoteo iwakali kuyandika ndulo naakali kubeleka kali mwaalu ku Efeso. Ibamwi mumbungano ooko tiibakali kulijata nobakali kwaamba zintu nzyobayanda alimwi bakali kuyiisya njiisyo zyakubeja. Akaambo kakuti tiibakaazyi kabotu makanze meni aa Mulawo wa Musa, tiibakakonzya kuteelela mbolwakali kuyandika lusyomo, luyando alimwi amanjezyeezya mabotu. Kulisumpula kwakapa kuti kube kutamvwana nobakali kukazyanya kujatikizya mabala, aboobo tiibakakonzya kuzyiba makani mapati aakali kuyiisya Kristo alimwi ambokuyandika kukomba Leza. Ikutegwa aabambe makani aaya, Timoteo wakeelede kuyuminina kukasimpe kali mu Magwalo, pele keendelezya banyina calubomba. Mbubwenya mbuli baalu bamazubaano, wakalizyi kuti mbelele tiizyakali zyakwe alimwi wakeelede kweendelezya bamwi munzila yakali kuyoopa kuti luyando alukamantano zizumanane.—Ba-Efeso 4:1-3; 1 Timoteo 1:3-11; 5:1, 2; 6:3-5.

19. Ino nkaambo nzi ncociyandika kulindiswe toonse ‘kuyandaula lubombo’?

19 Leza ukulwaizya bantu bakwe kuti ‘bayandaule lubombo.’ (Zefaniya 2:3) Ibbala lya Cihebrayo lyakuti “lubombo” lyaamba bukkale bukonzya kupa kuti muntu aliyumye kucintu cicisa cakukkazyika moyo, kakunyina kucimwa akupilusya cibi. Atumulombe Jehova kuti atugwasye kutegwa katubosya moyo alimwi akumwiiminina munzila mbotu, nomuba mubukkale bukatazya buya.

Ino Ncinzi Ncomwaiya?

• Ikuti muntu wamwaambila cabukali, ino mmagwalo nzi aakonzya kumugwasya?

• Ino ncinzi cakapa kuti Saulo kacita zintu calunya?

• Ino mbuti cikozyanyo ca Jesu mbocitugwasya kubeendelezya kabotu bantu boonse?

• Ino nimpindu nzi nzyotukonzya kujana ikuti naa katulijata mukwaambaula mumukwasyi?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Nokuba kuti Saulo wakajisi mpuwo mbi, Hananiya wakamulanganya calubomba

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Ikwiilanganya kabotu mikuli nkwacita Munakristo kulakonzya kupa kuti kukazyigwa mumukwasyi kumane