Skip to content

Skip to table of contents

‘Ibatola Makani Mabotu Loko’

‘Ibatola Makani Mabotu Loko’

‘Ibatola Makani Mabotu Loko’

“Ma! Abota atala lyamalundu maulu ayooyo . . . uuleta makani mabotu loko.”—ISAYA 52:7.

1, 2. (a) Nzintu nzi ziyoosya zicitika abuzuba? (b) Balimvwa buti bantu banji nobaswiilila makani mabyaabi abuzuba?

SUNU bantu munyika yoonse mbwiibede balibonya kuti balizyingidwe amakani mabyaabi. Bajalula mawailesi bamvwa malipooti aayoosya amalwazi aajaya avwulide munyika. Nobaswiilila makani akubona zicitika acipekupeku babona zifwanikiso zyeetezya kapati alimwi zinyonganya izyabana bafwide nzala balomba lugwasyo. Nobabala muteende bajana makani aajatikizya kubbolosyegwa kwamabbomba aanyonyoona mayake akujaya bantu banji banyina mulandu.

2 Mmasimpe, izintu ziyoosya zilacitika abuzuba. Ncobeni iziyanza zyanyika eeyi zili mukucinca akwiindila kubija. (1 Ba-Korinto 7:31) Imagazini yamakani imwi ya Kumbo kwa Europe yakaamba kuti zimwi ziindi kulibonya kuti inyika yoonse “ilaafwaafwi kunyonyookela limwi.” Aboobo tacigambyi pe kuti bantu banji balityompedwe. Imuntu umwi wakazubululwa majwi naakabuzyigwa mbwalimvwa kujatikizya makani aacipekupeku ku United States, cakutadooneka wakaamba mbobalimvwa bantu banji naakati: ‘Ndamanizya kulangilila akuswiilila makani aacipekupeku, ndilatyompwa kapati. Oonse makani aambwa mabi. Alazyinga cini-cini.’

Makani Ngobeelede Kumvwa Boonse

3. (a) Makani nzi mabotu ngolyaambilizya Bbaibbele? (b) Nkaambo nzi ncomwaayandisisya makani mabotu aa Bwami?

3 Munyika iityompya boobu, sena cilakonzyeka kujana makani mabotu? Inzya cilakonzyeka! Cilaumbulizya ikuzyiba kuti Ibbaibbele lyaambilizya makani mabotu. Mmakani aakuti malwazi, inzala, milandu, inkondo alimwi akudyaaminina zyoonse ziyoomanizyigwa a Bwami bwa Leza. (Intembauzyo 46:9; 72:12) Sena aayo taali ngemakani mabotu muntu woonse ngayelede kumvwa? Bakamboni ba Jehova mbobayeeya oobo. Aboobo balizyibidwe koonse-koonse kujatikizya kusoleka nkobacita lyoonse kwakutola lubazu mukumwaya makani mabotu aa Bwami bwa Leza kubantu bamisyobo yoonse.—Matayo 24:14.

4. Nzibeela nzi zyamulimo wesu nzyotutiilange-lange mucibalo eeci alimwi acitobela?

4 Aboobo ino ncinzi ncotunga twacita kutegwa tuzumanane kutola lubazu mumulimo wakukambauka makani mabotu cakuzwidilila, nomuba muzilawo mobatakakkomanini kapati kasimpe? (Luka 8:15) Ikwiinduluka mbazu zyotatwe ziyandika zyamulimo wesu wakukambauka, cakutadooneka kulatugwasya kuzwidilila mukucita boobo. Tulakonzya kulanga-langa (1) makanze eesu naa ncotukambaukila; (2) mulumbe wesu naa ncotukambauka; alimwi a (3) nzila nzyotubelesya naa mbotukambauka. Ikuti lyoonse katujisi makanze mabotu, ikuti mulumbe wesu kausalede alimwi anzila zyesu kazizwidilila, tulakonzya kupa bantu baindene-indene munyika yoonse icoolwe cakutambula makani aayinda oonse kubota aaliko sunu—imakani mabotu aa Bwami bwa Leza. *

Ncotutolela Lubazu Mukukambauka Makani Mabotu

5. (a) Nkaambo nzi kainda toonse ikatukulwaizya kutola lubazu mumulimo? (b) Nkaambo nzi ncokunga kwaambwa kuti ikutobela mulawo wamu Bbaibbele wakukambuka ncitondezyo caluyando ndotujisi kuli Leza?

5 Atulange-lange lubazu lwakusaanguna—imakanze eesu. Nkaambo nzi ncotukambaukila makani mabotu? Nkaambo kakaambo nkamunya kakapa Jesu kucita boobo. Jesu wakati: “Ndamuyanda Taata.” (Johane 14:31; Intembauzyo 40:8) Ikaambo kainda toonse katukulwaizya kucita boobo, nkaambo kaluyando ndotujisi kuli Leza. (Matayo 22:37, 38) Ibbaibbele liswaanganya kuyanda Leza amulimo nkaambo lyaamba kuti: “Oku nkokuyanda Leza, kuti twabamba milazyo yakwe.” (1 Johane 5:3; Johane 14:21) Sena milazyo ya Leza ilabikkilizya ayooyo uujatikizya ‘kuyiisya bantu’? (Matayo 28:19) Inzya. Masimpe, majwi aayo akaambwa a Jesu, pele kwini nkwaakazwa nkuuli Jehova. Mubuti? Jesu wakapandulula kuti: “Nsilicitili cintu ndemwini, pele ndaamba aya mbuli mbwandiisya Taata.” (Johane 8:28; Matayo 17:5) Aboobo kwiinda mukutobela mulawo wakukambauka, tutondezya kuti Jehova tulamuyanda.

6. Muunzila nzi luyando ndotujisi kuli Leza mbolutukulwaizya kukambauka?

6 Kuyungizya waawo, kuyanda Jehova kutukulwaizya kukambauka nkaambo tuyanda kuyubununa bubeji Saatani mbwali mukusumpula kujatikizya nguwe. (2 Ba-Korinto 4:4) Saatani wakudooneka kululama kwabulelo bwa Leza. (Matalikilo 3:1-5) Mbotuli Bakamboni ba Jehova, tulombozya kutola lubazu mukuyubununa lweeno lwa Saatani alimwi akulemeka zina lya Leza kubantu. (Isaya 43:10-12) Kuyungizya waawo, tulatola lubazu mumulimo akaambo kakuti twakabuzyiba bube bwa Jehova alimwi anzila zyakwe. Tulijisi cilongwe cibotu anguwe alimwi tulombozya kapati kwaambila bamwi kujatikizya Leza wesu. Masimpe, bubotu bwa Jehova alimwi anzila zyakwe ziluleme, zitupa lukkomano lunji cakunga tatukonzyi kuleka kwaamba kujatikizya nguwe. (Intembauzyo 145:7-12) Tulakulwaizyigwa kwaambilizya bulemu bwakwe alimwi “[a]milimo iitembaulika” kuli baabo boonse ibayoomvwa.—1 Petro 2:9; Isaya 43:21.

7. Nkaambo nzi akambi kayandika kapati katupa kutola lubazu mumulimo wakukambauka kunze lya luyando kuli Leza?

7 Kuli kaambo akambi ncotweelede kuzumanana kutola lubazu mumulimo: Tuyandisya kubakatalusya bantu ibazyingidwe amakani mabyaabi alimwi abaabo badyaamininwa. Notucita boobo, tulasoleka kumwiiya Jesu. Mucikozyanyo, amubone cipandulwidwe kuli Marko caandaano 6.

8. Ncinzi cibalo cili kuli Marko caandaano 6 ncocitondezya kujatikizya Jesu mbwaakalimvwa kubantu?

8 Baapostolo bapiluka kuzwa kukukambauka akulwiida Jesu zyoonse nzyobacita anzyobayiisya. Jesu wabona kuti baapostolo balikatede, aboobo wabaambila kuti baunke anguwe kutegwa ‘bakalyookezye asyoonto.’ Aboobo batanta mubwato kutegwa baunke kubusena buumwine. Bantu babatobela kababalika kunkomwe yalwizi, alimwi tiilyalampa pe babajana. Ino ncinzi ncaacita Jesu? Makani aamba kuti: “Wakabona makamu manji aabantu, elyo wakabafwida luzyalo, nkaambo bakabaanga nimbelele zitakwe mweembezi, nkabela wakatalika kubaiisya makani manji.” (Marko 6:31-34) Luzyalo lwamukulwaizya Jesu kuzumanana kukambauka makani mabotu nokuba kuti ulikatede kapati. Cakutadooneka, wabeetelela kapati Jesu bantu aaba.

9. Ino ncinzi ncotwiiya kucibalo cili kuli Marko caandaano 6 kujatikizya makanze mabotu aatupa kukambauka?

9 Ino ncinzi ncotwiiya kucibalo eeci? Mbotuli Banakristo, tujisi mulimo wakukambauka makani mabotu alimwi akugwasya bantu kuba basikwiiya. Tulimvwa kuti tuli acikwelete kubantu cakubakambaukila makani mabotu, mbwaanga nkuyanda kwa Leza kuti “bantu boonse bafutulwe.” (1 Timoteo 2:4) Nokuba boobo, imulimo wesu tatuuboni kuba mukuli buyo pe, pele alimwi tuubona kuti mulimo waluzyalo. Ikuti naa tulabeetelela bantu mbuli mbwaakacita Jesu, imyoyo yesu iyootukulwaizya kucita coonse ncotukonzya kutegwa tuzumanane kutola lubazu mukubaambila makani mabotu. (Matayo 22:39) Ikuba amakanze mabotu aali boobo notutola lubazu mumulimo, kuyootukulwaizya kukambauka makani mabotu cakutaleka.

Mulumbe Wesu —Makani Mabotu aa Bwami bwa Leza

10, 11. (a) Mbuti Isaya mbwapandulula mulumbe ngotukambauka? (b) Mbuti Jesu mbwaakaleta makani mabotu loko, alimwi mbuti babelesi ba Leza mazubaano mbobatobela cikozyanyo ca Jesu?

10 Lino atulange-lange lubazu lwabili lwamulimo wesu, nkokuti imulumbe wesu. Ino ncinzi ncotukambauka? Imusinsimi Isaya wakapa bupanduluzi oobu butaliboteli bwa mulumbe ngotwaambilizya naakati: “Ma! Abota atala lyamalundu maulu aayooyo uuleta makani mabotu, uulwiida bantu makani aaluumuno, uuleta makani mabotu loko, uulwiida bantu makani aalufutuko, uuambila Zioni kuti, Leza wako nguuendelezya.”—Isaya 52:7.

11 Ikaambo kapati mulugwalo oolu kakuti, “Leza wako nguuendelezya” katuyeezya mulumbe ngotweelede kukambauka, nkokuti makani mabotu aa Bwami bwa Leza. (Marko 13:10) Alimwi amubone kuti kapango aaka katondezya makanze mabotu aamulumbe wesu. Isaya wabelesya majwi mbuli aakuti “lufutuko” “makani mabotu,” “luumuno,” alimwi a “makani mabotu loko.” Myaanda yamyaka kuzwa naakapona Isaya, mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., Jesu Kristo wakabuzuzikizya businsimi oobu munzila iilibedelede kwiinda mukwaamwaya cabunkutwe makani mabotu loko, aajatikizya Bwami bwa Leza bulangilwa. (Luka 4:43) Mazubaano, ikapati kuzwa mu 1919, Bakamboni ba Jehova bacitobela cikozyanyo ca Jesu kwiinda mukwaambilizya cabunkutwe makani mabotu aa Bwami bulela alimwi azilongezyo nzyobuyooletela bantu.

12. Ino makani mabotu aa Bwami abajatikizya buti aabo ibaazumina?

12 Ino makani mabotu aa Bwami abajatikizya buti aabo baazumina? Sunu mbubwenya buyo mbuli kuciindi ca Jesu, makani mabotu alapa bulangizi aluumbulizyo. (Ba-Roma 12:12;15:4) Ibantu bajisi myoyo mibombe abapa bulangizi nkaambo balaiya kuti kuli twaambo tuya komoonga ncobeelede kusyomena kuti kuli ziindi zibotu kumbele. (Matayo 6:9, 10; 2 Petro 3:13) Ibulangizi buli boobu bulabagwasya kapati bantu ibayoowa Leza ikuzumanana kuzilanga munzila yeelede zintu. Sintembauzyo waamba kuti ‘tabakayoowi naaba makani mabi.’—Intembauzyo 112:1, 7.

Imulumbe ‘Uzooanga Batyokede Mumyoyo’

13. Mbuti musinsimi Isaya mbwapandulula zilongezyo ziboola ndilyonya kuli baabo ibaazumina makani mabotu?

13 Kunze lyaboobo, aabo ibaazumina makani mabotu ngotukambauka balaumbulizyigwa akulongezyegwa ndilyonya. Munzila nzi? Izilongezyo zimwi zyakaambwa amusinsimi Isaya naakasinsima kuti: “Muuya wa-Mwami Jehova mpuuli alindime, nkaambo Jehova wandinanika kuti nkambaukile bacete makani mabotu, wandituma kuzooanga batyokede mumyoyo, kuzooletela bazike mulao wabulubusi akujalwida baange intolongo, kukambauka makani aamwaka uutambulika wa-Jehova abuzuba bwakuliya inkoto bwa-Leza wesu, kuumbulizya boonse balila.”—Isaya 61:1, 2; Luka 4:16-21.

14. (a) Ncinzi kaambo kakuti “kuzooanga batyokede mumyoyo” ncokatondezya kujatikizya mulumbe wa Bwami? (b) Mbuti mbotutondezya mbwabikkila maano Jehova mukulanganya baabo batyokede mumyoyo?

14 Ikweelana abusinsimi oobu, kwiinda mukukambauka makani mabotu, Jesu wakali “kuzooanga batyokede mumyoyo.” Elo kaka taciliboteli cikozyanyo ncaakabelesya Isaya! Kweelana abbuku limwi lipandulula mabala aamu Bbaibbele, ibbala lya Cihebrayo lyakasandululwa kuti “kuzooanga,” “bunji bwaziindi libelesyegwa kujatikizya ‘kuzambaila’ abbandeji kucitwa, calo icaamba kusilika akuponya baliciside.” Musilisi uulanganya ulakonzya kuzambaila abbandeji naa kwaanga cizyo camubili wamuntu walicisa kutegwa citanyanyaali. Mbubwenya buyo, nobakambauka mulumbe wa Bwami basikumwaya ibalanganya balapa lugwasyo kubantu boonse ibapengede munzila imwi. Kwiinda mukugwasya baabo ibapengede, batondezya mbwabikkila maano Jehova. (Ezekieli 34:15, 16) Mboobu mbwaamba sintembauzyo kujatikizya Leza: “Ulaponya batyokedemyoyo, ulaanga zilonda zyabo.”—Intembauzyo 147:3.

Mbougwasya Mulumbe wa Bwami

15, 16. Nzikozyanyo nzi zyakacitika ncobeni izitondezya mbuli mulumbe wa Bwami mboupa lugwasyo alimwi anguzu kuli baabo ibali mumapenzi?

15 Zikozyanyo zinji zyazintu zyakacitika ncobeni zilatondezya mbuli mulumbe wa Bwami mboubagwasya akubayumya aabo ibatyokede mumyoyo. Amulange cikozyanyo ca Oreanna mwanakazi uucembeede uukkala ku South America iwatakacili kuyanda kupona. Kamboni wa Jehova wakatalika kumuswaya Oreanna akumubalila Bbaibbele alimwi abbuku lya Ibbuku Lyangu Lyamakani Aa-Bbaibbele. * Kumatalikilo mucembele ooyu wakali kuswiilila nolyakali kubalwa Ibbuku Lyangu alimwi a Bbaibbele kumwi kalede abulo kavwululete, akulisinikizya buya kuyoya. Pele mukaindi buyo kasyoonto kwiinda mukusoleka canguzu, wakatalika kukkala abulo mabbuku naakali kubalwa. Aciindi cimwi, wakalikkede acuuno mucibuye kalindila mwiiyi wakwe uumuyiisya Bbaibbele. Kuzwa waawo, wakatalika kujanika kumiswaangano ya Bunakristo ku Ŋanda ya Bwami. Akaambo kakukulwaizyigwa azintu nzyaakaiya kumiswaangano eeyo, wakatalika kwaabila mabbuku aabandika Bbaibbele kumuntu uuli woonse wakali kwiinda aŋanda yakwe. Mpoonya kajisi myaka iili 93, Oreanna wakabbapatizyigwa akuba umwi wa Bakamboni ba Jehova. Imulumbe wa Bwami wakamupa kuti akuyande alimwi akupona.—Tusimpi 15:30; 16:24.

16 Mulumbe wa Bwami ulagwasya kapati nokuba kuli baabo ibazyi kuti bali afwaafwi kufwa akaambo kakuciswa. Mucikozyanyo, atwaambe zya Maria uukkala Kumbo kwa Europe. Wakali kuciswa bulwazi butasilikiki aboobo wakali kulindila buyo lufwu. Wakalityompedwe kapati nobakamusikila Bakamboni ba Jehova. Pele naakaiya kujatikizya makanze aa Leza, buumi bwakwe bwakaba ampindu. Wakabbapatizyigwa alimwi akuba musungu kapati mumulimo wakukambauka. Mumyaka yobile yamamanino mubuumi bwakwe, ibulangizi alukkomano ndwaakajisi zyakali kulibonya kubusyu bwakwe. Maria wakafwa kajisi bulangizi butazungaani mububuke.—Ba-Roma 8:38, 39.

17. (a) Mbuti mulumbe wa Bwami mbouli mukubagwasya kapati aabo bauzumina? (b) Muunzila nzi nywebo kumugama mbomukonzya kusinizya kuti Jehova ‘ulabusya boonse bawizuka’?

17 Makani aali boobu atondezya mbougwasya mulumbe wa Bwami mubuumi bwabaabo ibayanda kasimpe kamu Bbaibbele. Aabo ibalila muyandwa wabo wafwa balayuma-yuma nobaiya makani aabulangizi bwabubuke. (1 Ba-Tesalonika 4:13) Bantu bacete alimwi ibapengelela ikusanina mikwasyi yabo balakkalwa myoyo alimwi balaba basicamba nobaiya kuti Jehova takabalekelezyi ikuti bazumanana kusyomeka kulinguwe. (Intembauzyo 37:28) Kwiinda mukugwasyigwa a Jehova, ibanji ibazyingidwe akaambo kakutyompwa buce-buce balajana nguzu ziyandika izibagwasya kuzwa muciimo eeco alimwi zimwi ziindi balacikonzya buya kuliyumya kubulwazi. (Intembauzyo 40:1, 2) Masimpe, kwiinda munguzu zipegwa kwiinda mu Jwi lyakwe, Jehova kwaciindi cino “ulabusya boonse bawizuka.” (Intembauzyo 145:14) Kwiinda mukulibonena mbuli makani mabotu aa Bwami mbwaabaumbulizya batyompedwe mumyoyo ibali mucilawo cesu alimwi amumbungano ya Bunakristo, lyoonse tulayeezyegwa kuti tulijisi makani aainda kubota mazubaano.—Intembauzyo 51:17.

“Cintu Ncimbakumbilila Kuli-Leza”

18. Mbuti Paulo mbwaakajatikizyigwa nobakakaka makani mabotu ba Juda, alimwi ino nkaambo nzi?

18 Nokuba kuti mulumbe wesu ujisi makani mabotu, banji balaukaka. Mbuti eeci mbocinga catujatikizya? Munzila njiyona mbocakamujatikizya mwaapostolo Paulo. Kanji-kanji wakali kubakambaukila ba Juda, pele bunji bwabo bakaukaka mulumbe walufwutuko. Eeci cakamunjila kapati Paulo. Wakazumina kuti: “Ndili abuusu bupati, alimwi ndaciswa lyoonse cakutaleka mumoyo wangu.” (Ba-Roma 9:2) Paulo wakabeetelela ba Juda mbaakakambaukila. Wakausa kuti bakakaka makani mabotu.

19. (a) Nkaambo nzi ncoceelela kuti tulakonzya kulimvwa kutyompwa zimwi ziindi? (b) Ncinzi cakamugwasya Paulo kuzumanana mumulimo wakwe wakukambauka?

19 Aswebo tulakambauka makani mabotu akaambo kalweetelelo. Aboobo cileelela kuti tulakonzya kulimvwa kutyompwa eelyo bantu banji nobakaka mulumbe wa Bwami. Ikulimvwa boobo kutondezya kuti tulibabikkilide maano kapati kumuuya aabo mbotukambaukila. Pele tweelede kuciyeeya cikozyanyo camwaapostolo Paulo. Ncinzi cakamugwasya kuzumanana mumulimo wakwe wakukambauka? Nokuba kuti ikukaka makani mabotu nkobakacita ba Juda kwakamupa kuusa kapati alimwi akubijilwa, Paulo tanaakabalekela limwi ba Juda boonse akuyeeya kuti tabakonzyi kugwasyigwa. Lusyomo lwakwe lwakali lwakuti kwakali bamwi bakali kukonzya kumuzumina Kristo. Aboobo, kujatikizya mbwaakali kulimvwa kumu Juda aumwi, Paulo wakalemba kuti: “Ciyandwa camumoyo wangu acintu ncimbakumbilila kuli-Leza nceeci, nkuti bafutuke.”—Ba-Roma 10:1.

20, 21. (a) Kujatikizya mulimo wesu, mbuti mbotukonzya kutobela cikozyanyo ca Paulo? (b) Ncibeela nzi camulimo wesu citiilangwe-langwe mucibalo citobela?

20 Amubone twaambo tobile twaakatondezya Paulo. Ncaakali kulombozya mumoyo ncakuti bantu bamwi bafwutuke, aboobo wakamulomba Leza kujatikizya makani aaya. Sunu, tulacitobela cikozyanyo ca Paulo. Tulazumanana camoyo woonse kuyandaula baabo bakonzya kuyanda makani mabotu. Tulazumanana kupaila kuli Jehova kuti tubajane bantu bali boobo kutegwa tubagwasye kujana nzila iiyoobasololela kulufwutuko.—Tusimpi 11:30; Ezekieli 33:11; Johane 6:44.

21 Nokuba boobo, kutegwa tubasikile bantu banji mbuli mbotukonzya amulumbe wa Bwami, tatweelede kubikkila maano buyo kukaambo ncotukambaukila alimwi ancotukambauka, pele alimwi ambotukambauka. Kaambo aaka kalalangwa-langwa mucibalo citobela.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 4 Cibalo eeci cilalanga-langa zibeela zyakusaanguna zyobile. Cibeela citobela ciyoolanga-langa cibeela catatu.

^ munc. 15 Lyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova

Ncinzi Ncomwaiya?

• Ntwaambo nzi tutupa kutola lubazu mumulimo?

• Mulumbe nzi uuyandika kapati ngotukambuka?

• Nzilongezyo nzi nzyobajana aabo ibazumina mulumbe wa Bwami?

• Ncinzi ciyootugwasya kuzumanana mumulimo wesu?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 26]

Mupailo ulatugwasya kukakatila mumulimo wesu