Skip to content

Skip to table of contents

Nobazyali, Amujanine Mukwasyi Wanu Zintu Ziyandika

Nobazyali, Amujanine Mukwasyi Wanu Zintu Ziyandika

Nobazyali, Amujanine Mukwasyi Wanu Zintu Ziyandika

“Na muntu tabambi basazinyina . . . oyo ulisowede lusyomo lwakwe.”—1 TIMOTEO 5:8.

1, 2. (a) Ino nkaambo nzi ncocikulwaizya kubona mikwasyi kaijanika kumiswaangano ya Bunakristo antoomwe? (b) Ino mbuyumuyumu nzi busikila mikwasyi noiyanda kujanika kumiswaangano muciindi ceelede?

NOMULANGA mumbungano ya Bunakristo muswaangano kautanatalika, mulakonzya kubona bana basumbude alimwi basamide kabotu kabakkede muzyuuno abazyali babo. Sena tacikondelezyi kubona luyando ndobajisi kuli Jehova alimwi amuli cabo-cabo mumikwasyi? Nokuba boobo, ncuuba-uba ikutabikkila maano kububambe bucitwa ikutegwa mukwasyi ukonzye kusika kumiswaangano muciindi ceelede.

2 Muziindi zinji, bazyali bajata bubi buzuba boonse. Aboobo, buzuba bwakuswaangana mbwakujata maanka-maanka mumukwasyi. Kuyandika kujika cakulya alimwi akuzingauka milimo iimwi yaaŋanda. Alimwi kuli amilimo njobapegwa basicikolo kuti bakacite kuŋanda yeelede kucitwa muciindi eeco. Ibazyali mbabajisi mukuli mulemu kapati, iwakubona kuti boonse basamba, balya alimwi balilibambide kakucili ciindi. Pele kuli zintu zicita bana muciindi citeelede. Imupati ulakonzya wazapula cakusama naali kusobana. Imusyoonto watila cakulya. Ibana balakonzya kutalika kukazyanya. (Tusimpi 22:15) Ino ncinzi cikonzya kutobela akaambo kazyeezi? Ibubambe bwacitwa kabotu-kabotu abazyali bulakonzya kunyonganyizigwa. Pele, mukwasyi ziindi zimwi ulasika ku Ŋanda ya Bwami muswaangano kautanatalika. Elo cilakulwaizya kaka kubabona bana nsondo ansondo, mwaka amwaka mbobayaabukomena akutalika kubelekela Jehova!

3. Ino tuzyi buti kuti Jehova ulabikkila maano kapati kumikwasyi?

3 Nokuba kuti mulimo wanu nobazyali ziindi zimwi ulakonzya kukatazya, nokuba kulemya buya, amusyome kuti Jehova ulakubikkila maano kapati kusoleka kwanu. Jehova Ngowakatalisya bubambe bwamukwasyi. Nkakaambo kaako Ijwi lyakwe lyaamba kuti mukwasyi woonse “ulaitwa azina lyakwe”—ikuba kwawo—nkaambo ka Jehova. (Baefeso 3:14, 15, Ci) Aboobo, nywebo nobazyali nomubeleka milimo yanu mumukwasyi munzila iili kabotu, mulemeka Mwami Wakujulu Aansi. (1 Ba-Korinto 10:31) Sena eeci tacili coolwe citalikomeneni? Aboobo, cileelela kulanga-langa mulimo Jehova ngwapede bazyali. Mucibalo eeci, imulimo ngotutiilange-lange ujatikizya kujanina mukwasyi zintu ziyandika. Atulange-lange nzila zyotatwe Leza mwayanda kuti bazyali kabajanina mikwasyi yabo zintu ziyandika.

Kubajanina Zintu Zyakumubili

4. Mumukwasyi, ino mbubambe nzi Jehova mbwaacita ibwakujanina bana zintu ziyandika?

4 Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Na muntu tabambi basazinyina, kwaambisya bamuŋanda yakwe, wati oyo ulisowede lusyomo lwakwe, ulaindilila akuliyooyo uutazumina.” (1 Timoteo 5:8) Paulo naakaamba kuti “muntu,” ino nguni ngwaakali kwaamba? Wakali kwaamba silutwe wamukwasyi, ziindi zinji nguwisi. Awalo mukaintu Leza ulimupede mulimo kali mugwasyi wamulumi wakwe. (Matalikilo 2:18) Muciindi cakali kulembwa Bbaibbele, bamakaintu ziindi zinji bakali kubagwasya balumi babo kujana ziyandika kumukwasyi. (Tusimpi 31:13, 14, 16) Mazubaano, mikwasyi iijisi buyo muzyali omwe yavwula kapati. * Bazyali Banakristo bali balikke ibanji bali mukucita kabotu mumakani aakujanina mukwasyi wabo zintu ziyandika. Pele, cilainda kubota kuti bazyali boonse bobilo kabaliko, bausyi kabasololela mbabo.

5, 6. (a) Ino mbuyumuyumu nzi bumwi bulwana baabo ibasola kujanina mikwasyi yabo zintu ziyandika? (b) Ino nkwiibona buti milimo yakumubili ikukonzya kumugwasya kuti aliyumye Munakristo uujanina mukwasyi zintu ziyandika?

5 Ino nkujanina nzi nkwaakali kwaamba Paulo ku 1 Timoteo 5:8? Cibalo cipa muzeezo wakuti wakali kwaamba zintu zyakumubili kuzigama iziyandika kumukwasyi. Mazubaano kuli zintu zikatazya nzyalwana silutwe wamukwasyi ikutegwa ajanine mukwasyi nzyuuyanda. Kukatazya kwamali, kwiimikwa milimo alimwi akuyuma kwabuumi kuyaabukomena. Ino ncinzi cikonzya kugwasya muzyali kutatyompwa mubuyumuyumu buli boobu?

6 Muzyali weelede kuyeeya kuti uli mukubeleka mulimo ngwaakapegwa kuli Jehova. Majwi aa Paulo aakasololelwa amuuya atondezya kuti mwaalumi uukonzya kuswiilila malailile aaya, pele uukaka kucita boobo “ulisowede lusyomo lwakwe.” Munakristo ulasoleka kusikila mpagolela kutegwa atabi aciimo cili boobo kumeso aa Leza. Nokuba boobo, cuusisya ncakuti bantu banji sunu ‘mbabasikancimwa.’ (2 Timoteo 3:1, 3) Ee, bamawisi banji tababikkili maano kumikuli yabo, aboobo mikwasyi yabo ilabula baigwasya. Balumi Banakristo tabaiyumyi boobu myoyo, naa kutabikkila maano kuzintu ziyandika kumikwasyi yabo. Kwiindana abunji bwabantu, Banakristo ibajanina mikwasyi, noiba milimo yaansi kapati baibona kuti ili kabotu alimwi ilayandika kapati, kaili nzila yakukkomanisya Jehova Leza nkaambo ibapa kuti kabajanina bayandwa babo zintu.

7. Ino nkaambo nzi ncociyandika kuti bazyali babikkile maano kucikozyanyo ca Jesu?

7 Basilutwe bamikwasyi abalo balakonzya kugwasyigwa kwiinda mukuyeeya cikozyanyo cibotu ca Jesu. Amuyeeye kuti, mubusinsimi Ibbaibbele lyaamba Jesu kuti “Tateesu Uuteeli.” (Isaya 9:6, 7) Mbwali “Adamu musyaalizi,” Jesu wakanjila mubusena bwa “muntu mutaanzi Adamu” kali wisi wabantu basyoma. (1 Ba-Korinto 15:45) Kwiindana a Adamu wisi iwakali kuyanda kujana buyo nzyayanda, Jesu ngutaata uujisi cikozyanyo cibotu. Ibbaibbele limwaamba boobu: “Eeci ncetuzibya luyando mbolubede: Kilisito wakaaba buumi bwakwe akaambo kesu.” (1 Joni 3:16, Ci) Masimpe, Jesu wakalyaaba lwakwe akaambo kabantu. Nokuba boobo, alimwi abuzuba ulabikka ziyanda bamwi kumbele lyazintu zyakwe zitayandiki kapati. Nobazyali mulakonzya kugwasyigwa kwiinda mukwiiya ciimo ca Jesu cakutaliyanda.

8, 9. (a) Ino ncinzi bazyali ncobakonzya kwiiya kubayuni caboola kumakani aakulyaaba mukujana ziyandika kumukwasyi? (b) Ino mbuti bazyali Banakristo banji mbobatondezya muuya wakulyaaba?

8 Ibazyali balakonzya kwiiya luyando lwini-lwini luli mumajwi Jesu ngaakaambila bantu ba Leza bazangide kuti: “Kanjikanji ndakali kuyanda kubunganya bana bako mbuli inkuku intumbu mbiibunganya twana twayo mumababa aayo.” (Matayo 23:37) Aawa Jesu wakapandulula cakusalazya mbuli nkuku ntumbu mboifwukatila twana twayo mumababa. Masimpe, bazyali balakonzya kwiiya bube mbwaakalengwa ambubo muyuni, walo uulibambide kukwabilila twana twakwe kuntenda. Pele nzyobacita bayuni bajisi twana abuzuba azyalo zilayandika kubikkila maano. Balauluka ooku akooku kuyandaula cakulya. Nociba ciindi nobakatala kapati, balalukila cakulya mumilomo yatwana yaaseme, twalo tucimena cakulya akuyanda cimbi. Bunji bwazilenge zya Jehova ‘zyakalengwa kazicenjede’ munzila mbozilanganya twana.—Tusimpi 30:24.

9 Munzila iikozyene, bazyali Banakristo munyika yoonse bali mukutondezya muuya mubotu wakulyaaba. Mulakonzya kulekela kuti inywe lwanu mupenge muciindi cakuti bana bapenge mbabo. Kunze lyaboobo, mulalisungula kuliimya abuzuba ikutegwa mujanine mukwasyi ziyandika. Bunji bwanu mulabuka kucili kooko kutegwa mutalike kubeleka mulimo uuminya naa waansi kapati. Mulabeleka canguzu kutegwa mukwasyi ujane cakulya cijisi busani. Mulasolekesya kutegwa mujane mali aakuzya saafu wakucapizya zisani zyabana, bakkale muŋanda mbotu alimwi baiye. Alimwi mulacita oobu abuzuba myaka yoonse. Masimpe kulyaaba kuli boobu alimwi akuliyumya kulamukkomanisya Jehova! (Ba-Hebrayo 13:16) Nokuba kuti zyoonse eezi zilayandika, amuyeeye kuti kuli nzila azimbi ziyandika kapati momweelede kujana ziyandika zyamukwasyi.

Kugwasya Mukwasyi Kuzumanana Acilongwe Cabo a Leza

10, 11. Ino ncinzi ciinda kuyandika kubantu, alimwi ino ncinzi bazyali Banakristo ncobeelede kucita ikutegwa bape cintu eeci ciyandika kubana babo?

10 Iciinda akujana ziyandika zyakumubili izyamukwasyi nkujana ziyandika kumuuya. Jesu wakati: “Teensi insima ilike njaaponena muntu, Ulaponena amajwi oonse aazwa kumulomo wa-Leza.” (Matayo 4:4; 5:3) Ino ncinzi nywebo nobazyali ncomukonzya kucita kutegwa mugwasye kumuuya?

11 Kujatikizya makani aaya, ambweni kunyina cibalo camu Magwalo cizubululwa kwiinda Deuteronomo 6:5-7. Mwalombwa kuti mujalule Bbaibbele lyanu akubala tupango ooto. Amubone kuti bazyali baambilwa kubamba cilongwe a Jehova, ikumuyanda alimwi akwaabikka mumoyo majwi aakwe. Ee, mweelede kuliiya Jwi lya Leza cakufwundumana, kulibala Bbaibbele ciindi coonse akuzinzibala kuyeeya zili mumo ikutegwa mumvwisye akuyanda nzila zya Jehova, njiisyo alimwi amilawo. Iciyootobela, kasimpe kamu Bbaibbele kanooli mumoyo wanu calo ciyoomupa kukkomana, kumuyoowa alimwi akumuyanda Jehova. Muyooba azintu zinji zibotu nzyomuyooyiisya bana banu.—Luka 6:45.

12. Ino mbuti bazyali mbobakonzya kwiiya cikozyanyo ca Jesu caboola kumakani aakuyiisya bana babo kasimpe kamu Bbaibbele?

12 Ibazyali bayumu kumuuya balilibambide kubelesya lulayo lujanika ku Deuteronomo 6:7, ‘ilwakuyiisya’ majwi aa Jehova kubana babo ciindi coonse. ‘Ikuyiisya’ caamba kukkazikizya kwiinda mukwiinduluka-induluka. Jehova ulizi kuti toonse, ikapati bana bayandika kwiindulukila kutegwa baiye. Nkakaambo kaako Jesu wakali kwiinduluka-induluka mumulimo wakwe. Mucikozyanyo, naakali kuyiisya basikwiiya bakwe kuti beelede kulibombya muciindi cakulisumpula, wakajana nzila zinji mbwaakali kukonzya kwiinduluka njiisyo njiyonya. Wakayiisya kwiinda mukubandika, muzikozyanyo, nokuba kwiinda mucitondezyo buya. (Matayo 18:1-4; 20:25-27; Johane 13:12-15) Nokuba boobo, kaambo kapati nkakuti, Jesu wakali kukkazika moyo. Mbubwenya buyo, ibazyali beelede kujana nzila zyakuyiisya bana babo kasimpe, kabainduluka-induluka cakukkazika moyo njiisyo zya Jehova kusikila bana bazimvwisya akuzibelesya.

13, 14. Ino nziindi nzi ibazyali nobakonzya kuyiisya bana babo kasimpe ikali mu Bbaibbele, alimwi ino nzibelesyo nzi nzyobeelede kubelesya?

13 Nokucitwa ciiyo camukwasyi nceciindi cibotu cakuyiisya. Masimpe, ciiyo ca Bbaibbele camukwasyi cicitwa lyoonse, cigwasya alimwi cikkomanisya ncecintu cipati cikonzya kupa kuti mukwasyi kuubikkila maano kuzintu zyakumuuya. Mikwasyi ya Banakristo munyika yoonse ilakukkomanina kwiiya kuli boobu. Balabelesya mabbuku apegwa ambunga ya Jehova alimwi ciiyo balacicita munzila iikonzya kujatikizya ziyandika kubana. Ibbuku lyakuti Amwiiye ku Mwiiyi Mupati ncipego caalubazu mumakani aakuyiisya, mbubwenya mbuli ibuli bbuku lyakuti Mafunso Achichepere Akufunsa—Mayankho Amene Amathandiza. * Nokuba boobo, ilicitwa ciiyo camukwasyi tacili nceciindi cilikke cakuyiisya bana pe.

14 Kweelana abbuku lya Deuteronomo 6:7 mbolitondezya, kuli ziindi zinji nywebo nobazyali nomukonzya kubandika makani aakumuuya abana banu. Kufwumbwa naa muli mulweendo, mubeleka milimo yaaŋanda naa kulyookezya, mulakonzya kujana ziindi zyakupa bana banu nzyobayandika kumuuya. Pele, takuli kuti muyandika kuti lyoonse kamwiide ‘kuyiisya’ buyo bana banu kujatikizya kasimpe kali mu Bbaibbele pe. Muciindi caboobo, amusoleke kubandika mibandi iiyaka iijatikizya makani aakumuuya. Mucikozyanyo, magazini ya Awake! ilijisi zibalo zinji izijisi mitwe ziindene-indene. Zibalo eezyo zilakonzya kutalisya mubandi waamba banyama mbaakalenga Jehova, masena aajisi zilengwa Leza zikondelezya munyika alimwi azilengwa zyabantu ziindene-indene alimwi ambobapona. Mibandi iili boobu ilakonzya kukulwaizya bana kubala mabbuku aapegwa aciinga camuzike musyomesi uucenjede.—Matayo 24:45-47.

15. Ino mbuti bazyali mbobakonzya kugwasya bana kutegwa mulimo wa Bunakristo baubone kuti ulakkomanisya alimwi akuletela mpindu?

15 Ikubandika mibandi iiyaka abana banu kuyoomugwasya kupa cintu acimbi cakumuuya ciyandika. Banakristo bana-bana bayandika kwiiya kwaambila bamwi zyalusyomo lwabo. Nomubandika kaambo kamwi kakondelezya kuzwa mu Ngazi Yamulindizi naa Awake! mweelede kujana ciindi cakubona mbwaakonzya kubeleka makani aayo mumulimo. Mucikozyanyo, mulakonzya kubuzya kuti: “Sena inga taciboti ikuti bantu baazyiba makani aaya kujatikizya Jehova? Ino uyeeya kuti inga twamugwasya buti muntu kutegwa aakkomanine makani aaya?” Imibandi iili boobu ilakonzya kugwasya bana kuba aluyandisyo lwakwaambila bamwi nzyobaiya. Eelyo nomuunka abana mumulimo, balabona cikozyanyo cibotu cakubelesya mibandi eeyo. Abalo ambweni balakonzya kubona kuti mulimo ncintu cikondelezya, icipa kukkalwa moyo akuleta lukkomano.—Incito 20:35.

16. Ino ncinzi bana ncobakonzya kwiiya kuzwa kumipailo yabazyali babo?

16 Alimwi bazyali balabagwasya bana babo kumuuya nobapaila. Jesu wakayiisya basikwiiya bakwe mbokupailwa alimwi wakali kupaila ambabo ziindi zinji. (Luka 11:1-13) Amuyeeye buyo mbobakaiya kwiinda mukupaila antoomwe a Mwanaa Jehova kumugama! Mbubwenya buyo, ibana balakonzya kwiiya zinji kwiinda mumipailo yanu. Mucikozyanyo, balakonzya kwiiya kuti Jehova uyanda kuti katwaambaula kulinguwe kuzwa mumoyo, kumwaambila kufwumbwa penzi ndyotujisi. Masimpe, mipailo yanu ilakonzya kugwasya bana kwiiya kasimpe kakumuuya: Balakonzya kuba acilongwe a Wisi wakujulu.—1 Petro 5:7.

Kubagwasya Muzintu Nzyobayandika Mumizeezo

17, 18. (a) Ino mbuti Ibbaibbele mboliyubununa mbokuyandika kutondezya luyando kubana? (b) Ino mbuti bamawisi mbobeelede kwiiya Jehova mukutondezya luyando kubana babo?

17 Ibana abalo kuli zintu zipati nzyobayandika kugwasya mumizeezo. Ijwi lya Leza lyaambila bazyali mbociyandika kubagwasya kulubazu oolu. Mucikozyanyo, bamakaintu bacili bana balaililwa “kuyanda bana babo.” Kucita boobu kuliswaangene akufwundisya bamakaintu bacili bana. (Tito 2:4) Masimpe, ikuyanda mwana ngamaano. Eeci cilakonzya kuyiisya mwana kuba aluyando calo cikonzya kuleta mpindu zitamani. Kulubazu lumwi, ikutayanda mwana mbufwubafwuba. Cilanyonganya alimwi citondezya kwaalilwa kwiiya Jehova, walo uutondezya luyando lwini-lwini kulindiswe nokuba kuti tatulondokede.—Intembauzyo 103:8-14.

18 Jehova nguusaanguna kuyanda bana bakwe baanyika. Kweelana abwaamba 1 Johane 4:19, “nguwakasaanguna kuyanda ndiswe.” Nywebo nomawisi kumugama muleelede kwiiya cikozyanyo ca Jehova, amutalisye caanzyo caluyando ciyumu abana banu. Ibbaibbele likulwaizya bamawisi kutasola kunyenukila bana babo, “kuti batanoosululwi.” (Ba-Kolose 3:21) Nzisyoonto kapati zintu zibanyemya bana, pele kuzyiba kuti muzyali tabayandi naa kubabikkila maano kulainda kubanyemya. Bamawisi batafwambaani kwaamba mbobalimvwide beelede kuyeeya cikozyanyo ca Jehova. Mane Jehova wakaambaula kuzwa kujulu ikukkomanina Mwanaakwe alimwi akutondezya kuti ulamuyanda. (Matayo 3:17; 17:5) Elo kaka eeci cakamukulwaizya Jesu! Mbubwenya buyo, bana balakulwaizyigwa akuyuma kwiinda mumajwi aabazyali baabo aakutondezya kuti balabayanda akubakkomanina.

19. Ino nkaambo nzi lulayo ncoluyandika, alimwi ino mpaali bazyali Banakristo mpobeelede kusoleka kusika?

19 Pele, luyando lwamuzyali talumanini buyo mumajwi pe. Luyando lulatondezyegwa kabotu kwiinda mumilimo. Ikugwasya kumubili alimwi akumuuya cilakonzya kuba citondezyo caluyando lwamuzyali, ikapati bazyali nobacita oobo munzila iikonzya kutondezya kuti luyando ndolupa kucita boobo. Kunze lyaboobo, kulaya ncitondezyo ciyandika kapati caluyando lwamuzyali. Ee, “kufumbwa muntu ngwayanda Jehova, ulamukoma.” (Ba-Hebrayo 12:6) Kulubazu lumwi, ikwaalilwa kupa lulayo ncitondezyo cakuti bazyali balibasulide bana babo! (Tusimpi 13:24) Lyoonse Jehova ulasubula “muciyanza ceelede.” (Jeremiya 46:28) Ikusubula muciyanza ceelede tacili cintu cuuba-uba kubazyali batalondokede. Pele, muleelede kusolekesya kuziba mpomweelede kusika. Ilulayo luyandika alimwi lwaluyando lugwasya mwana kukomena kabotu kutegwa akabe abuumi bukkomanisya alimwi bujisi mpindu. (Tusimpi 22:6) Sena eeci tacili ncencico muzyali aumwi Munakristo ncayanda kumwanaakwe?

20. Ino mbuti bazyali mbobakonzya kupa bana babo coolwe ciinda kubota ‘cakusala buumi’?

20 Ikuti nywebo nobazyali mwaucita mulimo mupati Jehova ngwaakamupa, nkokuti wakujanina mukwasyi nzyuuyandika kumubili, kumuuya akubagwasya mumizeezo, bulumbu mbupati. Muli mukubapa coolwe ciinda kubota bana banu ‘cakusala buumi,’ eelyo kumbele ‘akuyoopona.’ (Deuteronomo 30:19) Ibana aabo ibasala kubelekela Jehova akuzumanana munzila iiya kubuumi balabakkomanisya kapati bazyali babo. (Intembauzyo 127:3-5) Lukkomano oolu lunooliko lyoonse. Pele ino mbuti bana mbobakonzya kumutembaula Jehova lino? Cibalo citobela ciya kwaabandika makani aaya.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 4 Mumubandi ooyu, iweelede kujana zintu ziyandika waambwa mmusankwa. Nokuba boobo, njiisyo eezyi alimwi zilabeleka kuli bamakaintu Banakristo bali balikke ibajanina mukwasyi zintu ziyandika.

^ munc. 13 Akamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

Ino Inga Mwaingula Buti?

Ino ncinzi bazyali ncobakonzya kucita ikutegwa bajane ziyandika kubana babo

• zyakumubili?

• zyakumuuya?

• zyamumizeezo?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 12]

Bayuni banji balabeleka canguzu kutegwa basanine twana twabo

[Cifwanikiso icili apeeji 14]

Ibazyali mbabeelede kusaanguna kuzibikkila maano zintu zyakumuuya

[Zifwanikiso izili apeeji 15]

Ibazyali balakonzya kujana ziindi zinji zyakuyiisya bana babo kujatikizya Mulengi

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Ibana balajana nguzu akukulwaizyigwa kwiinda mukukkomaninwa abazyali