Skip to content

Skip to table of contents

Mulawo Waluyando Mumyoyo

Mulawo Waluyando Mumyoyo

Mulawo Waluyando Mumyoyo

“Nzoobika Mulao wangu mukati kabo, nzooulemba amyoyo yabo.”—JEREMIYA 31:33.

1, 2. (a) Ino ncinzi ncotutiilange-lange lino? (b) Ino mbuti Jehova mbwaakalitondezya ku Mulundu wa Sinai?

MUZIBALO zyobilo zyasaanguna, twaiya kuti ciindi Musa naakaseluka Mulundu wa Sinai, busyu bwakwe bwakali kumweka ikutondezya bulemu bwa Jehova. Alimwi kwakabandikwa kujatikizya cisani ncaakali kulivwumba Musa. Lino atulange-lange kaambo kaswaangene aceeci ikajisi makani ku Banakristo sunu.

2 Musa naakali mumulundu, wakapegwa malailile kuzwa kuli Jehova. Kababungene munsi lya Mulundu wa Sinai, bana Israyeli bakalibonena citondezyo ca Leza. “Kwakaba mizumo amalabi ajoba idemu atala acilundu, alimwi kwakamvwigwa mweembo wabukali, mane bantu boonse bamuzilao bakakankama. . . . Lino cilundu coonse ca-Sinai cakali kuuntumuka busi, nkaambo Jehova wakaselukila mpawo mumulilo. Busi bwaco bwakali kulundumuka mbuli busi bwaceengelo, acilundu coonse cakali kukankama loko.”—Kulonga 19:16-18.

3. Ino ninzila nzi Jehova njaakabelesya kupa bana Israyeli Milawo iili Kkumi, alimwi ino ncinzi musyobo ooyu ncowakazyiba?

3 Jehova wakaambaula kubantu kwiinda mumungelo, ikubaambila milawo yakazyi kutegwa Milawo iili Kkumi. (Kulonga 20:1-17) Aboobo, kwakanyina kudooneka kuti naa milawo eeyi yakazwide kuli Singuzu Zyoonse. Jehova wakailemba milawo eeyi amabwe, imabwe Musa ngaakapwaya naakabona kuti bana Israyeli bakomba moombe wangolida. Jehova wakazyi kwiilemba alimwi milawo amabwe. Lweendo oolu, Musa naakajoka kanyamude mabwe, busyu bwakwe bwakali kumweka. Kuciindi eeci, boonse bakazyiba kuti milawo eeyo yakalijisi mulimo mupati.—Kulonga 32:15-19; 34:1, 4, 29, 30.

4. Ino nkaambo nzi Milawo iili Kkumi ncoyakali kuyandika kapati?

4 Mabwe obilo aakalembedwe Milawo iili Kkumi akabikkwa mubbokesi lyacizuminano lyakali mubusena Busalalisya bwatente lyakubunganina ilyakazooba tempele kumbele. Milawo yakali amabwe yakali kupandulula musemu wanjiisyo zyacizuminano ca Mulawo wa Musa. Aawa mpaakayeeme twaambo mbuli Leza mbwaakali kuyoolela bana Israyeli. Milawo yakapa citondezyo cakuti Jehova wakali kweendelezya bantu bamwi kubagama, nkokuti ibasalidwe.

5. Ino muunzila nzi milawo ya Leza njaakapa bana Israyeli mwiitondezya luyando lwakwe?

5 Milawo eeyo yakayubununa zinji kujatikizya Jehova, ikapati luyando ndwajisi kubantu bakwe. Elo kaka cakali cipego ciyandisi kuli baabo bakaitobela! Sikwiiya umwi wakalemba kuti: Kwiina bukkale mumakani aakulilemeka bwakabambwa abantu ibubotu kwiinda Milawo iili Kkumi ya Leza. Ikujatikizya Mulawo wa Musa woonse, Jehova wakaamba kuti: “Na mwazumina kuswiilila ijwi lyangu akubamba cizuminano cangu, muyooyandika mumeso aangu kwiinda bamasi boonse; nkaambo nyika yoonse njiyangu. Muyoondibeda cisi cabapaizi, musyobo uusalalisya.”—Kulonga 19:5, 6.

Mulawo Uulembedwe Mumoyo

6. Ino mulawo nzi iwasinizya kuti ulijisi nguzu kapati kwiinda milawo yakalembedwe amabwe?

6 Masimpe, milawo eeyo yakazwa kuli Leza yakalijisi mulimo mupati. Nokuba boobo, sena mulizyi kuti Banakristo bananike balijisi cintu cijisi mulimo mupati kwiinda milawo yakalembedwe amabwe? Jehova wakasinsima zyakubamba cizuminano cipya kwiindana a Mulawo wacizuminano cakacitwa amusyobo wa Israyeli. “Nzoobika Mulao wangu mukati kabo, nzooulemba amyoyo yabo.” (Jeremiya 31:31-34) Jesu Simwiima akati wacizuminano cipya, kunyina naakapa mulawo uulembedwe kubatobeli bakwe. Wakabikka mulawo wa Jehova mumizeezo amumyoyo yabasikwiiya bakwe kwiinda muzintu nzyaakaamba akucita.

7. Ino nkuuli bani “mulao wa-Kristo” nkowakapegwa kusaanguna, alimwi ino mbaani bakazyi kutalika kuutobela?

7 Mulawo ooyu wiitwa kuti “mulao wa-Kristo.” Tiiwakapegwa kusaanguna kubana Israyeli beni pe, balo ibakali muzyalani lya Jakobo, pele wakapegwa kumusyobo wakumuuya, “ba-Israyeli ba-Leza.” (Ba-Galatiya 6:2, 16; Ba-Roma 2:28, 29) Ba Israyeli ba Leza ninkamu ya Banakristo bananikidwe amuuya. Mazuba mbwaakali kuyaabuya, bakasanganwa a “inkamu impati” yakazwa kumasi oonse ayalo iiyanda kukomba Jehova. (Ciyubunuzyo 7:9, 10; Zekariya 8:23) Mbwaanga ‘nditanga lyomwe’ lyeembelwa “asikweembela omwe,” nkamu zyoonse zyobilo zilautobela “mulao wa-Kristo,” akweendelezyegwa anguwo muzintu zyoonse nzyobacita.—Johane 10:16.

8. Ino Mulawo wa Musa amulawo wa Kristo zyakaindene buti?

8 Kwiindana abana Israyeli beni ibakali kutobela Mulawo wa Musa akaambo kakuti bakazyalilwa mumusyobo wa Israyeli, Banakristo balisalila buya kutobela mulawo wa Kristo nkaambo musyobo akubusena nkobakazyalilwa zinyina makani. Balaiya kujatikizya Jehova alimwi anzila zyakwe alimwi balombozya kucita kuyanda kwakwe. Mbwaanga balijisi mulawo wa Leza “mukati kabo” kuulembedwe munzila yacikozyanyo “amyoyo yabo,” Banakristo bananike tabamumvwidi Leza akaambo buyo kakuti ulakonzya kubasubula aabo batamumvwidi pe; nokuba kumumvwida akaambo buyo kakuti nkaambo mbobalaililwa. Ikumvwida kwabo kuyeeme kucintu cijisi makani mapati alimwi anguzu zinji kapati alimwi mbelele zimwi azyalo zilamvwida akaambo kakuti zilijisi mulawo wa Leza mumyoyo yazyo.

Milawo Iiyeeme Aluyando

9. Ino mbuti Jesu mbwaakatondezya kuti luyando nkakakali kaambo kapati kamilawo ya Jehova?

9 Ikaambo kapati kamilawo ya Jehova alimwi ambeta kalakonzya kwaambwa mubbala lyomwe buyo lyakuti: luyando. Cibeela eeci cilayandika kapati mubukombi bwesu bwakasimpe kuzwa kaindi kusikila sunu. Jesu naakabuzyigwa kuti Mulawo mupati nguli, wakaingula kuti: “Yanda Leza Jehova wako amoyo wako woonse, amoya wako woonse, amumiyeeyo yako yoonse.” Iwabili wakati, “Yanda mweenzinyoko mbuli mboliyanda omwini.” Amane boobo wakati: “Amilazyo eyi yobile mpaanzikidwe Mulao woonse abasinsimi.” (Matayo 22:35-40) Aboobo Jesu wakatondezya kuti taili buyo Milawo iili Kkumi yakayeeme aluyando pe, pele a Magwalo woonse aa Chihebrayo mpaakayeeme.

10. Ino mbuti mbotuzyi kuti luyando ngomusemu wamulawo wa Kristo?

10 Sena mulawo uuli mumyoyo ya Banakristo awalo uyeeme amulawo wakuyanda Leza amweenzuma? Inzya! Mulawo wa Kristo ulajatikizya akumuyanda ncobeni Leza alimwi ulabikkilizya amulawo mupya—Banakristo ngobeelede kuba anguwo kutegwa babe aluyando lwini-lwini kuli bamwi. Baleelede kuyandana mbuli Jesu mbwaakacita. Wakalyaaba kuti afwide beenzinyina. Wakayiisya basikwiiya bakwe kuti kabayanda Leza alimwi akuyandana lwabo, mbubwenya mbuli mbwaakabayanda. Iluyando lupati ndobatondezyanya mbobube bupati Banakristo bakasimpe mbobazyibwa ambubo. (Johane 13:34, 35; 15:12, 13) Jesu wakabalailila kuyanda basinkondonyina.—Matayo 5:44.

11. Ino mbuti Jesu mbwaakatondezya luyando kuli Leza akubantu?

11 Jesu wakapa cikozyanyo ciinda kubota mukutondezya luyando. Mbwaakali cilenge cakumuuya cijisi nguzu kapati kujulu, wakacizumina camoyo woonse icoolwe cakutola ambele nzyobayanda Bawisi anyika. Kunze lyakupa buumi bwakwe bwabuntu ikutegwa bantu bakonzye kuyoopona kukabe kutamani, wakatondezya mbobeelede kukkala bantu. Wakali kulibombya, wakali sibuuya alimwi akubikkila maano kuli bamwi, ikugwasya baabo bakaminidwe alimwi akudyaamininwa. Alimwi wakapa “majwi aabuumi ubutamani,” akubeleka kusikila mpagolela mukugwasya bantu kuzyiba Jehova.—Johane 6:68.

12. Ino nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti kuyanda Leza amweenzinyoko takukonzyi kwaandanizyigwa?

12 Kuyanda Leza amweenzinyoko nzintu zitakonzyi kwaandanizyigwa pe. Mwaapostolo Johane wakaamba kuti: “Luyando ndulwa-Leza, . . . Na muntu wati, Ndamuyanda Leza, nekubaboobo ulasula mweenzinyina, oyo mubeji. Nkaambo oyo uutayandi mweenzinyina ngwabwene takonzyi kuyanda Leza ngwatanabwene.” (1 Johane 4:7, 20) Kuli Jehova nkokuzwa luyando lwini-lwini alimwi ncecikozyanyo caluyando. Zyoonse nzyacita ulazicita akaambo kaluyando. Tulatondezya luyando akaambo kakuti twakalengwa mucikozyanyo cakwe. (Matalikilo 1:27) Kwiinda mukuyanda beenzuma tutondezya kuti tulamuyanda Leza.

Ikuyanda Cipandulula Kumvwida

13. Ikutegwa tumuyande Leza, ino ncinzi ncotweelede kucita kusaanguna?

13 Ino mbuti mbotukonzya kuyanda Leza ngotutakonzyi kubona ameso? Intaamo iiyandika kapati yakusaanguna njakuyanda kumuzyiba. Tatukonzyi kumuyanda naa kumusyoma cakumaniina muntu mweenzu. Aboobo, Jwi lya Leza litukulwaizya kumuzyiba Leza kwiinda mukubala Bbaibbele, kupaila, kuyanzana abaabo ibamuzyi kale alimwi ibamuyanda. (Intembauzyo 1:1, 2; Ba-Filipi 4:6; Ba-Hebrayo 10:25) Mabbuku aa Makani Mabotu one alayandika kapati, nkaambo alayubununa bube bwa Jehova ibutondezyedwe mubuumi alimwi amulimo wa Jesu Kristo. Ikulombozya kumvwida Leza akwiiya bube bwakwe kulayaambele mbotuya bumuzyiba akulumba luyando ndwaakatondezya kulindiswe. Ee, kuyanda Leza kulabikkilizya akumumvwida.

14. Ino nkaambo nzi ncotukonzya kwaambila kuti milawo ya Leza tiiminyi?

14 Notubayanda bantu, tulizyi nzyobayanda anzyobatayandi alimwi tulacita zintu kweelana ambobayanda. Tatuyandi kubapa kucimwa aabo mbotuyanda. Mwaapostolo Johane wakalemba kuti: “Oku nkokuyanda Leza, kuti twabamba milazyo yakwe, alimwi milazyo yakwe tiili miyumu.” (1 Johane 5:3) Taiminyi pe nokuba kuvwula. Luyando ndolutupa kucita boobo. Tatuyandiki kundandamika milawo minji mumutwe ikutegwa itugwasye mukucita cintu cili coonse; luyando ndotujisi kuli Leza ndolutusololela. Milawo ya Leza tiiminyi, nkaambo ilatuletela lukkomano lwakubelekela baabo mbotuyanda ncobeni. Ikuti katumuyanda Leza, cilakkomanisya kucita kuyanda kwakwe. Aboobo tulazuminwa a Leza alimwi tulagwasyigwa. Busolozi bwakwe lyoonse bugwasya ndiswe.—Isaya 48:17.

15. Ino ncinzi ciyootukulwaizya kwiiya Jehova? Amupandulule.

15 Ikuyanda Leza kutukulwaizya kwiiya bube bwakwe. Ikuti katumuyanda muntu, tulalombozya bube bwakwe akusoleka kutegwa tube mbuli nguwe. Amulange-lange cilongwe ca Jehova alimwi a Jesu. Bakali antoomwe ambweni kwamyaka iitabaliki. Luyando ndobakajisi akati kabo lwakali lwini-lwini. Jesu wakalikozyenyi kapati a Bawisi bakujulu cakuti wakakonzya kwaambila basikwiiya bakwe kuti: “Oyo uwandibona, wamubona awalo Taata.” (Johane 14:9) Mbotuya bujana luzibo akulumba Jehova a Mwanaakwe, tulakulwaizyigwa kuba mbuli mbabo. Ikuyanda Jehova, kubikkilizya alugwasyo lwamuuya uusalala, tuyookonzya ‘kusiya buumi bwesu bwabuntunsi amicito yambubo akunjila mubuumi bupya.’—Bakolose 3:9, 10, Ci; Ba-Galatiya 5:22, 23.

Mbolubeleka Luyando

16. Ino mbuti kuyanda Leza alimwi abeenzuma kwesu mbokutondezyegwa kwiinda mumulimo wakukambauka akuyiisya?

16 Mbotuli Banakristo, ikuyanda Leza kwesu alimwi abeenzuma kutukulwaizya kutola lubazu mukukambauka Bwami alimwi akugwasya bantu kuba basikwiiya. Kwiinda mukucita boobu, tulamukkomanisya Jehova Leza, “uuyandisya kuti bantu boonse bafutulwe akuboola kuluzibo lwakuziba lusinizyo.” (1 Timoteo 2:3, 4) Aboobo tulakonzya kukukkomanina kugwasya bantu kuba amulawo wa Kristo uulembedwe mumyoyo yabo. Alimwi tulakkomana kulangilila mbuli bube bwabo mbobuyaabucinca akuba mbuli bwa Jehova Leza. (2 Ba-Korinto 3:18) Masimpe, ikugwasya bantu kutegwa bamuzyibe Leza ncecipego ciinda kuyandika ncotukonzya kupa. Aabo bayanda kuba balongwe ba Jehova balakonzya kukukkomanina kukabe kutamani.

17. Ino nkaambo nzi ncaali maano kusoleka kujana nzila mbotukonzya kumuyanda Leza alimwi abeenzuma muciindi cakuyandaula zintu zyakumubili?

17 Tukkede munyika zintu zyakumubili nozibikkilwa maano kapati naa kuyandwa buya. Pele, zintu zyakumubili tazikkalilili pe. Zilakonzya kubbigwa naa kunyonyooka. (Matayo 6:19) Ibbaibbele litucenjezya kuti: “Nyika ilamana, azisusi zyayo, pele oyo uucita makanze aa-Taata ulakalilila kukabe kutamani.” (1 Johane 2:16, 17) Masimpe, Jehova unooliko lyoonse alimwi abaabo bamuyanda akumubelekela. Aboobo, sena tacigwasyi kusoleka kumuyanda Leza abantu, ikwiinda mbotuyanda zintu zyakumubili zyamunyika zyalo zikkala buyo kwakaindi kaniini?

18. Ino mbuti mumisyinali umwi mbwaakatondezya luyando lwini-lwini?

18 Aabo batondezya luyando balamutembaula Jehova. Amulange-lange makani aajatikizya Sonia misyinali waku Senegal. Wakali kwiiya Bbaibbele amukaintu uutegwa Heidi walo wakajisi kazunda kaleta bulwazi bwasikalileke nkaakajana kumulumaakwe uutasyomi. Mulumaakwe naakafwa, Heidi wakabbapatizyigwa, pele tanaakali kupona kabotu. Eelyo wakali buyo mucibbadela akaambo kabulwazi bwasikalileke. Sonia uluula kuti: “Babelesi bamucibbadela bakasoleka, pele bakali basyoonto kumweelwe. Kwakalombwa basikulisungula mumbungano kuti bamulwazyike kucibbadela. Buzuba bwabili masiku Heidi kali mucibbadela, ndakalikkede ansi kumbali lyabulo bwakwe akumulwazyika mane kusikila naakakosoka. Musilisi wakali kubeleka wakaamba kuti: ‘Ipenzi pati ndyotujana ndyakuti nobaba basazinyina balabatantamuka bamukwasyi wabo ikuti bazyiba kuti baciswa bulwazi bwasikalileke. Ino nkaambo nzi iwe nuutali musazinyina, tamuzwi kucisi comwe alimwi muliindene mubala ncobikkila buumi bwako muntenda?’ Ndakapandulula kuti Heidi wakali mwanookwesu ncobeni, tuliswaangene mbuli kuti tuli bada lyomwe. Mbwaanga ooyu mwanookwesu buya, ndileelede kubona kwaamba kuti ndamulanganya.” Mane Sonia kunyina naakaliletela mapenzi akaambo kakumulanganya caluyando Heidi.

19. Mbwaanga tulijisi mulawo wa Leza mumyoyo yesu, ino ncinzi ncotweelede kubelesya?

19 Zikozyanyo zinji zyaluyando lwini-lwini zilakonzya kujanika akati kababelesi ba Jehova. Kunyina mulawo uulembedwe uuzyibya bantu ba Leza mazubaano. Muciindi caboobo, tubona kuzuzikizyigwa kwamajwi aalembedwe ku Ba-Hebrayo 8:10 akuti: “Ngooyu mulongo ngwenjandootanga kubana-Israyeli, munsi lyamazuba ayo, ngo-Jehova waamba obo. Ndiyoobika milao yangu mukuyeeya kwabo, moonse amumyoyo yabo ndiyooilembamo, elyo ndikabe Leza wabo, abalo bakabe bantu bangu.” Lyoonse atuukkomanine mulawo waluyando Jehova ngwaalemba mumyoyo yesu, kwiinda mukubelesya ciindi coonse ncotwajana ikutondezya luyando.

20. Nkaambo nzi mulawo wa Kristo ncocili cintu ciinda kubota?

20 Masimpe cilakkomanisya kubelekela Leza antoomwe abakwesu batondezya luyando luli boobu. Aabo ibajisi mulawo wa Kristo kuulembedwe mumyoyo yabo balakkomana aluyando oolu lwiinda kubota munyika eeyi mutakwe luyando. Tabajisi buyo luyando kuli Jehova, pele alimwi balakkomana acaanzyo caluyando ciyumu cabunyina. “Ncobeni ncintu cibotu cibotezya, na babunyina bakala kabotu antoomwe.” Nokuba kuti Bakamboni ba Jehova bakkala muzisi zinji, baambaula milaka minji alimwi balijisi zilengwa zinji, balikamantene mubukombi kwiinda bantu boonse. Kukamantana ooku kupa kuti Jehova abayande. Sintembauzyo wakalemba kuti: “Jehova nkwaakalailila kuti kube coolwe [akati kabantu bakamantene muluyando], nkokuti coolwe cabuumi butamani.”—Intembauzyo 133:1-3.

Sena Inga Mwaingula?

• Ino Milawo iili Kkumi yakali kuyandika buti?

• Ino mulawo uulembedwe mumyoyo ninzi?

• Ino luyando lujisi mulimo nzi mu “mulao wa-Kristo”?

• Ino muunzila nzi motukonzya kutondezya kuti tulamuyanda Jehova alimwi abeenzuma?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 19]

Bana Israyeli bakalijisi milawo iilembedwe amabwe

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Banakristo balijisi milawo iilembedwe mumyoyo yabo