Skip to content

Skip to table of contents

Hena Mulakonzya Kucizyiba Citondezyo Cakuba kwa Jesu?

Hena Mulakonzya Kucizyiba Citondezyo Cakuba kwa Jesu?

Hena Mulakonzya Kucizyiba Citondezyo Cakuba kwa Jesu?

TAKU muntu uuyanda kuciswa kapati naa kunjila muntenda. Kutegwa umwi atanjili muntenda iili boobu, muntu musongo ulabikkila maano kuzitondezyo zitondezya ntenda akubweza ntaamu iigwasya. Jesu Kristo wakaamba citondezyo calo ncotweelede kuzyiba ncocaamba. Citondezyo ncaakali kwaamba, cakali kukonzya kwiijatikizya nyika yoonse abantu boonse. Eeci cilamubikkilizya nywebo amukwasyi wanu.

Jesu wakaamba zya Bwami bwa Leza bwalo buya kugusya bubi akucinca nyika kuba paradaiso. Basikwiiya bakwe bakapya moyo kumakani aaya, alimwi bakayandisya kuti bazyibe Bwami oobo nobwakali kuboola. Bakabuzya kuti: “Ncinzi cizooba citondezyo cakuboola kwako acamamanino aaciindi?”—Matayo 24:3.

Jesu wakalizyi kuti aakujaigwa alimwi aakumana kubuka, kuya kwiinda myaka minji katana bikkwa acuuno cabwami kujulu kuti abe Mwami wa Bwami bwa Mesiya kutegwa alele bantu. Mbwaanga kubikkwa kwakwe acuuno kwakali cintu citakonzyi kubonwa ameso aabantu balya maila, Jesu wakaamba citondezyo cakali kukonzya kubagwasya basikwiiya bakwe kuzyiba “kuboola” kwakwe, “amamanino aaciindi.” Eeci citondezyo cilijisi zitondezyo zinji zyalo zitondezya citondezyo cakuba kwa Jesu.

Basikulemba Makani Mabotu, Matayo, Marko a Luka, aumwi cakubikkila maano wakabulemba bwiinguzi bwa Jesu. (Matayo caandaano 24 a 25; Marko caandaano 13; Luka caandaano 21) Abamwi balembi ba Bbaibbele bakalemba twaambo atumwi tupati-pati twacitondezyo. (2 Timoteo 3:1-5; 2 Petro 3:3, 4; Ciyubunuzyo 6:1-8; 11:18) Busena mbusyoonto cakuti tacikonzyeki kukalanga-langa kaambo akamwi, pele tulalanga buyo twaambo tupati-pati tuli tosanwe tutondezya citondezyo ncaakaamba Jesu. Nywebo kumugama, muya kubona kuti ncintu ciyandika kapati kulanga-langa citondezyo eeci.—Amubone kabbokesi kali apeeji 6.

Kucinca kwa Bukkale bwa Bantu

“Cisi cizoolwana acisinyina, abwami buzoolwana abwaminyina.” (Matayo 24:7) Imagazini yamakani yaku Germany yakaamba kuti kautanasika mwaka wa 1914, bantu “bakali kusyoma kuti buumi kumpela buya kuba buumi buli kabotu ibujisi lwaanguluko lunji, lusumpuko, akuzwidilila.” Pele zintu zyoonse zyakacinca. Imagazini ya GEO yaamba kuti: “Nkondo iyakatalika mu August 1914 akumana mu November 1918, yakaleta kucinca kupati mubukkale bwabantu. Kwakaba kucinca kwatakali kuyeeyelwa mubuumi bwabantu, zintu zyakaba zimbi buyo.” Tuulunzuma tuli 60 twabasikalumamba kuzwa mumasi oonse aanyika, bakanjila munkondo yakomuzyibwa wajoka. Basikalumamba bataleli ku 6,000 bakali kujaigwa abuzuba. Kuzwa ciindi eeco, muzyalani aumwi abasitwaambo twacisi boonse, “myaka kuzwa mu 1914 kusikila mu 1918 baibona kuba myaka yakucinca kwabukkale bwabantu.”

Nkondo ya Kutaanguna ya Nyika Yoonse yakaleta kucinca kubantu kutajokolosyegwi kwalo kwabanjizya kumazuba aakumamanino. Mumwaanda oonse wa 20 kwakali buyo nkondo, mazwanga azyigwebenga. Taku zintu nizyaloma kumatalikilo aamwaanda wamyaka uno. Kunze lyankondo, azimwi zitondezyo zyacitondezyo zilalibonya.

Nzala, Malwazi a Mizuzumo ya Nyika

Kuzooba inzala.” (Matayo 24:7) Mu Europe kwakanjila nzala lyankondo yakutaanguna yanyika yoonse, alimwi yakabakola bantu citanabonedwe. Haabupampu wazyansiku wazina lya Alan Bullock wakalemba kuti ku Russia aku Ukraine mu 1933, “maunda-maunda aabantu bakakolwa nzala, bakali kwiile kwiinguuka cisi coonse . . . Mitumba yabantu yakalundikwa mumbali lyanzila.” Mu 1943, simubweza twaambo T. H. White wakalibonena nzala mucisi ca China mucooko ca Henan. Wakalemba kuti: “Lyanzala, cakali cilyaalye kutegwa bajane nguzu. Pele kulya zyeezyi ziteeleli kuligwa, kwakali kucitika muntu niyamunetula nzala kutegwa alemye-lemye bula.” Cilausisya kuti nzala mu Afulika naaba mazuba aano icibapenzya bantu. Nikuba kuti nyika ilapa cakulya cinji cikonzya kukkwana muntu aumwi, bakabunga ka UN Food Agriculture Organization, beezyeezya kuti tuulunzuma twabantu basika ku 840 nyika yoonse tabajisi cakulya cinji.

“Malwazi koonse koonse.” (Luka 21:11, Ci) Muteende wa Süddeutsche Zeitung wakaamba kuti: “Bulwazi Bwanamakweekwe kweezyeezyegwa kuti bwakajaya bantu bali akati katuulunzuma tuli 20 a 50 mumwaka wa 1918, kwiinda bantu bakafwa kubulwazi bwa black death naa bakafwa munkondo yakutaanguna yanyika yoonse. Kuzwa ciindi eeco, bantu banji baciswa malwazi manji, ntuntumaanzi, cifwumu, kakweekwe, kulemana (polio) abulwazi bwakuluka akusoomona. Alimwi nyika yaile kwaankamana yabona bulwazi bwasikalileke mbobwaya ampela kakunyina uubusilika. Malwazi akatazya kuzunda nekuba kuti kuli kuya ampela kwasayaansi kulamya kumakani aamisamu. Ooku kukatazyigwa kwabantu kumakani aakutamana kwamalwazi, kutondezya kuti tupona kumazuba aakatazyide.

“Mizuzumo yanyika.” (Matayo 24:7) Mumyaka iili mwaanda yainda, mizuzumo yanyika yajaya zyuulu-zyuulu zyabantu. Kweelana amakani aamwi, kwategwa mizuzumo yanyika iikonzya kuusya maanda akwaandula nyika, yacitika ziindi zisika kumweelwe waatala wa 18 amwaka kuzwa mumwaka wa 1914. Alimwi mizuzumo yanyika iijisi nguzu kapati nkokuti iikonzya kumwaya maanda, yacitika amwaka. Nekuba kuti kuli kuya ampela muluzyibo lwasayaansi, bantu banji bacifwa akaambo kakuti madolopo manji bantu nkobaguumukila kwaakukkala, ali mumasena mucitikila mizuzumo yanyika.

Makani Mabotu

Bunji bwazitondezyo zitondezya mamanino aaciindi, zilamana maano. Pele Jesu wakaamba zyamakani mabotu.

“Nkabela aya Makani Mabotu aa-Bwami azookambaukwa munyika yoonse kuti abe citondezyo kumisyobo yoonse.” (Matayo 24:14) Imulimo Jesu lwakwe ngwaakatalika wakukambauka makani mabotu aa Bwami, wakali kulangilwa kuya ampela kapati kumazuba aakumamanino. Aya masimpe mulimo waunka ampela. Bakamboni ba Jehova balakambauka mulumbe wamu Bbaibbele, alimwi cakulisungula balabayiisya bantu kuti babelesye nzyobaiya abuzuba. Kwaciindi cino, tuulunzuma twiinda kucisambomwe twa Bakamboni, balakambauka mumasi aali 235 mumilaka iinda kuma 400.

Amubone kwaamba kuti Jesu tanaakaamba kuti bantu baya kuleka kukutauka milimo akaambo kazintu zicitika munyika zimana maano. Alimwi tanaakaamba kuti nyika yoonse iya kuba buyo acitondezyo comwe. Pele wakasinsima kuti kuya kuba zitondezyo zinji zyalo ziya kutondezya citondezyo calo bantu ncobatakadooneki munyika yoonse.

Muciindi cakwiile kulanga buyo citondezyo acimwi celikke, hena mulakubona kweendelana kuliko kwalo kutondezya citondezyo ciyandika kubikkila maano? Zintu zicitika munyika zilamujatikizya amukwasyi wanu. Tulakonzya kubuzya kuti: ‘Nkaambo nzi ncokuli bantu basyoonto buyo babikkila maano?’

Nzyotuyanda Nzyotubikka Ampela

Kuli zitondezyo zilembedwe kuti “Takusambwi aawa,” “Kuli mulilo wamagesi munji aawa,” “Amuyozye Kubalisya.” Eezyi zili akati kazitondezyo zicenjezya nzyotubona, pele ikanji tazyibikkilwi maano. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti zintu nzyotuyanda nzyezintu nzyotubikkila maano. Mucikozyanyo, inga twayanda kubalisya kwiinda waawo mulawo mpouzumizya, ambweni inga twaba akuyandisya kusamba mucizyiba mukasyigwa. Pele kutabikkila maano kuzitondezyo nkulezya kuyeeya.

Mucikozyanyo, caanda ciloka kujulu mumalundu aa Alpine ku Austria, France, Italy a Switzerland, aabona cilajaya bantu banji basikuswaya batabikkili maano kucenjezya kwalo kubatondezya busena buli kabotu mbobeelede kusobanina. Kweelana amuteende wa Süddeutsche Zeitung, banji basikuswaya ibatabikkili maano kukucenjezya ooku, bali muntenda, alimwi balati, Cisobano citako ntenda tacinoneezyi. Ikutabikkila maano kukucenjezyegwa kulakonzya kuleta ntenda mpati.

Ntwaambo nzi bantu ntobajisi tubapa kutabikkila maano kucitondezyo Jesu ncaakaamba? Balakonzya bakoofwaazyigwa alubono, kulitukumuna, kutacizyiba kusala cakucita, kwiile kucita zintu zyaabuzuba, naa akaambo kakuyoowa kuti inga bazwa acuuno cabulemu. Hena eezyi inga zyamupa kutabikkila maano kucitondezyo cakuba kwa Jesu? Tee kayi inga cagwasya kuzyiba citondezyo ncocitondezya akubweza ntaamu iigwasya?

Buumi mu Paradaiso Anyika

Bunji bwabantu balacibikkila maano citondezyo cakuba kwa Jesu. Kristian, musankwa uucili mwana uukwete uukkala mu Germany, wakalemba kuti: “Aya mazuba mabi. Cakutadooneka tuli ‘kumazuba aakumamanino.’” Walo amukaintu wakwe, ciindi cinji bacibelesya kwaambaula abantu zyamakani aa Bwami bwa Mesiya. Frank ukkala mucisi mukkala Kristian. Walo amukaintu wakwe balabayumyayumya bantu kwiinda mukubaambila makani mabotu aamu Bbaibbele. Frank ulati: “Akaambo kabuumi buli munyika, bantu banji sunu balalibilika buumi mbobuya kuba kumpela. Tulabayumyayumya bantu kwiinda mubusinsimi bwa Bbaibbele bwaamba zyaparadaiso.” Aboobo Kristin a Frank bakonzya kuzuzikizya businsimi bumwi akati kabusinsimi bwacitondezyo ca Jesu, nkokuti kukambauka makani mabotu aa Bwami.—Matayo 24:14.

Mazuba aakumamanino aakusika kwini kumamanino, Jesu uya kucinyonyoona cisi eeci kubikkilizya abantu beenda ancico. Kuzwa waawo Bwami bwa Mesiya buya kweendelezya anyika, eelyo buumi bwakasinsimwa bwamu Paradaiso buya kuba. Bantu baya kuleka kuciswa akufwa, alimwi bafwide baya kubusyigwa akukkala anyika. Eezyi nzyezilongezyo zikkomanisya zilindila baabo babikkila maano kucitondezyo citondezya ziindi nzyotupona. Tee kayi inga cagwasya kwiiya zinji kujatikizya citondezyo akubona muntu nceelede kucita kutegwa akonzye kufwutuka buzuba mboimana nyika eeyi? Aumwi weelede kwaabikkila maano makani aaya kakunyina akuwayawaya.—Johane 17:3.

Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 4]

Jesu wakasinsima zintu zinji ziya kucitika zyalo ziya kutondezya citondezyo citakonzyi kudoonekwa nyika yoonse

Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 6]

Hena mwazyibona zitondezyo zitondezya citondezyo caciindi ncotubede?

Kabbokesi/[Zifwanikiso izili apeeji 6]

IKUZYIBA ZITONDEZYO ZYAKU MAZUBA AA KUMAMANINO

Kucitika kwankondo kutanabonedwe.—Matayo 24:7; Ciyubunuzyo 6:4

Nzala.—Matayo 24:7; Ciyubunuzyo 6:5, 6, 8

Malwazi.—Luka 21:11; Ciyubunuzyo 6:8

Kuvwula kwamilandu.—Matayo 24:12

Mizuzumo yanyika.—Matayo 24:7

Mazuba aakatazya.—2 Timoteo 3:1

Kuyandisya mali.—2 Timoteo 3:2

Kutamvwida bamawisi.—2 Timoteo 3:2

Kutayanda bubotu.—2 Timoteo 3:3

Kuyandisya misalo yaansi kwiinda Leza.—2 Timoteo 3:4

Kutalyeendelezya.—2 Timoteo 3:3

Kutayanda bubotu.—2 Timoteo 3:3

Kutabikkila maano kuntenda iiboola.—Matayo 24:39

Basikasampusampu tabazumini kuti aaya mazuba aakumamanino.—2 Petro 3:3, 4

Kukambaukwa kwa Bwami bwa Leza nyika yoonse.—Matayo 24:14

Nkotwakajana zifwanikiso izili apeeji 5]

WWI basikalumamba: Kuzwa kubbuku lya Nkondo ya Kutaanguna ya Nyika Yoonse—A Pictorial History, 1919; mukwasyi mucete: AP Photo/Aijaz Rahi; bali mupenzi lyabulwazi bwakulemana: © WHO/P. Virot