Skip to content

Skip to table of contents

Amukucenjelele Kuba Amoyo Uulisumpula

Amukucenjelele Kuba Amoyo Uulisumpula

Amukucenjelele Kuba Amoyo Uulisumpula

“Leza ulabakazya basikulisumpula.”—JAKOBO 4:6.

1. Amupe cikozyanyo citondezya ikulikankaizya kweelede.

SENA kuli cintu cimwi cakamupa kulikankaizya? Bunji bwesu twakacitikilwa kale cintu cipa kulimvwa boobu. Tacilubide pe ikulikankaizya zimwi ziindi. Mucikozyanyo, banabukwetene Banakristo nobabala pepa kuzwa kucikolo litondezya mbwaalilemeka kabotu mwanaabo musimbi alimwi ambwali munkutwe, cakutadooneka masyu aabo alazula lumwemwe akaambo kakuzwidilila kwakwe. Mwaapostolo Paulo alimwi abeenzinyina bakalikankaizya kapati kujatikizya mbungano mpya njobakagwasyilizya kutegwa italisyigwe akaambo kakuti bakwesu bakaliyumya cakusyomeka nobakali kupenzyegwa.—1 Ba-Tesalonika 1:1, 6; 2:19, 20; 2 Ba-Tesalonika 1:1, 4.

2. Nkaambo nzi kulisumpula ncokutali kabotu?

2 Kweelana azikozyanyo zyalangwa-langwa, tulakonzya kubona kuti kulikankaizya kulakonzya kutondezya ikulimvwa kukkomana ikuboola kwiinda mukucita mulimo umwi antela kujana cintu. Nokuba boobo, kulisumpula kutondezya kulitukumuna, ikulimvwa kusumpuka akaambo kazintu nzyakonzya kucita muntu, mbwalibonya, mbwavwubide antela mpuwo njajisi. Ziindi zinji kulisumpula kulatondezyegwa kwiinda mukuba amuuya wakulitola atala. Kulisumpula kuli boobo masimpe ncintu swebo Tobanakristo ncotweelede kucenjelela. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti twakazyalwa acilengwa cakuliyanda ncotwakajana kumuzyali wesu Adamu. (Matalikilo 8:21) Aboobo moyo wesu ulakonzya kutucenga kuti tutalike kulisumpula akaambo katwaambo tuteelede. Mucikozyanyo, Banakristo tabeelede kulisumpula akaambo kamusyobo, buvwubi, lwiiyo, zintu nzyobakonzya kucita cakuzwidilila, antela mbobabeleka milimo kwiindana abamwi. Kulisumpula akaambo kazintu eezyo kulamucima Jehova.—Jeremiya 9:23; Incito 10:34, 35; 1 Ba-Korinto 4:7; Ba-Galatiya 5:26; 6:3, 4.

3. Ino kulisumpula caamba nzi, alimwi ino ncinzi Jesu ncaakaamba kujatikizya makani aaya?

3 Kuli kaambo akambi keelede kutupa kukutantamuka kulikankaizya kuteelede. Ikuti naa twakulekela kulikankaizya ooko mumoyo wesu, kuyoopa kuti tutalike kulisumpula. Ino kulisumpula caamba nzi? Kunze lyakulitola atala, muntu uulisumpula ulabasampaula bamwi, aabo mbabona kuti kunyina mbobabede. (Luka 18:9; Johane 7:47-49) ‘Kulisumpula’ Jesu wakakubikka antoomwe azintu zimwi zibyaabi eezyo zizwa “mumoyo” alimwi ‘akubisya muntu.’ (Marko 7:20-23) Banakristo balakonzya kubona kutalisumpula mbokuyandika kapati.

4. Mbuti kulanga-langa zikozyanyo zyamu Bbaibbele zyakulisumpula mbokukonzya kutugwasya?

4 Mulakonzya kugwasyigwa kuleka kulisumpula kwiinda mukulanga-langa zibalo zimwi zyamu Bbaibbele zyabantu bakalisumpula. Aboobo ciyoomugwasya kapati kubona muuya uutayandiki wakulisumpula uukonzya kuba mumizeezo yanu lino antela kumbele. Eeci ciyoomugwasya kutantamuka miyeeyo iikonzya kupa moyo wanu kulisumpula. Aboobo, tamukajatikizyigwi pe Leza aakubweza ntaamu kweelana akucenjezya kwakwe kwakuti: “Njoogwisya akati kanu abo bakondwa kulisumpula. Tokooyoolisumpula limbi mucilundu cangu cisalala.”—Zefaniya 3:11.

Leza Ulabasubula Ibalisumpula

5, 6. Mbuti Farao mbwaakatondezya kulisumpula, alimwi ncinzi cakacitika?

5 Alimwi mulakonzya kubona Jehova mbwakubona kulisumpula munzila mbwaakeendelezya beendelezi basinguzu mbuli Farao. Tacidoonekwi buya kuti Farao wakali amoyo uulisumpula. Kalibona kuba leza weelede kukombwa, wakabasampaula bazike bakwe, bana Israyeli. Amubone mbwaakalimvwa bana Israyeli nobakalomba kuti bazumizyigwe kuunka munkanda ‘kuyoocita ipobwe’ lya Jehova. Farao cakulisumpula wakaingula kuti: “Ma! Nguni Jehova? Sa ndakonzya kuswiilila ijwi lyakwe akuleka ba-Israyeli?”—Kulonga 5:1, 2.

6 Farao naakacitikilwa zipenzyo zili cisambomwi, Jehova wakaambila Musa kubuzya mweendelezi wa Egepita kuti: “[Sena] ucilisumpwida bantu bangu kukutabaleka kuti baye”? (Kulonga 9:17) Mpoonya Musa wakaamba cipenzyo caciloba, nkokuti civwulamabwe cakanyonyoona nyika. Mbobakaanguluka buyo bana Israyeli kuzwa nokwakacitika cipenzyo cakkumi, Farao wakacinca mizeezo akutalika kubatandila. Kumamanino, Farao abasikalumamba bakwe bakanyonyoonwa mu Lwizi Lusalala. Amweezeezye buyo iceelede kuti ncobakayeeya maanzi naakabasinkila! Ncinzi cakacitika akaambo kakulisumpula kwa Farao? Basikalumamba bakwe mbaakasyomede bakati: “Atucije ba-Israyeli, nkaambo Jehova nguubalwida kuba-Egepita.”—Kulonga 14:25.

7. Mbuti baleli bana Babuloni mbobakatondezya kulisumpula?

7 Beendelezi abambi ibakalisumpula abalo bakasampaulwa a Jehova. Umwi wabo wakali Sanakeribu, mwami wa Asuri. (Isaya 36:1-4, 20; 37:36-38) Mukuya kwaciindi, bana Asuri bakazundwa abana Babuloni, pele bami bana Babuloni bobilo abalo bakasampaulwa. Amuyeeye pobwe ndyaakajisi Mwami Belisazara eelyo walo alimwi abantu mbaakatambide nobakanywa waini kubelesya zinywido nzyobakajana mutempele lya Jehova, kabatembaula baleza bana Babuloni. Mpoonya kwakalibonya janza lyamuntu lyatalika kulemba makani abwaanda. Naakalombwa kupandulula zyakalembedwe munzila yamaleele, imusinsimi Daniele wakayeezya Belisazara kuti: “Leza wakujulu wakapa uso Nebukadinezara bwami . . . Pele moyo wakwe nowakalisumpula . . . , wakagwisigwa acuuno cabwami, abulemu bwakwe wakabunyanzigwa. . . . Lino webo, Belisazara O mwanaakwe, tobombyi moyo wako, nekuba kuti wakaziba makani aya oonse.” (Daniele 5:3, 18, 20, 22) Masiku ngoona aayo, basikalumamba bana Mediya a Persia bakauzunda munzi wa Babuloni, aboobo Belisazara wakajaigwa.—Daniele 5:30, 31.

8. Mbuti Jehova mbwaakabacita bantu banji basikulisumpula?

8 Alimwi amuyeeye bantu abambi basikulisumpula ibakasampaula bantu ba Jehova: muna Filisti sintanze Goliati, Mupati Wabasilutwe muna Persia Hamani alimwi a Mwami Heroda Agripa, iwakeendelezya cooko ca Judaya. Akaambo kakulisumpula, bantu botatwe aabo bakajaigwa a Leza munzila yamasampu. (1 Samuele 17:42-51; Esita 3:5, 6; 7:10; Incito 12:1-3, 21-23) Mbwaakabacita Jehova bantu aabo basikulisumpula kukankaizya kaambo aaka kakasimpe kakuti: “Kulisumpula kulazulwida lunyonyooko, akamikami kali kunembo lyakuwa.” (Tusimpi 16:18) Inzya, tacizumbauzyigwi buya kuti “Leza ulabakazya basikulisumpula.”—Jakobo 4:6.

9. Mbuti bami bana Turo mbobakaba bantu batasitikide?

9 Ikwiindana abeendelezi basikulisumpula baku Egepita, Asuri alimwi a Babuloni, mwami wa Turo aciindi cimwi wakabagwasya bantu ba Leza. Mubulelo bwa Mwami Davida a Solomoni, wakabapa bantu bacibwene kumutwe alimwi azibelesyo zyamayake aamwami atempele lya Leza. (2 Samuele 5:11; 2 Makani 2:11-16) Cuusisya ncakuti, kumbele bana Turo bakabukila bantu ba Jehova. Nkaambo nzi ncobakacitila boobo?—Intembauzyo 83:3-7; Joeli 3:4-6; Amosi 1:9, 10.

“Moyo Wako Wakalisumpula”

10, 11. (a) Nguni uukonzya kukozyanisyigwa kubami bana Turo? (b) Ncinzi cakapa kuti bana Turo batalike kupenzya bana Israyeli?

10 Jehova wakasololela musinsimi wakwe Ezekieli kuyubununa alimwi akusinganya mulongo wabami bana Turo. Mulumbe ooyo iwakaambilwa “mwami wa-Turo” ujisi majwi aapandulula kabotu mulongo wabami bana Turo a sikulengelezya mutaanzi, Saatani, walo ‘watakakkala mubwini.’ (Ezekieli 28:12; Johane 8:44) Saatani aciindi cimwi wakali cilenge camuuya cisyomeka cambunga ya Jehova yabana bakujulu. Jehova Leza wakapa citondezyo kwiinda muli Ezekieli kujatikizya kaambo kakapa butongo kumulongo wabami bana Turo alimwi a Saatani.

11 “Wakali mu-Edeni, muunda wa-Leza. Kosakatide mabwe mayandisi oonse . . . aangelo kerubu uunanikidwe uuvumba . . . Wakalilondokede munzila zyako kuzwa kubuzuba bwakulengwa kwako mane kusikila kuciindi eco zibi nezyakajanwa mulinduwe. Mukusambala kwako kunji wakazuzigwa lunya, nkabela wakabisya. Nkaambo kaako ndakutanda . . . kerubu sikuvumba . . . Moyo wako wakalisumpula nkaambo kakweebeka kwako. Wajaya busongo bwako nkaambo kakweebeka kwako.” (Ezekieli 28:13-17) Inzya, kulisumpula kwakapa bami bana Turo kulwana bantu ba Jehova. Munzi wabo mupati makwebo nkwaakali kucitilwa alimwi wakavwuba kapati akuba ampuwo akaambo kazintu zibotu zyakali kupangwa. (Isaya 23:8, 9) Bami bana Turo bakazootalika kulisumpula kapati alimwi bakatalika kupenzya bantu ba Leza.

12. Ncinzi cakapa kuti Saatani aleke kusyomeka, alimwi ncinzi ncaazumanana kucita?

12 Mbubwenya buyo, icilenge camuuya icakazooba Saatani aciindi cimwi cakalijisi busongo bwakali kuyandika kutegwa cizuzikizye kufwumbwa mulimo Leza ngwaakacipa. Muciindi cakulumba, cakatalika ‘kulisumpula’ akusampaula inzila Leza mbweendelezya. (1 Timoteo 3:6) Cakalitukumuna cakunga cakatalika kulombozya kuti kubota ba Adamu a Eva kabakomba ncico. Ikulombozya ooko kubyaabi kwakakomena cakuti kwakamupa kucita cibi. (Jakobo 1:14, 15) Saatani wakoongolezya Eva kulya mucelo kuzwa kucisamu comwe buyo eeco Leza ncaakakasyide. Mpoonya Saatani wakamubelesya kupa Adamu kulya mucelo wakakasyidwe. (Matalikilo 3:1-6) Aboobo bantu bakusaanguna bobilo bakazikaka inguzu Leza nzyajisi zyakubeendelezya. Ikucita boobo kwakabapa kuba bakombi ba Saatani. Ikulisumpula kwakwe kwakazumanana. Wasoleka koongelezya zilenge zyoonse zyamaano kujulu aanyika, kubikkilizya a Jesu Kristo, kuti zimukombe akukaka bweendelezi bwa Jehova.—Matayo 4:8-10; Ciyubunuzyo 12:3, 4, 9.

13. Nzintu zili buti izyaletwa akulisumpula?

13 Aboobo inga mwabona kuti kulisumpula kuzwa kuli Saatani; nkokuleta cibi, kupenga alimwi abumpelenge munyika mazubaano. Mbwali “leza waansi aano,” Saatani wazumanana kukulwaizya muuya wakulisumpula. (2 Bakolinti 4:4, Ci) Ulizyi kuti ciindi ncajisi nciniini aboobo ulabalwana Banakristo bakasimpe. Makanze aakwe ngakubazandula kuli Leza, kuti batalike kuliyanda akulisumpula. Ibbaibbele lyakasinsima kuti micito eeyo mibyaabi iyooduma “kumazuba aakumamanino” aaya.—2 Timoteo 3:1, 2; Ciyubunuzyo 12:12, 17.

14. Mmulawo uuli Jehova ngwabelesya kweendelezya zilenge zyakwe zyamaano?

14 Jesu Kristo cabusicamba wakayubununa zintu zibyaabi zyaletwa akulisumpula kwa Saatani. Kwaziindi zitaceyi kuli zyotatwe alimwi kabaliko basinkondonyina ibakali kulibona kululama, Jesu wakaamba mulawo ngwatobela Jehova kweendelezya bantu naakati: “Umwi umwi uulisumpula uyoofwiinsigwa, ayooyo uulifwiinsya uyoosumpulwa.”—Luka 14:11; 18:14; Matayo 23:12.

Amuukwabilile Moyo Wanu Kukulisumpula

15, 16. Ncinzi cakapa Hagare kuti atalike kulisumpula?

15 Muleelede kuti mwabona kuti zikozyanyo zyakulisumpula zyabandikwa musyule oomo zijatikizya bantu balaampuwo. Sena eeci caamba kuti bantu-bantu buyo tabakonzyi kulisumpula? Peepe. Amubone cakacitika mumukwasyi wa Abrahamu. Sikale tanaakajisi mwana sikulya zina, alimwi mukaintu wakwe Sara wakaliindide kale aciimo cakukonzya kuzyala. Cakali cilengwa kuciindi eeco kumwaalumi uuli mubukkale mwaakabede Abrahamu kubweza mukaintu wabili akuzyala bana. Leza wakazumizya lukwatano luli boobo akaambo kakuti tiicakaninga sika ciindi cakupilusya ceelelo cakusaanguna calukwatano akati kabakombi bakasimpe.—Matayo 19:3-9.

16 Kwiinda mukusungilizyigwa amukaintu wakwe, Abrahamu wakazumina kuzyala mwana wakali kuyooba simulya zina kwiinda mumulanda wa Sara, nkokuti Hagare imubelesi muna Egepita. Mbwaakali mukaintu wabili wa Abrahamu, Hagare wakamita. Wakeelede kukambila akasolo kucoolwe cilibedelede ncaakapegwa. Muciindi caboobo, wakatalika kulisumpula. Ibbaibbele liluula kuti: “Abone buyo kuti waminta, bamalelo aakwe bakasampaulwa mumeso aakwe.” Muuya uuli boobo wakaleta manyongwe mumukwasyi wa Abrahamu cakunga Sara wakatanda Hagare. Pele kuli nzila yakali kukonzya kulimana penzi. Mungelo wa Leza wakalaya Hagare kuti: “Piluka kulinamalelo aako, ukalibombye mumaanza aakwe.” (Matalikilo 16:4, 9) Kulibonya kuti Hagare wakalutobela lulayo oolu, wakacinca mbwaakali kumubona Sara, aboobo Hagare wakaba umwi wabamakaapanyina baluzubo lupati.

17, 18. Nkaambo nzi swebo toonse ncotweelede kukutantamuka kulisumpula?

17 Cakacita Hagare citondezya kuti bukkale bwamuntu nobwabota, kulisumpula kulakonzya kutobela. Iciiyo ncakuti naba Munakristo wali kutondezya moyo mubotu mukubelekela Leza ulakonzya kutalika kulisumpula naavwuba antela kuba mubweendelezi. Alimwi muuya ooyo ulakonzya kuba ikuti bamwi kabamulumbaizya akaambo kakuzwidilila, busongo alimwi akucikonzya kucita zintu. Masimpe, Munakristo weelede kupakamana ikutegwa akutantamuke kulisumpula mumoyo wakwe. Eeco cili masimpe ikapati kuti wazwidilila muzintu zimwi antela kupegwa mikuli aimbi.

18 Ikaambo kapati keelede kutupa kukutantamuka kulisumpula kajatikizya Leza mbwacibona cilengwa eeci. Ijwi lyakwe lyaamba kuti: “Meso aalikankaizya amoyo uulisumpula, ilampi lyabasizibi, zyoonse nzibi.” (Tusimpi 21:4) Ibbaibbele buya kuligama lilabacenjezya Banakristo “aabo bavubi ansi ano” kuti tabeelede “kulisumpula.” (1 Timoti 6:17, Ci; Deuteronomo 8:11-17) Banakristo aabo batavwubide beelede kuleka “ibbivwe,” alimwi beelede kuyeeya kuti muntu uuli woonse, abe muvwubi naa mucete ulakonzya kutalika kulisumpula.—Marko 7:21-23; Jakobo 4:5.

19. Muunzila nzi Uziya mwakalijaila mpuwo yakwe mbotu?

19 Kulisumpula azilengwa zimwi zibyaabi zilakonzya kunyonyoona cilongwe cibotu a Jehova. Mucikozyanyo, amulange cibeela cakusaanguna cabulelo bwa Mwami Uziya: “Wakacita ziluleme mumeso aa-Jehova . . . Wakabika moyo wakwe kukuyandaula Leza. . . . Nkabela mazuba oonse naakali kubika moyo wakwe kuli-Jehova, Leza wakamupa coolwe.” (2 Makani 26:4, 5) Pele cuusisya ncakuti, Mwami Uziya wakalijaila mpuwo yakwe imbotu, nkaambo “moyo wakwe wakalisumpula, aboobo wakalinyonyoona.” Wakazootalika kulisumpula kapati cakunga wakanjila mutempele kuti aumpe tununkilizyo. Bapaizi nobakamucenjezya kutegwa ataciti mucito ooyu wakulisumpula, “Uziya wakakalala.” Aboobo, Jehova wakapa kuti abe acinsenda, alimwi wakafwa katajisi cilongwe cibotu a Leza.—2 Makani 26:16-21.

20. (a) Mbuti impuwo mbotu ya Mwami Hezekiya mboyakaba muntenda? (b) Ncinzi citiilangwe-langwe mucibalo citobela?

20 Eeci mulakonzya kuciindaanya acikozyanyo ca Mwami Hezekiya. Aciindi cimwi, impuwo mbotu yamwami ooyo wakalaafwi kunyonyoonwa nkaambo “moyo wakwe wakasumpulwa.” Mucoolwe, “Hezekiya wakalibombya kukulisumpula kwakwe” aboobo wakacibamba alimwi cilongwe a Leza. (2 Makani 32:25, 26) Amubone kuti musamu wakasilika kulisumpula kwa Hezekiya, nkulibombya. Ee, kulibombya ndibbala liindene akulisumpula. Aboobo mucibalo citobela, tulalanga-langa mbotunga twatondezya kulibombya kwa Bunakristo.

21. Ncinzi ncobeelede kulangila kumbele Banakristo balibombya?

21 Pele tutalubi zintu zibyaabi zyoonse zyaboola akaambo kakulisumpula. Mbwaanga “Leza ulabakazya basikulisumpula,” atube bakanzide kukutantamuka kulikankaizya kuteelede. Mbotusolekesya kuba Banakristo balibombya, tulakonzya kulangila kumbele kuyoofwutuka buzuba bupati bwa Leza, eelyo basikulisumpula azintu zibyaabi nzyobaleta nobayoogusyigwa munyika. Mpoonya “kulisumpula kwabantu kuyoobombesegwa, akulilemeka kwabantu balya maila kuyoosisigwa ansi. Jehova alike nguuyoolemekwa mubuzuba obo.”—Isaya 2:17.

Twaambo Twakuyeeya Cakuzinzibala

• Mbuti mbomunga mwamupandulula muntu uulisumpula

• Ino kulisumpula kwakatalika buti?

• Ncinzi cikonzya kupa muntu kutalika kulisumpula?

• Nkaambo nzi ncotweelede kukucenjelela kulisumpula?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Ikulisumpula kwa Farao kwakapa kuti asampaulwe

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Hezekiya wakalibombya aboobo wakabamba cilongwe a Leza