Skip to content

Skip to table of contents

Amweende A Leza Kutegwa Mujane Zibotu

Amweende A Leza Kutegwa Mujane Zibotu

Amweende A Leza Kutegwa Mujane Zibotu

“Babyala luuwo, aboobo balatebula kambizi.”—HOSEA 8:7.

1. Ino mbuti mbotukonzya kweenda a Jehova?

LWEENDO lweendwa mubusena buyoosya lulakonzya kubota ikuti uusololela kajisi luzibo. Cilagwasya kusololelwa amuntu uujisi luzibo kwiinda kulisololela tobeni. Munzila imwi, eeci citondezya ibukkale motubede. Munzila yacikozyanyo, Jehova walyaaba kuti atusololele munkanda eeyi mpati yamunyika mbyaabi ino njotukkede. Inga catugwasya kweenda anguwe muciindi cakwiide kweenda tolikke. Ino mbuti mbotukonzya kweenda a Leza? Nkwiinda mukutobela busolozi mbwapa mu Jwi lyakwe.

2. Ino ncinzi citiibandikwe mucibalo eeci?

2 Cibalo casaanguna cabandika cisobano cacikozyanyo cijanika mubbuku lya Hosea caandaano 1 kusikila ku 5. Kweelana ambotukonzya kubona, cisobano eeco cilijisi ziiyo izikonzya kutugwasya kweenda a Leza. Lino atubandike twaambo tupati-pati ituli mucaandaano 6 kusikila ku 9. Cilakonzya kugwasya kuti twatalika kulanga-langa zili muzyaandaano eezi zyone.

Ikulanga-langa Makani Aali Mukati Mubufwaafwi

3. Amukosaule-kosaule makani aali mubbuku lya Hosea caandaano 6 kusikila ku 9.

3 Jehova wakatuma Hosea kuti akasinsime kubwami bwa Israyeli bwamisyobo iili kkumi. Imusyobo ooyu alimwi iwakali kwiitwa kuti Efraimu akaambo kamusyobo wakazyibidwe kapati, wakali mukakide Leza. Bbuku lya Hosea caandaano 6 kusikila ku 9 litondezya kuti bantu bakatondezya kutasyomeka kwiinda mukusotoka cipangano ca Jehova akucita zibi. (Hosea 6:7) Bakasyoma zizuminano nzyobakapangana abantu bakunyika muciindi cakupilukila kuli Jehova. Akaambo kakuti bakazumanana kubyala zibi, bakali kulangilwa kutebula zibi. Munzila imwi inga twaamba kuti lubeta lupati lwakali afwaafwi. Pele businsimi bwa Hosea alimwi bulijisi mulumbe uukkomanisya. Ibantu bakasyomezyegwa kuti bayoopilusyigwa kuli Jehova alimwi bakali kuyoofwidwa luzyalo ikuti batondezya kweempwa camoyo woonse.

4. Ino nziiyo nzi zigwasya zizwa mubbuku lya businsimi bwa Hosea nzyotutiilange-lange?

4 Muzyaandaano zyone zyabbuku lyabusinsimi bwa Hosea, tulakonzya kujana busolozi abumbi bwalo bukonzya kutugwasya kweenda a Leza. Atulange-lange ziiyo zyone zigwasya: (1) Kweempwa kwini-kwini kulatondezyegwa kwiinda mumilimo, kutali buyo mumajwi; (2) Zipaizyo luzutu tazyi mukkomanisyi Leza; (3) Jehova ulacimwa bakombi bakwe nobamusiya; alimwi (4) kutegwa tujane zibotu, tweelede kubyala zibotu.

Mbokutondezyegwa Kweempwa Kwini-Kwini

5. Amwaambe makani mapati aambidwe kubbuku lya Hosea 6:1-3.

5 Businsimi bwa Hosea bulatuyiisya kapati kujatikizya kweempwa alimwi aluzyalo. Kubbuku lya Hosea 6:1-3, tubala kuti: “Amuboole, tupiluke kuli-Jehova, nkaambo nguwe wakakwamauna, alimwi ngonguwe uuyootuponya. Nguwe wakatuuma, alimwi ngoguwe uyootwaangila zicisa zyesu. Amana mazuba obile, uyootuponya, amubuzuba bwatatu uyootubusya, tupone kubusyu bwakwe. Elyo tuyoomuziba, tunooya butobela luzibo lwa-Jehova. Kupola kwakwe nkwakusinizya mbuli nebuca, alimwi uyootusikila mbuli imvula, mbuli imvula yakutanga ayamusule yoonse ansi.”

6-8. Ino ncinzi cakalubide kukweempwa kwabana Israyeli?

6 Ino nguni wakaamba majwi aalembedwe mutupango ootu? Ibamwi baamba kuti majwi aaya akalembwa abana Israyeli batasyomeki ibakaamba kuti bantu batamvwidi bakali kulicengeezya kweempwa alimwi akulubelesya munzila iitaluzi luzyalo lwa Leza. Nokuba boobo, ibamwi baamba kuti musinsimi Hosea ngowakali kwaamba, kakombelezya bantu kuti bapiluke kuli Jehova. Kufwumbwa naa nguni wakalemba majwi aaya, imubuzyo mupati ngwakuti, Sena bantu bakali mubwami bwamisyobo ya Israyeli iili kkumi boonse bakapiluka kuli Jehova kwiinda mukutondezya kweempwa kwini-kwini? Bwiinguzi mbwakuti peepe. Jehova wakaamba boobu kwiinda muli Hosea: “Ma! Nkakucitilenzi, Efraimu? Nkakucitilenzi, O Juda? Luzyalo lwanu luli mbuli mayoba aacifumofumo, ambuli mume uufwambaana kuumbuka.” (Hosea 6:4) Elo kaka majwi aaya alabeelela bantu ba Leza bakapilingene kumuuya! Iluzyalo lwakali kuyanda kumaniina—mbubwenya mbuli sikunku wamafwumina mbuuyabaila lyapola zuba. Nokuba kuti bantu bakalibonya kuti bakalicengeezya kuti beempwa, kunyina citondezyo Jehova ncaakajana cakali kukonzya kumupa kuti abafwide luzyalo. Ino ncinzi cakakatazyide?

7 Ikweempwa kwabana Israyeli tiikwakali kwamoyo woonse pe. Bbuku lya Hosea 7:14 lilaamba makani aaya aajatikizya mbwaakabasula bantu bakwe, ategwa: “Kundikomba tabandikombi camoyo woonse pe.” Kapango 16 kayungizya kuti: “Kupiluka balapiluka, pele tabapiluki kuliyooyo uuli kujulu.” Ibantu tiibakalilisungude kupiluka kubukombi bwa Jehova busumpukide kwiinda mukucinca munzila yakali kuyandika kutegwa babusye cilongwe cabo anguwe. Masimpe, tiibakali kuyanda kweenda a Leza pe.

8 Alimwi kwakali penzi alimbi kukweempwa kwabana Israyeli. Bantu bakazumanana kucita zibi—izibi zipati kapati mbuli lweeno, kujaya bantu, kubba, kukomba mituni alimwi akubamba zipangano azisi zimbi. Kubbuku lya Hosea 7:4, bantu bakakozyanisigwa ‘kucijikilo cacinkwa,’ kuboneka kuti akaambo kakuti makanze aabo mabi akali kupya mukati kabo. Ikulanga mbuli bukkale bwakumuuya bupilingene mobakabede, sena bantu bakali kweelela kufwidwa luzyalo? Peepe! Hosea wakaambila bantu bazangi kuti Jehova “takooyooluba kubisya kwabo” alimwi “uyoobapa mulandu kuzibi zyabo.” (Hosea 9:9) Tiibakeelede kufwidwa luzyalo pe!

9. Ino majwi aa Hosea atuyiisya nzi kujatikizya kweempwa alimwi aluzyalo?

9 Notubala majwi aa Hosea, ino ncinzi ncotwiiya kujatikizya kweempwa alimwi aluzyalo? Icikozyanyo cakucenjezya cabana Israyeli batasyomeki cituyiisya kuti ikutegwa tugwasyigwe aluzyalo lwa Jehova, tuleelede kweempwa amoyo woonse. Ino mbuti kweempwa kuli boobo mbokutondezyegwa? Jehova teenwi amisozi naa majwi buyo aakumulomo. Kweempwa kwini-kwini kulatondezyegwa kwiinda mumilimo. Ikutegwa muntu afwidwe luzyalo, sikubisya uleelede kucileka kubisya akupona buumi bweendelana azyeelelo zisumpukide izyabukombi bwa Jehova busalala.

Zipaizyo Zilikke Tazimukkomanisyi Jehova

10, 11. Kweelana ambokutondezyedwe mumakani aajatikizya bana Israyeli, nkaambo nzi zipaizyo zilikke ncozitakonzyi kumukkomanisya Jehova?

10 Lino atubandike ciiyo cabili icikonzya kutugwasya kweenda a Jehova. Ncakuti: Zipaizyo zilikke tazimukkomanisyi Leza. Bbuku lya Hosea 6:6 lyaamba kuti: “Ncinjanda nduzyalo, tacili cipaizyo pe. Kuziba Leza kulayandwa kwiinda zituuzyo.” Atubone kuti Jehova ncayanda nduzyalo—bube bwamoyo alimwi akumuzyiba kabotu. Pele mulakonzya kulibuzya kuti: ‘Nkaambo nzi kapango aaka ncokaamba kuti Jehova tayandi “cipaizyo” alimwi a “zituuzyo”? Teekayi zintu eezi zyakali kuyandika mu Mulawo wa Musa?’

11 Zipaizyo alimwi azituuzyo zyakali kuyandika mu Mulawo, pele bakalijisi penzi pati bantu aabo Hosea mbaakali kupona limwi. Kuboneka kuti kwakali bana Israyeli ibakali kupa zituuzyo akaambo kakuti cakali mbuli mulimo buyo wakali kucitwa kutegwa batondezye kulyaaba. Kumwi bakali kucita zibi. Kwiinda muzibi zyabo bakatondezya kuti myoyo yabo yakanyina luzyalo. Alimwi bakatondezya kuti bakakaka kuzyiba Leza, nkaambo tiibakali kupona kweelana aluzibo lwa Leza pe. Ikuti naa bantu tiibakajisi moyo uuli kabotu, alimwi tiibakali kupona buumi buli kabotu, ino inga zipaizyo zyabo zyaba buti abulemu? Zipaizyo zyabo zyakali kumunyemya Jehova Leza.

12. Ino bbuku lya Hosea 6:6 libacenjezya buti bantu mazuba aano?

12 Imajwi aa Hosea alabacenjezya bantu banji bali muzikombelo mazuba aano. Balapa zituuzyo kuli Leza kwiinda mukucita milimo imwi yabukombi. Pele ikuti naa bukombi bwabo bwabagwasya mubukkale bwabo, bubagwasya buyo asyoonto. Sena bantu bali boobo balakonzya kumukkomanisya Leza ikuti myoyo yabo kaitabapi kujana luzibo lwini-lwini lujatikizya Leza akulubelesya luzibo kwiinda mukutantamuka micito mibyaabi? Taakwe iweelede kuyeeya kuti milimo yabukombi ilikke ilakonzya kumukkomanisya Leza. Jehova tamukkomanini muntu uuyanda kukkomaninwa anguwe kwiinda munzila buyo yabukombi muciindi cakuti kapona kweelana a Jwi lyakwe.—2 Timoteo 3:5.

13. Ino zipaizyo zyamusyobo nzi nzyotupa, pele ino ncinzi ceelede kuyeeyegwa icikonzya kupa kuti zipaizyo zitambulwe?

13 Mbotuli Banakristo bakasimpe, tulizyi kuti zipaizyo zilikke tazimukkomanisyi Leza. Masimpe kuti tatupi zipaizyo zyabanyama kuli Jehova pe. Pele tulapa “cipaizyo cakulumba, nkokuti micelo yamilomo iilumba izina lyakwe.” (Ba-Hebrayo 13:15) Cilayandika kapati kuti tutabi abukkale bwakubisya mbuli bwakajisi bana Israyeli bakali kupona mumazuba aa Hosea, katuyeeya kuti tulakonzya kuzivwumba zibi kwiinda mukupa zipaizyo zyakumuuya kuli Leza. Amulange-lange mukubusi umwi iwakajisi bukkale bwakutalilemeka kwiinda mukoonana. Musimbi ooyu kumbele wakazyi kuluula kuti: “Ndakayungizya mulimo wamumuunda, kandiyeeya kuti kucita boobu munzila imwi kwakali kukonzya kuvwumbilila cibi.” Ncaakacita cakalikonzyene acakacita bana Israyeli bakazangide. Icipaizyo cakutembaula cilakonzya kutambulika kuli Jehova lilikke kuti kacipegwa amoyo woonse akulilemeka kwabunaleza.

Jehova Ulausa Bakombi Bakwe Nobamutantamuka

14. Ino businsimi bwa Hosea buyubununa nzi kujatikizya mbwalimvwa Leza?

14 Iciiyo catatu ncotukonzya kwiiya kuzwa kubbuku lya Hosea caandaano 6 kusikila ku 9 cijatikizya mbuli Jehova mbwalimvwa bakombi bakwe nobamutantamuka. Leza ulakonzya kubijilwa alimwi akweetelela. Uleetezyegwa akuba alubomba kuli basizibi beempwa zibi zyabo. Nokuba boobo, kuti bantu bakwe tiibeempwa, ulabweza ntaamo iyeelede. Akaambo kakuti Leza uyanda kuti zintu kazitweendela kabotu, ulakkomana notweenda anguwe cakusyomeka. Bbuku lya Intembauzyo 149:4 lyaamba kuti: “Jehova ulabotelwa [abantu bakwe].” Pele ino mbuti Leza mbwalimvwa babelesi bakwe nobatasyomeki?

15. Kweelana a Hosea 6:7, ino bana Israyeli bamwi bakali kucita buti?

15 Kaamba bana Israyeli batasyomeki, Jehova wakati: “Cizuminano bacisotoka. Mwabona oko nkubandeena.” (Hosea 6:7) Ibbala lya Chihebrayo lisanduludwe kuti ‘kweena’ alimwi lilakonzya kwaamba “kucita cakutasyomeka.” Kubbuku lya Malaki 2:10-16, ibbala ndimunya lya Chihebrayo lilibelesyedwe ikupandulula micito yakutasyomeka yabana Israyeli aabo ibatakali kusyomeka kuli baabo mbobakakwetene limwi. Kujatikizya mbolyakabelesyegwa bbala eeli kubbuku lya Hosea 6:7, buvwuntauzi bumwi bwakati “mmaambilambali aajatikizya lukwatano ikutondezya bube bwaumwi kumugama uujatikizyidwe mukasuwa . . . Ibukkale bumugamide aumwi luyando nolwamana mulukwatano.”

16, 17. (a) Ino bana Israyeli bakacita buti kucipangano Leza ncaakapangene ambabo? (b) Ino ncinzi ncotweelede kuyeeya kujatikizya zintu nzyotucita?

16 Bana Israyeli Jehova wakali kubabona mbuli mukaintu wacikozyanyo akaambo kacizuminano ncaakapangene ambabo. Aboobo, bantu bakwe nobatakabamba zyakali kuyandika mucipangano eeco, cakali mbuli kuti bacita bumambi. Leza wakali mbuli mulumi uusyomeka, pele bantu bakwe bakamutantamuka!

17 Ino mbuti swebo? Leza ulabikkila maano kufwumbwa naa tuleenda anguwe naa pe. Tuleelede kuyeeya kuti “Leza nduluyando” alimwi akuti nzyotucita zilakonzya kumujatikizya. (1 Johane 4:16) Ikuti naa twatalika kucita zintu zibi, tulakonzya kupa kuti Jehova acimwe alimwi tatumukkomanisyi pe. Ikuciyeeya lyoonse eeci cilakonzya kuba cikwabilizyo cipati kutegwa tutazundwi amusunko.

Mbotukonzya Kutebula Zibotu

18, 19. Ino ninjiisyo nzi njotujana kubbuku lya Hosea 8:7, alimwi ino njiisyo eeyo yakasinizyigwa buti kubana Israyeli?

18 Atulange-lange ciiyo cane kuzwa mubusinsimi bwa Hosea—mbotukonzya kutebula zibotu. Kujatikizya bufwuba-fwuba akusampuka akaambo kakutasyomeka kwanzila njobakabweza, Hosea wakalemba kuti: “Babyala luuwo, aboobo balatebula kambizi.” (Hosea 8:7) Aawa tulajana njiisyo njotweelede kuyeeya lyoonse, yakuti: Kuli kuswaangana kapati akati kazintu nzyotucita lino aceeco ciyootucitikila kumbele. Ino mbuti kaambo aaka mbokakacitika ncobeni kubana Israyeli batakasyomeka?

19 Kwiinda mukucita zibi, bana Israyeli aabo bakali kubyala cibi. Sena bakali kukonzya kuzumanana kucita boobo kakunyina kutebula zintu zibi? Masimpe tiibakali kukonzya kuluccija lubeta. Bbuku lya Hosea 8:13 lyaamba kuti: “[Jehova] ulayeeya kubisya kwabo akubabweedezezya bubi bwabo.” Alimwi bbuku lya Hosea 9:17 tubala kuti: “Leza wangu ulabasoowa nkaambo kakutaswiilila kwabo, nkabela bayooba basimutuntuli akati kabamasi.” Jehova wakali kuyoobapa mulandu akaambo kazibi zyabo. Akaambo kakuti bakali kubyala cibi, bakeelede kutebula cibi. Ilubeta lwa Leza lwakasika mu 740 B.C.E., bana Asuri nobakazunda bwami bwa Israyeli bwamisyobo iili kkumi akubatola mubuzike.

20. Ino ncinzi ncocituyiisya icakacitikila bana Israyeli?

20 Icakacitikila bana Israyeli aabo cilatuyiisya kaambo kamwi, ikakuti: Tutebula ncotubyala. Ijwi lya Leza licenjezya kuti: “Mutalubi, Leza tacapwi. Kufumbwa ncabyala muntu, ulatebula eco nciconya.” (Ba-Galatiya 6:7) Ikuti naa twabyala cibi, tuyootebula cibi. Mucikozyanyo, aabo ibazumanana abukkale bwakutalilemeka bayootebula mapenzi mapati. Iziyoobacitikila basimucita zibi bateempwi zilausisya.

21. Ino mbuti mbotukonzya kubyala cibotu?

21 Pele ino mbuti mbotukonzya kutebula cibotu? Mubuzyo ooyu ulakonzya kwiingulwa kwiinda mucikozyanyo cuubauba. Ikuti mulimi kayanda kuyootebula maila, sena inga wabyala nyabo? Peepe! Weelede kubyala ncayanda kuyootebula. Mbubwenya buyo, ikuti katuyanda kuyootebula cibotu, tuleelede kubyala cibotu. Sena mulayanda kuzumanana kutebula cibotu—buumi bukkazyika moyo kamujisi bulangizi bwabuumi butamani munyika ya Leza mpya? Ikuti naa mboobo, muleelede kuzumanana kubyala cibotu kwiinda mukweenda a Leza alimwi akupona kweelana azyeelelo zyakwe ziluleme.

22 Mubbuku lya Hosea caandaano 6 kusikila ku 9, twaiya ziiyo zyone izikonzya kutugwasya kweenda a Leza: (1) Kweempwa kwini-kwini kulatondezyegwa amilimo; (2) zipaizyo zilikke tazikonzyi kumukkomanisya Leza; (3) Jehova ulacimwa bakombi bakwe nobamutantamuka; alimwi (4) kutegwa tutebule cibotu, tuleelede kubyala cibotu. Ino mbuti zyaandaano zili musanu izya bbuku eeli mbozikonzya kutugwasya kweenda a Leza?

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino kweempwa kwini-kwini kutondezyegwa buti?

• Nkaambo nzi zipaizyo zilikke ncozitakonzyi kumukkomanisya Taateesu wakujulu?

• Ino Leza ulimvwa buti bakombi bakwe nobamutantamuka?

• Ino ncinzi ncotweelede kubyala ikuti katuyanda kuti tutebule cibotu?

[Mibuzyo yaciiyo]

22. Ino nziiyo nzi nzyotwaiya kuzwa mubbuku lya Hosea caandaano 6 kusikila ku 9?

[Cifwanikiso icili apeeji 15]

Nkaambo nzi Jehova ncaakakakila zipaizyo zyabantu bakwe?

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Ikutegwa tutebule cibotu tuleelede kubyala cibotu