Skip to content

Skip to table of contents

“Inzila Zya-Jehova Zililuleme”

“Inzila Zya-Jehova Zililuleme”

“Inzila Zya-Jehova Zililuleme”

“Inzila zya-Jehova zililuleme, abantu baluleme mbibati ende kabotu mulinzizyo.”—HOSEA 14:9.

1, 2. Ino Jehova wakapa kuti bana Israyeli babe bantu bali buti kumatalikilo, pele ino ncinzi cakacitika kuli mbabo?

JEHOVA wakabalulamika bana Israyeli nkukonya kumatalikilo mumazuba akali kupona musinsimi Musa. Pele, kusikila kumatalikilo kwamwaanda wamyaka wa lusele B.C.E., ibukkale bwabo bwakabija cakuti Leza wakajana kuti bakalijisi mulandu akaambo kakucita zibi. Eeci cilalibonya kabotu-kabotu kubbuku lya Hosea caandaano 10 kusikila ku 14.

2 Bana Israyeli bakatalika kuupaupa ameso. Bantu bakali mubwami bwamisyobo iili kkumi ‘bakalilimina zibi’ akutebula kutalulama. (Hosea 10:1, 13) Jehova wakaamba kuti: “Israyeli naakacili mwana, ndakamuyandisya, ndakaita mwanaangu kuzwa ku-Egepita.” (Hosea 11:1) Nokuba kuti Leza wakabalonzya bana Israyeli kuzwa mubuzike ku Egepita, bakatalika kubeja akumweena. (Hosea 11:12) Aboobo Jehova wakabalaya boobu: “Kopiluka kuli-Jehova, kocita luzyalo abululami.”—Hosea 12:6.

3. Ino ncinzi icakali kulangilwa kucitikila Samariya wakazanga, pele ino mbuti bana Israyeli mbwaakali kukonzya kubafwidwa luzyalo?

3 Samariya alimwi amwami wakwe sikuzanga wakali kulangilwa kusikilwa mapenzi mapati. (Hosea 13:11, 16) Pele caandaano camamanino cabbuku lyabusinsimi bwa Hosea cilatalika akukombelezya ooku: “O Israyeli, kopiluka kuli-Jehova Leza wako.” Ikuti naa bana Israyeli balomba kulekelelwa bamana kweempwa, Leza ulalangilwa kubafwida luzyalo. Pele bakeelede kuzumina kuti “inzila zya-Jehova zililuleme” alimwi akweenda mulinzizyo.—Hosea 14:1-6, 9.

4. Ino ninjiisyo nzi nzyotutiilange-lange mubusinsimi bwa Hosea?

4 Cibeela eeci cabusinsimi bwa Hosea cilijisi njiisyo zinji izikonzya kutugwasya kweenda a Leza. Tuyoolanga-langa zeezyi: (1) Jehova tayandi bukombi bwakuupaupa ameso, (2) Leza ulabafwida luzyalo bantu bakwe, (3) tuleelede kulangila Jehova lyoonse, (4) nzila zya Jehova lyoonse zililuleme, eelyo (5) basizibi balakonzya kupilukila kuli Jehova.

Jehova Tayandi Bukombi Bwakuupaupa Ameso

5. Ino Leza uyanda kuti tucite mulimo uuli buti?

5 Jehova uyanda kuti tumubelekele mulimo uusetekene cakutaupaupa ameso. Nokuba boobo, bana Israyeli bakaba “musaansa” uutazyali. Bantu bakkala mu Israyeli ‘bakayungizya zipaililo’ zyakubelesya mubukombi bwakubeja. Ibazangi aaba mane bakayaka zipaililo zyamizimo—ambweni milwi yamabwe naa zisingasinga zyakubelesya mubukombi bwakubeja. Jehova wakali kuyoozimwaya zipaililo eezi.—Hosea 10:1, 2.

6. Ikutegwa tweende a Leza, ino tweelede kuleka kampenda nzi?

6 Ikuupaupa ameso takuyandiki akati kababelesi ba Jehova. Pele ino ncinzi cakacitika kubana Israyeli? ‘Myoyo yabo yakaba yalweeno’! Nokuba kuti bakapangene cipangano a Jehova kabali bantu bakwe balyaabide kulinguwe, wakajana kuti bakali kuupaupa ameso. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kuli ceeci? Ikuti naa twakalyaaba kuli Leza, tatweelede kuba basikuupaupa ameso pe. Ibbuku lya Tusimpi 3:32 licenjezya kuti: “Muntu uupilingene ulasesemya Jehova, pele bantu baluleme mbobajisi lulayo lwakwe.” Ikutegwa tweende a Leza, tuleelede kutondezya luyando “luzwa mumoyo uusalala amukweezeezya kubotu amulusyomo lwinilwini.”—1 Timoteo 1:5.

Leza Ulabafwida Luzyalo Bantu Bakwe

7, 8. (a) Ino nkwiinda mubukkale buli buti notukonzya kufwidwa luzyalo a Leza? (b) Ino ncinzi ncotweelede kucita ikuti naa twacita cibi cipati?

7 Ikuti katukomba Jehova cakutaupaupa ameso, uyootufwida luzyalo. Bana Israyeli bakazanga bakaambilwa kuti: “Amulibyalile bululami, kuti mulitebwide luzyalo. Amulipandile cipande canu, nkaambo casika ciindi cakuyandaula Jehova, aboole kuzoomulosezya bululami.”—Hosea 10:12.

8 Nibakakkala kabotu bana Israyeli ikuti nibakeempwa akuyandaula Jehova! Eelyo naakabapa ‘bululami.’ Ikuti naa twacita cibi cipati, atuyandaule Jehova, kupaila kuli nguwe kulomba kulekelelwa alimwi akuyandaula lugwasyo kuzwa kubaalu Banakristo. (Jakobo 5:13-16) Alimwi tuleelede kuyanda busolozi bwamuuya uusalala wa Leza, nkaambo “uubyala zintu zyanyama ulatebula bubozi buzwa kunyama, pele oyo uubyala zintu zyamuuya ulatebula buumi butamani buzwa ku-Muuya.” (Ba-Galatiya 6:8) Ikuti naa ‘twabyala kumuuya,’ tuyoozumanana kufwidwa luzyalo a Leza.

9, 10. Ino mbuti bbuku lya Hosea 11:1-4 mbolibeleka kubana Israyeli?

9 Tulisinizyide kuti Jehova lyoonse ulabalanganya caluyando bantu bakwe. Eeci cilatondezyegwa kubbuku lya Hosea 11:1-4, kwalo nkotubala kuti: “Israyeli naakacili mwana, ndakamuyandisya, ndakaita mwanaangu kuzwa ku-Egepita. . . . Kabapaila ba-Baala akutentela zikozyanyo zibezedwe tununkilizyo. Nekubaboobo ndime ndakaiisya Efraimu kweenda. Ndakali kubeenzya-enzya mumaanza aangu, pele kabatezi kuti ndime ndakabaponya. Zyaanzyo nzindakabaanzya zyakali zyabuuya, intambo zyangu zyakali zyaluyando. Ndakali mbuli basikugwisya ijoko kunsingo zyabo, ndakali kubalisya zilyo.”

10 Bana Israyeli aawa bakozyanisigwa kumwana musyoonto. Caluyando Jehova wakabayiisya bana Israyeli kweenda, wakatandabika maanza aakwe kuli mbabo. Alimwi wakazumanana kubakwela ‘antambo zyaluyando.’ Elo kaka cikozyanyo eeci cilanjila mumoyo! Amuyeeyele buyo kuti kamuli muzyali uugwasya mwana kuti abbatule ntaamo zyakusaanguna. Maanza aanu mulaatandabika. Ambweni mubelesya ntambo kutegwa mwana ajate kutegwa atawi. Mbubwenya buyo, luyando Jehova ndwajisi kulindinywe ndwabuzyali. Ulayandisya kumusololela ‘antambo zyaluyando.’

11. Ino mbuti Leza mbwaakaba ‘mbuli sikugusya joko’?

11 Naakali kweendelezya bana Israyeli, Jehova wakali “mbuli basikugwisya ijoko kunsingo zyabo [alimwi a] kubalisya zilyo.” Leza wakacita mbuli bucita muntu uutebezya citolopu aampa yeelede kutegwa musune acele kabotu. Bana Israyeli nobakazwa mujoko lyakulibombya kuli Jehova, bakanjila mujoko liminya ilyabasinkondonyina. (Deuteronomo 28:45, 48; Jeremiya 28:14) Tutazumini kweendelezyegwa asinkondoma mupati Saatani kwiinda mukunjila mujoko lyakwe liminya. Muciindi caboobo, atuzumanane kweenda cakusyomeka a Leza wesu siluyando.

Amusyome Jehova Lyoonse

12. Kweelana abbuku lya Hosea 12:6, ino ncinzi ciyandika ikutegwa tuzumanane kweenda a Leza?

12 Ikutegwa tuzumanane kweenda a Leza, tuleelede kubikka bulangizi bwesu mulinguwe lyoonse. Bana Israyeli bakaambilwa kuti: “Kopiluka kuli-Jehova, kocita luzyalo abululami, alimwi kosyoma Leza wako mazuba oonse.” (Hosea 12:6) Bana Israyeli bakali kukonzya kutondezya kuti beempwa akupiluka kuli Jehova kwiinda mukutondezya luzyalo, kucita bululami alimwi ‘akusyoma Leza lyoonse.’ Kufwumbwa naa twali kweenda a Leza kwaciindi cilamfwu buti, makanze eesu ayelede kuba aakutondezya luzyalo, kucita bululami alimwi akusyoma Leza lyoonse.—Intembauzyo 27:14.

13, 14. Ino mbuti Paulo mbwaakabelesya bbuku lya Hosea 13:14, ino litupa twaambo nzi twakubeda abulangizi muli Jehova?

13 Businsimi bwa Hosea bujatikizya bana Israyeli bulatupa kaambo kapati ikeelede kutupa kusyoma Leza. Jehova wakaamba kuti: “Ndiyoobavwuna kucuumbwe, ndiyoobanununa kulufwu. Luli kuli lumoola lwako O lufwu? Luli kuli lunyonyooko lwako O cuumbwe?” (Hosea 13:14, NW) Jehova kunyina naakali kuyoobavwuna bana Israyeli kulufwu lwakumubili kuciindi eeco, pele kumbele wakali kuyoolugusyila limwi lufwu akumanizya nguzu zyandulo.

14 Naakali kwaambila Banakristo bananikenyina, Paulo wakazubulula businsimi bwa Hosea akulemba kuti: “Ciboleka nicamana kusamikwa butaboli, acalo cifwika nicamana kusamikwa butafwiki, ndilyonya ndiliyooba eli ijwi lilembedwe lyakuti, Lufu lwamenenenwa kuluzundo. We, lufu! luli kuli luzundo lwako? We, lufu! luli kuli lumoola lwako? Lumoola lwalufu nzibi, alimwi inguzu zyalufu ngumulao. Pele tulalumba Leza ikuti ulatupa luzundo kunguzu zya-Mwami wesu Jesu Kristo.” (1 Ba-Korinto 15:54-57) Jehova wakamubusya Jesu, ikupa cisinizyo cuumbulizya cakuti bantu ibali mumizeezo ya Leza bayoobusyigwa. (Johane 5:28, 29) Elo kaka kaambo aaka kalatugwasya kusyoma Jehova! Pele, icimbi ciyungizyidwe kubulangizi bwabubuke cilatukulwaizya kweenda a Leza.

Nzila zya Jehova Zililuleme Lyoonse

15, 16. Ino ncinzi cakasinsimwa kujatikizya Samariya, alimwi ino mbuti businsimi oobo mbubwakazuzikizyigwa?

15 Ikusinizya kuti “inzila zya-Jehova zililuleme” kulatugwasya kuzumanana kweenda a Leza. Ibantu bakali kukkala mu Samariya tiibakeenda munzila zya Leza ziluleme pe. Aboobo bakeelede kusikilwa mapenzi akaambo kacibi cabo alimwi akutasyoma Jehova. Kwakasinsimwa kuti: “Samariya uyoopegwa mulandu, nkaambo kakuti wakasampaula Leza wakwe. Bayoojazigwa apanga, atwana twabo tuyoopwayigwa, abalo banakazi babo bamitide bayooandulwa.” (Hosea 13:16) Makani aansiku atondezya kuti bana Asuri ibakazunda Samariya bakali kukonzya kucita zintu zibyaabi boobu.

16 Samariya ngowakali munzi mupati wabwami bwamisyobo ya Israyeli iili kkumi. Nokuba boobo, aawa zina lya Samariya lilakonzya kubelesyegwa kwaamba bwami boonse. (1 Bami 21:1) Mwami Salimaneseri Wasanu wakalwana munzi mupati wa Samariya mu 742 B.C.E. Samariya naakazundilwa limwi mu 740 B.C.E., bunji bwabasololi ibakali kukkala mumo bakatolwa mubuzike ku Mesopotamiya aku Mediya. Takuzibidwe naa Samariya wakazundwa a Salimaneseri Wasanu antela Sarigoni Wabili. (2 Bami 17:1-6, 22, 23; 18:9-12) Pele, makani aalembedwe aajatikizya Sarigoni atondezya kuti wakatola mubuzike bana Israyeli ibali 27,290 kumasena mbuli Kumulundu kwa Firate alimwi aku Mediya.

17. Muciindi cakusampaula zyeelelo zya Leza, ino ncinzi ncotweelede kucita?

17 Bana Samariya bakaanjila mapenzi akaambo kakuteendela munzila zya Jehova ziluleme. Mbwaanga tuli Banakristo balyaabide, andiswe tulakonzya kunjila mumapenzi ikuti naa twatalika kucita zibi kwiinda mukusampaula zyeelelo zya Leza ziluleme. Tatweelede kusola naaceya kucita boobo pe. Muciindi caboobo, aumwi wesu aatobele lulayo lwamwaapostolo Petro lwakuti: “Tacili cibotu kuti umwi wanu wapenzegwa nkaambo kabujayi na kubba na kucita zibi, nanka nkaambo kakuti ngusindimi zyobile, pele na ulapenzegwa nkaambo kabunakristo bwakwe, eci tacili cintu cakumufwisya bweeme, pe, ncintu nceelede kulumba Leza.”—1 Petro 4:15, 16.

18. Ino mbuti mbotukonzya kuzumanana “kulumba Leza”?

18 ‘Tulalumba Leza’ kwiinda mukweenda munzila zyakwe ziluleme muciindi cakucita zintu kweelana ambotuyanda. Kaini wakajaya muntu akaambo kakuti wakayanda kucita zintu mbwayanda alimwi tanaakaswiilila naakacenjezyegwa kuti wakali kulangilwa kucita cibi. (Matalikilo 4:1-8) Balamu wakazumina kubbadalwa a mwami wabana Moabu nokuba kuti tanaakazwidilila kusinganya bana Israyeli. (Myeelwe 24:10) Leza wakamujaya Kora alimwi abeenzinyina akaambo kakuzangila bweendelezi bwa Musa alimwi a Aroni. (Myeelwe 16:1-3, 31-33) Swebo tatuyandi naaceya kweenda “munzila ya-Kaini,” kunjila “[muku]litakaanya kumulandu wa-Balamu” naa kunyonyooka “mukukazyanya kwa [Kora].” (Juda 11) Nokuba boobo, ikuti naa twalubizya, businsimi bwa Hosea bulatuumbulizya.

Basizibi Balakonzya Kupiluka Kuli Jehova

19, 20. Ino bana Israyeli ibakeempwa bakali kukonzya kupa zipaizyo nzi?

19 Nobaba baabo bakacita zibi zipati balakonzya kupiluka kuli Jehova. Kubbuku lya Hosea 14:1, 2, tujana kukombelezya ooku kwakuti: “O Israyeli, kopiluka kuli-Jehova Leza wako, nkaambo zibi zyako nzezyakulebya. Amubweze majwi, mupiluke kuli-Jehova, mumwaambile kuti, Kotulekelela milandu yesu yoonse, kotutambula caluzyalo, elyo tuyookuletela micelo yamilomo yesu.”

20 Bana Israyeli bakeempwa bakali kukonzya kupa Leza ‘micelo yamilomo yabo.’ Micelo eeyi zyakali zipaizyo zyakutembaula kusinizyide. Paulo wakabwaamba businsimi oobu naakakulwaizya Banakristo “[kupa] Leza lyoonse cipaizyo cakulumba, nkokuti micelo yamilomo iilumba izina lyakwe.” (Ba-Hebrayo 13:15) Elo kaka ncileleko kweenda a Leza alimwi akupa zipaizyo zili boobo mazubaano!

21, 22. Ino nkupilusyigwa kuli buti bana Israyeli beempedwe nkobakali kuyoocitikilwa?

21 Bana Israyeli ibakazileka nzila zyabo akujokela kuli Leza bakamupa ‘micelo yamilomo yabo.’ Aboobo bakapilusyigwa alimwi kumuuya, mbubwenya mbuli Leza mbwaakaamba. Bbuku lya Hosea 14:4-7 lyaamba kuti: “Njooponya kuluba kwabo, njoobayandisya buyo, nkaambo bukali bwangu bwabaleka. Njooba mbuli mume kuli-Israyeli. Uyoosonsa mbuli impana, uyoosimpa miyanda mbuli zisamu zyaku-Lebano. Mitabi yakwe iyooyandalala; bweebesi bwakwe buyooba mbuli bweebesi bwaolifa, abweema bwakwe mbuli bweema bwaku-Lebano. Bayooboola kukala mucenzule cakwe, bayoobuka mbuli maila akusonsa mbuli musaansa, alimwi bweema bwabo buyooba mbuli waini waku-Lebano.”

22 Bana Israyeli ibakeempwa bayooponesegwa kumuuya akuyandwa a Leza alimwi. Jehova uyoobabeda mbuli mume uukatalusya nkaambo uyoobalongezya citaambiki. Bantu bakwe bapilusyidwe bayooba abweebesi “mbuli bweebesi bwaolifa,” alimwi baya kweenda munzila zya Leza. Mbwaanga swebo tukanzide kweenda a Jehova Leza, ino ncinzi ciyandika?

Amuzumanane Kweenda Munzila zya Jehova Ziluleme

23, 24. Ino bbuku lya Hosea lilamana abusinsimi nzi bukulwaizya, alimwi ino mbuti mbobutujatikizya?

23 Ikutegwa tuzumanane kweenda a Leza, tweelede kutondezya “busongo buzwa kujulu” alimwi lyoonse akucita zintu kweelana anzila zyakwe ziluleme. (Jakobo 3:17, 18) Ikapango kamamanino kabbuku lya Isaya kaamba kuti: “Ngwani musongo? Ngonguwe uuti kaswiilile aya makani. Ngwani uucenjede? Ngonguwe uuti kaazibisye. Nkaambo inzila zya-Jehova zililuleme, abantu baluleme mbibati ende kabotu mulinzizyo, anukuti basizibi bayoolebwa mulinzizyo.”—Hosea 14:9.

24 Muciindi cakusololelwa abusongo alimwi azyeelelo zyanyika eeyi, atukanze kweenda munzila zya Leza ziluleme. (Deuteronomo 32:4) Hosea wakacita oobo kwamyaka iili 59 naa kwiinda aawo. Cakusyomeka wakaambila bantu mulumbe wa Leza, kazyi kuti basongo alimwi bacenjede bayoomvwa majwi aayo. Ino mbuti swebo? Ikuti Jehova kacituzumizya kukambauka, tuyoozumanana kuyandaula baabo cabusongo ibakonzya kuzumina luzyalo lwakwe. Alimwi tulikkomene kucita boobu katukwelelaamwi a “muzike musyomesi uucenjede.”—Matayo 24:45-47.

25. Ino kulanga-langa businsimi bwa Hosea kweelede kutugwasya kucita nzi?

25 Ikulanga-langa businsimi bwa Hosea kweelede kutugwasya kuzumanana kweenda a Leza katulangila buumi butamani munyika mpya yakasyomezyegwa. (2 Petro 3:13; Juda 20, 21) Elo kaka bulangizi oobu mbubotu! Ibulangizi oobu buyoozuzikizyigwa kulindiswe kutugama ikuti kwiinda mumajwi alimwi amumilimo katwaamba cakusinizya kuti: “Inzila zya-Jehova zililuleme.”

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ikuti katukomba Leza munzila iisalala, ino uyootweendelezya buti?

• Ino nkaambo nzi ncotweelede kuba abulangizi muli Jehova lyoonse?

• Nkaambo nzi ncomusinizyide kuti nzila zya Jehova zililuleme?

• Ino mbuti mbotukonzya kuzumanana kweenda munzila zya Jehova ziluleme?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Kamutambula lugwasyo lwakumuuya kuzwa kubaalu Banakristo

[Cifwanikiso icili apeeji 21]

Amuzumanane kweenda a Leza kamujisi bulangizi bwabuumi butamani