Skip to content

Skip to table of contents

Ecino Nceciindi Cakubweza Ntaamu Yeelede

Ecino Nceciindi Cakubweza Ntaamu Yeelede

Ecino Nceciindi Cakubweza Ntaamu Yeelede

‘Ino mulaleka lili kuba amyoyo yobilo?’—1 BAMI 18:21.

1. Ncinzi cipa kuti mazuba aasunu kaindenyi kapati aakaindi?

HENA mulazumina kuti Jehova ngo Leza alikke wakasimpe? Alimwi hena mulazumina kuti businsimi bwa Bbaibbele bwaamba ciindi ncotupona ikuti “mazuba aakumamanino” aanyika ya Saatani? (2 Timoteo 3:1) Ikuti kaabe mboobo, mulakonzya kuzumina kuti ecino nciindi ciyandika kubweza ntaamu kwiinda mbocakabede munsi oomu. Taku bantu nibakali muntenda mbuli mbobali sunu.

2. Ncinzi cakacitika kumisyobo iili kkumi yabwami bwa Isilayeli naakali kulela Mwami Ahabu?

2 Mumwaanda wamyaka wa 10 B.C.E., cisi ca Isilayeli cakeelede cakukonkotanya kusala. Ngwani ngobakeelede kukomba? Mwami Ahabu kwiinda mukuyungwa amukaintu wakwe Jezebeli muzangi, wakasumpula bukombi bwa Bbaala kumisyobo iili kkumi yabwami bwa Isilayeli. Bbaala wakali leza ngobakali kusyoma kuti ngowakeelede kuleta mvwula akuzyazya zisyango. Kulibonya kuti bakombi ba Bbaala banji bakali kumusekelela naa kumufwugamina leza wabo uutali muumi. Ikutegwa Bbaala alongezye zisyango azivwubwa zyabo, bakombi bakwe bakali koonana abamakaintu bavwuule bamutempele munzila mbi. Alimwi bakalijisi cilengwa cakulinengaula kusikila bulowa bwazwa.—1 Bami 18:28.

3. Ino bukombi bwa Bbaala bwakabajatikizya buti bantu ba Leza?

3 Bamucaala bana Isilayeli basika kuma 7,000 bakakaka kutola lubazu mubukombi mwakali mituni, kutalilemeka, ankondo. (1 Bami 19:18) Cakusyomeka bakaima nji kucizuminano ncibakazuminana a Jehova Leza. Akaambo kakwiima kwabo ooku, cakabapa kuti bapenzyegwe. Mucikozyanyo, Mwami Jezebeli wakajaya basinsimi banji ba Jehova. (1 Bami 18:4, 13) Akaambo kamapenzi aaya, bunji bwabana Isilayeli bakatalika kuvwelanya bukombi, kusola kukkomanisya Jehova a Bbaala. Pele bwakaba buzangi kubana Isilayeli kuleka kukomba Jehova akutalika kukomba leza wakubeja. Jehova wakabasyomezya bana Isilayeli kuti uya kubaleleka ikuti kabamuyanda akuccilila milawo yakwe. Pele wakabacenjezya kuti, ikuti kabatamukombi “camoyo woonse,” bakali kulangilwa kunyonyoonwa.—Deuteronomo 5:6-10; 28:15, 63.

4. Ncinzi Jesu abaapositolo bakwe ncibakasinsima kuti ciya kucitika akati ka Banakristo, alimwi mbuti mbocakazuzikizyigwa?

4 Bukkale buli boobu bulajanwa asunu mubukombi bwa Bunakristo bwanyika. Bakombi bazyikombelo balyaamba kuti Mbanakristo, pele mazuba aabo aakulyookezya, mbobapona, anzyobasyoma tazyeendelani anjiisyo zya Bbaibbele. Mbuli Jezebeli, basololi babukombi bwa Bunakristo bwanyika, mbabali kumpela kupenzya Bakamboni ba Jehova. Alimwi basololi babukombi bwa Bunakristo bwanyika balizyibidwe kuzwa kaindi kuti balagwasyilizya munkondo alimwi bajazya tuulunzuma twabantu bazyikombelo. Ikugwasyilizya mfwulumende zyanyika zyikombelo nkozyicita, mu Bbaibbele kulategwa mbuvwuule bwakumuuya. (Ciyubunuzyo 18:2, 3) Kunze lyaboobo, bukombi bwa Bunakristo bwanyika bulakulekela koonana kwini, alimwi buya naaba akati kabasololi. Jesu Kristo abaapositolo bakwe bakasinsima kujatikizya luleyo oolu lupati. (Matayo 13:36-43; Incito 20:29, 30; 2 Petro 2:1, 2) Ncinzi ciya kuccilila kubantu bainda kubbilyoni lyomwe bamvwida bukombi bwa Bunakristo bwanyika? Mukuli nzi ngobajisi bakombi beni-beni ba Jehova kubantu aaba alimwi abaabo boofwaazyigwa abukombi bwakubeja? Tulakonzya kubujana bwiinguzi butali bwakudooneka ikuti twalanga zyakacitika zyakapa kuti ‘Bbaala anyonyoonwe mucisi cabana Isilayeli.’—2 Bami 10:28.

Luyando lwa Leza ku Bantu Bakwe Bakaleya

5. Mbuti Jehova mbwaakatondezya luyando kubantu bakwe bakaleya?

5 Jehova Leza takkomani kusubula baabo bacileka kusyomeka kuli nguwe. Mbwali Muzyali siluyando, ulombozya kuti kubota bantu beempwa akutalika kumukomba alimwi. (Ezekieli 18:32; 2 Petro 3:9) Eeci cilabonwa Jehova naakabelesya basinsimi banji mumazuba aa Ahabu a Jezebeli kucenjezya bantu bakwe zyakali kukonzya kucitika kubukombi bwa Bbaala. Eliya wakali wabaabo basinsimi. Nikwakaba cilanga cikatazyide calo cakasinsimwa kucili kooko, Eliya wakaambila Mwami Ahabu kubunganya bana Isilayeli abasinsimi ba Bbaala a Mulundu wa Karimeli.—1 Bami 18:1, 19.

6, 7. (a) Mbuti Eliya mbwaakakubikka aatuba kuleya kwabana Isilayeli? (b) Ncinzi basinsimi ba Bbaala ncibakacita? (c) Ncinzi Eliya ncaakacita?

6 Muswaangano wakacitilwa munsi aacikombelo ca Jehova calo “icakamwaikide” kutegwa ndiza awalo Jezebeli cali kumukonda. (1 Bami 18:30) Cilausisya kuti bana Isilayeli bakajanika tiibakalizyi kuti naa ngu Jehova naa ngu Bbaala wakali kukonzya kuleta mvwula njibakali kweema. Bbaala wakaimininwa abasinsimi basika ku 450, kakuli Eliya ngomusinsimi luzutu wakali kwiiminina Jehova. Kutegwa azyibe cakapa kuti cibe boobo, Eliya wakababuzya bantu kuti: ‘Ino mulaleka lili kuba amyoyo yobilo?’ Alimwi mumajwi aatakatazyi kumvwa wakati: ‘Ikuti naa Jehova ngo Leza wakasimpe, amumutobele. Naa Bbaala ngo Leza, amutobele nguwe.’ Kutegwa bana Isilayeli bajisi myoyo yobilo bakonzye kumukomba Jehova camoyo woonse, Eliya wakacita musunko kutegwa kubonwe Leza wakasimpe. Basune bobilo bakajaigwa bacipaizyo, omwe wakali wa Jehova eelyo umwi wakali wa Bbaala. Leza wakasimpe wakacitambula cipaizyo cakwe kwiinda mukucuumpa amulilo. Basinsimi ba Bbaala bakaleta cipaizyo, eelyo kwamawoola bakoongolola kabati: ‘O Bbaala kotuswiilila.’ Eliya naakabaseka, bakalinengaula kusikila bulowa bwazwa, alimwi bakoongolola cakuzwa munzila. Pele taku naakavwiila.—1 Bami 18:21, 26-29.

7 Lino cakasika ciindi ca Eliya. Cakutaanguna wakayakulula cipaililo ca Jehova kumane wabikka zyituli zyanyama zyamusune acipaililo. Kumane wakati kutilwe nkapu zipati zyone zyameenda acipaizyo. Eeci cakacitwa kwaziindi zyotatwe kusikila migelo yakali mumbali lyacipaililo yavwula meenda. Kumane Eliya wakapaila kuti: “O Jehova Leza wa-Abrahamu, Leza wa-Izaka, Leza wa-Israyeli, sunu kuzibwe kuti nduwe Leza mucisi ca-Israyeli, ambebo ndi mulanda wako, alimwi ijwi lyako ndelyakandicitya makani aya oonse. Kondivwiila, O Jehova, kondivwiila, kuti bantu aba bazibe kuti nduwe Leza, O Jehova, alimwi wapilusya myoyo yabo.”—1 Bami 18:30-37.

8. Mbuti Leza mbwaakavwiila mupailo wa Eliya, alimwi nintaamu nzi musinsimi njaakabweza?

8 Leza wakasimpe wakavwiila kwiinda mukuumpa cipaizyo acipaililo amulilo wakazwa kujulu. Mulilo wakaayuminizya meenda aakali mumigelo yakali munsi lyacipaililo. Amuyeeye buyo mbobakalimvva bana Isilayeli. “Boonse nibakabona bakavvundama ansi, bati, Jehova ngu-Leza! Jehova ngu-Leza [wakasimpe].” Kumane Eliya wakabweza ntaamu, wakalailila bana Isilayeli kuti: ‘Amubajate basinsimi ba Bbaala; kutabi naba omwe uuccija akati kabo.’ Boonse basinisimi ba Bbaala bali 450 bakajaigwa kunselelo lya Mulundu wa Karimeli.—1 Bami 18:38-40.

9. Mbuti bakombi bakasimpe mbobakasunkwa alimwi?

9 Mubuzuba mbweena oobo butalubiki, Jehova wakausya mvwula kuciindi cakutaanguna nikwainda myaka yotatwe acisela kaitawi. (Jakobo 5:17, 18) Mulakonzya kuyeeya mubandi ngobakajisi bana Isilayeli nibakali kujokela mwabo-mwabo; Jehova wakalitondezya kuti ngu Leza wakasimpe. Nekuba boobo, bakombi ba Bbaala tiibakaleka. Jezebeli wakazumanana amulimo wakwe wakupenzya babelesi ba Jehova. (1 Bami 19:1, 2; 21:11-16) Aboobo bantu ba Leza bakasunkwa alimwi mbobakali kusyomeka. Hena bana kumukomba Jehova camoyo woonse bwaakusika buzuba bwakubeteka bakombi ba Bbaala?

Amubweze Ntaamu Yeelede Lino

10. (a) Ncinzi ncibacita mazuba aano bananike Banakristo? (b) Ncinzi ncocaamba kuccilila majwi aajanwa ku Ciyubunuzyo 18:4?

10 Mazuba aano Banakristo bananike babeleka mulimo mbuli ngwaakabeleka Eliya. Naa nkwiinda mukubelesya mulomo mpande naa mabbuku, bacenjezya bantu bamisyobo yoonse, ibali mubukombi bwa Bunakristo bwanyika alimwi abaabo batali mumo kujatikizya ntenda iiliko muzyikombelo zyakubeja. Akaambo kakucita boobu, tuulunzuma twabantu babweza ntaamu eelyo bazwa muzyikombelo zyakubeja. Baaba buumi bwabo kuli Jehova alimwi baba basikwiiya ba Jesu Kristo babbapatizyidwe. Bakuccilila kulailila kwa Leza kuyandika kwakubweza ntaamu cakutawayawaya kujatikizya bukombi bwakubeja kwakuti: “Kamuzwa mulinguwe nobantu bantu kuti mutavwelanizyigwi azibi zyakwe, mutapenzegwi azipenzyo zyakwe.”—Ciyubunuzyo 18:4.

11. Ncinzi ciyandika kucita kutegwa umwi ayandwe a Jehova?

11 Alimwi tuulunzuma tumwi twabantu, nekuba kuti balaukkomanina mulumbe wa Bbaibbele ngobatola Bakamboni ba Jehova, bacidooneka. Bamwi akati kabaaba balaboola muziindi kumiswaangano ya Bunakristo, mbuli muswaangano wa Mulalilo wa Mwami naa kuzyikumvwa makani kumuswaangano wacooko. Tukulwaizya baaba kuti baabikkile maano majwi aa Eliya aakuti: “Ino munoodonaika kusikila lili?” (1 Bami 18:21, BT) Muciindi cakwiile kuzyozyooka, beelede kubweza ntaamu yeelede ino akubeleka cabusungu kusika ambaakani yakulyaaba kuba babelesi ba Jehova babbapatizyidwe. Bulangizi bwabo bwakuba abuumi butamani buli muntenda.—2 Ba-Tesalonika 1:6-9.

12. Muubukkale buli buti buyoosya bamwi Banakristo babbapatizyidwe mobajanika, alimwi ncinzi ncobeelede kucita?

12 Cuusisya ncakuti bamwi Banakristo babbapatizyidwe bayozya kukomba. (Ba-Hebrayo 10:23-25; 13:15, 16) Bamwi bwamana busungu akaambo kakuyoowa kupenzyegwa, kulibilika mbobakonzya kujana zyakumubili, kuyanda kuvwuba naa kulikondelezya. Jesu wakacenjezya kuti nzintu nzyeena eezyi zyakali kulangilwa kubanyonganya akubateya basikumutobela bamwi. (Matayo 10:28-33; 13:20-22; Luka 12:22-31; 21:34-36) Muciindi cakuba ‘amyoyo yobilo,’ aabo bali boobo beelede ‘kusungwaala akweempwa’ kwiinda mukubweza ntaamu yeelede kutegwa babeleke kweelana akulyaaba kwabo kuli Leza.—Ciyubunuzyo 3:15-19.

Mamanino Aatayeeyelwi aa Bukombi Bwakubeja

13. Amupandulule bukkale mbobwakalibede ku Isilayeli Jehu naakananikwa kuba mwami.

13 Ncociyandika kubantu kubweza ntaamu yeelede ino, cilabonwa kuli ceeco cakacitika mu Isilayeli kakwiindide myaka iitandila ku 18 kuzwa nikwakamana kubambwa kaambo kakubona wakali Leza mwini-mwini a Mulundu wa Karimeli. Lunyonyooko lwa Jehova kubukombi bwa Bbaala lwakaboola cakutayeeyelwa mumazuba Elisya naakaubweza mulimo kuzwa waawo Eliya mpaakalekela. Mwana wa Mwami Ahabu uutegwa Jehoramu wakali kulela Isilayeli, alimwi Jezebeli wakacili kupona kali mwami mukaintu. Cakaumu-umu Elisya wakatuma bantu bakwe kwaakunanika mupati wabasikalumamba wabana Isilayeli Jehu kuba mwami mupya. Aciindi eeco Jehu wakali kujwe lyamulonga wa Jodano ku Ramoti-gileadi kasololela nkondo kulwana balwani baba Isilayeli. Mwami Jehoramu wakali ku Jezreeli mukkuti afwiifwi a Megido kasomba zilonda nzyaakalicisa munkondo.—2 Bami 8:29–9:4.

14, 15. Mulimo nzi Jehu ngwaakapegwa, alimwi mbuti mbwaakaucita?

14 Nceeci Jehova ncaakalailila Jehu kucita, wakati: “Uleelede kunyonyoona luzubo lwa-Ahabu simalelo wako, kuti nkaliye inkoto kuli-Jezebeli yabulowa bwabalanda bangu basinsimi ayabulowa bwabalanda boonse ba-Jehova. Luzubo loonse lwa-Ahabu [luyoonyonyoonwe]. . . . Alakwe Jezebeli babwa bayoomulya mumuunda wa-Jezreeli; takukooyooba muntu uumuzika.”—2 Bami 9:7-10.

15 Jehu wakali muntu uutasowi ciindi. Cakutasowa ciindi wakakkwela nkalaki yakwe ngooyo kalunda kasuko kuya ku Jezreeli. Mulindizi wa Jezreeli wakamuzyiba Jehu ucili alamfwu nkaambo walo kuli mbwaakali kwiicaila nkalaki yakwe, aboobo wakamwaambila Mwami Jehoramu. Cakutasowa ciindi Jehoramu wakakkwela nkalaki yakwe waunka kucinga mupati wabasikalumamba wakwe. Bayaanine, Jehoramu wabuzya kuti: “Sa weza aluumuno, Jehu?” Jehu waingula kuti: “Kulaba buti luumuno, mavuule aabanyoko Jezebeli amalozi aakwe naacili manji?” Mbwaakati buyo accije Mwami Jehoramu, Jehu nkubweza buta wamuyasa nkwali kumoyo mpoonya waalabana.—2 Bami 9:20-24.

16. (a) Mbukkale buli buti basinkuta ba Jezebeli bapati mbobakanjila cakutalibambila? (b) Mbuti jwi lya Jehova mbolyakazuzikizyigwa kujatikizya Jezebeli?

16 Cakutasowa ciindi, Jehu wakabweza nkalaki yakwe waibinga kuya mumunzi mupati. Jezebeli iwakali lipentede, wakasondela ampulungwido akumwaanzya Jehu cakulisosya. Jehu tanaakamubikkila maano, walo ncaakacita nkwiita bagwasyi, wati: “Mbobani bayanda ndime? Mbani?” Lino babelesi ba Jezebeli bakeelede kubweza ntaamu cakuteenkela. Bapati bankuta bataleli kuli bobilo bakasondezya mitwe yabo ampulungwido. Ikusyomeka kwabo kwakeelede kulibonya kabotu-kabotu. Kumane Jehu wakalailila kuti: “Amumuwaale ansi.” Balupati-pati bamuwaala Jezebeli mumugwagwa ooko nkwaakalyataukwa amahacci ankalaki zya Jehu. Iwakatalisya bukombi bwa Bbaala mu Isilayeli akaba ngamamanino aakwe. Kabaciyeeya kuti bamuzike, nkujana booloka kale babwa bamulya mbuli mbokwakasinsimwa.—2 Bami 9:30-37.

17. Lubeta lwa Leza kuli Jezebeli lweelede kuyumya lusyomo lwesu muzintu nzi ziya kucitika kumpela?

17 Mamanino aatontozya mumazwi ayakumusikila muvwuule wacikozyanyo uujisi zina lya “BABULONI MUPATI.” Muvwuule wiiminina zyikombelo zyakubeja zyanyika ya Saatani, izyakazwa mumunzi wa Bbabbuloni wansiku. Zyaakuloba zyikombelo zyakubeja, Jehova Leza uya kusukama bantu aabo boonse basumpula nyika ya Saatani. Aaba abalo baya kunyonyoonwa, eelyo nyika mpya yabululami iya kutalika.—Ciyubunuzyo 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.

18. Ncinzi cakacitika kubakombi ba Bbaala mu Isilayeli naakafwa Jezebeli?

18 Naakafwa Jezebeli, Mwami Jehu cakutasowa ciindi wakabanyonyoona boonse baluzubo lwa Ahabu abaabo bakali kumpela. (2 Bami 10:11) Pele bunji bwabana Isilayeli bakombi ba Bbaala bakacaala mucilawo. Kujatikizya makani aaya, Jehu wakabweza ntaamu kutondezya ‘busungu mbwaakajisi kuli Jehova.’ (2 Bami 10:16) Kalicengeezya kuba mukombi wa Bbaala, Jehu wakabamba pobwe lipati atempele lya Bbaala ndyaakayaka Ahabu mu Samaliya. Boonse bakombi ba Bbaala mu Isilayeli bakaboola kupobwe. Kabalundenyi mutempele bakombi ba Bbaala, bantu ba Jehu bakabasinkila akubajaya boonse. Ibbaibbele lilamaniizya cibalo amajwi aakuti: ‘Jehu wakamugusya Bbaala mu Isilayeli.’—2 Bami 10:18-28.

19. Mbuumi buli buti butaliboteli bulindila baabo ba “nkamu impati” bakombi ba Jehova basyomeka?

19 Bukombi bwa Bbaala bwakagusyigwa mu Isilayeli. Aalo mamanino aazyikombelo zyakubeja, aya kusika cakutayeeyelwa munzila iikankamanisya. Nkuulubazu lwaani nkomunakubede mubuzuba oobo bupati bwalubeta? Amubweze ntaamu yeelede ino, ambweni mulakonzya kuba acoolwe cakuba akati ka “nkamu impati” yabaabo baya kufwutuka “mapenzi ayo mapati.” Eelyo muya kukonzya kuyeeya zyakacitika munsi calutangalo, alimwi muya kumutembaula Leza akaambo kakuleta lubeta kuli “sikuvuula mupati iwakabisizya inyika yoonse abwaamu bwakwe.” Kamukamantenyi abakombi bakasimpe, muya kwiimba lwiimbo lujisi majwi aayenzya mubili ndozyiimba zilenge zyakujulu lujisi majwi aakuti: “Alumbwe Leza, nkaambo Mwami Leza wesu Singuzuzyoonse ngo Mwami!”—Ciyubunuzyo 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6, Ci.

Mibuzyo Yakukkalila Ansi Kuyeeya

• Mbuti Isilayeli wansiku mbwaakajaninwa kaambo kubukombi bwa Bbaala?

• Nduleyo nzi lupati Ibbaibbele ndolyakasinsima, alimwi buti businsimi oobo mbobwakazuzikizyigwa?

• Mbuti Jehu mbwaakabugusya bukombi bwa Bbaala cakumaniina?

• Ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tukafwutuke lubeta lwa Leza?

[Mibuzyo yaciiyo]

Maapu iili apeeji 9]

[For fully formatted text, see publication]

Soko

Afeki

Helikati

Jokineamu

Megido

Taanaki

Dotani

SAMALIYA

Eni-doro

Sunemu

Ofira

Jezreeli

Ibleamu

Tiriza

Betisemesi

Beteani

Jabezi-Gileadi?

Abelimehola

Ŋanda ya Betaribeli

Ramoti-Gileadi

Atala aamiludu

Mulundu wa Karimeli

Mulundu wa Tabori

More

Mulundu wa Giliboa

[Zizyiba zyameenda]

Lwizi lwa Mediterranean

Lwizi lwa Galilaya

[Mulonga]

Mulonga wa Jodano

[Kasensa a mukalo]

Mugoti wa Harodi

[Kulumba]

Cifwanikiso cizwa kumamaapu aakacitwa aba Pictorial Archive (Kufwiifwi aku Eastern History) Est. Akulanga-langa cilawo ca Isilayeli

[Zifwanikiso izili apeeji 10]

Kutola lubazu lyoonse mukukambauka Bwami akujanika kumiswaangano ya Bunakristo ninzila zimwi ziyandika mukuba bakombi beni-beni

[Cifwanikiso icili apeeji 12]

Boonse aabo bayanda kufwutuka buzuba bwa Jehova beelede kubweza ntaamu yeelede mbuli bwakacita Jehu