Skip to content

Skip to table of contents

“Aumwi Uleelede Kunyampula Mukuli Wakwe Mwini”

“Aumwi Uleelede Kunyampula Mukuli Wakwe Mwini”

“Aumwi Uleelede Kunyampula Mukuli Wakwe Mwini”

“Toonse buyo tuleelede kulyaambilila makani esu kubusyu bwa-Leza.”—Ba-roma 14:12.

1. Mukuli nzi bana Hebrayo botatwe ngobakanyamuna cakusyomeka?

BAKUBUSI botatwe bana Hebrayo bakali kukkala mu Babuloni bakeelede kusala cintu cakali kujatikizya buumi naa lufwu. Sena bakeelede kukotamina cibumbwa kweelana abwaamba mulawo wacisi? Naa beelede kukaka kucikomba mpoonya akuwaalwa mubbibi lyamulilo? Sadrake, Mesaki a Abedinego tiibakeelede kubuzya uuli woonse; alimwi tiibakali kuyandika kucita oobo. Kakunyina akuwayawaya, bakaamba kuti: “Kuzibwe kulinduwe, O mwami, kuti twakaka kukomba baleza bako akukotamina cikozyano cangolida ncowakabika.” (Daniele 3:1-18) Ba Hebrayo botatwe bakalinyamuda mukuli wabo.

2. Mbabaani mubwini bakapa kuti Pilato akosole makani munzila eeyi kujatikizya Jesu Kristo, alimwi sena eeco cakapa kuti mweendelezi wa Roma abule mulandu?

2 Mweendelezi waumvwa mulandu ngwaapegwa mwaalumi. Naaulanga-langa mulandu, wasinizya kuti mwaalumi ooyu watamikizigwa, unyina mulandu. Nokuba boobo, inkamu iyanda kuti ajaigwe. Amane kukazya ncobayanda bantu aaba, imweendelezi tayandi kubelesya nguzu zyajisi amane watobela ncobayanda banabunji. Kasamba kumaanza, waamba kuti: “Nsikwe mulandu kubulowa bwamuntu oyu mululami.” Mpoonya wabazumizya kuti bamubambule mwaalumi ooyu. Inzya, muciindi cakubelesya nguzu zyakwe mukukosola kaambo kujatikizya Jesu Kristo, Ponto Pilato walekela bamwi kuti bamukosode makani. Kunyina makani aziindi nzyakonzya kusamba kumaanza Pilato, ucijisi mulandu wakupa Jesu mulandu ngwaatakacita.—Matayo 27:11-26; Luka 23:13-25.

3. Nkaambo nzi ncotuteelede kulekela bantu kutusalila?

3 Ino mbuti nywebo? Nemuyanda kusala cakucita, muli mbuli bana Hebrayo botatwe, naa mulekela bantu kuti bamusalile? Ikusala cakucita tacili cintu cuubauba. Muntu weelede kusima kutegwa akonzye kusala kabotu. Mucikozyanyo, bazyali beelede kusala camaano kusalila bana babo bacili baniini. Inzya, kusala ncintu cikatazya kapati ikuti kakuli twaambo tukatazyide alimwi kakuli mbazu zimwi ziyandika kulanga-langa. Nekuba boobo, mukuli wakusala tauli mukuli uuminya kapati cakuti inga wabikkilizyigwa akati ‘kamikuli’ naa zintu zikatazya eezyo nzyotunga twayanda kuti aabo ‘basimide kumuuya’ batunyamuzye. (Ba-Galatiya 6:1, 2) Muciindi caboobo, ooyu mukuli ‘toonse buyo ngotuyoolyaambilila kubusyu bwa-Leza.’ (Ba-Roma 14:12) Ibbaibbele lyaamba kuti: “Umwi aumwi uleelede kunyampula mukuli wakwe mwini.” (Ba-Galatiya 6:5) Aboobo, mbuti mbotukonzya kusala camaano mubuumi? Cakutaanguna, tweelede kuziba ncotukonzya kucita alimwi aziyandika kutegwa tuzilulamike zintu.

Ntaamu Iiyandika

4. Nciiyo nzi cijatikizya kusala ncotweelede kwiiya kukuzanga nkobakacita banabukweteni bakutaanguna?

4 Banabukweteni bakutaanguna bakasala nzila yalo yakabaletela mapenzi manji. Bakasala kulya mucelo wamusamu wakuziba bubotu abubi. (Matalikilo 2:16, 17) Ncinzi cakapa kuti basale boobu? Ibbaibbele lyaamba kuti: “Mwanakazi wakabona kuti musamu mubotu kukuulya, alimwi ulabotezya meso, alimwi ulayandika kukupa muntu busongo. Nkabela mpawo wakabweza micelo yawo, walya. Alakwe mulumaakwe, wakamupa, alakwe wakalya.” (Matalikilo 3:6) Eva wakasala buyo zyakwe mwini. Kusala kwakwe kwakapa kuti awalo Adamu atole ntaamu njeena. Akaambo kaceeci, cibi alufwu ‘zyakanjila kubantu boonse.’ (Ba-Roma 5:12) Kuzanga kwa Adamu a Eva kweelede kutuyiisya ciiyo ciyandika kapati cijatikizya kulezya kwamuntu: Ccita buyo kuti muntu waccilila busolozi bwa Leza, buyo-buyo ulalangilwa kutasala camaano.

5. Mbusolozi nzi Jehova mbwaatupa alimwi ncinzi ncotweelede kucita kutegwa butugwasye?

5 Tulikkomenyi kuti Jehova Leza tanaatuleka buyo kakunyina kutupa busolozi! Magwalo atwaambila kuti: “Matwi aako ayoomvwa ijwi kusule lyako liti, Njeeyi inzila, amweende mulinjiyo, kufumbwa ciindi nimuleya nikuba kululyo nikuba kulumwensi.” (Isaya 30:21) Jehova ulaambaula kuli ndiswe kwiinda mu Bbaibbele, Ijwi lyakwe lyakasololelwa amuuya. Tweelede kwaabala Magwalo akujana luzibo lwini-lwini kujatikizya ncaamba. Kutegwa tusale camaano, tweelede kulya “zilyo ziyumu zyabantu bakakomena.” Alimwi [“kwiinda mukwiibelesya,” NW] ‘miyeeyo yesu yayiisyigwa kusala cibotu acibi.’ (Ba-Hebrayo 5:14) Tulakonzya kuyiisya miyeeyo yesu kwiinda mukuzibelesya nzyotwiiya mu Jwi lya Leza.

6. Ncinzi ciyandika kumanjezyeezya eesu kutegwa abeleke kabotu?

6 Iciyandika kukusala kwesu, mmanjezyeezya ngotwakazyalwa angayo. Manjezyeezya aaya alijisi nguzu zyakubona ceelede kucitwa, alimwi alakonzya ‘kutupa mulandu naa kutuzumizya.’ (Ba-Roma 2:14, 15) Aboobo, ikutegwa manjezyeezya eesu abeleke kabotu, ayelede kuyiisyigwa luzibo lwini-lwini lwa Jwi lya Leza alimwi akwaazyibizya kwiinda mukulibelesya Ijwi elyo. Manjezyeezya aatayiisyidwe alafwambaana kunyonganizyigwa azilengwa zicitwa mucilawo. Mucilawo motukkala akuyeeya kwabantu bamwi akwalo kulakonzya kutunyonganya. Ncinzi cicitika kumanjezyeezya eesu ikuti kuyeeya kwawiikwa cakwiinduluka-induluka alimwi akuti zyataccililwa zyeelelo zya Leza? Mukuya kwaciindi, manjezyeezya alakonzya kuba alubata ‘mbulikuti akadintwa ansimbi iipya’ mbuli lukanda lwakapya lwakayuminina lutamvwi kucisa. (1 Timoti 4:2, Ci) Pele kulubazu lumwi, manjezyeezya aakayiisyigwa a Jwi lya Leza, ngamanjezyeezya aayandika kuccilila.

7. Ncinzi ciyandika kapati kutegwa tusale camaano?

7 Aboobo, iciyandika kapati kukunyamuna mukuli akukonzya kusala camaano, nkuba aluzibo lwini-lwini lwamu Magwalo akulubelesya. Muciindi cakubinda kusala nokwaba cakusala, tweelede kutola ciindi kuvwuntauzya njiisyo zyamu Bbaibbele akubelesya maano kuzibelesya njiisyo eezyo. Noliba leelyo notuyandika kusala mpamunya aayo mbuli mbocakabede kuli Sadrake, Mesaki, a Abedinego, inga katulibambide ikuti katujisi luzibo lwini-lwini lwa Jwi lya Leza alimwi akuti manjezyeezya eesu akayiisyigwa andilyo. Kutegwa tumvwisye kuya ampela mukusima mbokukonzya kutugwasya kusala camaano, atubone nzila zyobilo zyabuumi.

Mbaani Beelede Kuba Balongwe Besu?

8, 9. (a) Ninjiisyo nzi zitondezya mbocitayandiki kubamba cilongwe abantu bamineme? (b) Sena kuba abalongwe babi caamba buyo kubamba cilongwe abantu aabo batalilemeki? Amupandulule.

8 Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Mutalyeeni. Mweenda abamineme, anywebo mulaminama.” (1 Ba-Korinto 15:33) Jesu Kristo wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Tamuli bayeeyi nyika.” (Johane 15:19) Mbotwaziyiila buyo njiisyo eezi tulafwambaana kubona mbocitayandiki kubamba cilongwe abasimamambi, basibwaamu, babbi, bacakolwa abamwi bajisi milimo iili mbuli bwayeeyi. (1 Ba-Korinto 6:9, 10) Aboobo, mbotuyaabuya ampela muluzibo lwakasimpe ka Bbaibbele, tulabona kuti tacili kabotu kubalangilila bantu aaba muzisobano zitondezyegwa acipekupeku, naa akkompyuta nikuba kubala mabbuku aajisi makani aamba mbabo. Ncimwi buyo akubandika kwiinda mukulembelana akkompyuta “abasikuupaupa ameso.”—Intembauzyo 26:4.

9 Sena tuleelede kubamba cilongwe abaabo banga balalilemeka, pele batasyomi muli Leza wakasimpe? Magwalo atwaambila kuti: ‘Nyika yoonse ikkede muzibi.’ (1 Johane 5:19) Aka kaambo kalatugwasya kubona kuti takuli buyo kuba bantu balendekezya naa batalilemeki ikukonzya kupa kuti bantu babe balongwe babi. Aboobo ncamaano kubamba cilongwe abaabo balikke bamuyanda Jehova.

10. Ncinzi citugwasya kusala camaano caboola kumakani aakuba abantu batali bakombi ba Jehova?

10 Ikulekela-lekelalyo kuba balongwe abantu mbotuli limwi munyika nciyumu alimwi taciyandiki. (Johane 17:15) Ikutola lubazu mumulimo wa Bunakristo, kuya kucikolo, kumulimo wakumubili, zyoonse zipa kuti katuswaangana abantu batali bakombi ba Jehova. Munakristo uukwete naa uukwetwe kumuntu uutali Kamboni wa Jehova, ulakonzya kunoojanika kapati abantu aabo ikwiinda mbocikonzya kuba kuli bamwi. Nekuba boobo, ikuti twabelesya manjezyeezya eesu aakayiisyigwa, tuyakuzyiba kuti kukkala abantu aaba tacili cintu comwe akubamba cilongwe ambabo. (Jakobo 4:4) Aboobo, tulakonzya kusala camaano kubona naa inga twatola lubazu kucikolo mbuli muzisobano, kuzyana, kujanika kumapobwe naa kulya cakulya cajikilwa babelesima.

Kusala Mulimo

11. Ncinzi ceelede kutaanguna kulanga-langa notuba amuzeezo wakunjila mulimo?

11 Kubelesya camaano njiisyo zya Bbaibbele kulatugwasya kusala mbuli mbotunga twakonzya kuzuzikizya mukuli wesu ‘wakubamba bamuŋanda yesu.’ (1 Timoteo 5:8) Mulimo kuugama ncecintu ceelede kutaanguna kulanga-langa alimwi akubona mbouyanda kuti tuubeleke. Nkulubizya kusala mulimo uusumpula zintu zikasidwe mu Bbaibbele. Aboobo Banakristo beni-beni tabazumini kunjila milimo iijatikizya mituni, kubba, kubelesya bulowa, alimwi amilimo iimwi iitali yamumagwalo. Alimwi tatweelede kubeja, nekuba kuti sikutunjizya mulimo watusinikizya kuti tucite oobo.—Incito 15:29; Ciyubunuzyo 21:8.

12, 13. Ntwaambo nzi tumwi tuyandika kapati kunze buyo lyamulimo kuugama tweelede kulanga-langa notusala mulimo?

12 Ino mbuti kuti mulimo kuugama taku mpoukazyanya anzila zya Leza? Mbotuyaabuya ampela muluzibo lwakasimpe manjezyeezya eesu alabeleka kabotu, tulabona twaambo tumwi tuyandika kulanga-langa. Mbuti kuti mulimo kuutunjizya mumilimo iitazumizidwe mumagwalo, mbuli mulimo wakuvwiila luwaile mumasena aauminwa njuka? Ikuzwa mali ngotuvwola alimwi abusena bubelekelwa, ntwaambo tumwi tweelede kulanga-langa. Mucikozyanyo, Munakristo uulibelekela inga wazumina mulimo wakupenta cikombelo ca Bunakristo bwanyika, ikusumpula bukombi bwakubeja?—2 Ba-Korinto 6:14-16.

13 Ino kuti buzuba bumwi sikutunjizya mulimo wazumina mulimo wakupenta cikombelo cabukombi bwakubeja? Ikuti caba boobu, tweelede kutulanga-langa twaambo akubona mbotujatikizidwe mumulimo ooyo. Ino mbuti kuti twanjila mulimo uutakazyanyi azyeelelo zyamu Bbaibbele, mbuli kutola magwalo kuŋanda aŋanda kubikkilizya amumasena mucitilwa milimo iitaluzi? Sena njiisyo iili ku Matayo 5:45 taikonzyi kukujatikizya kusala kwesu? Acimwi cintu citeelede kuwiikwa nkubona ambotuubeleka mulimo abuzuba ambokukonzya kunyonganya manjezyeezya eesu. (Ba-Hebrayo 13:18) Inzya, ikunyamuna mukuli wesu caboola kumakani aakusala mulimo camaano, tweelede kuyeeya kabotu akubelesya manjezyeezya eesu ayiisyidwe kabotu ngaakatupa Leza.

“Koyeeya Mwami Leza Mumilimo Yako Yoonse”

14. Notuyanda kusala, ncinzi ncotweelede kulanga-langa?

14 Mbuti kusala kumwi nkotucita mutwaambo tumwi, mbuli lwiiyo lwakumubili alimwi akuzumina naa kukaka nzila imwi yakusilikwa? Notuyanda kusala cili coonse, tweelede kulanga-langa njiisyo zya Bbaibbele zigwasya twamana tubelesye miyeeyo yesu notuzibelesya. Mwami Solomoni wakati: “Syoma Jehova amoyo wako woonse; utalifunkizyi kumaanu aako omwini. Umuzibye munzila zyako zyoonse, nkabela uyooenzya myeendelo yako.”—Tusimpi 3:5, 6.

15. Ncinzi ncotwiiya ku Banakristo bamumwaanda wamyaka wakutaanguna caboola kumakani aakusala?

15 Ikanji, ikusala nkotucita kulabajatikizya bamwi, aboobo tweelede kubikkila maano kukaambo aaka. Mucikozyanyo, Banakristo bamumwaanda wamyaka wakutaanguna tiibakacili kutobela Mulawo wa Musa wakali kukasya zyakulya zinji. Bakali kukonzya kusala kulya zyakulya zyakali kubonwa kuti tazisalali mu Mulawo alimwi zyatakali kunyonganya munzila iili yoonse. Nekuba boobo, mwaapostolo Paulo wakalemba nyama yamunyama umwi yalo yakali kubonwa kuti yakali swaangeni amituni yatempele, wakati: “Kuti zilyo zilalebya mukwesu, nsikooyoolya limbi eyo nyama lyoonse, kuti entakalebyi mukwesu.” (1 Ba-Korinto 8:11-13) Banakristo bakutaanguna bakakulwaizigwa kubikkila maano manjezyeezya aabamwi kutegwa batalebwi. Kusala kwesu takweelede kutupa kuba “zilebyo munzila.”—1 Ba-Korinto 10:29, 32.

Amulangaule Busongo bwa Leza

16. Mbuti mupailo mboutugwasya mukusala?

16 Mupailo nenzila iiyandika kapati mukusala. Sikwiiya Jakobo waamba kuti: “Na nkwali akati kanu uubula busongo, akumbile kuli-Leza, uubaabila boonse cabuuya acakutatongauka, nkabela ulabupegwa.” (Jakobo 1:5) Katujisi lusyomo, tulakonzya kumulomba Jehova mumupailo ikulomba busongo kutegwa tusale camaano. Notumwaambila Leza wesu wakasimpe zili kumoyo akulomba busolozi, muuya uusalala ulakonzya kutugwasya kumvwisya magwalo ngotulanga-langa akutuyeekezya aayo ngotwaluba.

17. Mbuti bamwi mbobakonzya kutugwasya mukusala?

17 Ibamwi inga batugwasya kusala? Inzya, Jehova wabikka bantu basimide mumbungano. (Ba-Efeso 4:11, 12) Balakonzya kubuzigwa, ikapati kuti katusala cintu cipati. Bantu bajisi luzibo lunji lwakumuuya alimwi lyakubuumi, balakonzya kutuyeekezya njiisyo azimwi zyamu Bbaibbele zyalo zikonzya kutugwasya mukusala kwesu ‘amukusalulula zintu ziinda kubota.’ (Ba-Filipi 1:9, 10) Pele, kucenjezya nkwakuti: Tatweelede kulekela bamwi kuti batusalile. Ooyu mukuli nguwesu alimwi ndiswe tweelede kuunyamuna.

Sena Nkubotu Lyoonse Kusala Ikucitwa Kwiinda Mukutobela Bbaibbele?

18. Ncinzi cikonzya kwaambwa kuli ceeco cikonzya kuccilila mukusala kwacitwa kabotu?

18 Ikusala kucitwa kwiinda mukutobela njiisyo zyamu Bbaibbele alimwi ikubikkilwa maano inga lyoonse kakuli kubotu? Inzya kulagwasya mukuya kwaciindi. Pele, aabona zitobela inga kazitali kabotu kwaciindi cisyoonto. Sadrake, Mesaki a Abedinego bakalizi kuti lufwu lwakali kulangilwa kweelana akusala kwabo nkobakacita kwakukaka kukomba cibumbwa. (Daniele 3:16-19) Mbweena buyo, baapostolo nibakamana kwaambila Nkuta Mpati yaba Juda kuti bakeelede kumvwida Leza kuleka bantu, bakaumwa kapati nabaya babaleke. (Incito 5:27-29, 40) Nekuba boobo, ‘ziindi zyamapenzi’ zilakonzya kukujatikizya kapati kusala kuli koonse nkotukonzya kucita. (Mukambausi 9:11) Ikuti twanjila mumapenzi munzila imwi nekuba kuti twasala camaano, tulakonzya kuba masimpe kuti Jehova uya kutugwasya kuliyumya alimwi uya kutupa bulumbu kumpela.—2 Ba-Korinto 4:7.

19. Mbuti mbotukonzya kunyamuna mukuli wesu cabusicamba caboola kumakani aakusala?

19 Netusala cakucita, tweelede kulanga-langa njiisyo zyamu Magwalo akubelesya miyeeyo yesu kuzibelesya njiisyo. Tulikkomenyi kuti Jehova watugwasya kwiinda mumuuya wakwe uusalala alimwi watupa bantu basimide mumbungano. Kwiinda mubusolozi buli boobu anzila zinji zitugwasya nzyaatupa, cabusicamba atwiinyamune mikuli yesu kwiinda mukusala camaano.

Ncinzi Ncomwaiya?

• Ncinzi ciyandika kapati mukusala camaano?

• Mbuti kusima kumuuya mbokutugwasya kusala balongwe?

• Ntwaambo nzi tupati ntotweelede kulanga-langa netusala mulimo?

• Ndugwasyo nzi luliko lukonzya kutugwasya netusala?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 9]

Kuzanga kwa Adamu a Eva kulatuyiisya ciiyo ciyandika kapati

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Kamutanasala cintu cimwi ciyandika kapati, amulange-lange njiisyo zya Leza