Skip to content

Skip to table of contents

Bacembeede Balalekelezyegwa Akupenzegwa

Bacembeede Balalekelezyegwa Akupenzegwa

Bacembeede Balalekelezyegwa Akupenzegwa

NAAKALI kuyaabweendeenda masiku, mulindizi umwi wakabona cintu ncaatakali kulangila citontozya mumagondo. Naakalanga kunze aŋanda mpati yeebeka iijisi maanda manji mukati wakabona mitunta yobile yabanabukwetene bacembeede ibakaliwaala ansi kwiinda ampulungwido yaŋanda yabo yamujulu yalusele. Nokuba kuti lufwu lwabo lulagambya, ikaambo kakapa kuti balijaye kalanyonganya mizeezo. Ikagwalo kakajanwa munkomwi yamulumi kakalembedwe kuti: “Ncotwalijayila ncakuti lyoonse twali kupenzegwa akutundululwa amwaneesu alimwi amukakwe.”

Nokuba kuti lufwu luli boobo talucitiki-citiki, ikaambo kakasololela kulufwu oolu kalidumide kapati. Ncobeni, bacembeede balapenzyegwa nyika yoonse mboizulwa. Amulange-lange makani aaya aatobela:

• Mubuvwuntauzyi bumwi, 4 pesenti yabantu bacembeede ku Canada bakaamba kuti bakali kutundululwa naa kupenzegwa abanamukwasyi. Nokuba boobo, bacembeede banji bafwa nsoni naa kuyoowa kwaamba mapenzi ngobajisi. Bahaazibwene baamba kuti mweelwe wini ulakonzya kusika ku 10 pesenti.

• Magazini itegwa India Today iluula kuti: “Nokuba kuti mikwasyi yabana India iboneka mbuli kuti ilikamantene, iyaabunyonyooka akaambo kabantu bacembeede bayaabuvwula batayandwi abana babo.”

• Mbunga itegwa National Center on Elder Abuse yakaamba kuti kweelana akweezyeezya kwakacitwa, “bana Amelika babalilwa akati ka 1 a 2 miliyoni ibajisi myaka yakuzyalwa iili 65 naa kwiinda aawo bali kuumwa, kutundululwa naa kupenzegwa munzila zimwi abantu mbobasyoma kuti inga babalanganya naa kubakwabilila.” Wabili kuli similawo uubona kuti basimilandu batolwa kunkuta mucilikiti ca San Diego ku California wakaamba kuti kupenzya bacembeede “nkakaambo kamwi kakatazyide kalwana bamapulisa mazuba aano.” Wakayungizya kuti: “Penzi eeli lilangilwa kukomena mumyaka misyoonto iboola kumbele.”

• Mu Canterbury ku New Zealand, kuli kulibilika kapati akaambo kakuti bacembeede balikanzidwe abanamukwasyi ikapati aabo ibajisi penzi lyakunywa misamu iikola, kunywa kapati bukoko naa lyakuuma cisolo. Mweelwe wabacembeede ibapenzegwa mudolopo lya Canterbury wakayaambele kapati kuzwa ku 65 mu 2002 kusika ku 107 mu 2003. Mweendelezi mupati wakabunga kakabambilwa kulesya penzi lili boobo wakaamba kuti mweelwe ooyu utondezya buyo “kabeela kasyoonto kamweelwe wini wabaabo ibapenzegwa.”

The Japan Times yakaluula kuti mbunga itegwa Japan Federation of Bar Associations yakaamba kuti “twaambo tujatikizya kupenzya bacembeede tweelede kubikkilwa maano kapati kwiinda tooto tujatikizya kupenzya bana baniini naa kulwana kwabanabukwetene.” Nkaambo nzi? Times yakaamba kuti kaambo kamwi nkakuti “kweelana akupenzegwa kwabana baniini naa kulwana kwabanabukwetene, kupenzya bacembeede takuzyibwi kufwambaana akaambo kakuti bacembeede balalipa mulandu ciindi nobapenzegwa abana babo alimwi akuti mfwulumende alimwi abeendelezi badolopo baalilwa kujana nzila ikonzya kumana penzi eeli.”

Zikozyanyo eezi zisyoonto buyo izitondezya zicitika nyika yoonse mboizulwa zitupa kulibuzya kuti: Nkaambo nzi bacembeede banji ncobalekelezyegwa akupenzegwa? Sena kuli bulangizi buliboonse bwakuti bukkale oobu buya kubota? Ncinzi cikonzya kubaumbulizya bacembeede?