Skip to content

Skip to table of contents

Jehova Ulaamba “Makani Aamamanino Nikuba Kuzwa Kumatalikilo”

Jehova Ulaamba “Makani Aamamanino Nikuba Kuzwa Kumatalikilo”

Jehova Ulaamba “Makani Aamamanino Nikuba Kuzwa Kumatalikilo”

“Ndime uulungulula makani aamamanino nikuba kuzwa kumatalikilo, uumulwiida makani naatana kuba.”—ISAYA 46:10.

1, 2. Ncinzi cigambya kujatikizya zintu zyakacitika kujatikizya kusaalwa kwa Babuloni alimwi ino eeci citondezya nzi kujatikizya Jehova?

CIINDI camasiku, basikalumamba basinkondo cakuyubaila bakeenda mu Mulonga wa Firate kutozya kwakali mbaakani yabo, imunzi mupati wa Babuloni. Kabalondelela kunjililwa mumunzi, ncobakabona cakabagambya. Zijazyo zipati zyabwaanda bwa Babuloni zyakasiidwe bukwazi! Kabazwa mumulonga, bakatanta; batozya mumunzi akunjila. Cakufwambaana imunzi wakasaalwa. Koresi, imusololi wabo cakufwambaana wakatalika kweendelezya nyika yakazundwa mane kumbele wakazikupa mulawo wakwaangulula bana Israyeli bakaangidwe. Zyuulu zyabaange bakapiluka kwabo kuyootalisya bukombi bwa Jehova mu Jerusalemu.—2 Makani 36:22, 23; Ezara 1:1-4.

2 Basikwiiya makani aansiku balazumina lino kuti eezyo zyakacitika mu 539 kusika mu 537 B.C.E., zyakacitika ncobeni. Icigambya ncakuti izyakacitika eezi zyakalizibidwe myaka iitandila ku 200 kazitanacitika. Jehova wakamusololela amuuya musinsimi wakwe Isaya ikupandulula kuwa kwa Babuloni kakutanacitika. (Isaya 44:24–45:7) Leza wakaamba ikutali buyo bukkale bwakali kuyoobako mukusaalwa kwa Babuloni pele azina lyamusololi wakali kuyoozunda. * Kaambila bana Israyeli, aabo ibakali bakamboni bakwe aciindi eeco, Jehova wakati: “Amwiingasile makani mataanzi aakalekale, nkaambo ndime Leza, taakwe umbi. Ndime Leza, taakwe ngutweelene awe. Ndime uulungulula makani aamamanino nikuba kuzwa kumatalikilo, uumulwiida makani naatana kuba.” (Isaya 46:9, 10a) Jehova masimpe ngu Leza uukonzya kuziba zintu ziyoocitika kumbele kazitanacitika.

3. Mbwiinguzi bwamibuzyo iili mbotutiilange-lange lino?

3 Ino nzinji buti Leza nzyazi kujatikizya buumi bwakumbele? Sena Jehova ulizi kale umwi aumwi wesu nzyayoocita? Masimpe, sena buumi bwesu bulibikkilidwe limwi? Tulalanga-langa bwiinguzi bwamu Bbaibbele kumibuzyo eeyi aimwi yeelene anjiyo mucibalo eeci acitobela.

Jehova—Leza Wabusinsimi

4. Nguni Mwini businsimi bulembedwe mu Bbaibbele?

4 Mbwaanga ulakonzya kuziba zyakumbele, Jehova wakasololela babelesi bakwe kuciindi nolyakali kulembwa Bbaibbele ikulemba businsimi bunji, bwalo butugwasya kuzibila limwi Jehova nzyakanza kucita. “Amubone! Makani aaciindi amana kale. Ndamulwiida makani mapya,” Jehova ulaamba. “Naatana kuboneka, ndamwaambila ngao.” (Isaya 42:9) Bantu ba Leza masimpe bajisi coolwe cilibedelede!

5. Mukuli nzi ngwaba anguwo muntu akaambo kakuba aluzibo lwancayoocita Jehova?

5 Imusinsimi Amosi utusyomezya kuti: “Ncobeni Mwami Jehova taciti cintu, atana kuyubunwida balanda bakwe basinsimi maseseke aakwe.” Kuzibila limwi makani aaya kwakapa bantu kuba amukuli. Amubone cikozyanyo cikulwaizya ncabelesya lino Amosi: “Mulavu naalila, nguni uutayoowi?” Mbubwenya mbuli kulila kwamulavu mbokupa muntu anyama zyamusokwe zili munsi-munsi kutija, abalo basinsimi mbuli Amosi bakaambilizya malailile aa Jehova. “Mwami Jehova naamba, nguni uukonzya kutasinsima?”—Amosi 3:7, 8.

“Ijwi” lya Jehova ‘Liyoozuzikizyigwa’

6. Muunzila nzi “lulayo” lwa Jehova molwakazuzikizyigwa kujatikizya kuwa kwa Babuloni?

6 Kwiinda mumusinsimi Isaya, Jehova wakati: “Lulayo lwangu luyoozuzikizigwa, njoocita zyoonse nzinjanda.” (Isaya 46:10b) “Lulayo” lwa Leza, nkokuti, kuyanda kwakwe naa makanze aakwe kujatikizya Babuloni, akali kubikkilizya akwiita Koresi kuzwa mu Persia kuyoosaala Babuloni akwiizunda. Jehova wakaamba makanze aayo kakucili ciindi. Mbuli mbokwabonwa kale, makanze aayo akazuzikizyigwa mumwaka wa 539 B.C.E.

7. Nkaambo nzi ncotukonzya kuba alusyomo lwakuti “ijwi” lya Jehova liyoozwidilila?

7 Kakusyeede myaanda yamyaka iitandila kuli yone Koresi katanazunda Babuloni, Mwami Josafati wa Juda wakalwanwa abasikalumamba ba Amoni a Moabu. Kajisi lusyomo wakapaila kati: “O Jehova Leza wabamatatesu, sa toli Leza kujulu? Sa teensi nduwe oendelezya mami oonse aabamasi? Mujanza lyako muli inguzu abwami. Taakwe muntu uukonzya kukulwisya.” (2 Makani 20:6) Isaya wakatondezya lusyomo mbuli loolo naakati: “Jehova wamakamu nguwakosola makani. Nguni uukonzya kwaalobya? Ijanza lyakwe lilitandabikidwe. Nguni uukonzya kulibweedezya?” (Isaya 14:27) Kumbele naakazikuba kabotu kuzwa naakasondokede, Mwami Nebukadinezara waku Babuloni wakazumina kuti: “Taakwe uukonzya kukasya ijanza lya [Leza] nanka kumubuzya kuti, Ncinzi ncocita?” (Daniele 4:35) Inzya, Jehova usyomezya bantu bakwe kuti: “Ijwi lyangu. . . . Talikooyooboola kulindime cabuyo pe, liyoozuzikizya makanze aangu akucita kabotu makani ngendalitumina.” (Isaya 55:11) Tulakonzya kuba alusyomo lwakuti “ijwi” lya Jehova lyoonse lyalikuzuzikizigwa. Masimpe, makanze aa Leza ayoozuzikizyigwa.

“Bukanze Bwamaindi” bwa Leza

8. Ino “bukanze bwamaindi” bwa Leza ninzi?

8 Mulugwalo lwakwe ndwaakalembela Banakristo baku Efeso, imwaapostolo Paulo waamba Leza kuti ulijisi “bukanze bwamaindi.” (Ba-Efeso 3:11) Oobu tabuli buyo bubambe bwambwayelede kubeleka mbuli kuti Leza wakali kuyandika kulibambilila limwi mbwayoozuzikizya mulimo umwi. Pele, bwaamba zyaluyando ndwajisi Jehova lwakuzuzikizya ncaakabambilide bantu alimwi anyika kumatalikilo. (Matalikilo 1:28) Ikutegwa tumvwisye mbwaali amasimpe makanze aakwe, amulange-lange businsimi bwakusaanguna kulembwa mu Bbabbele.

9. Ino zyaambwa ku Matalikilo 3:15 zyeendelana buti amakanze aa Leza?

9 Icisyomezyo cili ku Matalikilo 3:15 citondezya kuti mbubakabisyila buyo ba Adamu a Eva, Jehova wakasala kuti mukaintu wakwe wacikozyanyo wakali kuyoozyala lunyungu, naa mwana musankwa. Jehova alimwi wakabubonena limwi businkondo bwakali kuyooba akati kamukaintu alimwi a Saatani kubikkilizya alunyungu lwabo lwiindene. Nokuba kuti Jehova wakali kuyoozumizya Lunyungu lwamukaintu wa Leza kulumwa kukasinde, muciindi ncabikkide Leza, Lunyungu lwakali kuyoouma muzoka waciindi, naa Saatani Diabolosi kumutwe. Pele kacitanasika ciindi eeco, makanze aa Jehova akazuzikizyigwa kwiinda muzyalani lisalidwe kusikila kukubako kwa Jesu kali Mesiya wakasyomezyegwa.—Luka 3:15, 23-38; Ba-Galatiya 4:4.

Eezyo Jehova Nzyasalila Limwi

10. Sena Jehova wakasalila limwi kuzwa kumatalikilo kuti Adamu a Eva bayoobisya? Amupandulule.

10 Kaamba zyamulimo ngwaakajisi Jesu mumakanze aa Leza, imwaapostolo Petro wakalemba kuti: “Walo . . . wakakanzwa kukusaanguna, nyika kiitana kulengwa, pele wakayubununwa kumamanino aaciindi nkaambo kandinywe.” (1 Petro 1:20) Sena Jehova wakasalila limwi kuzwa kumatalikilo kuti Adamu a Eva bayoobisya akuti kuyooyandika cituuzyo cacinunuzyo ciyoopegwa kwiinda muli Jesu Kristo? Peepe. Ibbala lyakuti “kulengwa” mbusanduluzi bwa bbala lya Cigiliki lyaamba kuti “kulosyegwa kwalunyungu.” Sena kwaali “kulosyegwa kwalunyungu” naa kuzyalwa kwamwana amuntu ba Adamu a Eva kabatanabisya? Peepe. Ba Adamu a Eva bakazyala bana kababisyide kale. (Matalikilo 4:1) Aboobo kuzwa nobakazanga, kabatanazyala mwana ba Adamu a Eva, Jehova wakasalila limwi nolwakali kuyoobako “lunyungu.” Lufwu lwa Jesu alimwi akubusyigwa zyakapa bubambe bubotu bwacinunuzyo, eeco capa kuti bubi mbotwakakona bukamanizyigwe alimwi akusoleka koonse nkwacita Saatani kunyina nokuyoozwidilila.—Matayo 20:28; Ba-Hebrayo 2:14; 1 Johane 3:8.

11. Ncinzi Jehova ncaakasalila limwi mukuzuzikizya makanze aakwe?

11 Kuli acimbi Leza ncaakasalila limwi mukuzuzikizyigwa kwa makanze aakwe. Eeci cilazibwa kwiinda mumajwi Paulo ngaakalembela bana Efeso, aakuti Leza wakali ‘kuyoobikka antoomwe alimwi zintu zyoonse muli Kristo, niziba zintu zyamujulu niziba zintu zyaansi.’ Mpoonya kaamba “zintu zyamujulu,” nkokuti, aabo basalidwe kuba basikulelanyina a Kristo, Paulo wakapandulula kuti: “Twakakanzilwa mukulita kwayooyo uubamba makani oonse mbuli miyeeyo yamoyo wakwe.” (Ba-Efeso 1:10, 11) Inzya, Jehova wakasalila limwi kakucili ciindi kuti imweelwe musyoonto wabantu ngowakali kuyoobamba cibeela cabili ca lunyungu lwamukaintu wa Leza akutola lubazu a Kristo mukwaabila zilongezyo zyacinunuzyo. (Ba-Roma 8:28-30) Imwaapostolo Petro bantu aaba wakabaamba kuti “cisi cisalala.” (1 Petro 2:9) Imwaapostolo Johane wakajisi coolwe cilibedelede cakuziba kwiinda mucilengaano imweelwe wabaabo ibayooba basikulelanyina a Kristo—144,000. (Ciyubunuzyo 7:4-8; 14:1, 3) Kabagwasyilizya Kristo mbwali Mwami, babelekela “lutembauzyo lwabulemu bwa [Leza].”—Ba-Efeso 1:12-14.

12. Ino tuzi buti kuti iba 144,000 kunyina nobakasalilwa limwi umwi aumwi wabo?

12 Ikubikkilwa limwi kwaba 144,000 takwaambi kuti bantu bamwi bakasalilwa limwi kuyoobelekela Leza cakusyomeka munzila eeyi. Masimpe, majwi aakulwaizya aali mu Magwalo aa Cigiliki aa Bunakristo ikapati akalembelwa kusololela akuyumya-yumya bananike ikuti bazumanane kusyomeka akulibamba kweelana abwiite bwabo bwakujulu. (Ba-Filipi 2:12; 2 Tesalonika 1:5, 11; 2 Petro 1:10, 11) Jehova ulizi kakucili ciindi kuti iba 144,000 bayooelela kutegwa bazuzikizye makanze aakwe. Ikuti naa bayooba bantu bali buti kumamanino ciya mbuli mbobayanda kupona buumi bwabo aabo ibakaitwa, ncakulisalila umwi aumwi wabo ncayelede kucita.—Matayo 24:13.

Eezyo Jehova Nzyazibila Limwi

13, 14. Ino kuzibila limwi zintu kwa Jehova kweendelana anzi alimwi nkaambo nzi?

13 Mbwaanga Jehova ngu Leza wabusinsimi alimwi amakanze, ino mbuti mbwabelesya nguzu zyakwe zyakuzibila limwi zintu? Kusaanguna, tusyomezyegwa kuti nzila zya Leza zyoonse nzyamasimpe, zililuleme alimwi nzyaluyando. Naakali kulembela ku Banakristo bana Hebrayo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., imwaapostolo Paulo wakazumina kuti cikonke acisyomezyo ca Leza zibamba “makani . . . obile aatasanduki ngatakonzya kubeja Leza.” (Ba-Hebrayo 6:17, 18) Mulugwalo ndwaakalembela sikwiiya Tito, Paulo alimwi wakakaamba kaambo aaka naakalemba kuti Leza ‘tabeji.’—Tito 1:2.

14 Pele, nokuba kuti Jehova ulijisi nguzu ziteeli, kunyina nacita zintu cakutalulama. Musa wakaamba Jehova kuti “Ngu-Leza uusyomeka uutakwe cibi; uliluleme, uliluzi.” (Deuteronomo 32:4) Kufwumbwa ncacita Jehova cileendelana abube bwakwe butaliboteli. Milimo yakwe itondezya kweendelana kulondokede kuliko akati kabube bwakwe bupati, luyando, busongo, bululami alimwi anguzu.

15, 16. Nkusala kuli buti Jehova nkwaakapa Adamu mumuunda wa Edeni?

15 Amubone zyoonse eezi mbozyeendelana azintu zyakacitika mumuunda wa Edeni. Mbwali Taata uujisi luyando, Jehova wakabapa zyoonse nzyobayandika bantu mbaakalenga. Wakapa Adamu nguzu zyakuyeeya, kuziba zintu kweelana ambozicitika alimwi akulikosweda makani. Kwiimpana abanyama balo basololelwa aciyanza cakuzyalwa ancico, Adamu wakalijisi nguzu zyakulisalila. Kuzwa naakalengwa Adamu, Leza wakalanga ansi kuzwa kujulu akubona “zintu zyoonse nzyaakacita, . . . kuti zyoonse zyabota loko.”—Matalikilo 1:26-31; 2 Petro 2:12.

16 Jehova naakapa Adamu mulawo wakutalya “musamu wakuziba bubotu abubi,” wakamupa malailile aakkwene kutegwa Adamu acikonzye kulisalila cakucita. Wakamuzumizya Adamu kulya ku “Misamu yoonse yamumuunda” kuleka buyo omwe akumucenjezya zyakali kuyoocitika ikuti naa walya mucelo wamusamu wakakasyidwe. (Matalikilo 2:16, 17) Wakamupandulwida Adamu zyakali kuyoocitika kweelana akusala kwakwe. Ino Adamu wakeelede kucita nzi?

17. Nkaambo nzi ncotukonzya kwaambila kuti Jehova ulasalaula kujatikizya nguzu nzyajisi zyakuzibila limwi zyakumbele?

17 Kuboneka kuti Jehova wakasala kutazibila limwi eeco Adamu—alimwi a Eva—ncobakali kuyoocita, nokuba kuti ulijisi nguzu zyakuzibila limwi zyoonse kazitanacitika. Aboobo, ikaambo aawa takali kakuti naa Jehova ulakonzya kuzibila limwi zicili kumbele, pele nkakuti sena ulakonzya kusala kucita oobo? Kunze lyaboobo, tulakonzya kubona kuti Jehova mbwali Leza waluyando, takonzyi kusalila limwi kuti kuzanga ooko kukacitike kubikkilizya azitobela nkaambo kucita boobo inga kwaba kucita calunya. (Matayo 7:11; 1 Johane 4:8) Aboobo, Jehova ulasalaula eezyo nzyayanda kuzibila limwi.

18. Nkaambo nzi ncotukonzya kwaamba kuti ikubelesya nguzu nzyajisi Jehova zyakuzibila limwi zyakumbele cakusalaula takutondezyi kuti talondokede?

18 Sena ikubelesya nguzu zyakuzibila limwi zyakumbele nkwacita Jehova cakusalaula kwaamba kuti munzila imwi ulilezyede naa kuti talondokede? Peepe. Musa wakaamba Jehova kuti “Nindomba,” akuti “milimo yakwe yoonse ililuleme.” Taali nguwe weelede kupegwa mulandu wazintu ziboola akaambo kakubisya kwabantu. Zintu zibyaabi nzyotusikilwa toonse mazuba aano zyakaboola akaambo kakutamvwa. Imwaapostolo Paulo wakaamba kabotu-kabotu kuti “cibi mbucakanjila munyika kumaanza aamuntu omwe buyo, alwalo lufu nkaambo kacibi, nkabela mbubonya obo lufu mbulwakazida bantu boonse, nkaambo kakuti boonse ba[ka]bisya.”—Deuteronomo 32:4, 5; Ba-Roma 5:12; Jeremiya 10:23.

19. Mmibuzyo iili buti iyoolangwa-langwa mucibalo citobela?

19 Kuzwa kumakani aaya, twabona kuti Jehova uliluleme lyoonse. (Intembauzyo 33:5) Aboobo, nguzu nzyajisi Jehova, bube bwabukkale bwakwe alimwi azyeelelo zyakwe ulazibelesya kweelana amakanze aakwe. (Ba-Roma 8:28) Mbwali Leza wabusinsimi, Jehova ulaamba “makani aamamanino nikuba kuzwa kumatalikilo, uumulwiida makani naatana kuba.” (Isaya 46:9, 10) Alimwi twabona kuti ulasalaula kuzibila limwi zintu zicili kumbele. Aboobo, ino eeci citujatikizya buti? Mbuti mbotunga twabona kuti nzyotusala zileendelana amakanze aa Leza aataliboteli? Alimwi ino nzilongezyo zili buti nzyotuyoojana twacita boobo? Cibalo citobela ciyoolanga-langa mibuzyo eeyi.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 2 Amubone broshuwa yakuti Buku la Anthu Onse, apeeji 28, yakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

Sena Inga Mwapandulula?

• Nzikozyanyo zili zyansiku zitondezya kuti “ijwi” lya Leza lyoonse ‘lyalikuzuzikizigwa’?

• Ncinzi Jehova ncaakasalila limwi kujatikizya “bukanze [bwakwe] bwamaindi”?

• Muunzila nzi Jehova mwabelesya nguzu nzyajisi zyakuziba zili kumbele?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Josafati wakalijisi lusyomo muli Jehova

[Cifwanikiso icili apeeji 21]

Leza wakasinsima lufwu alimwi abubuke bwa Jesu

[Cifwanikiso icili apeeji 22]

Sena Jehova wakasalila limwi Adamu a Eva nzyobakali kuyoocita?