Skip to content

Skip to table of contents

‘Mutanootongooki’

‘Mutanootongooki’

‘Mutanootongooki’

“Zintu zyoonse nzimucita zitabi zyakutongooka.”—BA-FILIPI 2:14.

1, 2. Ndulayo luli buti imwaapostolo Paulo ndwaakapa Banakristo mu Filipi aku Korinto alimwi nkaambo nzi?

MULUGWALO lwakasololelwa amuuya ndwaakalembela mbungano ya Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna ku Filipi, imwaapostolo Paulo wakabalumbaizya kapati. Wakalumbaizya basyominyina mumunzi omo akaambo kamuuya wabo wabwaabi abusungu alimwi wakakkomana kapati kujatikizya milimo yabo mibotu. Nokuba boobo, Paulo wakabayeezya kuti “zintu zyoonse nzimucita zitabi zyakutongooka.” (Ba-Filipi 2:14) Ino nkaambo nzi mwaapostolo ncaakabapede lulayo oolu?

2 Paulo wakalizi zikonzya kuboola akaambo kakutongooka. Musule, wakayeezya mbungano yaku Korinto kuti kutongooka nkubi. Paulo wakaamba kuti bana Israyeli nobakali munkanda, cakwiinduluka-induluka bakamukalazya Jehova. Munzila nzi? Kwiinda mukuyandisya zintu zibi, kukomba mituni, kucita bwaamu, kusunka Jehova alimwi akutongooka. Paulo wakakulwaizya bana Korinto ikwiiya kuzwa kuzikozyanyo eezi. Wakalemba kuti: “Mutatongauki mbuli mbubakatongauka bamwi babaabo, bakanyonyoonwa kuli-Sikunyonyoona.”—1 Ba-Korinto 10:6-11.

3. Nkaambo nzi makani aakutongooka ncaayandika kapati mazuba aano?

3 Mbotuli babelesi ba Jehova bamazuba aano, tulijisi muuya mbuli wakali mumbungano yamu Filipi. Tuli basungu kumilimo mibotu alimwi tulayandana. (Johane 13:34, 35) Pele ibubi bwakacitikila bantu ba Leza musule akaambo kakutongooka, butupa kaambo kamvwika ncotweelede kutobela lulayo oolu lwakuti: “Zintu zyoonse nzimucita zitabi zyakutongooka.” Kusaanguna atulange-lange zikozyanyo zyakutongooka zyaambwa mu Magwalo. Mpoonya tulabandika zimwi zintu nzyotukonzya kucita kutegwa zitukwabilile kububi buboola akaambo kakutongooka mazuba aano.

Inkamu Imbi Yamutongooka Jehova

4. Muunzila nzi bana Israyeli mobakatongooka munkanda?

4 Ibbala lya Cihebrayo lyaamba ‘kutongooka, kuŋuŋuna naa kuvwuluma’ lilabelesyegwa mu Bbaibbele kwaamba zyakacitikila bana Israyeli kwamyaka iili 40 munkanda. Aciindi cimwi, bana Israyeli tiibakakkomene abukkale bwabo, aboobo bakatalika kutongooka. Mucikozyanyo, mvwiki zisyoonto buyo kuzwa nobakanununwa mubuzike ku Egepita, “imbungano yoonse yabana ba-Israyeli yakatongaukila Musa a-Aroni.” Bana Israyeli bakatongooka kujatikizya cakulya, kabati: “Necakabota netwakafwa kujanza lya-Jehova kunyika ya-Egepita, netwakali kukala kumbali lyazijikilo zyanyama akulya insima cakukuta, nkaambo watusisya okuno kunkanda kuti ujazye imbungano yoonse inzala.”—Kulonga 16:1-3.

5. Nobakatongooka bana Israyeli, mubwini nguni ngobakali kutongooka?

5 Mukwiimpana anzyobakali kwaamba bana Israyeli, Jehova wakabapa nzyobakali kuyandika munkanda, akaambo kaluyando wakabapa cakulya ameenda. Kwakanyina bulangizi bwakuti bana Israyeli bakali kuyoofwa anzala munkanda. Pele, cakutakkomana, bakaakomezya mapenzi ngobakajisi akutalika kutongooka. Nokuba kuti bakali kutongookela Musa a Aroni, Jehova wakabona kuti bakali kutongooka nguwe. Musa wakaambila bana Israyeli kuti: “Jehova wamvwa kutongauka kwanu nkomututongaukila. Aswebo tuli anzi? Teensi ndiswe mbemutongaukila pe, ngu-Jehova.”—Kulonga 16:4-8.

6, 7. Kweelana ambokwaambwa ku Myeelwe 14:1-3, Ino mbuti mbobakacinca bana Israyeli?

6 Tiikwakainda aciindi, bana Israyeli bakatongooka alimwi. Musa wakatuma baalumi bali 12 kuyootwela Nyika Yakasyomezyegwa. Ibali kkumi bakaleta impuwo imbi. Ino ncinzi cakatobela? “Bantu boonse ba-Israyeli bakali kutongaukila Musa a-Aroni. Imbungano yoonse yakabaambila kuti, Nicakabota nitwakafwa munyika ya-Egepita nanka kufwa munkanda. Ino nkaambonzi Jehova watusisya kunyika eyi [Kanana] kuti atujazye ipanga? Banakazi besu abana besu boonse balasaalwa. Sa tacikonzyi kuba cibotu kupiluka ku-Egepita?”—Myeelwe 14:1-3.

7 Elo muuya wa Israyeli wakacinca kaka! Kumatalikilo, ikulumba kwabo akaambo kakunununwa kuzwa ku Egepita alimwi akuvwunwa kwiinda mu Lwizi Lusalala kwakabakulwaizya kwiimba ntembauzyo kuli Jehova. (Kulonga 15:1-21) Pele kabalangila makatazyo aamunkanda alimwi akuyoowa bana Kanana, ikulumba kwabantu ba Leza kwakanjililwa busena amuuya wakutongooka. Muciindi cakulumba Leza akaambo kalwaanguluko ndobakajisi, bakamutongooka akaambo kakuyeeya kulubide nkobakajisi kwakuti wakali kubaimya nzyobakali kuyanda. Aboobo kutongooka kwakali kutondezya kuti bakali bantu batalumbi kuli Jehova kuzintu nzyaakali kubapa. Nkakaambo kaako ncaakati: “Ino inkamu eyi imbi ilaleka lili kunditongaukila?”—Myeelwe 14:27; 21:5.

Kutongooka Mumwaanda Wamyaka Wakusaanguna

8, 9. Amwaambe zikozyanyo zyakutongooka zilembedwe mu Magwalo aa Bunakristo aa Cigiliki.

8 Zikozyanyo zyaambwa eezi zyakutongooka zyakali kujatikizya nkamu zyabantu bakali kutongookela mubuleya. Pele Jesu Kristo naakali mu Jerusalemu ku Pobwe lya Zilawo mu 32 C.E., “bantu bakali kukazyanya amakani aakwe.” (Joni 7:12, 13, 32, Ci) Kuboneka kuti bakali kulivwiya-vwiya kujatikizya nguwe, ibamwi bakali kwaamba kuti mmuntu mubotu, bamwi bakali kukazya.

9 Aciindi acimwi, Jesu abasikwiiya bakwe bakaswayide Levi kuŋanda yakwe, naa Matayo, simutelo. “Balembi aba-Farisi batongaukila basikwiiya bakwe kuti, Ino mulidanzi akunywa antoomwe abasimutelo abacitazibi?” (Luka 5:27-30) Mu Galilaya nokwakainda ciindi, “ba-Juda bakali kutongauka aalinguwe, mbwaakati Ndime nsima iyakazwa kujulu.” Nobaba bamwi babasikumutobela Jesu bakatyompwa amajwi ngaakaamba akutalika kutongooka.—Johane 6:41, 60, 61.

10, 11. Ino nkaambo nzi kakapa ba Juda bakanana Cigiliki kutongooka alimwi ino mbuti baalu Banakristo mbobakonzya kugwasyigwa ambwakeendelezyegwa matongoosi?

10 Ikutongooka kwakacitwa kuzwa nolyakainda Pentekoste 33 C.E. kwakapa kuti zintu zyeende kabotu. Bunji bwabasikwiiya bapya bakazwa kunze aamunzi wa Israyeli bakalikkomene aciindi eeco akusamausya kwabasyominyina mu Judeya, pele kwakabuka mapenzi kujatikizya kwaabana zyakaliko. Cibalo caamba kuti: “Ba-Giriki bakatongaukila ba-Hebrayo, nkaambo bamukabafu bakulimbabo bakalengaalwa kumwaabo wabuzuba bumwi bumwi.”—Incito 6:1.

11 Basikutongooka aaba tiibakali mbuli bana Israyeli munkanda. Ba Juda bakali kukanana Cigiliki kunyina nobakatongooka kujatikizya bukkale bwabo. Bakatongooka kujatikizya kutabalanganya kabotu bamukabafwu bamwi. Kunze lyaboobo, basikutongooka kunyina nobakaleta manyongwe akutongookela Jehova antangalala. Bakatola matongoosi aabo kubaapostolo balo bakabweza ntaamu mpoonya aawo nkaambo kakuti kutongooka kwabo kwakaliluzi. Elo kubota cikozyanyo baapostolo ncobakasiila baalu Banakristo mazuba aano! Beembezi Banakristo aaba balabona kwaamba kuti ‘tabasinki matwi aabo kukulila kwabacete.’—Tusimpi 21:13; Incito 6:2-6.

Amukucenjelele Kutongooka Kusofwaazya

12, 13. (a) Amupe cikozyanyo cazintu ziboola akaambo kakutongooka. (b) Ncinzi cikonzya kupa muntu kutongooka?

12 Bunji bwazikozyanyo zyamu Magwalo nzyotwalanga-langa zitondezya kuti kutongooka kwakabasofwaazya kapati bantu ba Leza musule. Aboobo, tweelede kuyeeya kapati kujatikizya busofwaazi ikutongooka nkobukonzya kuleta mazuba aano. Cikozyanyo eci cilakonzya kutugwasya. Bunji bwazibulo taziccelwi kuba ankalaye. Ikuti zitondezyo zyakuti nkalaye iyanda kutalika tiizyabikkilwa maano, cibulo cilakonzya kuligwa cakuti cilasika aciimo nocitakonzi kubelesyegwa alimwi. Myootokala minji ilasoogwa muzisi zimwi ikutali akaambo kakuti taikonzi kweenda, pele akaambo kakuti cibulo cakaligwa ankalaye cakuti ulakonzya kuleta ntenda mootokala uuli boobo kuweenzya. Ino mbuti mbotukonzya kweezyanisya cikozyanyo eeci akutongooka?

13 Mbubwenya zibulo zimwi mbozitaccelwi kuligwa ankalaye, bantu batalondokede tabaccelwi kutongooka. Tweelede kuzicenjelela eezyo zikonzya kutupa kutongooka. Mbubwenya mbuli mudumu akukasaala mbozipa kuti cibulo ciligwe ankalaye, mapenzi atupa kutongooka. Kulibilika kuboola akaambo kamakatazyo kulakonzya kupa kuti kantu kasyoonto buyo kaboneke kuba cintu cipati cipa kulilauka. Zintu mboziyaabwiindila kubija kumazuba aano aakumamanino, zintu zikonzya kutupa kutongooka cakutadooneka zinooli zinji. (2 Timoteo 3:1-5) Aboobo, umwi mubelesi wa Jehova ulakonzya kutalika kutongooka mweenzinyina. Inga kakuli buyo kantu kasyoonto katalisya, mbuli kucimwa akukompama kwaumwi, zintu nzyacita kabotu naa mikuli njajisi.

14, 15. Nkaambo nzi ncotuteelede kulekela ciyanza cakutongooka kuzumanana?

14 Kufwumbwa cikonzya kutukalazya, ikuti naa twalekela ciyanza cakutongooka kuzumanana, cilakonzya kutupa kuba bantu batakkomene alimwi batongooka lyoonse. Masimpe, ikunyonyoona kwakumuuya ikuboola akutongooka kulakonzya kutusofwaazila limwi. Bana Israyeli nobakatongooka kujatikizya bukkale bwabo munkanda, bakatongooka cakuti bakatalika kupa Jehova mulandu. (Kulonga 16:8) Ciimo cili boobu taceelede kucitika kulindiswe!

15 Ikuligwa ankalaye kwacibulo kulakonzya kucesyegwa ikuti naa capentwa apenti iitazumizyi nkalaye kuba alimwi akufwambaana kugusya nkalaye kacitanatalika kuligwa cibulo. Mbubwenya buyo, ikuti twabona kuti twatalika kuba aciyanza cakutongooka, cilakonzya kumanizigwa ikuti twacifwambaanina kucibikka mumupailo. Munzila nzi?

Amubone Zintu Mbwazibona Jehova

16. Ino mbuti cilengwa cakuyanda kutongooka mbocikonzya kumanizigwa?

16 Kutongooka kutupa kulibikkila maano lwesu amapenzi eesu akutupa kutabikkila maano kuzilongezyo nzyotujisi mbotuli Bakamboni ba Jehova. Ikuti katujisi cilengwa cakutongooka pele katuyanda kucileka, tuyandika kunooziyeeya zilongezyo eezi lyoonse. Mucikozyanyo, aumwi wesu ulijisi coolwe cakwiitwa azina limugeme Leza. (Isaya 43:10) Tulakonzya kuba acilongwe ciyumu anguwe alimwi tulacikonzya kubandika a ‘uswiilila zikombyo’ kufwumbwa ciindi. (Intembauzyo 65:2; Jakobo 4:8) Buumi bwesu buli ampindu nkaambo tulakamvwisya kaambo kajatikizya bulelo bwakoonse-koonse alimwi tulizi kuti tulijisi coolwe cakuzumanana kusyomeka kuli Leza. (Tusimpi 27:11) Tulakonzya kutola lubazu lyoonse mukukambauka makani mabotu aa Bwami. (Matayo 24:14) Lusyomo mucituuzyo cacinunuzyo ca Jesu Kristo lulatugwasya kuba amanjezyeezya aasalala. (Johane 3:16) Eezi nzilongezyo nzyotujisi kunyina makani azintu nzyotuyandika kuliyumya.

17. Nkaambo nzi ncotweelede kubona zintu mbwazibona Jehova, nokuba kuti inga katujisi kaambo kamvwika katupa kutongooka?

17 Atubone zintu mbwazibona Jehova, ikutali mbotuyanda kuzibona. Sintembauzyo Davida wakaimba kuti: “Kondizibya inzila zyako, O Jehova. Kondiiyisya myeendelo yako.” (Intembauzyo 25:4) Ikuti katujisi kaambo kamvwika katupa kutongooka, nkokuti Jehova ulikazi kaambo aako. Ulakonzya kululamika zintu mpoona-mpoona. Aboobo ino nkaambo nzi zimwi ziindi ncalekela mapenzi kuzumanana? Eeci cilakonzya kutugwasya kuba abube buli kabotu, mbuli kukkazika moyo, kuliyumya, lusyomo alimwi akulekelela.—Jakobo 1:2-4.

18, 19. Amupe cikozyanyo cazintu zikonzya kutobela mukuliyumya kwesu mubuyumu-yumu kakunyina kutongooka.

18 Ikuliyumya mubuyumu-yumu kakunyina kutongooka kulatugwasya kuba abube buli kabotu alimwi inga kwabakonda aabo balangilila mbotulilemeka. Mu 2003 inkamu ya Bakamboni ba Jehova bakeenda abbasi kuzwa ku Germany kuyoojanika kumuswaangano wacooko ku Hungary. Namutekenya wabbasi tanaakali Kamboni alimwi tanaakali kuyanda kuba a Bakamboni kwamazuba aali kkumi. Pele kumamanino aalweendo, wakazikucinca kuyeeya kwakwe. Nkaambo nzi?

19 Kabali mulweendo, zintu zinji zyakalinyongene. Pele Bakamboni kunyina nobakatongooka. Namutekenya wakaamba kuti eeyi yakali nkamu mbotu kwiinda yabasilweendo boonse mbaakeenzya! Wakabasyomezya kuti baakuswaya aŋanda yakwe Bakamboni, wakali kuyoobatambula akubaswiililisya. Elo bakapa citondezyo cibotu basilweendo aabo kwiinda ‘mukucita zintu zyoonse kakunyina kutongooka!’

Kulekelela Kuleta Lukamantano

20. Nkaambo nzi ncotuyandika kulekelelana?

20 Ino kuti katujisi matongoosi kujatikizya musyomima? Ikuti kaali makani mapati, tweelede kutobela njiisyo zijanika mumajwi ngakaamba Jesu aalembedwe ku Matayo 18:15-17. Pele, eci inga kacitayandiki kucita oobo lyoonse, mbwaanga matongoosi manji inga ngatuntu tuniini. Ino mulekelanzi kubona bukkale oobo kuba coolwe cakulekelela? Paulo wakalemba kuti: “Amukazikilane myoyo yanu akulekelelana, na umwi ulijisi kaambo kumweenzinyina. Mbuli Mwami mbwaakamulekelela milandu yanu, anywebo amucite mbubonya obo. Nkabela kwiinda zyoonse amube aluyandano, ikuti luyandano ncecaanzyo cabuumi bulondokede.” (Ba-Kolose 3:13, 14) Sena tulilisungwide kulekelela? Sena Jehova tajisi kaambo keelede kumupa kututongooka? Pele walo lyoonse ulatufwida luzyalo akutulekelela.

21. Ino mbuti aabo baswiilila kumatongoosi mbobakonzya kulimvwa?

21 Kufwumbwa matongoosi ngotujisi, kuŋuŋuna kunyina nokuyookosola twaambo. Ibbala lya Cihebrayo lyaamba “kutongooka” lilakonzya kupandulula “kuvwuluma.” Cakutadooneka, tatulimvwi kabotu kuba amuntu wiile kutongooka lyoonse aboobo tulamutantamuka muntu uuli boobo. Ikuti katuŋuŋuna naa kuvwuluma, aabo batuswiilila balonkonzya kulimvwa mbubwenya. Kayi inga kabatalimvwi kabotu cakuti inga bayanda kututija! Kuvwuluma kulakonzya kupa kuti umwi abikkile maano, pele takukonzyi kupa kuti umwi atuyande.

22. Ncinzi ncakaamba musimbi umwi kujatikizya Bakamboni ba Jehova?

22 Kulekelela kuleta lukamantano—eeco ncobayandisya bantu ba Jehova. (Intembauzyo 133:1-3) Mucisi cimwi ku Europe, musimbi umwi mu Katolika ujisi myaka iili 17 wakalembela kuofesi yamutabi ya Bakamboni ba Jehova ikwaamba mbobamukkomanisya. Wakati: “Nembunga ilikke njendizi iijisi bantu bakamantene nkaambo kunyina lusulo, bulyatu, kutalekelela, busyaacivwulemwangu naa kutamvwana akati kabo.”

23. Ncinzi ncotuyoobandika mucibalo citobela?

23 Ikutondezya kulumba akaambo kazilongezyo zyoonse zyakumuuya nzyotutambula mbotuli bakombi ba Leza wakasimpe, Jehova, kuyootugwasya kuzumanana kuba bantu bakamantene akutatongooka kujatikizya bamwi muzintu nzyobacita. Icibalo citobela ciyootondezya bube bwa Leza mbobukonzya kutugwasya kutatola lubazu mukutongooka kumwi kubi kapati—ikutongooka mbunga ya Jehova yaanyika.

Sena Mulayeeya?

• Ncinzi cijatikizidwe mukutongooka?

• Ino ziboola akaambo kakutongooka inga mwazikozyanisya anzi?

• Ncinzi cikonzya kutugwasya kulyeendelezya caboola kukutongooka?

• Ino mbuti kulisungula kulekelela mbokukonzya kutugwasya kutaba bantu batongooka?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 9]

Bana Israyeli bakali kutongooka Jehova mwini!

[Cifwanikiso icili apeeji 11]

Sena mulasoleka kubona zintu mbwazibona Jehova?

[Cifwanikiso icili apeeji 12]

Kulekelela kuleta lukamantano lwa Bunakristo